ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

Γιάννης Ι.
Πασσάς, MEd
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
B’ Λυκείου
Τράπεζα Θεμάτων
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ»

Γιάννης Ι. Πασσάς, MEd
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ
Τράπεζα Θεμάτων
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής
νομοθεσίας (Ν.2121/1993), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα, και τις διεθνείς
συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η κατά οποιονδήποτε
τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή
δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η
εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρος του έργου.
© Γιάννης Ι. Πασσάς, Νεοελληνική Γλώσσα Β’ Λυκείου - Τράπεζα Θεμάτων
Πρώτη έκδοση, Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία», Αθήνα 2016
Δεύτερη έκδοση, Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία», Αθήνα 2017
www.neapaideia.gr 32
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΔΙΔΑΚΤΕΑ / ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ……………………………………………………………..……4
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ
01………………………………………………………………………..……………………..7
02…………………………………………………………………………………………..…35
03…………………………………………………………………………………………..…47
04…………………………………………………………………………………………..…59
ΔΙΔΑΚΤΕΑ & ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ
Στην εξεταστέα ύλη του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ΄ τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου
περιλαμβάνεται η ύλη των σχολικών εγχειριδίων:
1. Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Γ΄ της Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου των Χ. Τσολάκη κ.ά., εκτός από τα εξής:
• Η ενότητα: Η πειθώ στο δικανικό λόγο
• Η ενότητα: Η Ιστορία του δοκιμίου
• To κεφάλαιο: Ερευνητική Εργασία
2. Έκφραση−Έκθεση για το Γενικό Λύκειο − Θεματικοί Κύκλοι των Α΄, Β΄, Γ΄ τάξεων Γενικού Λυκείου των Γ.
Μανωλίδη κ.ά.
3. Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο των Γ. Κανδήρου κ.ά.
Στόχος της αξιολόγησης του μαθητή στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας είναι
γενικότερα η συνολική αποτίμηση των γλωσσικών του δεξιοτήτων (ως πομπού και ως δέκτη).
Συγκεκριμένα:
Ι. ΔΙΑΒΑΖΩ / ΚΑΤΑΝΟΩ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ
1. Ο μαθητής απαντά γραπτά σε ερωτήσεις που αφορούν ένα κείμενο.
α) Όσον αφορά το περιεχόμενο ενός κειμένου, επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση να κατανοεί το
περιεχόμενο του κειμένου, και συγκεκριμένα :
• να διακρίνει:
- τους τρόπους πειθούς (επίκληση στη λογική, επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη, επίκληση στο ήθος,
επίκληση στην αυθεντία)
- τα μέσα πειθούς (επιχειρήματα και τεκμήρια κ.ά.)
- το είδος της συλλογιστικής πορείας (παραγωγική-επαγωγική) σε έναν συλλογισμό
• να διακρίνει τους τρόπους και τα μέσα πειθούς:
- στη διαφήμιση
- στον πολιτικό λόγο
- στον επιστημονικό λόγο
• να αξιολογεί τα μέσα πειθούς, και συγκεκριμένα:
- να ελέγχει την αλήθεια, την εγκυρότητα και την ορθότητα ενός επιχειρήματος
- να ελέγχει την αξιοπιστία των τεκμηρίων
• να διακρίνει την πειθώ από την προπαγάνδα
• να διακρίνει το είδος του δοκιμίου, με βάση:
- την οργάνωση / δομή (συνειρμική-λογική)
- τον σκοπό (απόδειξη μιας θέσης - ελεύθερος στοχασμός)
- την οπτική (υποκειμενική-αντικειμενική)
- τη γλώσσα του (ποιητική, αναφορική λειτουργία) κ.ά.
• να αναγνωρίζει ορισμένα χαρακτηριστικά του δοκιμίου, όπως είναι ο υποκειμενισμός, ο αντιδιδακτισμός, ο

κοινωνικός χαρακτήρας, ο εξομολογητικός τόνος κ.ά.
• να διακρίνει το δοκίμιο από άλλα συγγενή είδη του λόγου, όπως το άρθρο και την επιφυλλίδα
• να εντοπίζει σε ένα κείμενο (δοκίμιο/άρθρο /επιφυλλίδα κ.ά.):
- το θέμα
- την άποψη του συγγραφέα
- τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί για να τεκμηριώσει την άποψή του
- τις προτάσεις του για την αντιμετώπιση του προβλήματος κ.ά.
• να διακρίνει σε ένα κείμενο το καίριο και το ουσιώδες από τη λεπτομέρεια και το επουσιώδες.
β) Όσον αφορά την οργάνωση / δομή ενός κειμένου επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση:
· να εντοπίζει τα βασικά μέρη (πρόλογο, κύριο μέρος, επίλογο) ενός κειμένου
· να χωρίζει το κείμενο σε παραγράφους/νοηματικές ενότητες
· να αναγνωρίζει τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνεται η συνεκτικότητα και η συνοχή ενός κειμένου

(διαρθρωτικές λέξεις, φράσεις κ.ά.)
· να επισημαίνει τους τρόπους με τους οποίους οργανώνονται οι παράγραφοι π.χ. με αιτιολόγηση, με

σύγκριση και αντίθεση, με ορισμό, με διαίρεση, με παράδειγμα κ.ά.
· να διακρίνει την οργάνωση/δομή ενός κειμένου (λογική ή συνειρμική οργάνωση, παραγωγική ή επαγωγική
συλλογιστική πορεία κ.ά.).
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Να μην χρησιμοποιείται ο όρος συλλογιστική πορεία για την οργάνωση του κειμένου, ώστε
να μην συγχέεται με τη συλλογιστική πορεία ενός συλλογισμού
γ) Όσον αφορά τη γλώσσα ενός κειμένου (λεξιλόγιο, στίξη, μορφοσυντακτικά φαινόμενα, γλωσσικές
ποικιλίες, λειτουργίες της γλώσσας, ύφος κ.ά.) επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση:
• να εντοπίζει και να αιτιολογεί επιλογές του πομπού οι οποίες αφορούν τη χρήση:
- ενεργητικής ή παθητικής φωνής
- συγκεκριμένου ρηματικού τύπου (προσώπου/χρόνου/έγκλισης)
- μακροπερίοδου ή μη λόγου
- παρατακτικού ή υποτακτικού λόγου
- ρηματικών ή ονοματικών συνόλων
- αναφορικής ή ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας
- των σημείων της στίξης
- λόγιων ή λαϊκών λέξεων, ειδικού λεξιλογίου, όρων κ.ά.
• να αιτιολογεί την ορθογραφία λέξεων
• να ερμηνεύει λέξεις
• να αξιολογεί την ακρίβεια και τη σαφήνεια του λεξιλογίου
• να βρίσκει συνώνυμα, αντώνυμα, ομόρριζα, να αντικαθιστά λέξεις ή φράσεις του κειμένου με άλλες, να
σχηματίζει με ορισμένες λέξεις φράσεις ή περιόδους λόγου κ.ά.
• να χαρακτηρίζει το ύφος του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη την επικοινωνιακή περίσταση (σκοπό, δέκτη,
είδος λόγου κ.ά.).
2. Ο μαθητής -με βάση συγκεκριμένο κείμενο- παράγει γραπτό κείμενο. Συγκεκριμένα, επιδιώκεται ο
μαθητής να είναι σε θέση:
• να πυκνώνει ένα κείμενο, να κάνει την περίληψή του
• να δίνει τίτλο στο κείμενο ή πλαγιότιτλους σε παραγράφους/νοηματικές ενότητες ενός

κειμένου
• να οργανώνει το διάγραμμα του κειμένου
• να αναπτύσσει ένα κειμενικό απόσπασμα, (μια φράση ή ένα επιχείρημα του κειμενογράφου)
• να ανασκευάζει τα επιχειρήματα του κειμενογράφου και να αναπτύσσει την αντίθετη άποψη
• να μετασχηματίζει ένα κείμενο π.χ. από ένα επίπεδο ύφους σε άλλο κ.ά.
ΙΙ. ΓΡΑΦΩ
Ο μαθητής παράγει κείμενο, ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο, το θέμα του οποίου σχετίζεται άμεσα ή
έμμεσα με οικείους θεματικούς κύκλους από τη γλωσσική διδασκαλία.
Από τα διάφορα είδη γραπτού λόγου δίνεται έμφαση στην παραγωγή κριτικού–αποφαντικού λόγου, δηλαδή
στην παραγωγή κειμένου στο οποίο κυριαρχούν η πειθώ, η λογική οργάνωση, η αναφορική λειτουργία της
γλώσσας, π.χ. άρθρου, επιστολής, γραπτής εισήγησης κ.ά.
Στο πλαίσιο της παραγωγής κειμένου θα πρέπει να επιδιώκεται από τον μαθητή:
Α. Ως προς το περιεχόμενο του κειμένου
· η συνάφεια των εκτιθέμενων σκέψεων με τα ζητούμενα του θέματος
· η επαρκής τεκμηρίωση των σκέψεών του με την παράθεση κατάλληλων επιχειρημάτων
· η ανάπτυξη όλων των θεματικών κέντρων
· η πρωτοτυπία των ιδεών
· ο βαθμός επίτευξης του στόχου που επιδιώκεται με το παραγόμενο κείμενο κ.ά.
Β. Ως προς την έκφραση/μορφή του κειμένου
· η σαφής και ακριβής διατύπωση
· ο λεκτικός και εκφραστικός πλούτος
· η επιλογή της κατάλληλης γλωσσικής ποικιλίας ανάλογα με το είδος του κειμένου
· η τήρηση των μορφοσυντακτικών κανόνων
· η ορθογραφία και η σωστή χρήση των σημείων στίξης κ.ά.
Γ. Ως προς τη δομή/διάρθρωση του κειμένου
· η λογική αλληλουχία των νοημάτων
· η συνοχή του κειμένου (ομαλή σύνδεση προτάσεων, παραγράφων και ευρύτερων μερών του κειμένου)
· η ένταξη του κειμένου στο ζητούμενο επικοινωνιακό πλαίσιο κ.ά.
(...)
Για το σχ. έτος 2017-2018 η διδακτέα ύλη των μαθημάτων της Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου που εξετάζονται και
πανελλαδικά για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ταυτίζεται με την ως άνω εξεταστέα ύλη.
1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED
Διαγώνισµα 01.01.
ΜΜΕ & Κοινωνία
Κείµενο
[Δηµοσιογραφικός λόγος και ρατσισµός]
Ο δηµοσιογραφικός λόγος εκφράζει πρακτικές και στερεοτυπικές συµπεριφορές µιας

κοινωνίας, µέσα στην οποία παράγεται και στην οποία απευθύνεται. Ο δηµοσιογραφικός λόγος
σπάνια είναι ανατρεπτικός. Όσες φορές επιχειρεί την ανατροπή στα πλαίσια ενός δηµοκρατικού
περιβάλλοντος, καταλήγει στην αυτοκατάργησή του ως κοινωνικό γεγονός και ως περιεχόµενο,
καθώς ο αριθµός των αποδεκτών του συρρικνώνεται, ενώ ενδέχεται να φτάνει ακόµη και σε
µηδενικό επίπεδο.
Τα παραπάνω συµβαίνουν, διότι ο δηµοσιογραφικός λόγος είναι προϊόν των µέσων
παραγωγής του, που δεν είναι άλλα από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης (ΜΜΕ). Τόσο τα κρατικά
όσο και τα ιδιωτικά ΜΜΕ σχετίζονται µε το οικονοµικό κέρδος και την πολιτική επιρροή, δύο
παράγοντες οι οποίοι προϋποθέτουν µεγάλο αριθµό ενεργών αποδεκτών των µηνυµάτων που
εκπέµπουν, αυτό που στη γλώσσα των ΜΜΕ ονοµάζεται αναγνωσιµότητα, ακροαµατικότητα και
τηλεθέαση. Η εξασφάλιση µεγάλου αριθµού αποδεκτών του δηµοσιογραφικού λόγου που εκπέµπει
ένα Μέσο προϋποθέτει µε τη σειρά του την προσαρµογή του παραγωγού του λόγου και των
µηνυµάτων που αυτός περιέχει στις επιθυµίες, τις επιδιώξεις, στα στερεότυπα και γενικότερα στην
ιδεολογία των αποδεκτών του. Έτσι, µέσω αυτής της προσαρµογής του δηµοσιογραφικού λόγου
επιτυγχάνονται οι δύο κύριοι στόχοι των ΜΜΕ: το οικονοµικό κέρδος και η πολιτική επιρροή.
Σε ό,τι αφορά την κοινωνική διάκριση και τον ρατσισµό, ο δηµοσιογραφικός λόγος ως
λόγος µαζικός απευθύνεται σε όλες τις κοινωνικές οµάδες που έχουν τη δυνατότητα να
προσλαµβάνουν τον δηµοσιογραφικό λόγο. Ο τελευταίος δε θα έπρεπε να έχει την πρόθεση της
κοινωνικής διάκρισης και θα έπρεπε να είναι ένας λόγος µορφολογικά και ιδεολογικά
αποφορτισµένος από σηµατοδοτήσεις κοινωνικής προκατάληψης. Ωστόσο, οι δύο παράγοντες,
στους οποίους έγινε αναφορά προηγουµένως, δηλαδή το οικονοµικό κέρδος και η πολιτική επιρροή,
www.neapaideia.gr V8
αποκτούν υπόσταση και σηµασία µόνο στα πλαίσια της κυρίαρχης οµάδας - αποδέκτη του
δηµοσιογραφικού λόγου και των µηνυµάτων που αυτός προσφέρει. Ο δηµοσιογραφικός λόγος,
λοιπόν, κινούµενος µέσα στα πλαίσια των δεσµεύσεων που του καθορίζουν οι παράγοντες αυτοί
διαιωνίζει -και συχνά καλλιεργεί- ρητά και άρρητα στερεοτυπικές συµπεριφορές και
προκαταλήψεις σχετικές µε τις κοινωνικές διακρίσεις και το ρατσισµό, οι οποίες υφίστανται ή
λανθάνουν στην κυρίαρχη οµάδα.
Μια µατιά στον τρόπο παρουσίασης της ειδησεογραφίας επιβεβαιώνει την αλήθεια των
παραπάνω ισχυρισµών. Ο ελληνικός δηµοσιογραφικός λόγος παρουσιάζει τον εορτασµό µιας
εθνικής επετείου χρησιµοποιώντας λόγο επίσηµο, βαρύγδουπο και ποµπώδη, εκφραστικά µέσα
αποδεκτά και αναµενόµενα από την κυρίαρχη οµάδα για το συγκεκριµένο εορτασµό και
συγκεκριµένη δοµή παρουσίασης. Χαρακτηρίζει τον εγκληµατία «µεσήλικα Τσιγγάνο», «Αλβανό
λαθροµετανάστη», «Ελληνορουµάνο κακοποιό», «µέλος της αλβανικής µαφίας», αλλά το διάσηµο
επιστήµονα ή καλλιτέχνη «Αµερικανό φυσικό», «Ιταλό µαέστρο» και «Γερµανό
µεγαλοεπιχειρηµατία». Ο λόγος αυτός δηµιουργεί ούτως ή άλλως διαχωριστικές γραµµές µεταξύ
του εθνικά οµοιογενούς και ετερογενούς «άλλου».
Σ. Χατζησαββίδης (1999). Ελληνική γλώσσα και δηµοσιογραφικός λόγος. Θεωρητικές και
ερευνητικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Gutenberg, 102-104 (διασκευή)
ΘΕΜΑΤΑ
(επιλέξτε µία άσκηση από κάθε θέµα)
ΘΕΜΑ Α. (µονάδες 20)

[α] Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 70 έως 90 λέξεις.
[β] Το δοκίµιο που διαβάσατε θα αρχειοθετηθεί στην ηλεκτρονική βάση κειµένων του σχολείου σας
και εσείς αναλαµβάνετε να συγγράψετε την περίληψη (80 έως 100 λέξεις) που θα το παρουσιάζει.
ΘΕΜΑ Β1. (µονάδες 10)

[α] Με ποια επιχειρήµατα τεκµηριώνει ο συγγραφέας την άποψη ότι ο δηµοσιογραφικός λόγος
διαιωνίζει ή/και καλλιεργεί στερεοτυπικές συµπεριφορές και προκαταλήψεις; (60 έως 80 λέξεις)
[β] Με ποια επιχειρήµατα τεκµηριώνει ο συγγραφέας την άποψη ότι όσες φορές ο
δηµοσιογραφικός λόγος επιχειρεί την ανατροπή, καταλήγει στην αυτοκατάργησή του; (60 έως 80
λέξεις)
[γ] Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύµφωνα µε το κείµενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις,
γράφοντας δίπλα στον αριθµό που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη «Σωστό», αν η πρόταση
είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Να δικαιολογήσετε σύντοµα τις
απαντήσεις σας.
1) Τα κρατικά ΜΜΕ, σε αντίθεση µε τα ιδιωτικά, δεν αποσκοπούν στο οικονοµικό κέρδος.
2) Η ανάγκη για αποδοχή εκ µέρους του κοινού τους αποτρέπει τα ΜΜΕ από την υιοθέτηση
εναλλακτικού λόγου.
3) Ο δηµοσιογραφικός λόγος αντιµετωπίζει στερεοτυπικά το εθνικό Άλλο.
4) Ο δηµοσιογραφικός λόγος θα έπρεπε να είναι κοινωνικά και πολιτισµικά ουδέτερος.
5) Τα ΜΜΕ αναπαράγουν την κυρίαρχη ιδεολογία.

[α] Ποια είναι τα δοµικά µέρη της πρώτης παραγράφου («Ο δηµοσιογραφικός … επίπεδο») του
κειµένου;
[β] Ποια είναι τα δοµικά µέρη της τρίτης παραγράφου («Σε ό,τι … οµάδα») του κειµένου;
[γ] Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (επαγωγική ή παραγωγική) που ακολουθεί ο συγγραφέας
στην τέταρτη παράγραφο («Μια µατιά … άλλου”») του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή
σας.
[δ] «καθώς» (§1), «Έτσι» (§2), «Ωστόσο» (§3), «δηλαδή» (§3), «λοιπόν» (§3): Να αντικαταστήσετε
καθεµιά από αυτές τις διαρθρωτικές λέξεις µε άλλες λέξεις / φράσεις που να δηλώνουν την ίδια
νοηµατική σχέση µεταξύ των λεκτικών συνόλων που συνδέουν.
ΘΕΜΑ Γ1. (µονάδες 10)

[α] Να συντάξετε µία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων, χρησιµοποιώντας τις λέξεις / φράσεις του
κειµένου: «στερεότυπα», «ρατσισµό», «προκαταλήψεις», «κυρίαρχη οµάδα», «διαχωριστικές
γραµµές». (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραµµατικούς τύπους ως προς την πτώση, τον
αριθµό, το γένος, το πρόσωπο κτλ.).
[β] Με καθεµία από τις ακόλουθες λέξεις να δηµιουργήσετε µία πρόταση: «συρρικνώνεται»,
«ενδέχεται», «στερεότυπα», «προσλαµβάνουν», «προκαταλήψεις».
Φροντίστε, ώστε µέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σηµασία της κάθε λέξης. (Μπορείτε
να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος, τον χρόνο
κ.λπ.).
[γ] «δηµοσιογραφικός» (§1), «ιδεολογικά» (§3): Με καθένα από τα συνθετικά των λέξεων αυτών
να γράψετε µία νέα σύνθετη λέξη.

[α] Να επισηµάνετε στο κείµενο δύο παραδείγµατα µεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της
γλώσσας. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
[β] «Η εξασφάλιση µεγάλου αριθµού αποδεκτών του δηµοσιογραφικού λόγου που εκπέµπει ένα
Μέσο προϋποθέτει […] την προσαρµογή του παραγωγού του […] στις επιθυµίες […] των
αποδεκτών του»: Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την ονοµατική αναφορική πρόταση και να
γράψετε αν είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
[γ] Η λέξη «καλλιεργεί» (§3) χρησιµοποιείται µε την κυριολεκτική / δηλωτική ή µε την µεταφορική
/ συνυποδηλωτική της σηµασία; Γράψτε µια πρόταση χρησιµοποιώντας τη λέξη µε την αντίθετη
σηµασία από αυτήν που διαπιστώσατε παραπάνω στο κείµενο.
[δ] Κύρια γνωρίσµατα του ακαδηµαϊκού λόγου αποτελούν η ονοµατοποίηση και η ευρεία χρήση
της υπόταξης. Να τεκµηριώσετε την παρατήρηση αυτή, αντλώντας παραδείγµατα από το κείµενο
που διαβάσατε.
ΘΕΜΑ Δ. (µονάδες 50)

[α] Τα πρότυπα που προβάλλουν τα σύγχρονα ΜΜΕ δέχονται σφοδρή κριτική για την ποιότητά
τους. Σε κείµενο (400 έως 500 λέξεις) που δηµοσιεύετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο
παρουσιάζετε τα πρότυπα αυτά, αλλά και τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες θα µπορούσαν τα
ΜΜΕ να επιτελέσουν ένα γνήσια παιδαγωγικό ρόλο, ειδικά σε ό,τι αφορά τη νέα γενιά.
[β] Στο κείµενο που διαβάσατε επισηµαίνεται ο ρόλος των µέσων µαζικής ενηµέρωσης (ΜΜΕ)
στην αναπαραγωγή και την καλλιέργεια στερεοτυπικών αντιλήψεων και συµπεριφορών.
Θεωρώντας τη θέση αυτή άδικη για τα σύγχρονα ΜΜΕ και ιδιαίτερα το διαδίκτυο, δηµοσιεύετε
κείµενο (300 έως 400 λέξεις) στο προσωπικό σας ιστολόγιο, στο οποίο αναδεικνύετε τον θετικό
ρόλο τους στην κοινωνικοποίηση των νέων.
Τύπος & Δηµοκρατία
ΚΕΙΜΕΝΟ
Απέναντι στις καταχρήσεις των εξουσιών, ο τύπος και τ’ άλλα µέσα ενηµέρωσης υπήρξαν
για αρκετές δεκαετίες, στα δηµοκρατικά καθεστώτα κυρίως, ένα καταφύγιο για τους πολίτες. Αυτό
συνέβαινε, γιατί οι δηµοσιογράφοι θεωρούσαν συχνά µέγιστο καθήκον όχι µόνο να ελέγχουν τη
λειτουργία των τριών εξουσιών (νοµοθετικής, εκτελεστικής, δικαστικής), µα και να καταγγέλλουν
τις λογής παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Έτσι, για πολλά χρόνια τα µέσα µαζικής
ενηµέρωσης θεωρούνταν η «τέταρτη εξουσία».
Η «τέταρτη εξουσία» ήταν, χάρη στην αίσθηση πολιτικής κουλτούρας των µέσων
ενηµέρωσης και χάρη στο θάρρος τολµηρών δηµοσιογράφων, το µόνο µέσο που διέθεταν οι
πολίτες για να επικρίνουν, να αποκρούσουν, να αντιταχθούν δηµοκρατικά, στις παράνοµες
αποφάσεις, οι οποίες µπορούσαν να είναι άδικες, ακόµη και εγκληµατικές, ενάντια σε αθώους
ανθρώπους.
Ωστόσο, εδώ και δεκαπέντε χρόνια η «τέταρτη εξουσία» άδειασε από το περιεχόµενό της,
έχασε σιγά σιγά την ουσιαστική της λειτουργία ως αντίβαρο των εξουσιών. Τα µέσα µαζικής
ενηµέρωσης εντάσσονται όλο και περισσότερο σε διογκούµενες δοµές για να συγκροτήσουν
οµίλους ενηµέρωσης. Οι όµιλοι αυτοί έχουν παγκόσµια εξάπλωση, είναι πλανητικοί, αρπάζουν τους
ποικίλους τοµείς ενηµέρωσης σε πολλές χώρες και ηπείρους, ασχολούνται µε οτιδήποτε σχετίζεται
µε τον γραπτό λόγο, την εικόνα και τον ήχο και συγκεντρώνουν στους κόλπους τους όλες τις
δραστηριότητες που θα µπορούσαµε να ονοµάσουµε τοµείς της µαζικής κουλτούρας, της
επικοινωνίας και της πληροφόρησης.
Οι τοµείς αυτοί ήταν κάποτε αυτόνοµοι. Από τη µια πλευρά, η µαζική κουλτούρα µε την
εµπορική λογική της, τις λαϊκές δηµιουργίες της, τους στόχους της που είναι ουσιαστικά εµπορικοί.
Από την άλλη, η επικοινωνία µε τη διαφηµιστική έννοια, το µάρκετινγκ, η προπαγάνδα, η ρητορική
της πειθούς. Και τέλος, η πληροφόρηση µε τα πρακτορεία ειδήσεων και τα λογής µέσα
ενηµέρωσης. Οι κάποτε διαφορετικές τούτες σφαίρες σιγά σιγά µπλέχτηκαν και σήµερα
συγκροτούν µία και µοναδική κυκλώπεια σφαίρα µέσα στην οποία είναι πολύ δύσκολο να
διακρίνουµε τις δραστηριότητες που σχετίζονται µε τη µαζική κουλτούρα, την επικοινωνία ή την
πληροφόρηση.
Οι µεγάλοι όµιλοι, στους κόλπους των οποίων πραγµατοποιείται η παραπάνω
«συγχώνευση», ενδιαφέρονται πρωτίστως να συνεχίσουν τη γιγάντωσή τους και δεν έχουν πάντοτε
ως στόχο να καταγγέλλουν τις καταχρήσεις ενάντια στο δίκαιο ούτε να διορθώνουν τις
δυσλειτουργίες της δηµοκρατίας, ώστε να βελτιωθεί το πολιτικό σύστηµα. Πολλές φορές δε δρουν
ως αντίβαρο στην εξουσία, µερικές φορές µάλιστα την κολακεύουν.
Επιπρόσθετα, στις µέρες µας η πληροφόρηση λόγω της υπεραφθονίας της δηλητηριάζεται
από κάθε είδους ψέµατα, ρυπαίνεται από τις φήµες, τις διαστρεβλώσεις, τις παραµορφώσεις, τις
µεθοδεύσεις. Μας δηλητηριάζει το µυαλό, µας χειραγωγεί, προσπαθεί να ενσταλάξει στο
ασυνείδητό µας ιδέες που δεν είναι δικές µας.
Το ερώτηµα που τίθεται λοιπόν είναι: πώς θα µπορέσουµε να αντισταθούµε σε αυτή την
επίθεση των οµίλων και να υπερασπιστούµε τον εαυτό µας απέναντι στην παραπληροφόρηση και
την πλύση εγκεφάλου; Πρέπει, νοµίζω, να δηµιουργήσουµε µια «πέµπτη εξουσία» που θα µας
επιτρέψει να αντιτάξουµε µια δύναµη κουλτούρας των πολιτών απέναντι στο συνασπισµό των
οµίλων. Λειτουργία της εξουσίας αυτής θα είναι να καταγγέλλει την υπερεξουσία των µέσων
µαζικής ενηµέρωσης, των οµίλων πληροφόρησης, που όχι µόνο έπαψαν να υπερασπίζονται τους
πολίτες, αλλά και που µερικές φορές δρουν ενάντια στο κοινό καλό. Γι’ αυτό προτείναµε τη
δηµιουργία ενός Διεθνούς Παρατηρητηρίου Μέσων Ενηµέρωσης που θα προειδοποιεί την κοινωνία
για τη χειραγώγηση που ασκούν τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης, θα αγωνίζεται ενάντια στον
σφετερισµό του δικαιώµατος έκφρασης και θα συνιστά πεδίο διαλόγου και δηµοκρατικής δράσης.
Ramonet, I. (2003, 5η Οκτωβρίου). Η πέµπτη εξουσία. Ελευθεροτυπία. (διασκευή)
ΘΕΜΑΤΑ

[β] Η σχολική σας ιστοσελίδα διοργανώνει αφιέρωµα µε θέµα «Η δεοντολογία στη λειτουργία των
ΜΜΕ», στο πλαίσιο του οποίου δηµοσιεύονται σύντοµες παρουσιάσεις σχετικών άρθρων και
δοκιµίων. Εσείς αναλαµβάνετε να συντάξετε ένα σηµείωµα (100 έως 120 λέξεις) στο οποίο
παρουσιάζονται σύντοµα και δικά σας σχόλια οι απόψεις που περιέχονται στο άρθρο που σας
δόθηκε.
ΘΕΜΑ B1. (µονάδες 10)

[α] Ποια είναι, σύµφωνα µε τον αρθρογράφο, τα γνωρίσµατα των οµίλων ενηµέρωσης; (60 έως 80
λέξεις)
[β] Γιατί, κατά τον αρθρογράφο, ο τύπος και τ’ άλλα µέσα µαζικής ενηµέρωσης χαρακτηρίστηκαν
«τέταρτη εξουσία»; (60 έως 80 λέξεις)
[γ] «εδώ και δεκαπέντε χρόνια η τέταρτη εξουσία άδειασε από το περιεχόµενό της»: Σε µία
παράγραφο (60 έως 80 λέξεις) να εξηγήσετε την άποψη αυτή.

[α] Ποια είναι τα δοµικά στοιχεία της α’ παραγράφου («Απέναντι … τέταρτη εξουσία») του
κειµένου;
[β] Να επισηµάνετε δύο λέξεις ή φράσεις µε τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στην δ’ παράγραφο
(«Οι τοµείς … πληροφόρηση») του κειµένου και να προσδιορίσετε τη σχέση που καθεµιά
σηµατοδοτεί.
[γ] Το κείµενο διακρίνεται σε τρεις (3) επιµέρους νοηµατικές ενότητες. Να τις οριοθετήσετε και να
αποδώσετε σε καθεµία έναν τίτλο ενδεικτικό του περιεχοµένου της.
[δ] Λαµβάνοντας υπόψη πως βασική λειτουργία του τίτλου στα άρθρα είναι να συνοψίζει το
περιεχόµενό τους, να αξιολογήσετε την αποτελεσµατικότητα του τίτλου του κειµένου που
διαβάσατε.

[α] Να συντάξετε µία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων, χρησιµοποιώντας τις λέξεις του κειµένου µε
την έντονη γραφή: «δηµοσιογράφοι», «καθήκον», «καταγγέλλουν», «πολίτες»,
«πληροφόρηση». Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραµµατικούς τύπους ως προς την πτώση,
τον αριθµό, το γένος, τον χρόνο, το ρηµατικό πρόσωπο κτλ.
[β] «µαζική κουλτούρα», «να υπερασπιστούµε τον εαυτό µας»: Χρησιµοποιώντας την παραπάνω
φράση και πρόταση, να δηµιουργήσετε µία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων.
[γ] «ελέγχουν», «καταχρήσεις», «χειραγωγεί», «παραπληροφόρηση», «δικαιώµατος έκφρασης»:
Χρησιµοποιώντας τις λέξεις / φράσεις αυτές του κειµένου σε οποιονδήποτε τύπο τους (πτώση,
αριθµό, πρόσωπο, φωνή, χρόνο κτλ.), να γράψετε µία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων µε θέµα τον
ρόλο των ΜΜΕ σε µία δηµοκρατική κοινωνία.

[α] Η λέξη «αντίβαρο» χρησιµοποιείται µε την κυριολεκτική/ δηλωτική ή µε τη µεταφορική/
συνυποδηλωτική της σηµασία; Γράψτε µία περίοδο λόγου 20 έως 30 λέξεων χρησιµοποιώντας τη
λέξη «αντίβαρο» µε την αντίθετη σηµασία από αυτήν που διαπιστώσατε στο κείµενο.
[β] Για ποιους λόγους ο αρθρογράφος χρησιµοποιεί το α’ πληθυντικό πρόσωπο στις δύο τελευταίες
παραγράφους («Επιπρόσθετα ... δράσης») του κειµένου;
[γ] «Πρέπει, νοµίζω να δηµιουργήσουµε ... δρουν ενάντια στο κοινό καλό» (ζ’ παράγραφος): Να
εντοπίσετε τις ονοµατικές αναφορικές προτάσεις που υπάρχουν στο απόσπασµα αυτό, να τις
κατατάξετε στις κατηγορίες των προσδιοριστικών και των παραθετικών και να δικαιολογήσετε την
επιλογή σας.
[δ] «στις µέρες µας η πληροφόρηση λόγω της υπεραφθονίας της ... τις µεθοδεύσεις»: Να
δικαιολογήσετε την επιλογή της σύνταξης (ενεργητική – παθητική) από τον αρθρογράφο και την
τρέψετε στο άλλο είδος.

[α] Με αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα Ελευθερίας του Τύπου (3η Μαΐου) δηµοσιεύετε ένα κείµενο
προβληµατισµού (400 έως 500 λέξεις) στη σχολική ιστοσελίδα, στο οποίο αναδεικνύετε τη
σηµασία της ελεύθερης πληροφόρησης στον σύγχρονο κόσµο και προτείνετε τρόπους µε τους
οποίους οι πολίτες θα µπορούσαν να θωρακιστούν απέναντι στον κίνδυνο της παραπληροφόρησης

και της υπερπληροφόρησης.
[β] Με αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα Ελευθερίας του Τύπου (3η Μαΐου) δηµοσιεύετε ένα κείµενο
(400 έως 500 λέξεις) στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, στο οποίο αναδεικνύετε τη συµβολή του
Τύπου στη δηµοκρατική λειτουργία των σύγχρονων κοινωνιών και προσδιορίζετε την ευθύνη των
λειτουργών του, αλλά και της κοινωνίας των πολιτών για την αναβάθµιση του ρόλου του αυτού.
Διαγώνισµα 01.03
Νέοι & Τηλεόραση
ΚΕΙΜΕΝΟ
[Αξίες της τηλεόρασης, οικογένεια και σχολείο]
Η τηλεόραση επηρεάζει τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τις συµπεριφορές των τηλεθεατών.
Όµως, δεν επιδρά σε όλους µε τον ίδιο τρόπο. Η επιρροή της ποικίλλει ανάλογα µε τον χρόνο που
οι άνθρωποι περνούν µπροστά στην οθόνη και ανάλογα µε το περιεχόµενο των εκποµπών που
παρακολουθούν. Εξάλλου, το επίπεδο µόρφωσης του τηλεθεατή, το κοινωνικό περιβάλλον του,
ιδιαίτερα η οικογένεια και το σχολείο, είναι παράγοντες που καθορίζουν σε πολύ σηµαντικό βαθµό
την επιρροή που ασκεί η τηλεόραση. Εξαιτίας του γεγονότος ότι υπάρχουν οικογένειες που σπάνια
ενδιαφέρονται να παρέµβουν στα προγράµµατα που παρακολουθούν τα παιδιά και επειδή το
σχολείο σε πολλές χώρες του κόσµου παραµένει εξίσου αδιάφορο για την τηλεόραση, πολλά παιδιά
δεν µπορούν να υπολογίζουν παρά µόνο στους εαυτούς τους, για να δώσουν ένα νόηµα σε όσα τους
παρουσιάζει αυτό το µέσο επικοινωνίας.
Αναµφίβολα είναι πολλοί οι λόγοι για τους οποίους η τηλεόραση ασκεί µεγάλη επιρροή στα
παιδιά. Ο σηµαντικότερος όµως θεωρώ ότι είναι το γεγονός πως αρκετοί από τους θεσµούς που
ασχολούνται µε τα παιδιά λειτουργούν άσχηµα σήµερα. Στη διάρκεια των προηγούµενων αιώνων οι
µύθοι και τα παραµύθια κατείχαν σηµαντική θέση στη ζωή των παιδιών. Μάλιστα ως σχετικά
πρόσφατα οι γονείς κι οι δάσκαλοι ήταν εκείνοι που τα διάβαζαν στα µικρότερα παιδιά και που
ενθάρρυναν τα µεγαλύτερα σ’ αυτήν τη δραστηριότητα. Σήµερα όµως η τηλεόραση έχει
αντικαταστήσει τα παραµύθια, που διαβάζονταν κάποτε στις οικογένειες, µε σύγχρονες ιστορίες. Οι
ιστορίες που προβάλλει είναι παρόµοιες µε τα παραµύθια, αλλά πολύ λιγότερο αρµονικές σε
σύγκριση µε αυτά. Επιπλέον, τα παιδιά περνούν µεγάλο µέρος του ελεύθερου χρόνου τους
βλέποντας τηλεόραση κι όχι διαβάζοντας εξωσχολικά βιβλία, ενώ αρκετοί γονείς δεν φαίνεται να
ενοχλούνται από αυτό. Αντίθετα, παραδίδουν τα παιδιά στα χέρια µιας υπηρέτριας, της τηλεόρασης,
η οποία το µόνο που τους προσφέρει είναι συχνά «ασυνάρτητες ιστορίες, στις οποίες δρουν
ανακόλουθα πρόσωπα».
Από πολλές απόψεις βρίσκουµε στην τηλεόραση κάποια από τα µειονεκτήµατα του
σχολείου. Το σχολείο στις µέρες µας δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για την τελειότητα και η
τηλεόραση δεν παρωθεί προς αυτήν. Επιπλέον, το σχολείο και η τηλεόραση φαίνεται να συµπλέουν
και στο ότι προκαλούν την περιέργεια των ανθρώπων ολοένα και λιγότερο και δεν τους ζητούν, όσο
ίσως θα έπρεπε, να συµµετέχουν ενεργητικά σε δραστηριότητες.
Ποιος αναλαµβάνει, λοιπόν, την κύρια ευθύνη να µεταδώσει τις ηθικές αξίες στα παιδιά
µας; Το σχολείο; Πιθανώς. Η οικογένεια; Ενδεχοµένως. Η τηλεόραση, πάντως, σίγουρα ναι. Οι
αξίες, όµως, που µεταδίδει είναι αυτές που θέλουµε να υιοθετήσουν τα παιδιά µας;
Popper, Κ. & Condry, J. (1995). Τηλεόραση, κίνδυνος για τη δηµοκρατία, µτφ. Α. Φιλιππάτος.
Αθήνα: Λιβάνης, 81-82 (διασκευή)
ΘΕΜΑΤΑ

[α] Να αποδώσετε περιληπτικά το κείµενο (70 έως 90 λέξεις).
[β] Σύµφωνα µε τους συντάκτες του κειµένου τη βασική ευθύνη για την αύξηση της επιρροής της
τηλεόρασης στα παιδιά φέρουν οι φορείς αγωγής. Να παρουσιάσετε την επιχειρηµατολογία τους σε
µία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων.

[α] Ποιοι είναι, κατά τους συγγραφείς, οι παράγοντες που καθορίζουν σε σηµαντικό βαθµό την
επιρροή που ασκεί η τηλεόραση; (παράγραφος 60 έως 80 λέξεων)
[β] Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύµφωνα µε το κείµενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις,
είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν η πρόταση είναι λανθασµένη.
1) Η τηλεόραση επηρεάζει όλους ανεξαιρέτως τους τηλεθεατές.
2) Οι γονείς ενοχλούνται από την αδιαφορία των παιδιών τους για το διάβασµα.
3) Η απουσία των γονέων από τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους τα αφήνει εκτεθειµένα στην
επιρροή της τηλεόρασης.
4) Η τηλεόραση παθητικοποιεί τους δέκτες της.
5) Η τηλεόραση στις µέρες µας έχει µετατραπεί σε φορέα διαπαιδαγώγησης.
[γ] Ποια είναι η άποψη των συγγραφέων για την ευθύνη της οικογένειας στην αύξηση της επιρροής
της τηλεόρασης στα παιδιά και µε ποια επιχειρήµατα την αποδεικνύει; (παράγραφος 60 έως 80
λέξεων)
[δ] «Η επιρροή της (τηλεόρασης) ποικίλλει ανάλογα µε τον χρόνο που οι άνθρωποι περνούν
µπροστά στην οθόνη και ανάλογα µε το περιεχόµενο των εκποµπών που παρακολουθούν»: Σε µία
παράγραφο 60 έως 80 λέξεων να αναλύσετε το περιεχόµενο της άποψης αυτής.

[α] Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (επαγωγική ή παραγωγική) που ακολουθούν οι συγγραφείς
στη β’ παράγραφο («Αναµφίβολα … πρόσωπα») του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή
σας.
[β] Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της β’ παραγράφου («Αναµφίβολα … πρόσωπα») του
κειµένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] Να καταγράψετε τους τρόπους µε τους επιτυγχάνεται η συνοχή των περιόδων της α’
παραγράφου («Η τηλεόραση … επικοινωνίας») του κειµένου.

[α] «(Οι άνθρωποι) θα έπρεπε να συµµετέχουν ενεργητικά σε δραστηριότητες»: Χρησιµοποιώντας
την παραπάνω πρόταση, να δηµιουργήσετε µία παράγραφο 50-60 λέξεων.
[β] i. «πεποιθήσεις», «υπολογίζουν», «ενθάρρυναν», «παρωθεί», «Ενδεχοµένως»: Να
αντικαταστήσετε καθεµιά από τις λέξεις αυτές του κειµένου µε µία συνώνυµή της. ii. «σπάνια»,
«αρµονικές», «µειονεκτήµατα», «συµπλέουν», «ενεργητικά»: Για καθεµία από τις λέξεις αυτές
του κειµένου να γράψετε από µία αντίθετη.
[γ] «επίπεδο», «ασκεί», «νόηµα», «ενοχλούνται», «υιοθετήσουν»: Για καθεµία από τις λέξεις αυτές
να γράψετε µία πρόταση που να αναδεικνύει τη σηµασία που έχει στο κείµενο.

[α] Για ποιους λόγους οι συγγραφείς χρησιµοποιούν το α’ πληθυντικό πρόσωπο στην τελευταία
παράγραφο («Ποιος … παιδιά µας») του κειµένου;
[β] Να ερµηνεύσετε τη χρήση του ερωτήµατος «Οι αξίες, όµως, που µεταδίδει είναι αυτές που
θέλουµε να υιοθετήσουν τα παιδιά µας;» στην τελευταία παράγραφο («Ποιος … παιδιά µας») του
κειµένου.
[γ] «Η τηλεόραση επηρεάζει τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τις συµπεριφορές των τηλεθεατών»: Να
δικαιολογήσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική - παθητική) που χρησιµοποιείται στην πρόταση
αυτή και την τρέψετε στο αντίθετο είδος.

[α] Όπως επισηµαίνουν οι συντάκτες του κειµένου «Η τηλεόραση επηρεάζει τις πεποιθήσεις, τις
αξίες και τις συµπεριφορές των τηλεθεατών. Όµως, δεν επιδρά σε όλους µε τον ίδιο τρόπο». Με
αφορµή την παρατήρηση αυτή δηµοσιεύεις ένα κείµενο (400 έως 500 λέξεις) στη σχολική
ιστοσελίδα που περιστρέφεται γύρω από δύο θεµατικούς άξονες: 1) Την επίδραση που ασκεί η
τηλεόραση σε παιδιά και εφήβους. 2) Τους τρόπους µε τους οποίους θα µπορούσαν να
προστατευτούν οι νέοι από την αρνητική επίδραση της τηλεόρασης.
[β] Το συµπέρασµα που προέκυψε από την ερευνητική εργασία του τµήµατός σας για την ελληνική
τηλεόραση ήταν πως η ποιότητα των προγραµµάτων της είναι αντιστρόφως ανάλογη της επιρροής
που ασκεί στην ελληνική κοινωνία. Ανατίθεται λοιπόν σε εσάς να συντάξετε και να αποστείλετε ως
εκπρόσωπος των συµµαθητών σας µία επιστολή (400 έως 500 λέξεις) στην Ένωση Ιδιοκτητών
Τηλεοπτικών Σταθµών Εθνικής Εµβέλειας (ΕΙΤΗΣΕΕ), µε την οποία παρουσιάζετε τα δεδοµένα
που σας οδήγησαν στο συµπέρασµα αυτό και καταγράφετε τις απόψεις σας για τις αρχές που θα
πρέπει να διέπουν την τηλεοπτική παραγωγή, ώστε η τηλεόραση να ανταποκρίνεται στην
κοινωνική της αποστολή.
Ίντερνετ
Κείµενο
[Οι διαδικτυακές επαφές στο περιβάλλον του Facebook]
Το συµπέρασµα στο οποίο καταλήγουν ερευνητικές µελέτες για τις αναπαραστάσεις της
φιλίας στην πραγµατική και τη διαδικτυακή ζωή είναι ότι δεν µπορούµε να µιλάµε για φιλία, όταν
αναφερόµαστε στα κοινωνικά δίκτυα και συγκεκριµένα στο Facebook. Οι αναπαραστάσεις της
φιλίας στην καθηµερινή µας πραγµατικότητα διαφέρουν ουσιωδώς από τις αναπαραστάσεις της
«φιλίας» στο Facebook. Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτό το συµπέρασµα αναλύονται παρακάτω.
Συγκεκριµένα, από τις σχέσεις που αναπτύσσονται στο Facebook απουσιάζουν τα βασικά
στοιχεία που ορίζουν τις φιλικές σχέσεις στην εκτός δικτύου πραγµατικότητα. Το πρώτο βασικό
στοιχείο είναι η απουσία ουσιαστικής επικοινωνίας. Η επικοινωνία που αναπτύσσεται στο
περιβάλλον του Facebook χαρακτηρίζεται ως «σχολιασµός» και «συµπλήρωµα της εκτός δικτύου
επικοινωνίας». Επίσης, οι σχέσεις αυτές χαρακτηρίζονται από την έλλειψη οικειότητας,
εµπιστοσύνης, συναισθήµατος, ψυχολογικής υποστήριξης και αµοιβαιότητας, στοιχείων τα οποία
είναι απαραίτητα για τις φιλικές σχέσεις εκτός δικτύου. Το Facebook αποτελεί ένα απρόσωπο
περιβάλλον, όπου η έκφραση βαθύτερων συναισθηµάτων καθίσταται αδύνατη, καθώς οτιδήποτε
διατυπώνεται βρίσκεται δηµόσια εκτεθειµένο. Επιπλέον, η αµφιβολία µεταξύ προσώπου ή
προσωπείου, δηλαδή η αµφιβολία για την πραγµατική ταυτότητα των χρηστών, δεν αφήνει
περιθώρια για να έρθουν δύο άνθρωποι πιο κοντά και να µπορέσουν να αναπτύξουν µια
ουσιαστική, φιλική σχέση.
Μία ακόµη αιτία προβληµατισµού για τη χρήση του όρου «φιλία» σχετίζεται µε το γεγονός
ότι οι περισσότεροι παράγοντες που θεωρούνται βασικοί για τη διαµόρφωση φιλικών σχέσεων είναι
απόντες από το Facebook. Ο α-τοπικός χαρακτήρας των διαδικτυακών κοινοτήτων δεν επιτρέπει τη
φυσική εγγύτητα, η οποία κατά γενική οµολογία είναι απαραίτητο στοιχείο για τη διατήρηση µιας
φιλικής σχέσης. Ακόµα και αν µια φιλία είναι δυνατό να διατηρηθεί εξ αποστάσεως, αυτό
προϋποθέτει ότι η φυσική συνάντηση των ατόµων έχει προϋπάρξει της αποµάκρυνσης και υπάρχει
πάντα η προσδοκία της επιστροφής. Το Facebook, όπως και οποιαδήποτε άλλη διαδικτυακή
κοινότητα, σε καµία περίπτωση δεν µπορεί να αντικαταστήσει την πρόσωπο µε πρόσωπο επαφή.
Αυτό που µπορεί να κάνει είναι να υποκαταστήσει ως µέσο επικοινωνίας τη φυσική απουσία του
άλλου και αυτό είναι ίσως µία από τις σηµαντικότερες λειτουργίες του, ιδιαίτερα αν ληφθούν
υπόψη οι γρήγοροι ρυθµοί του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Μπορούµε, εποµένως, να ισχυριστούµε ότι το Facebook δεν είναι ένα περιβάλλον που
προσφέρεται για την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων, µε την έννοια που έως τώρα τους αποδίδαµε στην
εκτός διαδικτύου ζωή. Είναι ένα περιβάλλον το οποίο µέσω της κοινωνικής ανταλλαγής µπορεί
απλώς να αναπληρώσει την αίσθηση της κοινότητας, αίσθηση που τείνει να εξαφανιστεί µέσα στην
ανωνυµία των σύγχρονων µεγαλουπόλεων.
Μ. Σαβράµη (2008). Αναπαραστάσεις της φιλίας στην πραγµατική και στη διαδικτυακή ζωή: Η
περίπτωση του FaceBook. Μεταπτυχιακή έρευνα. Πανεπιστήµιο Αθήνας: Τµήµα Επικοινωνίας και
Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ

[β] «Μπορούµε, εποµένως, να ισχυριστούµε ότι το Facebook δεν είναι ένα περιβάλλον που
προσφέρεται για την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων, µε την έννοια που έως τώρα τους αποδίδαµε στην
εκτός διαδικτύου ζωή»: Σε µία παράγραφο 60 έως 80 λέξεων να παρουσιάσετε την
επιχειρηµατολογία που οδηγεί στο συµπέρασµα αυτό, χωρίς να προσθέσετε προσωπικά σας σχόλια.

[α] Για ποιους λόγους η ερευνήτρια θεωρεί ότι οι διαδικτυακές επαφές διαφέρουν ουσιωδώς από τις
φυσικές επαφές; Να γράψετε την απάντησή σας σε µία παράγραφο (60 έως 80 λέξεις).
[β] Για ποιους λόγους η ερευνήτρια θεωρεί ότι το Facebook, όπως και οποιαδήποτε άλλη
διαδικτυακή κοινότητα, σε καµία περίπτωση δεν µπορεί να αντικαταστήσει την πρόσωπο µε
πρόσωπο επαφή; Να γράψετε την απάντησή σας σε µία παράγραφο (60 έως 80 λέξεις).
[γ] Τι εννοεί η ερευνήτρια µε τη φράση «το Facebook µπορεί απλώς να αναπληρώσει τη (χαµένη)
αίσθηση της κοινότητας»; Να γράψετε την απάντησή σας σε µία παράγραφο (50 έως 70 λέξεις).
[δ] Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύµφωνα µε το κείµενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις,
είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Να τεκµηριώσετε τις απαντήσεις
σας, παραπέµποντας στο ανάλογο χωρίο του κειµένου.
1) Στα κοινωνικά δίκτυα δεν µπορούν να αναπτυχθούν φιλίες µε την παραδοσιακή σηµασία του
όρου.
2) Η ανωνυµία αποτελεί το µεγάλο πλεονέκτηµα των κοινωνικών δικτύων.
3) Μια φιλία δεν είναι δυνατόν να διατηρηθεί εξ αποστάσεως.
4) Στις µεγάλες πόλεις κυριαρχεί η αποξένωση.
5) Η δυνατότητα προβολής των προσωπικών δεδοµένων στα κοινωνικά δίκτυα ευνοεί την
έκφραση των ανθρώπων.

[α] Να δείξετε µε ποιες λέξεις / φράσεις επιτυγχάνεται η νοηµατική συνοχή ανάµεσα στη θεµατική
περίοδο και στις λεπτοµέρειες της δεύτερης παραγράφου («Συγκεκριµένα … φιλική σχέση») του
κειµένου.
[β] Να επισηµάνετε τα δοµικά µέρη και να γράψετε έναν πλαγιότιτλο της τρίτης παραγράφου
(«Μία ακόµη αιτία … τρόπου ζωής) του κειµένου.
[γ] Να εντοπίσετε το είδος της συλλογιστικής πορείας (παραγωγική - επαγωγική) του κειµένου. Να
δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
[δ] Να προσδιορίσετε τους τρόπους µε τους οποίους συνδέονται (νοηµατικά και λεκτικά) οι
παράγραφοι του κειµένου.

[α] Να γράψετε µία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων µε θέµα τις διαδικτυακές επαφές,
χρησιµοποιώντας µε όποια σειρά επιθυµείτε τις ακόλουθες λέξεις / φράσεις του κειµένου:
«κοινωνικά δίκτυα», «απουσία», «χαρακτηρίζονται», «απρόσωπο περιβάλλον», «προϋποθέτει»
(µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος
κτλ.).
[β] Να γράψετε µία πρόταση για καθεµιά από τις ακόλουθες λέξεις / φράσεις του κειµένου, έτσι
ώστε να γίνεται φανερή η σηµασία τους: «ερευνητικές µελέτες», «ουσιωδώς», «προσωπείου»,
«διαδικτυακή κοινότητα», «ανωνυµία» (µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο,
δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος, το ρηµατικό πρόσωπο, το ρηµατικό χρόνο κτλ.).
[γ] Να γράψετε µία αντώνυµη λέξη για καθεµιά από τις ακόλουθες λέξεις του κειµένου,
λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία τους στο κείµενο: «απουσία», «βαθύτερων», «αµφιβολία»,
«εγγύτητα», «φυσική». Να γράψετε µία πρόταση για καθεµιά από τις αντώνυµες λέξεις που
εντοπίσατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σηµασία τους (µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον
γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος κτλ.).
[δ] Να ξαναγράψετε τις προτάσεις που ακολουθούν, αντικαθιστώντας τις υπογραµµισµένες λέξεις
µε άλλες σηµασιολογικά ισοδύναµες και κάνοντας όλες τις απαραίτητες αλλαγές.
1) Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτό το συµπέρασµα αναλύονται παρακάτω.
2) Επίσης, οι σχέσεις αυτές χαρακτηρίζονται από την έλλειψη οικειότητας.
3) Η έκφραση βαθύτερων συναισθηµάτων καθίσταται αδύνατη.

4) Οι περισσότεροι παράγοντες που θεωρούνται βασικοί για τη διαµόρφωση φιλικών σχέσεων
είναι απόντες από το Facebook.
5) Το Facebook σε καµία περίπτωση δεν µπορεί να αντικαταστήσει την πρόσωπο µε πρόσωπο
επαφή.

[α] Να εξηγήσετε γιατί η συγγραφέας τοποθετεί σε εισαγωγικά τη φράση «συµπλήρωµα της εκτός
δικτύου επικοινωνίας» στη δεύτερη παράγραφο («Συγκεκριµένα … φιλική σχέση») του κειµένου.
[β] Να εντοπίσετε στο κείµενο πέντε λέξεις / φράσεις που πιστοποιούν τον επιστηµονικό του
χαρακτήρα.
[γ] «Το συµπέρασµα στο οποίο καταλήγουν ερευνητικές µελέτες για τις αναπαραστάσεις της φιλίας
στην πραγµατική και τη διαδικτυακή ζωή είναι ότι δεν µπορούµε να µιλάµε για φιλία, όταν
αναφερόµαστε στα κοινωνικά δίκτυα και συγκεκριµένα στο Facebook»: Στην παραπάνω περίοδο
λόγου η αρθρογράφος χρησιµοποιεί µία αναφορική πρόταση. Αφού την εντοπίσετε, να την εντάξετε
είτε στην κατηγορία των ονοµατικών προσδιοριστικών είτε των ονοµατικών παραθετικών
προτάσεων, µε βάση τη σηµασία που αποκτά η πρόταση από τα συµφραζόµενα. Να αιτιολογήσετε
την επιλογή σας.
[δ] Να εντοπίσετε τις προτάσεις του κειµένου που περιέχουν την αποδεικτέα θέση και το
συµπέρασµα της επιχειρηµατολογίας του κειµένου, να τις συγκρίνετε και να καταγράψετε τα
συµπεράσµατά της.

[α] Κατά γενική οµολογία το ίντερνετ αποτελεί µία πραγµατική επανάσταση, τα αποτελέσµατα της
οποίας απλώνονται σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης. Σε κείµενο που δηµοσιεύετε στην
εφηµερίδα του σχολείου σας (400 έως 500 λέξεις) στο πλαίσιο αφιερώµατος µε θέµα «Νέοι &
Τεχνολογία», καταγράφετε τα αποτελέσµατα αυτά και προτείνετε τρόπους µε τους οποίους οι νέοι
θα µπορούσαν να προφυλαχθούν από τις αρνητικές του επιδράσεις.
[β] Σε κείµενο που αναρτάτε στο προσωπικό σας blog (300 έως 400 λέξεις) καταγράφετε τις
απόψεις σας για την επίδραση που ασκούν τα κοινωνικά δίκτυα και το ίντερνετ στις διαπροσωπικές
σχέσεις των εφήβων της γενιάς σας.
Κόµικς
Κείµενο
[Τα κόµικς και οι επικριτές τους]
Το δυνατό ερέθισµα που προκαλεί η εικόνα και η µαγεία που ασκεί ο εσκεµµένα απλοϊκός
λόγος των κόµικς έχουν ως αποτέλεσµα να προσφέρουν ψυχαγωγία και απόλαυση, καθώς µε τις
φανταστικές ή κωµικές τους περιπέτειες αποµακρύνουν τον αναγνώστη από την κούραση και τη
ρουτίνα της καθηµερινότητας.
Οι φανατικοί επικριτές των κόµικς, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι πίσω από τους
καλοκάγαθους ήρωες διακινούνται ποικίλα ιδεολογήµατα και πολύπλοκες φαντασιώσεις. Τα κόµικς
ως επικοινωνιακό µέσο δρουν µε δύο τρόπους, εκπέµπουν δύο τύπους µηνυµάτων: µε λανθάνοντα
τρόπο, µέσω της µεταβίβασης γενικών προτύπων σχέσεων και εξουσίας, π.χ. τις σχέσεις των
παιδιών µε τους ενηλίκους, τις σχέσεις των δύο φύλων, αλλά και µε φανερό τρόπο, µέσω
µηνυµάτων ιδεολογικά φορτισµένων, π.χ. απόψεις για τον στρατό, αντιµετώπιση κοινωνικών
προβληµάτων, βίαιες εικόνες κ.ά.
Κατά καιρούς τα κόµικς έχουν κατηγορηθεί ότι περιέχουν: σαρκασµό, ειρωνεία, σάτιρα,
αυθάδεια, φθόνο, εκδίκηση, απουσία ανθρωπιστικών αισθηµάτων, αντιδραστικό όραµα του
κόσµου, προσανατολισµό προς έναν απάνθρωπο τρόπο ζωής και κοινωνικής συµπεριφοράς µε
κίνητρα το κέρδος, το ατοµικό βόλεµα, το κυνήγι του πλούτου, τη λαχτάρα της δηµοσιότητας.
Επίσης, ότι προβάλλουν κόσµους αταξικούς, µε ήρωες που αδιαφορούν και αδρανοποιούνται
απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήµατα, κόσµους γεµάτους καλούς και κακούς που
αντιµάχονται µεταξύ τους. Στα κόµικς, συνεχίζουν οι επικριτές, οι σχέσεις των ανθρώπων είναι
σχέσεις υποταγής κατώτερων προς ανώτερους. Κυριαρχεί η εξιδανίκευση και η ωραιοποίηση των
µορφωτικών και πολιτιστικών αξιών του σύγχρονου καπιταλισµού µε σκοπό της ζωής την
καλοπέραση και τον άνευ ορίων καταναλωτισµό, τονίζεται η αξία του χρήµατος, προβάλλεται η
βία και η επιθετικότητα ως κύρια συστατικά της ζωής και ο πόλεµος παρουσιάζεται ως κύριος
τρόπος εκτόνωσης της ανδρικής πολυπραγµοσύνης, ενώ η αποδοχή της βίας των ισχυρότερων ως
νόµος της κοινωνίας.
Το δυτικό πολιτικό σύστηµα παρουσιάζεται, εξάλλου, ανώτερο από τα αντίστοιχα των λαών
του Τρίτου Κόσµου, στους οποίους πρέπει να επιβληθεί µε κάθε θυσία. Στα κόµικς, επίσης,
παρατηρείται η απουσία των γονέων και του θεσµού της οικογένειας, ενώ η παρουσία της γυναίκας
είναι παθητική. Επιπλέον, µέσα από τα κόµικς προωθείται ο ρατσισµός και οι φυλετικές
διακρίσεις, ενώ απουσιάζουν εντελώς αισθητικές προδιαγραφές. Οι αρνητές των κόµικς, ακόµα,
διατυµπανίζουν την πεποίθησή τους ότι αυτά υποβιβάζουν τη γλώσσα. Στα κόµικς η µεταβίβαση
των µηνυµάτων γίνεται µέσα από την εικόνα, ο γραπτός λόγος παίρνει δευτερεύουσα θέση και
χρησιµοποιείται µόνο κατ’ ανάγκη.
Η απόσταση ανάµεσα στους αυστηρούς αφορισµούς ως την ενθουσιώδη υποδοχή και το
υµνολόγιο οφείλεται στο ότι κάθε πλευρά χρησιµοποιεί διαφορετικά κόµικς ως βάση για τις
τοποθετήσεις της. Οι επικριτές, ταυτίζοντας όλα τα κόµικς µεταξύ τους, σχολιάζουν κυρίως
αµερικάνικες εκδόσεις και η άλλη πλευρά ανταπαντά µε τα ευρωπαϊκά κόµικς (Αστερίξ) ή κάποιες
ιδιαίτερες περιπτώσεις τύπου Μαφάλντα. Ο Πέτρος Μαρτινίδης γράφει σχετικά: «Οι µαχητικοί
πολέµιοι και οι φανατικοί υποστηρικτές έχουν εξίσου άδικο, επειδή έχουν, όλοι τους, εξίσου δίκιο.
Κι αυτό συµβαίνει, γιατί οι αναφορές τους µπορεί να στηρίζονται σε διαφορετικά παραδείγµατα, σε
διαφορετικά µεταξύ τους έργα». Και καταλήγει: «…Οι άκριτοι ενθουσιασµοί για τα κόµικς ως τη
µοναδική µυθολογία της εποχής των πυραύλων είναι το ίδιο περιορισµένα χρήσιµοι µε τις
πανικόβλητες κατακραυγές για τα κόµικς ως το µίασµα της κουλτούρας».
Στ. Γρόσδος, Η διδακτική της λογοτεχνίας - Comic(o)παιχνίδια. Στο Παράθυρο στην εκπαίδευση του
παιδιού, τεύχος 71, Σεπτ-Οκτ. 2011, 179-180 (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ

[β] Για τον επικείµενο αγώνα αντιλογίας µε θέµα «τα κόµικς δεν αποτελούν θετικά πρότυπα για
τους νέους», στον οποίο εκπροσωπείς την οµάδα του Λόγου, συλλέγεις επιχειρήµατα από το
κείµενο που διάβασες. (50 έως 60 λέξεις)

[α] «Επίσης, ότι προβάλλουν κόσµους αταξικούς, µε ήρωες που αδιαφορούν και αδρανοποιούνται
απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήµατα»: Σε µία παράγραφο 60 έως 80 λέξεων να
εξηγήσετε τη σχέση ανάµεσα στους αταξικούς κόσµους των κόµικς και την αδιαφορία των ηρώων
τους για τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήµατα.
[β] Με ποιον τρόπο δρουν τα κόµικς ως επικοινωνιακό µέσο, σύµφωνα µε τους επικριτές τους; Να
απαντήσετε σε µία παράγραφο 60 έως 80 λέξεων.
σας, καταγράφοντας το κατάλληλο χωρίο του κειµένου.
1) Στα κόµικς προβάλλονται συχνά σεξιστικά µηνύµατα.
2) Η κριτική ενάντια στα κόµικς αφορά κυρίως την αµερικανική παραγωγή.
3) Τα κόµικς κατηγορούνται από τους επικριτές τους πως αναπαράγουν την κυρίαρχη ιδεολογία.
4) Τα κόµικς συµβάλλουν στην εµπέδωση της ισοτιµίας των πολιτισµών.
5) Η επίδραση των κόµικς δεν είναι πάντοτε φανερή.

[α] Πώς αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος («Οι φανατικοί επικριτές των κόµικς ... βίαιες
εικόνες κ.ά.») του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[β] Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή στην τέταρτη παράγραφο («Το δυτικό πολιτικό
σύστηµα ... κατ’ ανάγκη») του κειµένου; Ποια σχέση συνοχής σηµατοδοτούν όλες οι διαρθρωτικές
λέξεις;
[γ] «Οι αρνητές των κόµικς, ακόµα, διατυµπανίζουν την πεποίθησή τους ότι αυτά υποβιβάζουν τη
γλώσσα. Στα κόµικς η µεταβίβαση των µηνυµάτων γίνεται µέσα από την εικόνα, ο γραπτός λόγος
παίρνει δευτερεύουσα θέση και χρησιµοποιείται µόνο κατ’ ανάγκη». Ποια είναι η συλλογιστική
πορεία (επαγωγική ή παραγωγική) που ακολουθεί ο συγγραφέας στο απόσπασµα αυτό; Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

[α] «επικριτές», «αντιµάχονται», «καταναλωτισµό», «ρατσισµός», «διατυµπανίζουν»: Να
δηµιουργήσετε µία πρόταση για καθεµιά από τις λέξεις αυτές του κειµένου, έτσι ώστε να γίνεται
φανερή η σηµασία τους (µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο ως προς τον αριθµό,
την πτώση, το πρόσωπο, τον χρόνο κτλ.).
[β] «εσκεµµένα», «αδρανοποιούνται», «προωθείται», «τοποθετήσεις», «πολέµιοι»: Να
αντικαταστήσετε καθεµιά από τις λέξεις αυτές του κειµένου µε συνώνυµες ή σηµασιολογικά
ισοδύναµες λέξεις, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόηµα.
[γ] «προκαλεί», «προσφέρουν», «εκπέµπουν», «προβάλλουν», «απουσιάζουν»: Για καθένα από τα
ρήµατα αυτά του κειµένου να γράψετε δύο οµόρριζα (απλά ή σύνθετα), το ένα ουσιαστικό και το
άλλο επίθετο.

[α] «προβάλλουν κόσµους αταξικούς, µε ήρωες που αδιαφορούν και αδρανοποιούνται απέναντι στα
σύγχρονα κοινωνικά προβλήµατα»: Να εντοπίσετε τις αναφορικές προτάσεις και να τις
χαρακτηρίσετε είτε ως παραθετικές είτε ως προσδιοριστικές, µε βάση τις πληροφορίες που αυτές
δίνουν για τον προσδιοριζόµενο όρο. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[β] «Το δυνατό ερέθισµα που προκαλεί η εικόνα και η µαγεία που ασκεί ο εσκεµµένα απλοϊκός
λόγος των κόµικς έχουν ως αποτέλεσµα να προσφέρουν ψυχαγωγία και απόλαυση»: Στην
παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε τις αναφορικές προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε είτε ως
παραθετικές είτε ως προσδιοριστικές, ανάλογα µε τις πληροφορίες που αυτές περιέχουν σε σχέση
µε τους προσδιοριζόµενους όρους. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] Στην τελευταία παράγραφο («Η απόσταση … κουλτούρας”») του κειµένου ο συγγραφέας
επικαλείται τη µαρτυρία ενός τρίτου προσώπου. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώµη σας, έκανε αυτή
την επιλογή;
[δ] Να εντοπίσετε το είδος της σύνταξης που χρησιµοποιείται στην α’ παράγραφο («Το δυνατό …
καθηµερινότητας») του κειµένου και να το µετατρέψετε στο αντίθετο.

[α] Διαβάσατε το κείµενο αυτό στην επίσηµη ιστοσελίδα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεµόνων
του σχολείου σας και αποφασίζετε ως υποστηρικτής των κόµικς να αντικρούσετε τα επιχειρήµατα
που υπάρχουν σε αυτό. Το σχόλιό σας να κυµαίνεται από 300 έως 400 λέξεις.
[β] Το τελευταίο διάστηµα ο καθηγητής του µαθήµατος της Νεοελληνικής Γλώσσας χρησιµοποιεί
συχνά γελοιογραφίες και κόµικς ως εκπαιδευτικό µέσο και ζητά από εσάς ένα κείµενο (300 έως 400
λέξεις), στο οποίο θα εκφράζετε την προσωπική σας εκτίµηση για την αποτελεσµατικότητά του.
Επάγγελµα & Εργασία

Το µέλλον της εργασίας
Κείµενο
[Ο εργαζόµενος του µέλλοντος]
Στο πλαίσιο των ραγδαίων εξελίξεων της τεχνολογίας και των αναγκών της αγοράς
εργασίας προβλέπονται συνεχείς αλλαγές και µετεξελίξεις στο είδος και στη µορφή των
επαγγελµάτων και ειδικοτήτων. Το φαινόµενο της «µετακυλιόµενης ζήτησης», όπως είναι γνωστό
στη θεωρία της οικονοµικής της εργασίας, προβλέπεται να ενταθεί και να επεκταθεί περαιτέρω. Ως
αποτέλεσµα, οι εργαζόµενοι συχνά πυκνά θα αλλάζουν επάγγελµα, που µπορεί να είναι συναφές µε
αυτό που ασκούσαν στο παρελθόν ή και εντελώς διαφορετικό. Αν κατά την τρέχουσα εποχή
υπολογίζεται ότι ένας εργαζόµενος αλλάζει κατά µέσο όρο δέκα επαγγέλµατα στο σύνολο της
εργασιακής του ζωής, στον εικοστό πρώτο αιώνα αυτό προβλέπεται να πολλαπλασιαστεί, να φτάσει
µέχρι και τις 20-30 µετεξελίξεις του είδους εργασίας, ώστε να διατηρηθεί η απασχολησιµότητά του.
Ακόµη, η εβδοµαδιαία διάρκεια και ο χρόνος εργασίας προβλέπεται να µειωθούν ριζικά.
Αυτό, όµως, δεν µπορεί να συµβεί µεµονωµένα σε µια χώρα, αλλά νοµοτελειακά θα προέλθει από
µια ολότητα ανεπτυγµένων κρατών. Ένας τέτοιος ρόλος, λοιπόν, φαίνεται να πέφτει κυρίως στους
κραταιούς ώµους της µητρόπολης της παγκοσµιοποίησης, των ΗΠΑ, και κατά δεύτερο λόγο στις
ισχυρές βορειο-ευρωπαϊκές χώρες. Κι αυτό γιατί, αν µειωθούν οι ώρες εργασίας σε πρώτη φάση
στις αδύναµες οικονοµικά χώρες, αυτό προοιωνίζεται δυσάρεστες προοπτικές για την
ανταγωνιστικότητά τους µε ανάλογες επιπτώσεις στην απασχόληση.
Επίσης, η εργασία στον εικοστό πρώτο αιώνα, όσον αφορά πάντοτε τον ανεπτυγµένο
κόσµο, θα παρέχεται σε µεγάλη έκταση µε χαρακτηριστικό της γνώρισµα τα ελαστικά ωράρια,
που θα κατανέµονται κατά περίπτωση σε ετήσια, µηνιαία και εβδοµαδιαία βάση. Μια µορφή
τέτοιας εξέλιξης είναι η εργασία σε εξαµηνιαία περίπου βάση, κάτι που ήδη ισχύει σε αµιγώς
τουριστικές περιοχές της χώρας µας. Εξάλλου, η εβδοµάδα των τεσσάρων ή και των τριών ηµερών
αποτελεί µια βιώσιµη λύση που θα δώσει µερική απάντηση στο πρόβληµα της συρρίκνωσης των
www.neapaideia.gr T36
θέσεων εργασίας και της ανεργίας. Σε γενικές γραµµές προβλέπεται ριζική µείωση του συνολικού
χρόνου εργασίας και επιµερισµός του σε µεγαλύτερο αριθµό εργαζοµένων. Η εξέλιξη αυτή, όµως,
σηµαίνει ότι θα υπάρξει σοβαρή αύξηση του χρόνου για ανάπαυση, ψυχαγωγία και ανάπτυξη
πολιτιστικών δραστηριοτήτων, καθώς και για τον εθελοντισµό. Όπως υποστηρίζει ο Τζέρεµυ
Ρίφκιν στο κλασικό πλέον έργο του «Το τέλος της εργασίας», ο εθελοντισµός θα αποτελέσει έναν
βασικό τοµέα εργασιακής δραστηριότητας που θα συµπληρώνει τον δηµόσιο και τον ιδιωτικό
τοµέα εργασίας. Ήδη η δραστηριότητα αυτή αναπτύσσεται δυναµικά στις ΗΠΑ και σε χώρες της
Ευρώπης.
Τέλος, η τηλεργασία, η εργασία δηλαδή από απόσταση, αποτελεί έναν σηµαντικότατο
καινούριο παράγοντα που θα ανατρέψει πολλές από τις κατεστηµένες δοµές των εργασιακών
σχέσεων. Η αυτοαπασχόληση, η απασχόληση στο σπίτι ή από απόσταση µε ελαστικό ωράριο, θα
αναπτυχθεί παράλληλα µε την επέκταση της συναφούς τεχνολογίας της τηλεµατικής και θα
επιφέρει καταλυτικές αλλαγές όχι µόνο στον χώρο της εργασίας, αλλά και στις δοµές της αστικής
κοινωνίας. Αποµακρυσµένες, αποµονωµένες και υπό εγκατάλειψη περιοχές, οι οποίες ειδικά στη
χώρα µας αποτελούν συνήθεις περιπτώσεις, είναι πολύ πιθανό πλέον να αποκτήσουν νέα δυναµική,
εργασιακή και οικονοµική υπόσταση. Η φυγή από τα γκέτο των µεγαλουπόλεων και η
αναζωογόνηση της περιφέρειας και ιδίως της λεγόµενης «άγονης γραµµής» αποτελεί µια εξέχουσα
και εξαίρετη προοπτική του µέλλοντος. Ένα σοβαρό ποσοστό της συνολικής απασχόλησης της
τάξης του 20-30% ή και περισσότερο στο απώτερο µέλλον, θα εργάζεται µε αυτόν τον τρόπο.
Θ. Κατσανέβας (2002). Επαγγέλµατα του µέλλοντος και του παρελθόντος. Προοπτικές επαγγελµάτων
στην Ελλάδα και στις δεκατρείς περιφέρειές της και επαγγελµατικός προσανατολισµός. Αθήνα:
Πατάκης, 81-82 (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ

[β] Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεµόνων του σχολείου σας προετοιµάζει µία ενηµερωτική έκδοση
επαγγελµατικού προσανατολισµού, στο πλαίσιο της οποίας παρουσιάζετε σύντοµα (100 έως 120
λέξεις) και χωρίς δικά σας σχόλια τις απόψεις που περιέχονται στο κείµενο που διαβάσατε και
αφορούν το µέλλον της εργασίας.

[α] Με ποιον τρόπο, σύµφωνα µε το κείµενο, θα µπορεί ένας εργαζόµενος να διατηρεί την
απασχολησιµότητά του τον εικοστό πρώτο αιώνα; (παράγραφος 60 έως 80 λέξεων).
[β] Ποιες είναι οι αλλαγές, σύµφωνα µε τον συγγραφέα, που θα επιφέρει η τηλεργασία στον χώρο
της εργασίας και στις δοµές της αστικής κοινωνίας; Να απαντήσετε σε µία παράγραφο 60 έως 80
λέξεων.
σας, καταγράφοντας το κατάλληλο χωρίο του κειµένου.
1) Μετακυλιόµενη ζήτηση ονοµάζεται η µεταβολή του αριθµού των εργαζοµένων που αναζητούν
εργασία.
2) Στο µέλλον ο εργάσιµος χρόνος θα αυξηθεί σηµαντικά µε ανάλογη µείωση του ελεύθερου.
3) Η τηλεργασία θα συµβάλει στην περιφερειακή ανάπτυξη.
4) Η µερική απασχόληση θα αυξηθεί στον 21ο αιώνα.
5) Οι αλλαγές στα ωράρια εργασίας έχουν επίδραση στην ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας.

[α] Να διαιρέσετε την τρίτη παράγραφο («Επίσης, η εργασία … της Ευρώπης) του κειµένου σε δύο
παραγράφους. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
[β] Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος («Τέλος, η τηλεργασία … µε αυτόν τον
τρόπο») του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] Να γράψετε τη νοηµατική σχέση που δηλώνουν οι διαρθρωτικές λέξεις της β’ παραγράφου που
ακολουθούν: «Ακόµη», «όµως», «λοιπόν», «γιατί», «αν».

[α] «επεκταθεί», «προοιωνίζεται», «ελαστικά», «ριζική», «αναζωογόνηση»: Να γράψετε µία
συνώνυµη λέξη για καθεµιά από τις λέξεις αυτές του κειµένου, λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία
τους στο κείµενο. Στη συνέχεια να δηµιουργήσετε µία πρόταση για καθεµιά από τις συνώνυµες
λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σηµασία τους (µπορείτε να διαφοροποιήσετε
τον γραµµατικό τύπο ως προς την πτώση, τον αριθµό, το πρόσωπο, τον χρόνο κτλ.).
[β] Να δηµιουργήσετε από µία πρόταση µε καθεµιά από τις ακόλουθες λέξεις / φράσεις του
κειµένου: «αδύναµες οικονοµικά χώρες», «ελαστικά ωράρια», «συρρίκνωσης των θέσεων
εργασίας», «τηλεργασία», «καταλυτικές αλλαγές». Φροντίστε, ώστε µέσα από την πρόταση να
γίνεται φανερή η σηµασία της κάθε φράσης.
[γ] «ραγδαίων», «ενταθεί», «κραταιούς», «βασικό», «ελαστικό»: Να γράψετε µία αντίθετη λέξη για
καθεµιά από τις λέξεις αυτές του κειµένου, λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία τους στο κείµενο. Στη
συνέχεια να δηµιουργήσετε µία πρόταση για καθεµιά από τις αντώνυµες λέξεις που επιλέξατε, έτσι
ώστε να γίνεται φανερή η σηµασία τους (µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο ως
προς την πτώση, τον αριθµό, το πρόσωπο, τον χρόνο κτλ.).

[α] «Αποµακρυσµένες, αποµονωµένες και υπό εγκατάλειψη περιοχές, οι οποίες ειδικά στη χώρα
µας αποτελούν συνήθεις περιπτώσεις, είναι πολύ πιθανό πλέον να αποκτήσουν νέα δυναµική,
εργασιακή και οικονοµική υπόσταση»: Στην παραπάνω περίοδο λόγου ο συγγραφέας χρησιµοποιεί
µια αναφορική πρόταση. Να την εντοπίσετε και να την χαρακτηρίσετε είτε ως προσδιοριστική είτε
ως παραθετική, µε βάση τις πληροφορίες που περιέχει για τον προσδιοριζόµενο όρο. Να
[β] «Εξάλλου, η εβδοµάδα των τεσσάρων ή και των τριών ηµερών αποτελεί µια βιώσιµη λύση που
θα δώσει µερική απάντηση στο πρόβληµα της συρρίκνωσης των θέσεων εργασίας και της
ανεργίας»: Στην παραπάνω περίοδο λόγου ο συγγραφέας χρησιµοποιεί µια αναφορική πρόταση. Να
την εντοπίσετε και να την χαρακτηρίσετε είτε ως προσδιοριστική είτε ως παραθετική µε βάση τις
πληροφορίες που περιέχει για τον προσδιοριζόµενο όρο. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] «µετακυλιόµενης ζήτησης», «Το τέλος της εργασίας», «άγονης γραµµής»: Να ερµηνεύσετε τη
χρήση των εισαγωγικών στις φράσεις αυτές.

[α] Στο πλαίσιο του µαθήµατος του Σχολικού Επαγγελµατικού Προσανατολισµού ο καθηγητής
αναθέτει σε εσάς να παρουσιάσετε στους συµµαθητές σας (400 έως 500 λέξεις σε γραπτό λόγο) τα
κριτήρια που έπρεπε να λάβει υπόψη του ένας νέος, πριν επιλέξει το επάγγελµα που θα ασκήσεις,
και τους παράγοντες που τον επηρεάζουν σε αυτή την τόσο σηµαντική του επιλογή.
[β] Ανέβασες το κείµενο του Θ. Κατσανέβα στη σχολική ιστοσελίδα, συνοδευµένο από ένα δικό
σου κείµενο προβληµατισµού (300 έως 400 λέξεις), στο οποίο επισηµαίνεις τη σηµασία της ορθής
ή µη επιλογής επαγγέλµατος στις νέες συνθήκες που έχουν πλέον δηµιουργηθεί στην αγορά
εργασίας.
Ανεργία
Κείµενο
[Η ανεργία οδηγεί σε απώλεια του εαυτού]
Πώς αντιδρούν τα περισσότερα άτοµα αν, από τη µια µέρα στην άλλη, βρεθούν χωρίς
εργασία; Όταν µάλιστα, για λόγους εντελώς άσχετους µε τις εργασιακές τους ικανότητες, η
απόλυσή τους συνεπάγεται την είσοδό τους σε ένα µακροχρόνιο και αδιέξοδο καθεστώς ανεργίας;
Η καλπάζουσα ανεργία στον τόπο µας, αλλά και στις περισσότερες «αναπτυγµένες»
κοινωνίες, είναι το προϊόν της ολότελα ανορθολογικής επιλογής κατά τη δεκαετία του ’70 να
εναποθέσουµε το µέλλον των κοινωνιών µας στην άναρχη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των αγορών.
Η πρόσφατη διεθνής οικονοµική κρίση σε συνδυασµό µε τις εγχώριες αδυναµίες διπλασίασαν την
ανεργία στην Ελλάδα. Μάλιστα, µε δεδοµένη την παρατεταµένη οικονοµική ύφεση την επόµενη
δεκαετία η επέκταση της µόνιµης ανεργίας σε ολοένα και ευρύτερα στρώµατα του πληθυσµού
πρέπει να θεωρείται βέβαιη. Και η προοπτική µιας παρατεταµένης κατάστασης ανεργίας δεν
απειλεί µόνο τους νέους κάτω των 25 ετών, αλλά και τους άνω των 40 έως 60 ετών µεσήλικες, οι
οποίοι, ενώ έχουν εργαστεί επί σειρά ετών, εν µια νυκτί βρίσκονται απολυµένοι, χωρίς καµιά
δυνατότητα επανένταξης στον κόσµο της εργασίας.
Προφανώς, η πρώτη συνέπεια της απώλειας της εργασίας είναι η στέρηση µιας σταθερής
πηγής εισοδηµάτων απαραίτητων για την επιβίωση. Όµως, η παρατεταµένη κατάσταση ανεργίας
έχει και άλλες δραµατικές επιπτώσεις στην κοινωνική και ατοµική ζωή των ανέργων. Επιπτώσεις
που σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ πιο επώδυνες και καταστροφικές από την έλλειψη
χρηµάτων. Το γεγονός αυτό, µολονότι υποβαθµίζεται ή και παραβλέπεται συστηµατικά από τις
αρµόδιες αρχές, εντούτοις επιβεβαιώνεται από πλήθος ερευνών από ειδικούς.
Ήδη, οι πρώτες σοβαρές µελέτες των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας
πραγµατοποιήθηκαν το 1938 από τους Philip Eisenberg και Paul F. Lazarsfeld, οι οποίοι
αναλύοντας τις αντιδράσεις των ανέργων αναγνώρισαν τρία τυπικά στάδια ή φάσεις. Το πρώτο
στάδιο χαρακτηρίζεται από την απόρριψη και τη συστηµατική άρνηση της νέας κατάστασης. Το
άτοµο δηλαδή αρνείται να αποδεχτεί ότι έχασε την εργασία του και ελπίζει ότι µε κάποιο τρόπο θα
επαναπροσληφθεί ή θα βρει άλλη καλύτερη εργασία. Ακολουθεί στη συνέχεια το στάδιο της
απαισιοδοξίας και της ανησυχίας, καθώς ύστερα από αρκετές αποτυχηµένες προσπάθειες εύρεσης
εργασίας αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δεινή κατάστασή του. Τότε, συνήθως έπειτα από εννιά µήνες
ανεργίας, εισέρχεται στο στάδιο της απελπισίας και της κατάθλιψης. Δε βλέπει πια καµία διέξοδο ή
προοπτική λύσης στο πρόβληµά του.
Άλλωστε, µετέπειτα έρευνες κοινωνικών ψυχολόγων έδειξαν ότι κάθε άνθρωπος τείνει να
δηµιουργεί µια εικόνα του εαυτού του ανάλογα µε τους κοινωνικούς ρόλους που έχει αποδεχτεί και
στη βάση αυτών των ρόλων διαµορφώνει τη σιγουριά που απαιτείται για τη «σωστή» κοινωνική
ένταξή του. Εποµένως, η απώλεια εργασίας επηρεάζει αρνητικά και τις δύο αυτές
συµπληρωµατικές διαστάσεις της ζωής µας, τόσο τον «πραγµατικό» κοινωνικό µας ρόλο όσο και
την «υποκειµενική» αυτοεκτίµησή µας. Και ίσως γι’ αυτό οι περισσότεροι ειδικοί επιµένουν ότι το
πιο ουσιαστικό σύµπτωµα της απώλειας εργασίας δεν είναι τόσο η έλλειψη χρηµάτων, όσο η
απώλεια της αυτοεκτίµησης και του αυτοσεβασµού. Η εσωτερίκευση αυτής της κατάστασης οδηγεί
κατά κανόνα σε ενοχικά και αυτοευνουχιστικά αισθήµατα, τα οποία όχι µόνο καταστρέφουν κάθε
προσπάθεια εξόδου από την «προσωπική» κρίση, αλλά και εµποδίζουν την αναζήτηση εργασίας,
ιδίως σε χαλεπούς οικονοµικά καιρούς. Η αδράνεια και η ακινησία αποτελούν τα τυπικά
γνωρίσµατα µιας εσφαλµένης και ενοχικής «εσωτερίκευσης» του προβλήµατος της ανεργίας ως
προσωπικού προβλήµατος των ανέργων που σχετίζεται, υποτίθεται, µε κάποιες υποκειµενικές
ελλείψεις ή αδυναµίες και όχι, όπως συµβαίνει στην πραγµατικότητα, µε τα αντικειµενικά
οικονοµικά και πολιτικά συµφέροντα που επιβάλλουν τη βαρβαρότητα της ανεργίας.
Σπ. Μανουσέλης, Ελευθεροτυπία, 30.4.2010 (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ

[β] Στο πλαίσιο της συγκέντρωσης πληροφοριών για την εκπόνηση της ερευνητικής εργασίας του
τµήµατός σας για την ανεργία καταγράφετε (χωρίς δικά σας σχόλια) τις ψυχολογικές συνέπειες της
απώλειας εργασίας που περιλαµβάνονται στο άρθρο του Σπ. Μανουσέλη. (60 έως 80 λέξεις)

[α] Ποια είναι, σύµφωνα µε το κείµενο, τα τρία στάδια των αντιδράσεων των ανέργων; Να
απαντήσετε σε µια παράγραφο 60 έως 80 λέξεων.
[β] Πώς συνδέεται, σύµφωνα µε το κείµενο, η ανεργία µε την ανάπτυξη ενοχικών αισθηµάτων από
τον άνεργο; Να απαντήσετε σε µια παράγραφο 60 έως 80 λέξεων.
[γ] Πού αποδίδουν οι άνεργοι, σύµφωνα µε το κείµενο, τις αιτίες στέρησης του δικαιώµατός τους
στην εργασία; Ποια είναι τα πραγµατικά, αντικειµενικά αίτια της ανεργίας; Να απαντήσετε σε µια
παράγραφο 60 έως 80 λέξεων.
1) Βασική αιτία της ανεργίας αποτελεί η ανεξέλεγκτη οικονοµική ανάπτυξη.
2) Η ανεργία απειλεί κυρίως όσους βρίσκονται στην αρχή ή στο τέλος της επαγγελµατικής τους
ζωής.
3) Η σηµαντικότερη επίπτωση από την απώλεια της εργασίας σχετίζεται µε την έλλειψη
χρηµάτων.
4) Ο άνεργος εσωτερικεύει την απογοήτευση που του προκαλεί η απώλεια της εργασίας του.
5) Ο άνεργος βραχυπρόθεσµα παθητικοποιείται.

[α] Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή ανάµεσα στην τέταρτη παράγραφο («Ήδη …
πρόβληµά του») και την πέµπτη παράγραφο («Άλλωστε … της ανεργίας») του κειµένου; Ποια
σχέση συνοχής δηλώνει η διαρθρωτική λέξη;
[β] Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθείται στην τελευταία παράγραφο («Άλλωστε … της
ανεργίας») του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για τη δεύτερη παράγραφο («Η καλπάζουσα ανεργία ... της
εργασίας») του κειµένου.
[δ] Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της δ’ παραγράφου («Ήδη … πρόβληµά του») του
κειµένου. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

[α] Να γράψετε µία πρόταση για καθεµιά από τις ακόλουθες λέξεις / φράσεις του κειµένου:
«καλπάζουσα», «οικονοµική ύφεση», «επανένταξης», «επιβίωση», «αυτοεκτίµησης». Φροντίστε,
ώστε µέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σηµασία της κάθε λέξης (µπορείτε να
διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο ως προς την πτώση, το γένος, τον αριθµό κτλ.).
[β] Να αντικαταστήσετε την καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου, µε συνώνυµες ή
σηµασιολογικά ισοδύναµες λέξεις, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόηµα: «επέκταση», «επιπτώσεις»,
«επώδυνες», «υποβαθµίζεται», «σιγουριά».
[γ] «κρίση», «προοπτική»: Οι λέξεις αυτές του κειµένου έχουν περισσότερες από µία σηµασίες. Να
σχηµατίσετε µία πρόταση για καθεµιά από τις συγκεκριµένες λέξεις µε τη σηµασία που έχουν αυτές
στο κείµενο (µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο ως προς την πτώση ή / και τον
αριθµό). Έπειτα, να δηµιουργήσετε µία πρόταση για καθεµιά από τις παραπάνω λέξεις του
κειµένου χρησιµοποιώντας τις µε διαφορετική σηµασία από αυτήν που έχουν στο κείµενο
(µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο ως προς την πτώση ή / και τον αριθµό).
[δ] «µακροχρόνιο», «εγχώριες», «µεσήλικες», «ψυχολογικών», «δηµιουργεί»: Με καθένα από τα
συνθετικά των λέξεων αυτών να γράψετε µία νέα σύνθετη λέξη.

[α] «Ήδη, οι πρώτες σοβαρές µελέτες των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας
πραγµατοποιήθηκαν το 1938 από τους Philip Eisenberg και Paul F. Lazarsfeld, οι οποίοι
αναλύοντας τις αντιδράσεις των ανέργων αναγνώρισαν τρία τυπικά στάδια ή φάσεις»: Στην
παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε την ονοµατική αναφορική πρόταση και µε βάση τις
πληροφορίες που περιέχει η πρόταση σε σχέση µε τους προσδιοριζόµενους όρους να την
χαρακτηρίσετε ως προσδιοριστική ή ως παραθετική. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[β] Να αιτιολογήσετε τη χρήση των ερωτηµάτων στην πρώτη παράγραφο («Πώς αντιδρούν …
αδιέξοδο καθεστώς ανεργίας;») από τον συγγραφέα.
[γ] «Εποµένως, η απώλεια εργασίας επηρεάζει αρνητικά και τις δύο αυτές συµπληρωµατικές
διαστάσεις της ζωής µας, τόσο τον “πραγµατικό” κοινωνικό µας ρόλο όσο και την “υποκειµενική»”
αυτοεκτίµησή µας»: Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.
[δ] Να καταγράψετε πέντε σηµεία του κειµένου στα οποία ο λόγος λειτουργεί συνυποδηλωτικά.

[α] Ο προσανατολισµός του παγκόσµιου οικονοµικού συστήµατος µετέτρεψε την ανεργία από
εξαίρεση σε κανόνα της κοινωνικής ζωής. Σε ανοιχτή επιστολή (400 έως 500 λέξεις), που
ανεβάζετε ως εκπρόσωπος της µαθητικής κοινότητας στη σχολική ιστοσελίδα και απευθύνετε στον
πολιτικό κόσµο της χώρας, παρουσιάζετε τους λόγους που επιβάλλουν την αντιµετώπιση του
φαινοµένου της ανεργίας (ειδικά σε ό,τι αφορά του νέους) και προτείνετε δράσεις µε τις οποίες η
µάστιγα αυτή θα µπορούσε να περιοριστεί.
[β] Ορισµένες οµάδες του πληθυσµού, όπως είναι οι νέοι, οι γυναίκες, τα ΑµΕΑ, οι εργαζόµενοι
µετά την ηλικία των 50 ετών κ.ά., είναι περισσότερο ευάλωτες απέναντι στον εφιάλτη της ανεργίας.
Σε κείµενο προβληµατισµού (300 έως 400 λέξεις) που δηµοσιεύετε στην ιστοσελίδα του σχολείου
σας µε αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων (10η Δεκεµβρίου) αναδεικνύετε
την ανάγκη παροχής ίσων ευκαιριών στην εργασία σε όλους τους πολίτες και προτείνετε τρόπους
µε τους οποίους κάτι τέτοιο µπορεί να επιτευχθεί.
Ανεκτικότητα & Αποκλεισµός

Ρατσισµός
Κείµενο
[Οι ρίζες του µίσους]
Υπάρχουν δύο ψυχικές εκφράσεις του µίσους: Το µίσος για τον άλλο και το µίσος για τον
εαυτό µας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουµε ότι και τα
δυο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχής να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο. Κατά τη
διαδικασία κοινωνικοποίησης, οι δύο διαστάσεις του µίσους χαλιναγωγούνται σε σηµαντικό βαθµό,
τουλάχιστον όσον αφορά τις πιο δραµατικές εκδηλώσεις τους. Εν µέρει αυτό επιτυγχάνεται µέσω
των «εποικοδοµητικών» κοινωνικών σκοπών, δηλαδή την εκµετάλλευση της φύσης και τον
συναγωνισµό διαφόρων ειδών (τις «ειρηνικές» αγωνιστικές δραστηριότητες, όπως ο αθλητισµός,
τον οικονοµικό ή πολιτικό ανταγωνισµό κτλ). Όλες αυτές οι διέξοδοι κατευθύνουν ένα µέρος του
µίσους και της «διαθέσιµης» καταστροφικής ενέργειας, αλλά όχι το σύνολο τους.
Το κοµµάτι του µίσους και της καταστροφικότητας που αποµένει φυλάσσεται σε µία
δεξαµενή έτοιµη να µετατραπεί σε καταστροφικές δραστηριότητες, σχηµατοποιηµένες και
θεσµοθετηµένες, που στρέφονται εναντίον άλλων οµάδων - δηλαδή να µετατραπεί σε πόλεµο. Αυτό
δεν σηµαίνει ότι το ψυχικό µίσος είναι η «αιτία» του πολέµου. Αλλά το µίσος είναι, αναµφίβολα,
ένας όρος, όχι µόνο απαραίτητος αλλά και ουσιαστικός, του πόλεµου. Το µίσος καθορίζει τον
πόλεµο και εκφράζεται µέσω αυτού. Και όταν η δεξαµενή του µίσους δεν βρίσκει διέξοδο στον
πόλεµο, εκδηλώνεται υπόκωφα µε τη µορφή της περιφρόνησης, της ξενοφοβίας και του ρατσισµού.
Οι καταστροφικές τάσεις των ατόµων συνάδουν απόλυτα µε την ανάγκη µίας κοινωνίας να
ενδυναµώνει τη θέση των νόµων, των αξιών και των κανόνων της, ως µοναδικά στην τελειότητα
τους και ως τα µόνα αληθινά, ενώ οι νόµοι, τα «πιστεύω» και τα έθιµα των άλλων είναι κατώτερα,
λανθασµένα, άσχηµα, αηδιαστικά, φριχτά. Τα χαρακτηριστικά αυτά παρατηρούνται µε µεγαλύτερη
ένταση στις εντελώς κλειστές κοινωνίες: στις αρχαϊκές ή παραδοσιακές αλλά ακόµη περισσότερο
στις σύγχρονες απολυταρχικές. Η κύρια απάτη είναι πάντα: Οι κανόνες µας είναι το καλό, το καλό
www.neapaideia.gr U48
είναι οι κανόνες µας, οι κανόνες µας δεν είναι ίδιοι µε τους δικούς τους άρα οι κανόνες τους δεν
είναι καλοί.
Πάντα φαινόταν σχεδόν αδύνατο οι ανθρώπινες οµάδες να αντιµετωπίζουν το διαφορετικό
ως ακριβώς αυτό: Απλώς διαφορετικό. Επίσης, ήταν σχεδόν αδύνατο να αντιµετωπίζουν τους
θεσµούς των άλλων ως ούτε κατώτερους ούτε ανώτερους αλλά απλώς ως διαφορετικούς. Η
συνάντηση µίας κοινωνίας µε άλλες συνήθως ανοίγει τον δρόµο για τρεις πιθανές εκτιµήσεις: ή οι
άλλοι είναι ανώτεροι από εµάς ή είναι ίσοι ή είναι κατώτεροι. Συχνά υπερισχύει η τρίτη
πιθανότητα: οι άλλοι είναι κατώτεροι. Αυτό βεβαίως αποκλείει την πιθανότητα οι άλλοι να είναι
ίσοι µε εµάς, µε την έννοια ότι οι θεσµοί τους απλώς δεν συγκρίνονται µε τους δικούς µας. Ακόµη
και στην περίπτωση «µη θρησκευτικών» πολιτισµών, µία τέτοια παραδοχή θα δηµιουργούσε
αναπάντητα ερωτηµατικά στο καθαρώς θεωρητικό επίπεδο: πώς αντιµετωπίζει κανείς κοινωνίες
που δεν αναγνωρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώµατα, επιβάλλουν στους πολίτες τους σκληρές ποινές ή
έχουν απαράδεκτα έθιµα;
Ο δρόµος προς την αναγνώριση του διαφορετικού αρχίζει στο ίδιο σηµείο και έχει τα ίδια
κίνητρα µε την αµφισβήτηση των δεδοµένων θεσµών της κοινωνίας, την απελευθέρωση των
σκέψεων και των πράξεων, εν ολίγοις τη γέννηση της δηµοκρατίας και της φιλοσοφίας. Εδώ
µπαίνει κανείς σε πειρασµό να πει ότι το άνοιγµα της σκέψης και ο µερικός και σχετικός
εκδηµοκρατισµός των πολιτικών καθεστώτων της Δύσης συνοδεύτηκαν από την παρακµή της
ξενοφοβίας και του ρατσισµού. Ωστόσο, δεν µπορούµε να δεχτούµε αυτή την ιδέα χωρίς να
θέσουµε ισχυρούς περιορισµούς. Αρκεί να σκεφτούµε µε πόσο ακραία επιθετικότητα
επανεµφανίστηκε ο εθνικισµός, η ξενοφοβία και ο ρατσισµός τον 20ό αιώνα σε χώρες
«ανεπτυγµένες» και «δηµοκρατικές».
Η αυτονοµία, δηλαδή η πλήρης δηµοκρατία, και η αποδοχή του άλλου δεν αποτελούν
φυσική ανθρώπινη κλίση. Αµφότερες συναντούν τεράστια εµπόδια. Γνωρίζουµε άλλωστε από την
ιστορία ότι ο αγώνας για τη δηµοκρατία είχε µέχρι σήµερα οριακά µεγαλύτερη επιτυχία από τον
αγώνα κατά της ξενοφοβίας και του ρατσισµού…
Κ. Καστοριάδης, Οι ρίζες του µίσους, εφ. Βήµα, 24.1.1999 (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ

[β] Στο πλαίσιο του µαθήµατος της Νεοελληνικής Γλώσσας πρόκειται να δηµιουργηθεί ένα
ηλεκτρονικό σώµα κειµένων και σε εσάς ανατίθεται να παρουσιάσετε σύντοµα στη συντακτική
επιτροπή τα κείµενα που προτίθεστε να «ανεβάσετε». Έτσι προετοιµάζετε ένα σηµείωµα (100 έως
120 λέξεις) στο οποίο παρουσιάζετε σύντοµα και χωρίς δικά σας σχόλια το άρθρο του Κορνήλιου
Καστοριάδη.

[α] Με ποιους τρόπους εκτονώνεται, σύµφωνα τον συγγραφέα, το µίσος προς το διαφορετικό, όταν
δεν εκδηλώνεται µε επιθετικότητα και πόλεµο; (60 έως 80 λέξεις)
[β] Ποιος δρόµος µπορεί, σύµφωνα µε τον συγγραφέα, να οδηγήσει στην αναγνώριση του
διαφορετικού και τη συµφιλίωση µαζί του; (60 έως 80 λέξεις)
[γ] Ποια επιχειρήµατα επιστρατεύει ο συγγραφέας, για να στηρίξει την άποψή του ότι η
ανεκτικότητα και η αποδοχή του διαφορετικού δεν είναι αυτονόητα στοιχεία της ανθρώπινης
φύσης; (60 έως 80 λέξεις)
[δ] Για ποιους λόγους, σύµφωνα µε τον συγγραφέα, ήταν ανέκαθεν δύσκολο να αποδεχτούν οι
ανθρώπινες οµάδες τη διαφορετικότητα των Άλλων; (60 έως 80 λέξεις)
[ε] Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύµφωνα µε το κείµενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις,
1) Οι δηµοκρατικές κοινωνίες, σε αντίθεση µε τις ολοκληρωτικές, δεν εµφανίζουν κρούσµατα
ρατσισµού.
2) Το µίσος προς το διαφορετικό µπορεί να έχει και θετική επίδραση στην κοινωνική ζωή.
3) Ο φόβος για το διαφορετικό δεν είναι στη φύση των ανθρώπων.
4) Οι κλειστές κοινωνίες εξασφαλίζουν τη συνοχή τους µέσω του µίσους προς το διαφορετικό.
5) Ο πόλεµος και ο ρατσισµός είναι οι δίαυλοι εκτόνωσης του µίσους.

[α] Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για τη δεύτερη παράγραφο («Το κοµµάτι … ρατσισµού») του
κειµένου.
[β] Να γράψετε τα δοµικά µέρη της πρώτης παραγράφου («Υπάρχουν … σύνολό τους») του
κειµένου.
[γ] Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τέταρτη παράγραφος («Πάντα … έθιµα») του κειµένου; Να
[δ] Να επισηµάνετε δύο λέξεις / φράσεις µε τις οποίες επιτυγχάνεται η νοηµατική συνοχή στην
τέταρτη παράγραφο («Πάντα … έθιµα») του κειµένου. Ποιες σχέσεις συνοχής δηλώνουν;
[ε] Να εντοπίσετε το είδος της συλλογιστικής πορείας (παραγωγική - επαγωγική) του
επιχειρήµατος της δ’ παραγράφου («Πάντα … έθιµα») του κειµένου. Να δικαιολογήσετε την
απάντησή σας.

[α] Να συντάξετε µία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων, χρησιµοποιώντας τις λέξεις / φράσεις του
κειµένου που ακολουθούν: «διαδικασία κοινωνικοποίησης», «σηµαίνει, διέξοδο», «ανοίγει τον
δρόµο», «ακόµη». Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραµµατικούς τύπους ως προς την πτώση,
τον αριθµό, το γένος, το πρόσωπο κτλ.
[β] Να γράψετε µία πρόταση για καθεµία από τις λέξεις του κειµένου που ακολουθούν, ώστε να
γίνεται φανερή η σηµασία της κάθε λέξης: «δραµατικές», «καθορίζει», «ένταση», «παρακµή»,
«κλίση». Mπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το
γένος, το πρόσωπο κτλ.
[γ] Να γράψετε µία συνώνυµη λέξη για καθεµιά από τις λέξεις του κειµένου που ακολουθούν,
λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία τους στο κείµενο: «χαλιναγωγούνται», «αναµφίβολα», «εντελώς»,
«σκληρές», «τεράστια». Να γράψετε µία πρόταση για καθεµιά από τις συνώνυµες λέξεις που
επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σηµασία τους. Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον
γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το πρόσωπο, το γένος κτλ.
[δ] «δεχθεί», «σηµαίνει», «βρίσκει», «θέσουµε», «Γνωρίζουµε»: Να γράψεις δύο οµόρριζα (απλά ή
σύνθετα), ένα ουσιαστικό και ένα επίθετο µε καθένα από τα ρήµατα αυτά του κειµένου.

[α] «Η αυτονοµία, δηλαδή η πλήρης δηµοκρατία, και η αποδοχή του άλλου δεν αποτελούν φυσική
ανθρώπινη κλίση». Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στην παραπάνω φράση είναι
κυριολεκτική / δηλωτική ή µεταφορική / συνυποδηλωτική. Να γράψετε δύο προτάσεις µε τη λέξη
«κλίση». Στην πρώτη χρησιµοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά / δηλωτικά και στη δεύτερη
µεταφορικά / συνυποδηλωτικά.
[β] «Το κοµµάτι του µίσους και της καταστροφικότητας που αποµένει φυλάσσεται σε µία δεξαµενή
έτοιµη να µετατραπεί σε καταστροφικές δραστηριότητες»: Στην παραπάνω περίοδο λόγου να
εντοπίσετε την αναφορική ονοµατική πρόταση και µε βάση τις πληροφορίες που περιέχει η
πρόταση σε σχέση µε τον προσδιοριζόµενο όρο να την χαρακτηρίσετε ως προσδιοριστική ή ως
παραθετική. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] Να προσδιορίσετε αν η λέξη «δρόµος» χρησιµοποιείται µε κυριολεκτική / δηλωτική ή
µεταφορική / συνυποδηλωτική σηµασία. Να γράψετε µία περίοδο λόγου 20-30 λέξεων στην οποία
να χρησιµοποιήσετε τη λέξη δρόµος µε τη µεταφορική/συνυποδηλωτική της σηµασία.
[δ] Να ερµηνεύσετε τη χρήση της παρένθεσης στην α’ παράγραφο, της παύλας στη β’ παράγραφο,
των εισαγωγικών και της διπλής τελείας στην γ’ παράγραφο και των αποσιωπητικών στην
τελευταία παράγραφο.

[α] Ο Κ. Καστοριάδης στο άρθρο του «Οι ρίζες του µίσους» θεωρεί κύρια αιτία του ρατσισµού την
απέχθεια απέναντι στο διαφορετικό, ενώ παραδέχεται πως είναι πολύ δύσκολο το φαινόµενο αυτό
να αντιµετωπιστεί ακόµη και στις δηµοκρατικές κοινωνίες. Σε απαντητικό άρθρο σας (400 έως 500
λέξεις) που δηµοσιεύετε στην ίδια εφηµερίδα παρουσιάζετε άλλες αιτίες που προκαλούν την
έξαρση του ρατσισµού στις µέρες µας και προτείνετε τρόπους µε τους οποίους οι σύγχρονες
δηµοκρατίες θα µπορούσαν να περιορίσουν το φαινόµενο και τις συνέπειές του.
[β] Το µεταναστευτικό πρόβληµα οξύνεται τα τελευταία χρόνια, αλλά η διεθνής κοινότητα δε
φαίνεται να το ελέγξει αποτελεσµατικά. Σε άρθρο προβληµατισµού (400 έως 500 λέξεις) που
ανεβάζετε στη σχολική ιστοσελίδα καταγράφετε τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν αφενός οι
πρόσφυγες και οι µετανάστες, αφετέρου οι χώρες υποδοχής και προτείνετε τρόπους
αποτελεσµατικής αντιµετώπισης του προβλήµατος.
Ισότητα των Φύλων
Κείµενο
Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν
Το επάγγελµα της εκπαιδευτικού στην Ελλάδα αποτέλεσε το πρώτο µη χειρωνακτικό

επάγγελµα που άνοιξε και θεωρήθηκε κατάλληλο για τις γυναίκες. Παρά το γεγονός ότι η
πρόσβαση των γυναικών στον εργασιακό χώρο της εκπαίδευσης ενίσχυε τις παγιωµένες αντιλήψεις
για την ιδιαιτερότητα της γυναικείας φύσης και τον καταµερισµό των ρόλων στον χώρο της
οικογένειας, ωστόσο έδωσε στις γυναίκες τη δυνατότητα κοινωνικής παρουσίας και οικονοµικής
ανεξαρτησίας. Διαχρονικά προσέλκυε έναν σηµαντικό αριθµό γυναικών, καθώς συγκριτικά µε άλλα
«γυναικεία» επαγγέλµατα παρέχει µονιµότητα, ικανοποιητικές οικονοµικές αποδοχές και
προσφέρεται για τον συµβιβασµό οικογενειακού και επαγγελµατικού ρόλου. Επίσης, όπως
διαπιστώθηκε, το επάγγελµα του εκπαιδευτικού κατέχει σηµαντική θέση στις µελλοντικές
επαγγελµατικές επιλογές του µαθητικού πληθυσµού κυρίως των παιδιών εκείνων που προέρχονται
από µη προνοµιούχα κοινωνικά στρώµατα. Σύµφωνα µάλιστα µε πρόσφατες εκτιµήσεις, οι
γυναίκες προβλέπεται να κατακλύσουν τον χώρο της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης.
Ωστόσο, γίνεται σαφές ότι, παρ’ όλο που η εκπαίδευση ως χώρος εργασίας παρέχει
θεωρητικά και θεσµικά ίσες ευκαιρίες στο διδακτικό προσωπικό, σηµειώνεται άνισος καταµερισµός
εργασίας ανάµεσα στους εκπαιδευτικούς των δύο φύλων. Εκείνο, όµως, που αξίζει να σηµειωθεί
είναι ότι ο καταµερισµός εργασίας κατά φύλο στο διδακτικό προσωπικό των σχολείων αντανακλά,
αναπαράγει και συντηρεί τον καταµερισµό ρόλων στον χώρο της οικογένειας, καθώς και στον
επιµερισµό εργασίας µε βάση τον παράγοντα φύλο στην κοινωνία. Φαίνεται δηλαδή ότι οι σχέσεις
των φύλων στον σχολικό µηχανισµό είναι ιεραρχικά δοµηµένες και ότι αντανακλούν και συντηρούν
τις εξουσιαστικές σχέσεις ανάµεσα σε άνδρες και γυναίκες στο πλαίσιο της πατριαρχικής
διάρθρωσης της ευρύτερης κοινωνίας.
Εποµένως, µε βάση έρευνες, οι οποίες αφορούν στην κατανοµή των φύλων στις διοικητικές
θέσεις των σχολικών µονάδων, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι οι γυναίκες εκπαιδευτικοί
συνήθως αποτελούν την πλειονότητα, η οποία αποκλείεται από τη διοικητική ιεραρχία του
εκπαιδευτικού συστήµατος. Αν θελήσουµε να παραστήσουµε σχηµατικά τον αποκλεισµό των
γυναικών από τις διοικητικές θέσεις, θα λέγαµε ότι οι γυναίκες εκπαιδευτικοί είναι σαν να
βρίσκονται κάτω από ένα γυάλινο ταβάνι το οποίο τους επιτρέπει να βλέπουν τις διοικητικές
θέσεις, που διατίθενται, αλλά που τις εµποδίζει να τις καταλάβουν.
Ο αποκλεισµός των γυναικών είναι ένα σηµαντικό ζήτηµα µε πολλές προεκτάσεις και µε
πολλούς αποδέκτες. Αυτό συµβαίνει επειδή από τη µια αφορούν τις γυναίκες εκπαιδευτικούς, οι
οποίες αποκλείονται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων του χώρου της απασχόλησής τους. Ακόµη,
στερούνται τις δυνατότητες να ενθαρρύνουν και να στηρίζουν άλλες γυναίκες εκπαιδευτικούς, ώστε
να έχουν ως στόχο την προαγωγή σε διοικητικές θέσεις. Από την άλλη, αφορούν τους µαθητές και
τις µαθήτριες που κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στη γενική εκπαίδευση δεν έχουν την
ευκαιρία να βλέπουν τις γυναίκες σε θέσεις εξουσίας σε σχέση µε τους άνδρες. Αντίθετα, το
δέχονται ως κάτι συνηθισµένο και όχι εξαιρετικό.
Οι συνέπειες αυτές είναι ιδιαίτερα αρνητικές για τα κορίτσια, τα οποία δε διδάσκονται να
συµπεριλαµβάνουν στους στόχους τους τη διεκδίκηση διοικητικών θέσεων στον χώρο της
µελλοντικής τους απασχόλησης. Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές θα µπορούσαµε να ισχυριστούµε
ότι ο αποκλεισµός των γυναικών εκπαιδευτικών από τη διοικητική ιεραρχία του εκπαιδευτικού
συστήµατος αντανακλά και συγχρόνως συµβάλλει στην αναπαραγωγή των κυρίαρχων
εξουσιαστικών σχέσεων ανάµεσα στα φύλα.
Τέλος, το σχολείο, καθώς και ο ευρύτερος χώρος της απασχόλησης, στερούνται τη
δυνατότητα να αξιοποιήσουν έναν διαφορετικό τρόπο άσκησης της διοίκησης και της διαχείρισης
της εξουσίας, τον οποίο σύµφωνα µε ερευνητικά δεδοµένα φαίνεται να υιοθετούν οι γυναίκες, όταν
καταλαµβάνουν διοικητικές θέσεις. Η διαφοροποίηση µάλιστα των γυναικών από την κυρίαρχη
αντίληψη άσκησης των διοικητικών καθηκόντων, όπως υποστηρίζεται, φαίνεται να συµβάλλει στην
αποτελεσµατικότερη λειτουργία τόσο του σχολείου όσο και του χώρου εργασίας. Για όλους τους
παραπάνω λόγους, λοιπόν, ο αποκλεισµός των γυναικών από τη διοικητική ιεραρχία του
εκπαιδευτικού συστήµατος αξίζει να αναδειχθεί ως πρόβληµα και να επισηµανθούν οι αιτίες του.
Ε. Μαραγκουδάκη (1997). Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν. Φύλο και σχολική πράξη.
Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας, 258-269 (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ

[β] Ο καθηγητής του ΣΕΠ αναθέτει σε όλους τους µαθητές να παρουσιάσουν στο τµήµα κείµενα
που αναφέρονται στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών στον εργασιακό χώρο. Εσείς επιλέγετε
προς παρουσίαση το κείµενο της Ε. Μαραγκουδάκη. (100 έως 120 λέξεις)

[α] Ποια επιχειρήµατα επιστρατεύει η συγγραφέας, για να υποστηρίξει την άποψη ότι ο
αποκλεισµός των γυναικών εκπαιδευτικών από τις διοικητικές θέσεις είναι ένα ζήτηµα µε πολλές
προεκτάσεις; (60 έως 80 λέξεις)
[β] Σύµφωνα µε τη συγγραφέα, ποια πλεονεκτήµατα προσέφερε στις γυναίκες το επάγγελµα της
εκπαιδευτικού; (60 έως 80 λέξεις)
[γ] Σύµφωνα µε τη συγγραφέα, για ποιους λόγους ο αποκλεισµός των γυναικών από τη διοικητική
ιεραρχία της εκπαίδευσης αξίζει να αναδειχτεί ως πρόβληµα; (60 έως 80 λέξεις)
είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Να δικαιολογήσετε την
απάντησή σας µε αναφορές στο κείµενο.
1) Ο αποκλεισµός των γυναικών εκπαιδευτικών από διοικητικές θέσεις αποτελεί αρνητικό
πρότυπο για όλους τους µαθητές, αγόρια και κορίτσια.
2) Το επάγγελµα της εκπαιδευτικού συνέβαλε στην οικονοµική ανεξαρτητοποίηση και την
κοινωνική καταξίωση των γυναικών.
3) Η διοίκηση των σχολικών µονάδων από γυναίκες δε διαφέρει σε τίποτα από αυτή των
συναδέλφων τους αντρών.
4) Η Πολιτεία δίνει ίσες ευκαιρίες ανάδειξης σε άντρες και γυναίκες εκπαιδευτικούς.
5) Οι ανισότητες σε βάρος των γυναικών που εµφανίζονται στην εκπαίδευση δεν παρουσιάζονται
σε άλλους επαγγελµατικούς χώρους.

[α] Να επισηµάνετε τις δύο διαρθρωτικές λέξεις, µε τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στην
τελευταία παράγραφο («Τέλος … αιτίες του») του κειµένου. Ποια σχέση συνοχής σηµατοδοτεί η
καθεµιά από αυτές.
[β] Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τέταρτη παράγραφος («Ο αποκλεισµός … εξαιρετικό») του
κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] Να γράψετε τα δοµικά µέρη της πρώτης παραγράφου («Το επάγγελµα … εκπαίδευσης») του
κειµένου.
[δ] Ποια πορεία (παραγωγική - επαγωγική) ακολουθεί η επιχειρηµατολογία της συντάκτριας του
κειµένου στην τέταρτη παράγραφο («Ο αποκλεισµός … εξαιρετικό») του κειµένου; Να

[α] Να γράψετε µία πρόταση για κάθε λέξη του κειµένου: «χειρωνακτικό», «συµβιβασµό»,
«θεσµικά», «διοικητικές», «αποκλεισµός». Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο,
δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος, το πρόσωπο κτλ.
[β] Να γράψετε πέντε προτάσεις χρησιµοποιώντας σε κάθε πρόταση µια από τις ακόλουθες λέξεις,
ώστε να γίνεται φανερή η σηµασία της κάθε λέξης: «καταµερισµό», «αποδοχές», «προνοµιούχα»,
«στερούνται», «επισηµανθούν». Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο, δηλαδή την
πτώση, τον αριθµό, το γένος κτλ.
[γ] Να γράψετε ένα αντώνυµο για καθεµιά από τις λέξεις του κειµένου που ακολουθούν:
«ανεξαρτησίας», «ίσες», «ενθαρρύνουν», «προαγωγή», «ευρύτερος». Να δηµιουργήσετε µία
πρόταση µε καθεµιά από τις αντώνυµες λέξεις που γράψατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η
σηµασία τους.
[δ] Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις λέξεις του κειµένου που ακολουθούν µε τη
σηµασία που έχουν στο κείµενο: «παγιωµένες», «αποδοχές», «πλειονότητα», «εξαιρετικό»,
«επισηµανθούν». Να δηµιουργήσετε µία πρόταση µε καθεµιά από τις συνώνυµες λέξεις που
γράψατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σηµασία τους.

γλώσσας. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του καθενός από αυτά.
[β] «Το επάγγελµα της εκπαιδευτικού άνοιξε για τις γυναίκες»: Να δηλώσετε αν η χρήση της
γλώσσας στην παραπάνω πρόταση είναι κυριολεκτική / δηλωτική ή συνυποδηλωτική / µεταφορική.
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Να γράψετε δύο προτάσεις µε το ρήµα «άνοιξε». Στην πρώτη
περίπτωση να το χρησιµοποιήσετε κυριολεκτικά / δηλωτικά και στη δεύτερη µεταφορικά /
συνυποδηλωτικά.
[γ] Ποιο ρηµατικό πρόσωπο κυριαρχεί στο κείµενο; Να δικαιολογήσετε τη χρήση του.

[α] Παρά τη σηµαντική βελτίωση που έχει σηµειιωθεί στη θέση της γυναίκας ειδικά στις
αναπτυγµένες κοινωνίες, ανισότητες µεταξύ των δύο φύλων εξακολουθούν να εµφανίζονται. Σε
άρθρο (400 έως 500 λέξεις), που δηµοσιεύετε στην ιστοσελίδα του σχολείου σας µε αφορµή την
Ηµέρα της Γυναίκας (8η Μαρτίου), παρουσιάζετε τις ανισότητες αυτές και προτείνετε τρόπους για
την ουσιαστική εξίσωση των δύο φύλων.
[β] Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) όρισε το 2010 ως »Ευρωπαϊκό Έτος για την Καταπολέµηση της
Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισµού». Χρόνια αργότερα τα φαινόµενα αυτά βρίσκονται σε
έξαρση, όχι µόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσµο. Σε ανοιχτή επιστολή (400 έως
500 λέξεις), που δηµοσιεύετε στη σχολική ιστοσελίδα και απευθύνετε στους ηγέτες της ΕΕ,
παρουσιάζετε φαινόµενα κοινωνικού αποκλεισµού στην ήπειρό µας και προτείνετε δράσεις σε
ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδογια τον περιορισµό τους.
Τέχνη & Κριτική

Τέχνη
Κείµενο
[Υψηλή τέχνη για τους πολλούς]
Η σχέση µεταξύ τέχνης και χρήµατος είναι αµφιλεγόµενη. Κάθε άλλο παρά σαφές είναι ότι
τα κυριότερα επιτεύγµατα που πραγµατοποιήθηκαν και αφορούσαν τις τέχνες στο δεύτερο ήµισυ
του 20ού αιώνα οφείλουν πολλά στο χρήµα, µε εξαίρεση ίσως την αρχιτεκτονική. Σ’ αυτήν την
περίπτωση το µεγάλο είναι και ωραίο ή έχει περισσότερες πιθανότητες να συµπεριληφθεί στους
τουριστικούς οδηγούς. Από την άλλη µεριά, δεν υπάρχει αµφιβολία ότι πιο πολύ και από την
οικονοµική ένα άλλο είδος ανάπτυξης επηρέασε ακόµα πιο βαθιά τις περισσότερες τέχνες.
Πρόκειται για την ενσωµάτωσή τους στην πανεπιστηµιακή ζωή, στους θεσµούς της ανώτατης
παιδείας, την εκπληκτική επέκταση της οποίας πολλοί έχουν ήδη επισηµάνει.
Η εξέλιξη αυτή είναι αξιοπρόσεκτη και από γενική σκοπιά µπορούµε να πούµε ότι η
αποφασιστικής σηµασίας ανάπτυξη της κουλτούρας στον εικοστό αιώνα, η άνοδος της
επαναστατικής βιοµηχανίας της λαϊκής ψυχαγωγίας, η οποία είναι προσανατολισµένη στη µαζική
αγορά, περιόρισε τις παραδοσιακές µορφές της υψηλής τέχνης σε γκέτο για τις ελίτ. Από τα µέσα
του αιώνα και µετά, σ’ αυτά «κατοικούσαν» ουσιαστικά άτοµα τα οποία είχαν πανεπιστηµιακή
µόρφωση. Το κοινό του θεάτρου και της όπερας, οι αναγνώστες της κλασικής λογοτεχνίας κάθε
χώρας και το είδος της ποίησης και της πεζογραφίας που έπαιρναν στα σοβαρά οι κριτικοί, οι
επισκέπτες των µουσείων και των γκαλερί τέχνης στη συντριπτική τους πλειονότητα αποτελούνταν
από όσους είχαν τουλάχιστον αποφοιτήσει από τη µέση εκπαίδευση. Η κοινή κουλτούρα κάθε
αστικοποιηµένης χώρας στα τέλη του εικοστού αιώνα βασιζόταν στη βιοµηχανία µαζικής
ψυχαγωγίας, στον κινηµατογράφο, στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, στη µουσική pop. Σ’ αυτήν
την κουλτούρα συµµετείχε και η ελίτ, ιδιαίτερα µάλιστα µετά από τον θρίαµβο της µουσικής rock.
Το είδος αυτό της µουσικής οι διανοούµενοι το προσάρµοσαν κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται
στο γούστο και τις αισθητικές επιλογές της ελίτ.
Παράλληλα, ο όγκος του κοινού στο οποίο απευθυνόταν η µαζική αγοραία βιοµηχανία
ερχόταν σε επαφή µε τα είδη τέχνης που εκθείαζαν οι λάτρεις της υψηλής κουλτούρας, όπως στην
περίπτωση του Παγκοσµίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 1990. Κατά τη διεξαγωγή του ο
σπουδαίος βαρύτονος Pavarotti τραγούδησε κάποια άρια του Puccini. Όµως, υπάρχουν και
περιπτώσεις στις οποίες ορισµένα τηλεοπτικά διαφηµιστικά µηνύµατα επενδύονται µε µουσικά
θέµατα κλασικών µουσουργών, χωρίς να κατονοµάζεται η προέλευσή τους. Εάν κανείς δεν ήθελε
να ενταχθεί στις µεσαίες τάξεις, δεν είχε και καµιά έγνοια να δει κάποιο έργο του Σαίξπηρ. Στην
αντίθετη περίπτωση, το πιο προφανές µέσο ήταν να περάσει τις απαραίτητες εξετάσεις στη µέση
εκπαίδευση, πράγµα που δεν µπορούσε να αποφύγει, καθώς τα έργα του Σαίξπηρ αποτελούσαν
εξεταστικά θέµατα. Κάπως έτσι, τα έργα υψηλής τέχνης, που ήταν κάποτε µόνο για λίγους, ήλθαν
σε επαφή µε τη µαζική κουλτούρα των πολλών και έγιναν προσιτά σε περισσότερους ανθρώπους.
Eric Hobsbawm (1999). H εποχή των άκρων. Αθήνα: Θεµέλιο, 645-648 (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ

[β] Πρόσφατα ένας συµµαθητής σας εξέφρασε την άποψη πως η διάδοση των τεχνών τις τελευταίες
δεκαετίες συνδέεται στενά µε την οικονοµική ανάπτυξη των δυτικών κοινωνιών. Εκφράζετε τη
διαφωνία σας µε µία ανάρτηση στο προσωπικό σας ιστολόγιο, στο οποίο παρουσιάζετε συνοπτικά
(80 έως 100 λέξεις) τις απόψεις του Eric Hobsbawm για το θέµα.

[α] Ποια είναι, σύµφωνα µε τον συγγραφέα, η σχέση ανάµεσα στην ποιότητα της τέχνης και στο
χρήµα; (60 έως 80 λέξεις)
[β] Με ποιον τρόπο κυρίως τα έργα υψηλής τέχνης έγιναν σταδιακά προσιτά σε περισσότερους
ανθρώπους; (60 έως 80 λέξεις)
1) Η ανάπτυξη των τεχνών στο δεύτερο µισό του 20ού αιώνα οφείλεται κυρίως στην αύξηση των
χρηµάτων που επενδύονται σε αυτές.
2) Η βιοµηχανία του θεάµατος έφερε σε επαφή τις µάζες µε την υψηλή τέχνη.
3) Η υψηλή τέχνη αποτελούσε ανέκαθεν αντικείµενο ενασχόλησης των µορφωµένων πολιτών.
4) Η rock µουσική δεν κατάφερε να διεισδύσει στις τάξεις της ελίτ.
5) Η µεγάλη τέχνη δεν έχει ακόµα εισέλθει στην εκπαίδευση.

[α] Να επισηµάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις µε τις οποίες εξασφαλίζεται η
συνοχή στη τρίτη παράγραφο («Παράλληλα … ανθρώπους») του κειµένου και να αιτιολογήσετε τη
χρήση καθεµιάς από αυτές.
[β] Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας στην πρώτη («Η σχέση … επισηµάνει»)
παράγραφο του κειµένου;
[γ] Ποιον τρόπο ανάπτυξης ακολουθεί ο συγγραφέας στην τελευταία («Παράλληλα …
ανθρώπους») παράγραφο του κειµένου;
[δ] Να καταγράψετε τα δοµικά µέρη της α’ παραγράφου («Η σχέση … επισηµάνει») του κειµένου.

[α] Να γράψετε από µία πρόταση µε καθεµιά από τις ακόλουθες λέξεις, ώστε µέσα από την
πρόταση να γίνεται φανερή η σηµασία της κάθε λέξης: «συµπεριληφθεί», «ψυχαγωγίας»,
«πλειονότητα», «προσάρµοσαν», «διεξαγωγή». Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό
τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος κτλ.
[β] Να γράψετε µία συνώνυµη λέξη για καθεµιά από τις λέξεις του κειµένου που ακολουθούν,
λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία τους στο κείµενο: «επιτεύγµατα», «επηρέασε», «σηµασίας»,
«ορισµένα», «απαραίτητες». Να γράψετε µία πρόταση για καθεµιά από τις συνώνυµες λέξεις που
επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σηµασία τους. Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον
γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το πρόσωπο, το γένος κτλ.
[γ] «λαϊκής», «περιόρισε», «πλειονότητα», «εκθείαζαν», «απαραίτητες»: Να γράψετε ένα
αντώνυµο για καθεµία από τις λέξεις αυτές του κειµένου. Στη συνέχεια να γράψετε µία πρόταση
για καθεµία από τις αντώνυµες λέξεις που επιλέξατε. Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον
γραµµατικό τύπο (πτώση, αριθµό, γένος, πρόσωπο, χρόνο κτλ.), όχι όµως και το µέρος του λόγου
στο οποίο ανήκουν.

[α] «Κάθε άλλο παρά σαφές είναι ότι τα κυριότερα επιτεύγµατα που πραγµατοποιήθηκαν στις
τέχνες στο δεύτερο ήµισυ του 20ού αιώνα οφείλουν πολλά στο χρήµα»: Στην παραπάνω περίοδο να
εντοπίσετε την αναφορική πρόταση, να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική /
προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
[β] «Παράλληλα, ο όγκος του κοινού στο οποίο απευθυνόταν η µαζική αγοραία βιοµηχανία …»: Να
δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στο παραπάνω χωρίο είναι δηλωτική / κυριολεκτική ή
συνυποδηλωτική / µεταφορική. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] Να εντοπίσετε ένα σηµείο του κειµένου στο οποίο το ύφος είναι ειρωνικό και να
δικαιολογήσετε την επιλογή του συντάκτη.

[α] Σε µια πρόσφατη συζήτηση κατά τη διάρκεια της γενικής συνέλευσης της µαθητικής σας
κοινότητας διαπιστώσατε πως οι τέχνες δεν κατέχουν τη θέση που τους αρµόζει στο ελληνικό
εκπαιδευτικό σύστηµα. Σας ανατίθετε λοιπόν να συντάξετε µία επιστολή προς τον υπουργό
Παιδείας (400 έως 500 λέξεις) ως εκπρόσωπος των συµµαθητών σας, στην οποία προσπαθείτε να
τον πείσετε για την αναγκαιότητα ανάταξης της κατάστασης αυτής, προτείνοντας και τρόπους µε
τους οποίους αυτή θα µπορούσε να επιτευχθεί αποτελεσµατικά.
[β] Παρά την τεράστια διάδοση των τεχνών στη διάρκεια του 20ού αιώνα, ίσως και εξαιτίας της,
εκφυλιστικά φαινόµενα παρουσιάζονται και περιορίζουν την απήχησή της στις µεγάλες µάζες. Σε
κείµενο προβληµατισµού (300 έως 400 λέξεις) που δηµοσιεύετε στην ιστοσελίδα του σχολείου σας
µε αφορµή το καλλιτεχνικό τριήµερο που διοργανώνει το 15µελές συµβούλιο και ο Σύλλογος των
Διδασκόντων επισηµαίνετε τα φαινόµενα αυτά.
Κριτική
Κείµενο
[Η αξιολόγηση του µαθητή]
Η αξιολόγηση των µαθητών στο σχολείο είναι µια διαδικασία στενά συνυφασµένη µε τη
διδακτική πράξη και κατ’ επέκταση µε τη συνολική κοινωνική λειτουργία του σχολείου. Συνήθως
αναφέρεται στη διαδικασία, κατά την οποία ο διδάσκων συγκεντρώνει πληροφορίες από
διαφορετικές πηγές, προκειµένου να διατυπώσει κρίσεις για έναν µαθητή ή για µια οµάδα µαθητών.
Η αξιολόγηση των µαθητών ως αναπόσπαστο µέρος της µαθησιακής διαδικασίας, για να είναι
επιτυχηµένη, πρέπει να σχεδιάζεται για την υλοποίηση συγκεκριµένων σκοπών, να ακολουθεί
συγκεκριµένη µεθοδολογική διαδικασία της οποίας τα κριτήρια θα χρησιµοποιηθούν, για να
αποτυπώσουν την αποτελεσµατικότητα της διαδικασίας. Εποµένως, αποτελεί µια συνεχή
διαδικασία, διάχυτη κατά τη διάρκεια της καθηµερινής διδακτικής εργασίας, ενταγµένη στη ροή
του εκπαιδευτικού έργου και πολύµορφη ως προς τους τρόπους και τις τεχνικές.
Ωστόσο, για την αξιολόγηση των µαθητών εκφράζονται αντικρουόµενες απόψεις. Έτσι, οι
επικριτές της αξιολόγησης, για να τεκµηριώσουν την άποψή τους, επικαλούνται λόγους που
αφορούν στις ανεπιθύµητες παρενέργειες των παραδοσιακών µορφών βαθµολόγησης.
Υποστηρίζουν πως διαταράσσεται η παιδαγωγική σχέση ανάµεσα στον µαθητή και στον δάσκαλο
απ’ τη στιγµή που ο τελευταίος αναλαµβάνει τον ρόλο του βαθµολογητή. Μάλιστα, δίνουν έµφαση
στο γεγονός ότι ο δάσκαλος δεν είναι εκπαιδευµένος βαθµολογητής και συνεπώς η βαθµολογία του
είναι παιδαγωγικά ερασιτεχνική. Σύµφωνα µε άλλη άποψη η έλλειψη εµπιστοσύνης της κοινωνίας
στο εκπαιδευτικό σύστηµα ή η κρίση της νοµιµοποίησης της εκπαίδευσης επιβάλλουν την
αξιολόγηση, ενώ η ανατροφοδότηση και η παρώθηση που παρέχει η αξιολόγηση των µαθητών
λειτουργούν ως µορφές άσκησης κοινωνικού ελέγχου.
Εκτός από τα παραπάνω, αναφέρεται ότι η απόσταση ανάµεσα στην ποσοτική βαθµολόγηση
και στην πραγµατική αξία του µαθητή είναι µεγάλη. Επίσης, διατυπώνεται η άποψη ότι µε τις
εξετάσεις το κοινωνικό σύνολο ασκεί καταπίεση στο άτοµο και ότι υπάρχει ασυµφωνία µεταξύ της
αγωγής και της αξιολόγησης. Ακόµη, άλλοι επιστήµονες διατυπώνουν την άποψη ότι οι εξετάσεις
επηρεάζουν αρνητικά την ψυχοσωµατική εξέλιξη των παιδιών και ότι οι ψυχοσωµατικές
παράµετροι που ισχύουν για το κάθε άτοµο στην κάθε φάση της εξέλιξής του επηρεάζουν µε άµεσο
τρόπο την επίδοσή του. Τέλος, επισηµαίνεται ότι ο τρόπος µε τον οποίο αποδίδονται οι βαθµοί µας
ενηµερώνουν ελάχιστα για την ποιότητα και την ποσότητα της σχολικής µάθησης ενός µαθητή και
σε καµιά περίπτωση δεν πρέπει να χρησιµοποιηθούν συγκριτικά.
Επιπλέον, πιστεύεται πως η αξιολόγηση έχει µετατραπεί σκόπιµα στα χέρια της άρχουσας
κοινωνικής τάξης σε µέσο διατήρησης των κοινωνικών ανισοτήτων, σε µέσο διαιώνισης της
διαφοράς των τάξεων και των ταξικών διακρίσεων. Επίσης, επειδή τα σχολικά διαγωνίσµατα
ενισχύουν την κοινωνική διάκριση σε βάρος των πιο αδύνατων κοινωνικών οµάδων, η σχολική
αξιολόγηση καταλήγει σε ταξινόµηση των µαθητών, η οποία πολλές φορές δεν ανατρέπεται εφ’
όρου ζωής. Οι εξετάσεις και τα κάθε είδους διαγωνίσµατα, εκτός από τα ψυχικά τραύµατα που
προκαλούν στους µαθητές, συντελούν και στην αναπαραγωγή των αρνητικών απόψεων που έχουν
τα παιδιά για το αδέκαστο των µεγαλύτερων. Παράλληλα, οι επιστήµονες ζητούν ένα άλλο πιο
ανθρώπινο αξιολογικό σύστηµα, λιγότερο ζηµιογόνο για την παιδική ψυχή που να συµφωνεί
περισσότερο µε τον σκοπό της αγωγής.
Υπάρχουν, όµως, και οι υπέρµαχοι της αξιολόγησης που πιστεύουν πως η αξιολόγηση των
µαθητών είναι αναγκαία. Θεωρούν µάλιστα πως, για να είναι αποτελεσµατική, χρειάζεται να είναι
τακτική και οι επιδόσεις στα διάφορα µαθήµατα και στα κριτήρια εργασίας να γνωστοποιούνται
εγκαίρως και γραπτώς στους αξιολογούµενους µαθητές. Ακόµη, υποστηρίζουν πως η σχολική
αξιολόγηση προσφέρει στον µαθητή πληροφορίες για τον εαυτό του και έτσι αυτός αποκτά
αυτογνωσία και αυτοαντίληψη. Με την αξιολόγηση επιβραβεύονται και αµείβονται εκείνοι που
κατέβαλαν µεγάλη προσπάθεια και αυτό αποτελεί µια ηθική ικανοποίηση, αλλά και ένα αίσθηµα
δικαιοσύνης. Εξάλλου, λειτουργεί παρωθητικά κυρίως για τους µαθητές, οι οποίοι θεωρούν τις
αξιολογήσεις σηµαντικές και καθοριστικές, για να πετύχουν τους επιθυµητούς στόχους.
Τέλος, η σχολική αξιολόγηση αφενός ανατροφοδοτεί τον εκπαιδευτικό για την
αποτελεσµατικότητα της διδασκαλίας του και αφετέρου τροφοδοτεί µε δεδοµένα την εκπαιδευτική
έρευνα και εξασφαλίζει «ανατροφοδότηση» και στο εκπαιδευτικό σύστηµα. Με τον τρόπο αυτό η
σχολική αξιολόγηση είναι µία από τις διαδικασίες που βοηθούν στη λήψη αποφάσεων. Συµβάλλει
στο να γνωρίζουν γονείς και µαθητές εκ των προτέρων τις πιθανότητες αξιοποίησης των
δυνατοτήτων των παιδιών και εποµένως να προσανατολίζονται σωστά ως προς το µελλοντικό
επάγγελµά τους.
Π. Μανωλάκος (2010). Η αξιολόγηση του µαθητή. Εφαρµοσµένη Παιδαγωγική. Περιοδική
Ηλεκτρονική Έκδοση του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρµοσµένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης
(ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 1, 1-8 (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ

[β] Ο «Όµιλος Αντιλογίας» του σχολείου σας προετοιµάζεται για έναν αγώνα µε θέµα «Η
αξιολόγηση των µαθητών πρέπει να καταργηθεί» κι εσείς καταγράφετε σύντοµα (80 έως 100
λέξεις) τις απόψεις που περιέχονται στο άρθρο του Π. Μανωλάκου, για να ενηµερώσετε σχετικά τα
υπόλοιπα µέλη του Οµίλου.

[α] Σύµφωνα µε τον συγγραφέα, µε ποια επιχειρήµατα τεκµηριώνουν την άποψή τους οι επικριτές
της αξιολόγησης των µαθητών; (60 έως 80 λέξεις)
[β] Με ποια επιχειρήµατα τεκµηριώνουν την άποψή τους οι υπέρµαχοι της αξιολόγησης των
µαθητών; (60 έως 80 λέξεις).
είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Να δικαιολογήσετε την
απάντησή σας µε αναφορές στο κείµενο.
1) Οι επικριτές της αξιολόγησης στην εκπαίδευση θεωρούν πως αυτή αναπαράγει τις κοινωνικές
ανισότητες.
2) Η αξιολόγηση αποτελεί το τελικό στάδιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
3) Για να είναι επιτυχής η αξιολόγηση, τα αποτελέσµατά της πρέπει να ανακοινώνονται σύντοµα
στους µαθητές.
4) Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών είναι αξιόπιστη, γιατί αυτοί είναι εξειδικευµένοι
αξιολογητές.
5) Ένας από τους λόγους που καθιστούν αναγκαία την αξιολόγηση είναι η έλλειψη εµπιστοσύνης
της κοινωνίας απέναντι στο σχολείο και τους εκπαιδευτικούς.

[α] Να επισηµάνετε τα δοµικά µέρη της πρώτης παραγράφου («Η αξιολόγηση … τεχνικές») του
κειµένου. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για την παράγραφο αυτή.
[β] Ποια συλλογιστική πορεία (επαγωγική, παραγωγική) ακολουθεί ο συγγραφέας στην πρώτη
παράγραφο («Η αξιολόγηση … τις τεχνικές») του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[γ] Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος («Ωστόσο … ελέγχου») του κειµένου;
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
[δ] «Εποµένως» (§1), «Ωστόσο», «Έτσι» (§2), «Παράλληλα (§4), «εξάλλου» (§5): Να
αντικαταστήσετε τις διαρθρωτικές αυτές λέξεις του κειµένου µε άλλες λέξεις ή φράσεις που να µην
αλλοιώνουν τη νοηµατική σχέση που δηλώνεται.

[α] Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµία από τις λέξεις του κειµένου που ακολουθούν,
λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία που έχει στο κείµενο: «συνυφασµένη», «να αποτυπώσουν»,
«αποτελεί», «πολύµορφη», «υποστηρίζουν».
[β] Να γράψετε µία παράγραφο 60 έως 80 λέξεων, στην οποία να εντάξετε την παρακάτω πρόταση:
«Η αξιολόγηση των µαθητών στο σχολείο είναι µια διαδικασία στενά συνυφασµένη µε τη
διδακτική πράξη».
[γ] Να συντάξετε µία παράγραφο 50 έως 60λέξεων, χρησιµοποιώντας τις λέξεις / φράσεις του
κειµένου µε έντονη γραφή: «ασυµφωνία», «εξετάσεις», «ψυχοσωµατικές παράµετροι»,
«επηρεάζουν», «ταξινόµηση των µαθητών».
[δ] 1) «επικριτές», «παρενέργειες», «ασυµφωνία», «σκόπιµα», «υπέρµαχοι»: Για καθεµία από τις
λέξεις αυτές του κειµένου να γράψετε µία συνώνυµη. 2) «παραδοσιακών», «ερασιτεχνική»,
«σκόπιµα», «ζηµιογόνο», «αναγκαία»: Για καθεµία από τις λέξεις αυτές του κειµένου να γράψετε
µία αντίθετη.

γλώσσας. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.
[β] Να εντοπίσετε στο κείµενο πέντε λέξεις ειδικού επιστηµονικού λεξιλογίου.
[γ] «Ωστόσο, για την αξιολόγηση των µαθητών εκφράζονται αντικρουόµενες απόψεις»: Στην
παραπάνω πρόταση να επισηµάνετετο είδος της σύνταξης (ενεργητική ή παθητική). Να
αιτιολογήσετε την επιλογή αυτή από τον συγγραφέα.
[δ] Ποιο ρηµατικό πρόσωπο κυριαρχεί στο κείµενο; Για ποιον λόγο, κατά τη γνώµη σας, ο
συντάκτης έκανε αυτή την επιλογή;

[α] Η αξιολόγηση των µαθητών αποτελεί ένα από τα πιο επίµαχα ζητήµατα της εκπαιδευτικής
πολιτικής στη χώρα µας. Συµµετέχοντας ως εκπρόσωπος της µαθητικής κοινότητας του σχολείου
σας στο Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία, που πραγµατοποιείται το τελευταία διάστηµα,
συντάσσετε και αποστέλλετε υπόµνηµα (400 έως 500 λέξεις) µε τις θέσεις σας σχετικά µε την
ανακαιότητα της αξιολόγησης των µαθητών και προτείνετε τρόπους µε τους οποίους αυτή θα
µπορούσε να καταστεί πραγµατικά αποτελεσµατική.
[β] Η κριτική αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δηµόσιο βίο. Σε
κείµενο προβληµατισµού (400 έως 500 λέξεις) που ανεβάζετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο,
παρουσιάζετε τα οφέλη της και τις προϋποθέσεις ώστε αυτή να είναι γόνιµη και εποικοδοµητική.
Νεφέλης 1, Αφαία Χαϊδαρίου, ΤΚ 12462
Τηλ.-Fax: 210.55.73.301
www.neapaideia.gr

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Γιάννης Ι.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ»

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ»

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED

© Γιάννης Ι. Πασσάς, Νεοελληνική Γλώσσα Β’ Λυκείου - Τράπεζα Θεμάτων

Πρώτη έκδοση, Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία», Αθήνα 2016

Δεύτερη έκδοση, Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία», Αθήνα 2017

ΔΙΔΑΚΤΕΑ / ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ……………………………………………………………..……4

ΔΙΔΑΚΤΕΑ & ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ

• Η ενότητα: Η πειθώ στο δικανικό λόγο

• Η ενότητα: Η Ιστορία του δοκιμίου

• To κεφάλαιο: Ερευνητική Εργασία

3. Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο των Γ. Κανδήρου κ.ά.

Ι. ΔΙΑΒΑΖΩ / ΚΑΤΑΝΟΩ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ

1. Ο μαθητής απαντά γραπτά σε ερωτήσεις που αφορούν ένα κείμενο.

- τα μέσα πειθούς (επιχειρήματα και τεκμήρια κ.ά.)

- το είδος της συλλογιστικής πορείας (παραγωγική-επαγωγική) σε έναν συλλογισμό

• να διακρίνει τους τρόπους και τα μέσα πειθούς:

- στον πολιτικό λόγο

- στον επιστημονικό λόγο

• να αξιολογεί τα μέσα πειθούς, και συγκεκριμένα:

- να ελέγχει την αξιοπιστία των τεκμηρίων

• να διακρίνει την πειθώ από την προπαγάνδα

• να διακρίνει το είδος του δοκιμίου, με βάση:

- την οργάνωση / δομή (συνειρμική-λογική)

- τον σκοπό (απόδειξη μιας θέσης - ελεύθερος στοχασμός)

- την οπτική (υποκειμενική-αντικειμενική)

- τη γλώσσα του (ποιητική, αναφορική λειτουργία) κ.ά.

• να αναγνωρίζει ορισμένα χαρακτηριστικά του δοκιμίου, όπως είναι ο υποκειμενισμός, ο αντιδιδακτισμός, ο

• να εντοπίζει σε ένα κείμενο (δοκίμιο/άρθρο /επιφυλλίδα κ.ά.):

- την άποψη του συγγραφέα

- τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί για να τεκμηριώσει την άποψή του

- τις προτάσεις του για την αντιμετώπιση του προβλήματος κ.ά.

· να εντοπίζει τα βασικά μέρη (πρόλογο, κύριο μέρος, επίλογο) ενός κειμένου

· να χωρίζει το κείμενο σε παραγράφους/νοηματικές ενότητες

· να αναγνωρίζει τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνεται η συνεκτικότητα και η συνοχή ενός κειμένου

· να επισημαίνει τους τρόπους με τους οποίους οργανώνονται οι παράγραφοι π.χ. με αιτιολόγηση, με

• να εντοπίζει και να αιτιολογεί επιλογές του πομπού οι οποίες αφορούν τη χρήση:

- ενεργητικής ή παθητικής φωνής

- συγκεκριμένου ρηματικού τύπου (προσώπου/χρόνου/έγκλισης)

- παρατακτικού ή υποτακτικού λόγου

- ρηματικών ή ονοματικών συνόλων

- αναφορικής ή ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας

- των σημείων της στίξης

- λόγιων ή λαϊκών λέξεων, ειδικού λεξιλογίου, όρων κ.ά.

• να αιτιολογεί την ορθογραφία λέξεων

• να αξιολογεί την ακρίβεια και τη σαφήνεια του λεξιλογίου

• να πυκνώνει ένα κείμενο, να κάνει την περίληψή του

• να δίνει τίτλο στο κείμενο ή πλαγιότιτλους σε παραγράφους/νοηματικές ενότητες ενός

• να οργανώνει το διάγραμμα του κειμένου

• να ανασκευάζει τα επιχειρήματα του κειμενογράφου και να αναπτύσσει την αντίθετη άποψη

Α. Ως προς το περιεχόμενο του κειμένου

· η συνάφεια των εκτιθέμενων σκέψεων με τα ζητούμενα του θέματος

· η επαρκής τεκμηρίωση των σκέψεών του με την παράθεση κατάλληλων επιχειρημάτων

· η ανάπτυξη όλων των θεματικών κέντρων

· η πρωτοτυπία των ιδεών

· ο βαθμός επίτευξης του στόχου που επιδιώκεται με το παραγόμενο κείμενο κ.ά.

Β. Ως προς την έκφραση/μορφή του κειμένου

· η σαφής και ακριβής διατύπωση