ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ)

28/11/2021 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α

Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

Α1. Δεν είναι δυνατόν να εντοπίζονται ιστόνες σε:

Α. Ένα ανθρώπινο σπερματοζωάριο

Β. Ένα νευρικό κύτταρο προβάτου
Γ. Ένα κυανοβακτήριο
Δ. Ένα μυϊκό κύτταρο γάτας

Α2. Δεν σχετίζεται/-ονται με τη διαδικασία της αντιγραφής του DNA:

Α. Το πριμόσωμα

Β. Τα ριβονουκλεοτίδια

Γ. Το ριβόσωμα

Δ. Τα επιδιορθωτικά ένζυμα

Α3. Εάν στον καρυότυπο φυσιολογικού ζωικού είδους παρατηρούνται 80 μόρια DNA, τότε σε
φυσιολογικό κύτταρο που προκύπτει στο τέλος της μείωσης Ι στο είδος αυτό θα εντοπίζονται:

Α. 40 χρωμοσώματα

Β. 20 μόρια DNA

Γ. 40 βραχίονες

Δ. 40 αδελφές χρωματίδες

1
Α4. Τα ένζυμα:

Α. Δεν διαθέτουν τριτοταγή δομή

Β. Αυξάνουν την τιμή της ενέργειας ενεργοποίησης μίας χημικής αντίδρασης

Γ. Δεν επηρεάζονται από τη θερμοκρασία ή το pH

Δ. Είναι δυνατόν να δρουν σε κοιλότητες του οργανισμού

Α5. Εάν σε φυσιολογικό σωματικό κύτταρο του οργανισμού Α εντοπίζονται 15 χρωμοσώματα και σε
φυσιολογικό σωματικό κύτταρο του οργανισμού Β 24 χρωμοσώματα τότε σίγουρα ισχύει ότι:
Α. Ο οργανισμός Α είναι απλοειδής

Β. Ο οργανισμός Β είναι διπλοειδής

Γ. Ο οργανισμός Β είναι εξελικτικά ανώτερος από τον οργανισμό Α

Δ. Ο οργανισμός Β έχει μεγαλύτερη ποσότητα DNA στο σωματικό του κύτταρο σε σχέση με τον
οργανισμό Α

ΜΟΝΑΔΕΣ 25

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να δώσετε τους ορισμούς των παρακάτω εννοιών:

i. Φραγμοπλάστης
ii. Γονίδιο
iii. Γονιδιακή έκφραση
ΜΟΝΑΔΕΣ 6

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
i. Στα ανώτερα φυτικά κύτταρα η κυτταροπλασματική διαίρεση γίνεται με εντελώς διαφορετικό
τρόπο. Ήδη, από το τέλος της ανάφασης, στην περιοχή του ισημερινού επιπέδου αρχίζει να
δημιουργείται από μικροσωληνίσκους ένα πλέγμα, ο φραγμοπλάστης. Από το φραγμοπλάστη
θα προκύψουν τα κυτταρικά τοιχώματα των δύο θυγατρικών κυττάρων.
ii. Στο DNA (ή στο RNA των RNA ιών) περιέχονται οι πληροφορίες που καθορίζουν όλα τα
χαρακτηριστικά ενός οργανισμού και οι οποίες οργανώνονται σε λειτουργικές μονάδες, τα
γονίδια. Η γενετική πληροφορία υπάρχει σε τμήματα του DNA με συγκεκριμένη ακολουθία,

2
 τα γονίδια τα οποία, διά μέσου της μεταγραφής και της μετάφρασης, καθορίζουν τη σειρά των
αμινοξέων στην πρωτεΐνη.
iii. Οι πορείες της μεταγραφής και της μετάφρασης των γονιδίων αποτελούν τη γονιδιακή
έκφραση.

Β2. i. Να αναφέρετε ονομαστικά τρία κυτταρικά οργανίδια στα οποία παρατηρείται μία
ρευστή/ημίρρευστη/παχύρρευστη μάζα και πώς ονομάζεται η μάζα αυτή σε κάθε περίπτωση.
ii. Να αναφέρετε ονομαστικά σε ποια σημεία του ευκαρυωτικού κυττάρου μπορεί να συμβαίνει
σύνθεση πρωτεϊνών και σε ποιο σημείο μπορούν οι πρωτεΐνες στη συνέχεια να τροποποιούνται.
ΜΟΝΑΔΕΣ 8 (3+5)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
i. Πυρήνας – πυρηνόπλασμα, Χλωροπλάστης – στρώμα, Μιτοχόνδριο – μήτρα
ii. Σύνθεση πρωτεϊνών συμβαίνει στα ριβοσώματα τα οποία εντοπίζονται ελεύθερα στο
κυτταρόπλασμα, στην εξωτερική επιφάνεια του αδρού ενδοπλασματικού δικτύου, στα
μιτοχόνδρια και στους χλωροπλάστες. Η τροποποίηση των πρωτεϊνών μπορεί να συμβεί στη
συνέχεια στο εσωτερικό του αδρού ενδοπλασματικού δικτύου.

Β3. Στο ανθρώπινο γονιδίωμα εντοπίζεται ένα γονίδιο (έστω Α) ενώ στην ίδια γενετική θέση είναι
δυνατόν να εντοπίζεται μία διαφορετική μορφή του ίδιου γονιδίου (έστω α). Στον παρακάτω πίνακα
δίνεται το ζεύγος ομόλογων χρωμοσωμάτων στο οποίο εδράζεται το εν λόγω γονίδιο σε ένα άωρο
γεννητικό κύτταρο φυσιολογικού ανθρώπου πριν την αντιγραφή και στο ίδιο άωρο γεννητικό κύτταρο
στο τέλος της πρόφασης Ι της μείωσης. Σε κάθε χρωμόσωμα αναφέρεται ο αριθμός και το είδος
γονιδίων (Α ή α) που εντοπίζονται:

Φάση κυτταρικού Χρωμόσωμα του Γονίδια (Α) Γονίδια (α)

κύκλου ζεύγους ομολόγων

Πριν την αντιγραφή Μητρική προέλευσης 1 -

Πριν την αντιγραφή Πατρικής προέλευσης - 1

Στο τέλος της πρόφασης Μητρικής προέλευσης 1 1

Ι

Στο τέλος της πρόφασης Πατρικής προέλευσης 1 1

Ι

3
Να εξηγήσετε πού οφείλεται η παρουσία διαφορετικών γονιδίων (σε αριθμό και είδος) στα
χρωμοσώματα ανάλογα με τη φάση του κυτταρικού κύκλου (πριν την αντιγραφή και στο τέλος της
πρόφασης Ι).
ΜΟΝΑΔΕΣ 6
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Στο τέλος της πρόφασης Ι το γενετικό υλικό του κυττάρου είναι διπλασιασμένο, οπότε κάθε
χρωμόσωμα αποτελείται από δύο αδελφές χρωματίδες που είναι γενετικά πανομοιότυπες. Έτσι
εξηγείται γιατί στα χρωμοσώματα στο τέλος της πρόφασης Ι εντοπίζεται διπλάσιος αριθμός γονιδίων σε
σχέση με τη φάση πριν την αντιγραφή. Φυσιολογικά όμως θα έπρεπε στο τέλος της πρόφασης Ι να
υπάρχουν δύο γονίδια Α στο μητρικής προέλευσης χρωμόσωμα και δύο γονίδια α στο πατρικής
προέλευσης χρωμόσωμα. Εξαιτίας όμως της σύναψης των ομόλογων χρωμοσωμάτων και του
φαινομένου του επιχιασμού που συμβαίνει κατά την πρόφαση Ι προέκυψε ανταλλαγή χρωμοσωμικών
τμημάτων μεταξύ μη αδελφών χρωματίδων των δύο χρωμοσωμάτων και έτσι το χρωμόσωμα μητρικής
προέλευσης απέκτησε ένα γονίδιο α και το χρωμόσωμα πατρικής προέλευσης ένα γονίδιο Α.

Β4. Διαθέτουμε δύο (2) στελέχη ενός βακτηρίου. Το στέλεχος Α έχει ανθεκτικότητα στην αμπικιλίνη και
το στέλεχος Β έχει ανθεκτικότητα στην πενικιλίνη. Αναμιγνύουμε τα δύο στελέχη και τα μεταφέρουμε
σε στερεό θρεπτικό υλικό που περιέχει και τα δύο αντιβιοτικά. Παρατηρούμε την ανάπτυξη ενός
μικρού αριθμού αποικιών. Να εξηγήσετε πώς προκύπτουν οι αποικίες των βακτηρίων, τα οποία είναι
ανθεκτικά και στα δύο αντιβιοτικά. ΜΟΝΑΔΕΣ 5

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Μεταξύ των γονιδίων που περιέχονται στα πλασμίδια των βακτηρίων υπάρχουν γονίδια
ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά και γονίδια που σχετίζονται με τη μεταφορά γενετικού υλικού από ένα
βακτήριο σε άλλο. Τα πλασμίδια έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν γενετικό υλικό τόσο μεταξύ
τους όσο και με το κύριο μόριο DNA του βακτηρίου, καθώς και να μεταφέρονται από ένα βακτήριο σε
άλλο. Με τον τρόπο αυτό μετασχηματίζουν το βακτήριο στο οποίο εισέρχονται και του προσδίδουν
καινούριες ιδιότητες. Συνεπώς, είναι πιθανόν κάποιο πλασμίδιο του στελέχους Α να μετέφερε το
γονίδιο ανθεκτικότητας στην αμπικιλίνη στο στέλεχος Β και αντίστοιχα κάποιο πλασμίδιο του
στελέχους Β το γονίδιο ανθεκτικότητας στην πενικιλίνη στο στέλεχος Α.

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Ένας μαθητής στο μάθημα της Βιολογίας σχεδίασε το παρακάτω διάγραμμα που συσχετίζει την
ενέργεια των σωμάτων που συμμετέχουν στην αντίδραση Α -> Β + ενέργεια με την πορεία (πρόοδο) της
αντίδρασης. Ο μαθητής σχεδίασε την πορεία της αντίδρασης χωρίς ένζυμο με διακεκομμένη γραμμή
και την πορεία της αντίδρασης παρουσία ενζύμου με συνεχόμενη γραμμή.

4
i) Να εξηγήσετε γιατί το διάγραμμα που σχεδίασε ο μαθητής είναι λανθασμένο.
ii) Να αναφέρετε ονομαστικά τα μονομερή από τα οποία αποτελείται ένα ένζυμο και να
περιγράψετε τον σχηματισμό του δεσμού που ενώνει αυτά τα μονομερή.
iii) Στον παρακάτω πίνακα αναγράφονται οι ποσότητες (σε γραμμάρια) τριών ουσιών που
σχετίζονται με μία χημική αντίδραση:

Ουσία Ποσότητα (σε γραμμάρια)

Αρχή αντίδρασης Τέλος αντίδρασης

Α 2 0

Β 1 1

Γ 0 2

Να εξηγήσετε ποια από τις ουσίες Α, Β, Γ αποτελεί το ένζυμο που καταλύει την αντίδραση.
iv) Να εξηγήσετε γιατί η έκθεση ενός κυττάρου σε πολύ υψηλή θερμοκρασία μπορεί να οδηγήσει
σε αδυναμία πραγματοποίησης της διαδικασίας της αντιγραφής του DNA.
ΜΟΝΑΔΕΣ 14 (3+3+4+4)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
i) Τα ένζυμα δρουν ελαττώνοντας την τιμή της ενέργειας ενεργοποίησης μίας χημικής αντίδρασης.
Συνεπώς το διάγραμμα του μαθητή είναι λανθασμένο γιατί θα έπρεπε η συνεχόμενη γραμμή να
παριστάνει την πορεία της αντίδρασης απουσία ενζύμου (μεγαλύτερη τιμή ενέργειας
ενεργοποίησης) ενώ η διακεκομμένη γραμμή την πορεία της αντίδρασης παρουσία ενζύμου
(μικρότερη τιμή ενέργειας ενεργοποίησης).

5
ii) Τα ένζυμα είναι πρωτεΐνες συνεπώς αποτελούνται από μονομερή που ονομάζονται αμινοξέα.
Η ένωση δύο αμινοξέων γίνεται με μια αντίδραση συμπύκνωσης (αφαίρεση ενός μορίου νερού) μεταξύ
της καρβοξυλομάδας του πρώτου και της αμινομάδας του δεύτερου.
iii) Τα ένζυμα δε συμμετέχουν στην αντίδραση που καταλύουν, με την έννοια ότι παραμένουν
αναλλοίωτα και μετά το τέλος της αντίδρασης μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν πολλές φορές,
ώσπου να καταστραφούν. Από τον πίνακα προκύπτει πως το ένζυμο είναι η ουσία Β της οποίας
η ποσότητα παραμένει αναλλοίωτη και μετά το τέλος της αντίδρασης.
iv) Για την πραγματοποίηση της αντιγραφής του DNA απαιτείται η δράση μίας σειράς ενζύμων. Τα
ένζυμα είναι πρωτεΐνες συνεπώς η λειτουργικότητά τους επηρεάζεται από την έκθεση στην
υψηλή θερμοκρασία. Τότε η πρωτεΐνη υφίσταται αυτό που ονομάζουμε μετουσίωση . Σπάζουν
δηλαδή οι δεσμοί που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ των πλευρικών ομάδων των αμινοξέων,
καταστρέφεται η τρισδιάστατη δομή της και η πρωτεΐνη χάνει τη λειτουργικότητά της.

Γ2. Δίνεται ο καρυότυπος ενός ανθρώπου:

i) Να εξετάσετε εάν ο εν λόγω καρυότυπος προέρχεται από φυσιολογικό άτομο και να

αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
ii) Να αναφέρετε (χωρίς αιτιολόγηση) πόσα μόρια DNA απεικονίζονται στον εν λόγω καρυότυπο
και να ονομάσετε τις χημικές ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν κατά την κατασκευή του.

6
iii) Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα που αφορά κύτταρα του ατόμου από το οποίο
κατασκευάστηκε ο παραπάνω καρυότυπος:

Κύτταρο από το Χρωμοσώματα Ελεύθερες Ζεύγη αδελφών

εν λόγω άτομο φωσφορικές χρωματίδων
ομάδες

Σωματικό στην
αρχή μεσόφασης

Σωματικό στη
μιτωτική
μετάφαση

ΜΟΝΑΔΕΣ 11 (3+5+3)

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
i) Στον φυσιολογικό ανθρώπινο καρυότυπο απεικονίζονται 46 χρωμοσώματα που δημιουργούν 23
ζεύγη (22 ζεύγη αυτοσωμικών και 1 ζεύγος φυλετικών χρωμοσωμάτων). Στον συγκεκριμένο
καρυότυπο παρατηρούμε συνολικά 47 χρωμοσώματα (ένα παραπάνω φυλετικό χρωμόσωμα Υ).
Συνεπώς δεν προέρχεται από φυσιολογικό άτομο.
ii) Στον εν λόγω καρυότυπο απεικονίζονται 94 μόρια DNA. Για την κατασκευή του
χρησιμοποιήθηκαν ουσίες που έχουν μιτογόνο δράση, ουσίες που αναστέλλουν την κυτταρική
διαίρεση στη μετάφαση, υποτονικό διάλυμα και χρωστικές ουσίες.
iii)

Κύτταρο από το Χρωμοσώματα Ελεύθερες Ζεύγη αδελφών

εν λόγω άτομο φωσφορικές χρωματίδων
ομάδες

Σωματικό στην 47 94 -
αρχή μεσόφασης

Σωματικό στη 47 188 47

μιτωτική
μετάφαση

7
ΘΕΜΑ Δ

Δίνεται τμήμα DNA που αποτελεί μισή θηλιά αντιγραφής. Απέναντι από τα υπογραμμισμένα
νουκλεοτίδια θα τοποθετηθούν πρωταρχικά τμήματα.

TTAAGTACGGGCATAAATCAATTGGTCA
AATTCATGCCCGTATTTAGTTAACCAGT

Δ1. Σε ποια θέση (αριστερά ή δεξιά από το τμήμα που δίνεται) βρίσκεται η θέση έναρξης της
αντιγραφής; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 4
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Εφόσον για την αντιγραφή της πάνω αλυσίδας θα σχηματιστούν δύο πρωταρχικά τμήματα η αντιγραφή
θα γίνεται με ασυνεχή τρόπο στην αλυσίδα αυτή και με συνεχή στην κάτω αλυσίδα. Στη συνεχή
αντιγραφή το πριμόσωμα συνθέτει ένα πρωταρχικό τμήμα ξεκινώντας από τη θέση έναρξης της
αντιγραφής, συνεπώς η θέση έναρξης της αντιγραφής βρίσκεται δεξιά από το τμήμα που δίνεται.

Δ2. Το τμήμα αυτό αντιγράφεται σε περιβάλλον που περιέχει όλα τα κατάλληλα νουκλεοτίδια. Τα
ριβονουκλεοτίδια με ουρακίλη (U) και τα δεοξυριβονουκλεοτίδια με γουανίνη (G) είναι ραδιενεργά.
Πόσα ραδιενεργά νουκλεοτίδια ενσωματώνει το πριμόσωμα κατά τη διάρκεια της αντιγραφής του
παραπάνω τμήματος και πόσα η DNA πολυμεράση κατά την επιμήκυνση των πρωταρχικών τμημάτων
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 5
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Τα ριβονουκλεοτίδια με ουρακίλη (U) και τα δεοξυριβονουκλεοτίδια με γουανίνη (G) είναι ραδιενεργά
και γνωρίζουμε ότι τα πρωταρχικά τμήματα είναι μικρά τμήματα RNA που συντίθενται από το
πριμόσωμα απέναντι από τα υπογραμμισμένα τμήματα του σχήματος και ότι η DNA πολυμεράση
επιμηκύνει τα πρωταρχικά τμήματα τοποθετώντας δεοξυριβονουκλεοτίδια με βάση τον κανόνα της
συμπληρωματικότητας. Επομένως έχουμε στην πρώτη αλυσίδα 5 ραδιενεργά ριβονουκλεοτίδια που
ενσωματώνονται από το πριμόσωμα και 4 ραδιενεργά δεοξυριβονουκλεοτίδια από την DNA
πολυμεράση και για την δεύτερη αλυσίδα 1 ραδιενεργό ριβονουκλεοτίδια που ενσωματώνονται από το
πριμόσωμα και 5 ραδιενεργά δεοξυριβονουκλεοτίδια από την DNA πολυμεράση.

Δ3. Πόσα ραδιενεργά νουκλεοτίδια περιέχονται μετά την ολοκλήρωση της αντιγραφής του παραπάνω
τμήματος DNA; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 4
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Για να ολοκληρωθεί η αντιγραφή οι DNA πολυμεράσες απομακρύνουν τα πρωταρχικά τμήματα RNA
και τα αντικαθιστούν με τμήματα DNA. Κατά αυτόν τον τρόπο τα ραδιενεργά νουκλεοτίδια ουρακίλης

8
απομακρύνονται από τα τελικά μόρια και προστίθενται ραδιενεργά νουκλεοτίδια γουανίνης από την
DNA πολυμεράση. Επομένως, θα έχουμε τελικά στο πρώτο θυγατρικό μόριο 4 ραδιενεργά
νουκλεοτίδια και για το δεύτερο θυγατρικό μόριο 6.

Δ4. Από την έκφραση του παραπάνω τμήματος παράγεται μία πολυπεπτιδική αλυσίδα (έστω α) με
μοριακό βάρος 14.000. Εάν μία πρωτεΐνη (έστω πρωτεΐνη Χ) αποτελείται από δύο α πολυπεπτιδικές
αλυσίδες και δύο β και έχει συνολικό μοριακό βάρος 54.000 να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα
(να μη ληφθεί υπόψη το μοριακό βάρος των μορίων νερού που αφαιρούνται κατά τον σχηματισμό των
πεπτιδικών δεσμών):
i) Ποιο είναι το μοριακό βάρος της αλυσίδας β; Να δείξετε μόνο τους αριθμητικούς υπολογισμούς
που απαιτούνται, χωρίς θεωρητική αιτιολόγηση.
ii) Από πόσα αμινοξέα αποτελείται η α και από πόσα η β αλυσίδα. Δίνεται ότι το μέσο μοριακό
βάρος ενός αμινοξέος είναι 100. Να μην αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
iii) Πόσα επίπεδα οργάνωσης έχει η πρωτεΐνη Χ; Να τα αναφέρετε ονομαστικά και να υποδείξετε
μία πρωτεΐνη που έχει τα ίδια επίπεδα οργάνωσης με την πρωτεΐνη Χ.
ΜΟΝΑΔΕΣ 9 (2+2+5)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
i) 2α+2β=54.000 => 2Χ14.000+2β=54.000 => 2β=26.000 => β=13.000
ii) Η αλυσίδα α αποτελείται από 14.000/100=140 αμινοξέα και η αλυσίδα β από 13.000/100=130
αμινοξέα.
iii) Εφόσον η εν λόγω πρωτεΐνη αποτελείται από περισσότερες από μία πολυπεπτιδικές αλυσίδες
τότε διαθέτει πρωτοταγή, δευτεροταγή, τριτοταγή και τεταρτοταγή δομή. Χαρακτηριστικό
παράδειγμα αποτελεί η αιμοσφαιρίνη, η οποία συντίθεται από τέσσερις πολυπεπτιδικές
αλυσίδες ανά δύο ίδιες.

Δ5. Παρακάτω φαίνεται το στιγμιότυπο μίας διαδικασίας του Κεντρικού Δόγματος της Βιολογίας που
βρίσκεται σε εξέλιξη:
CGUCCAUAUUUACUGGCAU
GCAGGTAT

Να ονομάσετε τη διαδικασία που πραγματοποιείται, το ένζυμο που συμμετέχει στην εν λόγω

διαδικασία καθώς και από πού μπορεί να απομονωθεί το εν λόγω ένζυμο. ΜΟΝΑΔΕΣ 3

9
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Η διαδικασία που πραγματοποιείται είναι η αντίστροφη μεταγραφή (εφόσον με καλούπι μία αλυσίδα
RNA συντίθεται μία συμπληρωματική αλυσίδα DNA). Το ένζυμο που συμμετέχει στη διαδικασία αυτή
είναι η αντιστροφή μεταγραφάση η οποία μπορεί να απομονωθεί από ιό με RNA γενετικό υλικό.

ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

10