2022/2023

Frank Goedhart

INTRODUCTIE
Datacommunicatie – week 1
HOE VERGELIJK JE
COMMUNICATIE-
PROTOCOLLEN EN
WELKE KIES JE?
Wat is datacommunicatie?

We spreken over datacommunicatie bij

het digitaal overdragen van gegevens
tussen twee of meer partijen.

Steeds meer systemen worden

verbonden om gegevens uit te kunnen
wisselen. Dit levert complexe
netwerken en verbindingen op welke
op kleine en grote schaal toegepast
worden.
TCP/IP Lagenmodel
Introductie

Application

Transport

Network

Data Link

Physical
Automatiseringspiramide

De automatiseringspiramide is een model om de

verschillende lagen en onderdelen van een industrieel
netwerk te illustreren en definiëren.
Level 0 - Field

Fysieke bewegingen en metingen voor productie.

Onderdelen:
• Sensoren en actuatoren

Gebruikelijke tijdseenheid:
• Micro- en milliseconden

http://www.miac-automation.com/mes-oee-track-and-trace/
Level 1 - Control

Automatische detectie, reactie en aanpassing voor een

proces.

Onderdelen:
• Controllers (PLC) en directe bedienpanelen (HMI)

Gebruikelijke tijdseenheid:
• Seconden

http://www.miac-automation.com/mes-oee-track-and-trace/
Level 2 - Supervision

Overzicht en controle op een systeem voor supervisie door

bedieners.

Onderdelen:
• SCADA (Supervisory Control And Data Acquisition)

Gebruikelijke tijdseenheid:
• Minuten

http://www.miac-automation.com/mes-oee-track-and-trace/
Level 3 - Management

Het volgen en documenteren van een proces van ruw

materiaal tot eindproduct voor operationeel management.

Onderdelen:
• MES (Manufacturing Execution System)

Gebruikelijke tijdseenheid:
• Uren en dagen

http://www.miac-automation.com/mes-oee-track-and-trace/
Level 4 - Enterprise

Integratie met andere onderdelen uit het bedrijf zoals

planning, logistiek, personeelsbestand voor business
management.

Onderdelen:
• ERP (Enterprise Resource Planning)

Gebruikelijke tijdseenheid:
• Dagen, weken, maanden

http://www.miac-automation.com/mes-oee-track-and-trace/
http://www.miac-automation.com/mes-oee-track-and-trace/
 2022/2023

F. Goedhart

SIGNALEN
Datacommunicatie – week 2
Onderwerpen voor vandaag

ISA-95 Level 0 en 1: (automatiseringspiramide)

− 4-20 mA
− 0-10 V
− (HART)

Signaalverwerking:
− Modulatie
− Eigenschappen van Fysieke aansluitingen

Digitale codering:
− NRZ/NRZ-I/RZ
− HART
ISA-95 Level 0 en 1

Signalen:
• 0-10 V
• 4-20 mA
• (HART)
Gegevens – analoog

Een signaal met een waarde tussen een bepaald minimum

en maximum.
0 – 10 VDC - Werking

Het signaal wordt zo gereguleerd dat er bij 0% 0 Volt

spanning staat en bij 100% 10 Volt. Dit wordt door de
ontvanger gemeten en verwerkt.

0V = 0%
10 V = 100%
4 – 20 mA - Werking

De sensor of controller reguleert het

signaal zo dat er bij 0% 4 mA stroom loopt
en bij 100% 20 mA. Dit wordt door de
ontvanger gemeten en verwerkt.

4 mA = 0%
20 mA = 100%

Stromen onder de 4 mA of boven de 20 mA

geven aan dat er iets fout zit.

Afbeeldingen van: https://www.youtube.com/channel/UCDUCUoENBZqEq6OIRTfLH5w

 4 – 20 mA - Afwegingen

Voordelen: Nadelen:
• Geschikt voor lange afstanden • Slechts één parameter wordt
(max. 1000 m) overgedragen
• Lage gevoeligheid voor • Bij grote hoeveelheden meerdere
beïnvloeding van buitenaf signalen:
• Foutdetectie mogelijk − Aardlussen en bijbehorende
afschermingseisen
• Lagere reactietijd
 0 – 10 VDC - Afwegingen

Voordelen: Nadelen:
• Simpel en kosteneffectief te • Slechts één parameter wordt
gebruiken overgedragen
• Gemakkelijk te diagnosticeren • Niet geschikt voor lange afstanden
• Hogere reactietijd (max. 15 m)
• Gevoelig voor weerstand in
bedrading en aansluitingen
• Geen foutdetectie
 0 – 10 VDC vs 4 – 20 mA

0 – 10 VDC 4 – 20mA

Kosten -

Complexiteit -

Afstand -

Reactiesnelheid -

Storingsgevoeligheid -

Foutdetectie -
Gegevensoverdracht 1 waarde 1 waarde
 HART protocol - Werking

Een digitaal signaal wordt op een

bestaand 4 – 20 mA signaal
gemoduleerd.

Dit gebeurt door een vorm van

frequentiemodulatie.

(Frequentieverschuivingsmodulatie volgens de
Bell-212 open standaard.)

Afbeelding: https://theautomization.com/wp-content/uploads/2018/09/What-is-Hart-communication_1.png
HART - telegram

https://www.slideshare.net/SumitKumar120/hart-communication
TCP/IP lagenmodel naast HART

Application Commandos

Transport -

Network -

Data Link Protocol

Physical Bell 202

 HART protocol - Afwegingen

Voordelen: Nadelen:
• Eenvoudige en kosteneffectieve • Relatief traag (1200 b/s)
bekabeling Snelheid van de digitale
• Overdracht van meerdere signalen wijkt af van de
parameters
eigenschap van de Field layer!
• Geschikt voor lange afstanden
• Duurdere componenten
(max. 800 m tot 3.000 m)
• Lage gevoeligheid voor
beïnvloeding van buitenaf
• Foutdetectie mogelijk
0 – 10 VDC versus 4 – 20 mA versus HART
0 – 10 VDC 4 – 20mA HART

Kosten - -

Complexiteit - -

Afstand -

Reactiesnelheid -

Storingsgevoeligheid - -

Foutdetectie - -
Gegevensoverdracht 1 waarde 1 waarde Meerdere
waardes
 Signaalverwerking

Modulatie
− AM
− FM
− PM

Fysieke eigenschappen van

geleiders

Afbeelding: https://ukstore.arcticmonkeys.com/collections/albums/products/am
Clip: https://www.youtube.com/watch?v=bpOSxM0rNPM
Signaalverwerking

De meeste signalen zijn te zwak om lange afstanden af te leggen.

Daarnaast zijn de meeste signalen niet geschikt voor verzending

over de gebruikelijke mediums.

https://w1nnersclub.com/news/nokia-reboots-tin-can-phone-design/
Signaalverwerking

We kunnen een hoog frequent

signaal met meer energie gebruiken
om de informatie over langere
afstanden te verzenden.

https://www.physics-and-radio-electronics.com/blog/amplitude-modulation/
Signaalverwerking

De zender voegt het te versturen signaal toe aan een

draaggolf (moduleren), de ontvanger kan deze signalen dan
weer ontbinden (demoduleren).

Modulator Demodulator

https://www.physics-and-radio-electronics.com/blog/amplitude-modulation/
Amplitudemodulatie (AM)

De amplitude van de draaggolf wordt

afhankelijk van het bronsignaal gevarieerd.

Dit resulteert in een signaal met een vaste

frequentie, maar een variabele amplitude.

https://www.physics-and-radio-electronics.com/blog/amplitude-modulation/
Frequentiemodulatie (FM)

De frequentie van de draaggolf wordt

afhankelijk van het bronsignaal gevarieerd.

Dit resulteert in een signaal met een vaste

amplitude, maar een variabele frequentie.

https://www.physics-and-radio-electronics.com/blog/frequency-modulation/
Fasemodulatie (PM)

De fase van de draaggolf wordt afhankelijk

van het bronsignaal gevarieerd.

Dit resulteert in een signaal met een vaste

amplitude, variabele frequentie, en
variabele fase.

https://www.physics-and-radio-electronics.com/blog/phase-modulation/
 AM – Afwegingen t.o.v. FM

Voordelen: Nadelen:
• Eenvoudig • Inefficiënt energiegebruik
− Slechts enkele goedkope • Gevoelig voor storingen van
componenten nodig buitenaf
• Groot bereik (Radio bijvoorbeeld: ± 160 km) − Lagere signaalkwaliteit
• Minder bandbreedte nodig per
kanaal
 FM – Afwegingen t.o.v. AM

Voordelen: Nadelen:
• Efficiënt energiegebruik • Complexer
• Lagere gevoeligheid voor • Meer bandbreedte nodig per
storingen van buitenaf kanaal
− Hogere signaalkwaliteit • Gehinderd door fysieke barrières
• Lager bereik (Radio bijvoorbeeld: ± 50 km)
 AM versus FM
AM FM

Kosten -

Complexiteit -

Afstand -

Energiegebruik -

Storingsgevoeligheid -

Signaalkwaliteit -

Bandbreedtegebruik -
 AM versus FM versus PM
AM FM PM

Kosten - -

Complexiteit - -

Afstand - -

Energiegebruik -

Storingsgevoeligheid - -

Signaalkwaliteit - -

Bandbreedtegebruik - -
Modulatie in beweging

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:AmplitudModulada.gif

https://gifer.com/en/Gq2S
 Fasemodulatie in beweging

By Potasmic - Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=50046376 (aangepast)

 Fysieke eigenschappen van
geleiders

Koper Glas Lucht

https://pixabay.com/nl/photos/ethernet-data-internet-netwerk-1302083/ https://pixy.org/5494953/ https://www.target.com/p/insten-7-dbi-2-4-ghz-802-11b-g-omni-wifi-antenna-rp-sma-magnet/-/A-78771948

Vergelijking

Afstand
- Maximaal 100 meter
- Voordelig op korte afstanden Koper

Snelheid
- Tot 10 Gb/s

Kwaliteitsverlies
- Overspraak
Koper – Kwaliteitsverlies
voorkomen

Oorzaak kwaliteitsverlies: In- en externe overspraak.

Wat kun je doen?:

• Afscherming
− Door middel van koper
− Fysiek scheiden
− Geen open eindjes
• Draaien van draadparen

Verder nog mogelijk:

− Coaxiale kabel toepassen
− Signaalpaden plannen
Vergelijking

Afstand
- Kilometers
- Voordelig voor lange afstanden
Glas

Snelheid
- 100 Gb/s tot 1 Tb/s

Kwaliteitsverlies
- Overspraak is vrijwel onbestaand
- Storing door interne reflecties
Glas – Kwaliteitsverlies voorkomen

Oorzaak kwaliteitsverlies: Interne reflecties

Wat kun je doen?:

− Korte bochten voorkomen
− Mechanische stress verminderen
− Kwalitatief goede aansluitingen maken

Afscherming voor overspraak:

− Individuele vezels afschermen van elkaar

https://www.natuurkunde.nl/opdrachten/1380/glasvezel https://www.pxfuel.com/en/free-photo-jdubd
Vergelijking

Afstand
- Meters t/m kilometers
Lucht
Snelheid
- Tot 240 Mb/s

Kwaliteitsverlies
- Overspraak
- Reflecties
Lucht – Kwaliteitsverlies voorkomen

Oorzaak kwaliteitsverlies: Reflecties en overspraak

Wat kun je doen?:

− Obstakels wegnemen
− Stoorbronnen wegnemen
− Signaal richten

Verder nog mogelijk:

− Signalen over het spectrum verdelen
− Afschermen voor signalen van buitenaf
Lucht – Kwaliteitsverlies
 Digitale codering

• NRZ/NRZ-I/RZ
• HART

Afbeelding: https://fieldcommgroup.org/
 Non return to zero coding (NRZ)

https://manikarea.home.blog/2019/09/13/nrz-i-line-coding-with-matlab-code-for-encoding-and-decoding/
 Non return to zero inverted (NRZ-I)

https://manikarea.home.blog/2019/09/13/nrz-i-line-coding-with-matlab-code-for-encoding-and-decoding/
 Return to zero coding (RZ)

https://manikarea.home.blog/2019/09/13/nrz-i-line-coding-with-matlab-code-for-encoding-and-decoding/
Samenvatting

ISA-95 Level 0 en 1: (automatiseringspiramide)

− 4-20 mA
− 0-10 V
− (HART)

Signaalverwerking:
− Modulatie
− Eigenschappen van Fysieke aansluitingen

Digitale codering:
− NRZ/NRZ-I/RZ
− HART
 • 2021/2022
2021/2022

• Goedhart
F. F. Goedhart

LIJNEN EN BUSSEN
Datacommunicatie – week 3
Onderwerpen voor vandaag

Digitale codering:
NRZ/NRZ-I/RZ
HART

Lijnen en bussen:
RS-232, I2C, SPI
RS-485, USB

https://www.amazon.nl/StarTech-com-Serielles-RS232-nulmodemkabel-grijs/dp/B00006B8BJ
 RS-232, I²C, SPI

Waarom deze drie?

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Arduino_Uno_-_R3.jpg
https://www.sparkfun.com/products/13314
https://www.olimex.com/Products/Modules/LCD/MOD-LCD6610/open-source-hardware
RS-232

RS: Radio Standard of Recommended Standard nummer:

232

Echter bestaat RS sinds 1990 niet meer

Officiële naam: ANSI/EIA/TIA-232-F

 Application

RS-232 Transport

“Seriële communicatie” Network

Ontworpen voor communicatie tussen computer en modem. Data Link

De standaard legt elektrische eigenschappen, timing, Physical

betekenis en naamgeving van de signalen en de fysieke
connector vast.

Frame formaat en codering liggen niet vast.

 Application

RS-232 Transport

Point-to-point verbinding, aparte lijn voor TX en RX. Network

Oorspronkelijk 7 signaallijnen + GND Data Link

Kan met minimaal 2 + GND.
Physical
Spanningen tussen -3 tot -15 V en 3 tot 15 V.

Maximale afstand 15 m.

Maximale snelheid 1 Mbit/s.

RS-232
Hoe noemen we deze codering?
NRZ

Welke hexadecimale waarde is

hier verstuurd?

0010 1101
2 D
RS-232 – Microcontroller gebruik

Voor communicatie met microcontroller

Vaak met TTL levels: 0 tot 5 V.

Signalen gebruiken dan NRZ codering.

SPI – Physical

• Synchroon protocol met 4 signaallijnen:

⚫ SCLK

⚫ MOSI (Master Out Slave In)

⚫ MISO (Master In Slave Out)

⚫ SS/CS (Slave/Chip Select)

• Master selecteert slave met SS/CS signaal

• Master stuurt communicatie met SCLK kloksignaal
• Tegelijk zenden en ontvangen van data (full-duplex)

• Hoge snelheden (> 200 MHz)

• Heel korte afstand, enkele centimeters
 Application

SPI – Physical Transport

• Synchroon protocol met 4 signaallijnen: Network

⚫ SCLK

⚫ MOSI (Master Out Slave In)

Data Link
⚫ MISO (Master In Slave Out)

⚫ SS/CS (Slave/Chip Select)

• Master selecteert slave met SS/CS signaal Physical

• Master stuurt communicatie met SCLK kloksignaal
• Tegelijk zenden en ontvangen van data (full-duplex)

• Hoge snelheden (> 200 MHz)

• Heel korte afstand, enkele centimeters
 Application

SPI – Physical Transport

• Gebruikt NRZ codering Network

• Meerdere keuzes voor klok waarde en fase
Data Link

Physical

Aangepaste versie van: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6b/SPI_timing_diagram2.svg

 Application

I²C – Physical Transport

• Bus systeem met twee signaallijnen en voeding en GND Network

• Open-drain circuits met pull-up weerstanden
• Elk device kan de SDA lijn laag maken Data Link

Physical
I²C – Physical

• Bus systeem met twee signaallijnen en voeding en GND

• Open-drain circuits met pull-up weerstanden
• Elk device kan de SDA lijn laag maken

• Voor korte afstanden, maximaal enkele meters

• Gezamenlijke GND vereist
• 400 kb/s – 5 Mb/s
 Application

I²C – Signalen Transport

Network

Data Link

Physical
 Application

I²C – Signalen Transport

Network

Data Link

Physical
 RS-232 vs I2C vs SPI

RS-232 I 2C SPI

Afstand < 15 m < 10 m < 20 cm

Snelheid laag gemiddeld hoog

Uitbreidbaarheid niet, 1-op-1 makkelijk redelijk

Onderwerpen voor vandaag

Digitale codering:
NRZ/NRZ-I/RZ
HART

Lijnen en bussen:
RS232, I2C, SPI
RS485, USB
 RS-485

“RS-232++”
- Bus in plaats van lijn
- Grotere afstanden
- Minder gevoelig voor storingen

RS-485:
- Officiële naam: ANSI/TIA/EIA-485-A-98

Emoji One, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

 Application

RS-485 Transport

• Bedoeld voor betrouwbare bi-directionele communicatie Network

• Full-duplex met 4 signaallijnen
• Half-duplex met 2 signaallijnen Data Link
• Geschikt voor gebruik in storende omgevingen (industrie)
Physical

By Mitch.decoster at nl.wikipedia, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5282891

 Application

RS-485 Transport

• Bedoeld voor betrouwbare bi-directionele communicatie Network

• Full-duplex met 4 signaallijnen
• Half-duplex met 2 signaallijnen Data Link
• Geschikt voor gebruik in storende omgevingen (industrie)
• Maakt gebruik van differential encoding Physical
• Twisted-pair bekabeling

• Ondersteund simpele netwerken

• Maximale afstand: 1000 m
• Maximale snelheid: 10 Mb/s (neemt af met kabellengte)
 RS-485 - Afstand

By R2d21024 - Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=109914729

RS-485 – Signalen
USB

• Universal Serial Bus

• Is eigenlijk geen bus…
 USB

De ontwerpers van USB hadden zich een aantal doelen

gesteld (1996):

• Het moest een degelijke, goedkope oplossing worden.

• Foutieve aansluiting moest uitgesloten worden.
• Er moesten veel apparaten tegelijk aangesloten kunnen
worden.
• Moest voldoende snelheid bieden.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Universal_serial_bus
 Application

USB Transport

• Bedoeld om apparaten te verbinden met een PC Network

• Niet bedoeld voor industrie
• Gelaagde ster-topologie Data Link
• Maakt gebruik van verschilspanning tussen 2 datalijnen
• 2 signaallijnen (D+ en D-), Vcc (5 V) en GND Physical

• Maximale afstand: enkele meters

• Maximale snelheid: tot 40 Gb/s (USB 4.0)
• Kan ook gebruikt worden voor voeding (2.5 W – 100 W)
 USB - Aansluiting

https://electronics.stackexchange.com/questions/235603/powered-usb-hub
USB - Signalen
 2020/2021

F. Goedhart

NETTEN
Datacommunicatie – week 4
Onderwerpen voor vandaag

TCP/IP Lagenmodel in detail

− Laag voor laag
− Routing, subnet mask, DHCP
− Hub, switch en router
− Encapsulation
TCP/IP Lagenmodel
Laag voor laag

Application

Transport

Network

Data Link

Physical
TCP/IP Lagenmodel Application
In het TCP/IP lagenmodel levert elke laag Transport
een dienst aan de laag daarboven.

Network

Data Link

Physical
 Application

Physical Layer Transport

De Physical Layer zorgt voor het verzenden en ontvangen Network

van individuele bits over verschillende mediums.
Data Link
Diensten die door deze laag uitgevoerd kunnen worden zijn:
• Codering Physical
• Modulatie en demodulatie

Deze laag zet bits om in een voor een specifiek medium te

versturen signaal.
 Application

Physical Layer Transport

Network

Data Link

Physical

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Manchester_encoding_both_conventions.svg#/media/File:Manchester_encoding_both_conventions.svg
 Application

Physical Layer Transport

Network
=1 Data Link

Physical

=0

Afbeelding: https://www.youtube.com/playlist?list=PLowKtXNTBypH19whXTVoG3oKSuOcw_XeW
 Application

Physical Layer Transport

Fysieke mediums: Network

• Koper
• Glas Data Link
• Lucht
Physical
Protocol voorbeelden zijn:
• 10BASE-T (10 Mb/s over UTP, 100 m)

• 100BASE-TX (100 Mb/s over UTP, 100 m)

• 100BASE-FX (100 Mb/s over glasvezel, 2 km)

• 10GBASE-T (10 Gb/s over UTP, 100m)

 Application

Data Link Layer Transport

De Data Link Layer zorgt voor het bezorgen en ontvangen Network

van pakketten tussen netwerk nodes.
Data Link
Diensten die door deze laag uitgevoerd kunnen worden zijn:
• Betrouwbare bezorging (van frames) Physical
• Foutdetectie en –correctie
• Fysieke adressering

We noemen een pakket op deze laag een frame.

 Application

Ethernet Frame Header en Footer Transport

Frame: Bytes: Inhoud/doel:
Network
Preamble 8 Start en synchronisatie
Destination address 6 Media Access Control adres
Source address 6 Media Access Control adres
Data Link
Type 2 Data soort (IP segmenten)
Data 46-1500 IP segmenten Physical
Cyclic Redundancy Check 4 Error detectie

Ethernet frame:

Destination Source
Preamble Type Data CRC
address address
 Application

Data Link Layer Transport

Ethernet
Ethernet Frame: Inhoud: (hex) Network
Preamble AA-AA-…-AA-AB
Destination address 80-32-53-CB-77-AF
Source address 80-32-53-CB-77-AD
Data Link
Switch
Type 08-00
Data IP segmenten Physical
Cyclic Redundancy Check Error detectie

1 2 3

80-32-53-CB-77-AD 80-32-53-CB-77-AE 80-32-53-CB-77-AF

 Application

Data Link Layer Transport

Protocol voorbeelden zijn: Network

• Ethernet
• HDLC Data Link
• PPP
• WiFi Physical
 Application

Data Link Layer Transport

Protocol voorbeelden zijn: Network

• Ethernet
• HDLC Data Link
• PPP
• WiFi Physical

Router
 Application

Network Layer Transport

De Network Layer zorgt voor het bezorgen en ontvangen Network

van de segmenten van de Transport Layer.
Data Link
Diensten die door deze laag uitgevoerd kunnen worden
zijn: Physical
• Adressering
• Routering

We noemen een pakket op deze laag een datagram

(packet).
 Switch

1 2 3

Switch

1 2 3
 IP Datagram Header

https://en.wikipedia.org/wiki/IPv4
 Application

Network Layer Transport

Protocol voorbeelden zijn: Network

• IP (Internet Protocol)
• SNMP (Netwerk monitoring) Data Link
• ICMP (Ping)
• DHCP (Dynamisch uitdelen van IP adressen) Physical
En er zijn daarnaast nog verschillende routerings- en
doorstuurprotocollen

Deze laag wordt ook wel eens IP Layer genoemd.

 Application

Transport Layer Transport

Op de Transport Layer worden de berichten van de Network

Application Layer betrouwbaar vervoerd.
Data Link
Diensten die door deze laag uitgevoerd kunnen worden zijn:
• Ontvangstbevestiging Physical
• Congestiemanagement
• Doorstromingscontrole
• Segmentatie

We noemen pakket op deze laag een segment.

 Switch

1 2 3

Switch

1 2 3
 TCP Segment Header

https://en.wikipedia.org/wiki/Transmission_Control_Protocol
 Application

Transport Layer Transport

Protocol voorbeelden zijn: Network

• TCP
• UDP Data Link

Physical
 Application

Transport Layer Transport

Protocol voorbeelden zijn: Network

• TCP
• UDP Data Link

Physical

https://nordvpn.com/nl/blog/wat-is-tcp-udp/
 Application

Transport Layer Transport

Protocol voorbeelden zijn: Network

• TCP
• UDP Data Link

Physical

https://nordvpn.com/nl/blog/wat-is-tcp-udp/
 Application

Application Layer Transport

Een protocol dat functioneert op de Application Layer is Network

verspreid over meerdere systemen.
Data Link
Deze protocollen gebruiken de Application Layer om
pakketten informatie met elkaar uit te wisselen. Physical

We noemen een pakket op deze laag een bericht (data).

 Application

Application Layer Transport

Protocol voorbeelden zijn: Network

• HTTP (webpagina’s)
• SMTP (e-mail) Data Link
• FTP (bestandsoverdracht)
• DNS (naamservice) Physical
 Netten – Lagenmodel en pakketten

Application Bericht Application

Transport Segment Transport

Network Datagram Network

Data Link Frame Data Link

Physical (Bits) Physical

Samengevat:

Video, vanaf 2:03:

https://youtu.be/OTwp3xtd4dg?t=123
 TCP/IP Lagenmodel
Hub, switch en router
 Hub, switch en router - Eigenschappen

Hub Switch Router

Physical Data Link Network
Laag
(bits) (frame) (datagram)
Adressering Geen (broadcast) Ethernet adressen IP adressen

Positie Lokaal Lokaal Tussen netwerken

Functionaliteiten Geen Beperkt Uitgebreid

 Hub, switch en router - Encapsulation

https://awesomestufftobuy.com/boxes-in-boxes-in-boxes-prank-gift-box/
 Hub, switch en router - Encapsulation

Application

Transport

Network

Data Link

Physical 01000101010001101110100
Hub, switch en router

1 2

Voorbeeldnetwerk
 Zender Hub Switch Router Ontvanger

Application Application Application Application Application

Transport Transport Transport Transport Transport

Network Network Network Network Network

Data Link Data Link Data Link Data Link Data Link

Physical Physical Physical Physical Physical

1 2
Bonusonderwerpen!
DHCP

Subnetmask

Default gateway

DNS
DHCP Dynamic Host Configuration Protocol

1. Gebruiker stuurt een Discover.

Naar iedereen

2. DHCP server stuurt een Offer. Laptop DHCP

Naar het fysieke adres van de gebruiker
Discover

3. Gebruiker stuurt een Request.

Offer
Naar iedereen, of naar het IP-adres van de
DHCP server
Request
4. DHCP server stuurt een Acknowledge.
Ack
Naar het fysieke adres van de gebruiker
 Subnetmask en Default gateway

10.0.0.1 10.0.1.1 Het Subnet mask geeft aan welk bereik aan IP-
adressen direct beschikbaar kunnen zijn.

255 dec = 1111 1111 bin

Een datagram dat bezorgd moet worden buiten

10.0.0.2 10.0.0.3 10.0.1.2 10.0.1.3 het aangegeven bereik gaat naar de default
gateway (router).
DNS

• Domain Name System

• Telefoonboek van ‘naam’ naar IP-adres

− google.com wordt bijvoorbeeld: 172.217.20.110

• Meestal aangeboden vanuit een internet provider

− Bezochte websites worden ook lokaal opgeslagen
 2021/2022

F. Goedhart
X. van Rijnsoever

WOLKEN
Datacommunicatie – week 5
Vandaag

Wireless communicatie
▪ Waarom?
▪ Klassen draadloze netwerken
▪ Voorbeelden
Waarom wireless?

• Eenvoudige aanleg
• Mobiel
• Energiezuiniger
• Makkelijker
• Eenvoudige bediening (IoT apps)
Wireless is keuzes maken

• Snelheid 180

• Afstand 160

140
• Energieverbruik

Energieverbruik
120

• Betrouwbaarheid 100

80

60
14
40 12
10

Snelheid
20 8
0 6
12 4
10
8
6 2
4
2
Afstand
Bluetooth

• Oorspronkelijk bedoeld ter vervanging van seriele

verbindingen als RS-232
• 2,4 GHz (net als WiFi en de magnetron)
• 1 - 8 Mb/s
• 1 – 10 m, high power devices tot 100 m
 Bluetooth

122 Datacommunicatie - Wolken

Bluetooth
WiFi - 802.11

• Draadloze oplossing voor LAN

• Gebruikt een deel van de 802 standaard
• 2.4 GHz (net als Bluetooth en de magnetron)
• Hoge snelheden: tot ongeveer 1 Gb/s
• Afstand 10 – 100 m
WiFi - 802.11
Wireless M-Bus

• Protocol voor draadloze communicatie met sensoren

• Wordt gebruikt voor uitlezen gas- en watermeters
Wireless M-Bus

Application Application

Transport

Network

Data Link Data Link

Physical Physical
 2022/2023

F. Goedhart

VERDIEPING
Datacommunicatie – week 6
Onderwerpen voor vandaag

Aanpassingen aan veelvoorkomende protocollen.

Industrie specifieke protocollen die we tegen gaan komen:

Industriële bussen:
− Profibus en Modbus

Industriële netten:
− Profinet, EtherNet/IP en EtherCAT
Harder Better Faster Stronger

Veel communicatieprotocollen worden aangepast om

te kunnen voldoen aan hogere eisen.

In de industrie vind je veel voorbeelden van

protocollen die gebaseerd zijn op of gebruik maken
van eerder behandelde protocollen.

Vooral aan determinisme worden hoge eisen gesteld.

Hiermee is het mogelijk om de betrouwbaarheid,
veiligheid, en voorspelbaarheid ven een verbinding
te verhogen. Overdrachtssnelheid is vaak
ondergeschikt, maar zeker niet onbelangrijk.
 Industrial network market shares 2021

https://www.hms-networks.com/news-and-insights/news-from-hms/2021/03/31/continued-growth-for-industrial-networks-despite-pandemic
 Veldbussen

Veldbussen zijn ontwikkeld om de directe

verbinding van digitale en analoge signalen
naar een controller te vervangen. Deze
veldbussen zijn gebaseerd op of maken
gebruik van reeds bestaande bussen (zoals
RS-485).

https://www.pikist.com/free-photo-ivgml/nl
RS-485
CANBUS
Fysieke aanpassingen
Fysieke aanpassingen

De meeste veldbussen passen specifieke standaard kabels,

connectoren en componenten toe. Vaak gebaseerd op
bestaande standaarden (D-sub 9 bijvoorbeeld)

Centraal staan:
− Verbeterde afscherming
− Hogere mechanische weerstand
− Buigingen, beknellingen en trekkracht.
− Weerstand tegen olie, water en chemische stoffen.
− Temperaturen en temperatuurschommelingen
− Montagemogelijkheden
RS-485 in veldbussen

We bekijken twee voorbeelden:

1. Modbus RTU
2. Profibus DP

We kijken naar:
- Algemene eigenschappen
- Vergelijking met TCP/IP lagen:
- Application Layer
- Data Link Layer
- Physical Layer
1. Modbus RTU - Algemeen

- Modbus RTU is een open serieel protocol

- Maakt gebruik van een master/slave techniek
- Maakt gebruik van RS-232 of RS-485
- Populair vanwege de eenvoud en zo oud als PLC’s zelf
2. Profibus DP - Algemeen

- Profibus DP is een open serieel protocol

- Maakt gebruik van een token en master/slave techniek.
- Maakt gebruik van RS-485 (maar biedt ook andere fysieke opties)
- Populair vanwege de snelheid
 1. Modbus RTU – Data Link (Master/Slave)

https://www.controlglobal.com/articles/2019/introduction-to-modbus/
2. Profibus DP – Data Link (Token ring)
1. Modbus RTU – Data Link (frame)
2. Profibus DP – Data Link (frame)

Profibus frames kunnen verschillende samenstellingen

hebben. Bijvoorbeeld voor:
- Frame zonder data
- Variabele datalengte
- Vaste datalengte
- Token

Deze frames worden opgebouwd met de hierop volgende

velden.
2. Profibus DP – Data Link (frame)
2. Profibus DP – Full stack
 TCP/IP Layers en veldbussen

Application Profibus DP
Modbus Application protocol

Transport

Network
Serial Line
Data Link Master/Slave Fieldbus Data Link

RS485/RS232 Transmission
Physical Technology
 Modbus RTU vs Profibus DP

Modbus RTU Profibus DP

Data overdracht: 115 Kbit/s 12 Mbit/s
Cyclus tijd: ~ 25 ms (per node!) ~ 10 ms
Maximale afstand: 1200 m 1200 m
Maximum aantal nodes: 32 124
Wat is er veranderd?

Om RS485 daadwerkelijk te kunnen gebruiken in industriële

toepassingen zijn op de lagen boven de Physical Layer diensten
nodig om aan de eisen van een industriële veldbus te voldoen.
Daarnaast worden er (nieuwe) eisen aan de Physical layer
toegevoegd.

- Application

- Data Link

RS485 Physical
 Industrial Ethernet(ten)

In alle verschillende varianten van industrieel Ethernet

worden fysieke én functionele aanpassingen
doorgevoerd.

De Ethetnet netwerkstandaard is van nature niet

deterministisch. De meeste functionele aanpassingen
zijn gericht op het toevoegen hiervan. Zeker bij gebruik
op de Field Layer is dit van groot belang.

https://www.auma.com/products/communication-systems/industrial-ethernet/
https://iot-analytics.com/5-industrial-connectivity-trends-driving-the-it-ot-convergence/
Fysieke aanpassingen

Industriële varianten van de Ethernet standaard passen

kabels, connectoren en componenten aan naar industriële
standaarden.

Centraal staan:
− Verbeterde afscherming
− Hogere mechanische weerstand
− Buigingen, beknellingen en trekkracht.
− Weerstand tegen olie, water en chemische stoffen.
− Temperaturen en temperatuurschommelingen
− Montagemogelijkheden
 Application

Functionele aanpassingen Transport

De belangrijkste eigenschap die mist in het bestaande Network

TCP/IP lagenmodel is determinisme:
De mogelijkheid om te vooraf te bepalen wat de Data Link
datalengte of -tijd is. De cyclustijd kan hiermee bepaald
worden en er ontstaat een “real-time” systeem. Physical

Als een communicatieprotocol deterministisch is kunnen ook

betrouwbaarheid, veiligheid, en voorspelbaarheid verhoogd
worden.
 Application

Functionele aanpassingen Transport

Er zijn twee varianten aanpassingen te benoemen die Network

toegepast worden in bestaande industriële protocollen:
Data Link
1. Aanpassingen op de Application Layer
Alle overige lagen blijven in tact en worden gebruikt. Physical

2. Aanpassingen aan de Data Link Layer

De Data Link frames worden aangepast zodat de Data
Link Layer extra diensten kan leveren.
 Application

1. Application Layer Transport

Binnen het bestaande TCP/IP lagenmodel er wordt op de Network

Application Layer gebruikgemaakt van:
Common Industrial Protocol (CIP). Data Link

Alle diensten uit de onderliggende lagen blijven Physical

beschikbaar en functioneel.
 Application

1. Application Layer Transport

Voordelen: Network
- Volgt alle TCP/IP standaarden
- Is te combineren met bestaande netwerken (met behoud Data Link
van hardware, applicaties en functionaliteiten.)
- Er kan een onbeperkt aantal nodes gebruikt worden. Physical

Nadelen:
- Determinisme is beperkt door gebruik van het volledige
TCP/IP lagenmodel
 Application

1. Application Layer Transport

Network

Data Link

Physical
1. Application Layer

Application

Transport

Network

Data Link

Physical
 Application

2. Frame aanpassingen Transport

Op de Data Link laag wordt het frame aangepast, er Network

worden velden toegevoegd om extra diensten mogelijk te
maken. Data Link
Ethernet frame:
Preamble
Destination Source
Type Data CRC
Physical
address address

Aangepast frame:

Cycle Data Trans

Preamble Dest. Sour. VLAN Type Frame ID Data CRC
counter status status
 Application

2. Frame aanpassingen Transport

Afhankelijk van het protocol worden soms complete lagen Network

overgeslagen (de Network Layer en Transport Layer) om
reactiesnelheden te verhogen. Data Link
Application Deze lagen worden daarnaast nog wel gebruikt voor niet tijd- Physical
Transport critische berichten.

Network
Door in het bestaande frame een ander datatype te
Data Link
specificeren kunnen de frames van elkaar onderscheiden
Physical worden.
 Application

2. Frame aanpassingen Transport

Voordelen: Network
- Robuuster door uitgebreide frames
- Hoog niveau van determinisme haalbaar Data Link
- Nodig voor de meeste toepassingen in de Field Layer
Physical
Nadelen:
- Er is aangepaste hardware nodig
- Een beperkt aantal nodes
- Is niet altijd te combineren met bestaande netwerken
 Application versus Data Link aanpassingen

Application Data Link

Voordelen - Standaard TCP/IP - Robuuster
- Te combineren met bestaande - Hoog niveau van determinisme
netwerken
- Onbeperkt aantal nodes
Nadelen - Lager niveau van determinsme - Hogere hardware-eisen
- Beperkt aantal nodes
- Beperkt te combineren

Aanpassingen Application Layer (CIP) Data Link Layer (frames)

Industrial Ethernet

De drie meest gebruikte Industrial Ethernet protocollen

gebruiken alle drie een van de hiervoor genoemde
aanpassingen:

1. EtherNet/IP Application Layer (1. CIP)

2. PROFINET Data Link Layer (2. Frame)

3. EtherCAT Data Link Layer (2. Frame)

Vragen?