Civic Participation in Contentious

Politics: The Digital Foreshadowing of

Protest 1st Edition Dan Mercea (Auth.)
Visit to download the full and correct content document:
https://textbookfull.com/product/civic-participation-in-contentious-politics-the-digital-for
eshadowing-of-protest-1st-edition-dan-mercea-auth/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Politics, Protest and Young People: Political

Participation and Dissent in 21st Century Britain Sarah
Pickard

https://textbookfull.com/product/politics-protest-and-young-
people-political-participation-and-dissent-in-21st-century-
britain-sarah-pickard/

Rethinking Civic Participation in Democratic Theory and

Practice 1st Edition Rod Dacombe (Auth.)

https://textbookfull.com/product/rethinking-civic-participation-
in-democratic-theory-and-practice-1st-edition-rod-dacombe-auth/

Understanding Citizen Journalism As Civic Participation

Seungahn Nah

https://textbookfull.com/product/understanding-citizen-
journalism-as-civic-participation-seungahn-nah/

Muslim Citizenship in Liberal Democracies: Civic and

Political Participation in the West 1st Edition Mario
Peucker (Auth.)

https://textbookfull.com/product/muslim-citizenship-in-liberal-
democracies-civic-and-political-participation-in-the-west-1st-
edition-mario-peucker-auth/
Temporary Camps, Enduring Segregation: The Contentious
Politics of Roma and Migrant Housing Gaja Maestri

https://textbookfull.com/product/temporary-camps-enduring-
segregation-the-contentious-politics-of-roma-and-migrant-housing-
gaja-maestri/

Taxation, Politics, and Protest in Ireland, 1662–2016

Douglas Kanter

https://textbookfull.com/product/taxation-politics-and-protest-
in-ireland-1662-2016-douglas-kanter/

The Greens in British Politics Protest Anti Austerity

and the Divided Left 1st Edition James Dennison (Auth.)

https://textbookfull.com/product/the-greens-in-british-politics-
protest-anti-austerity-and-the-divided-left-1st-edition-james-
dennison-auth/

The Politics of Disaster Management in China:

Institutions, Interest Groups, and Social Participation
1st Edition Gang Chen (Auth.)

https://textbookfull.com/product/the-politics-of-disaster-
management-in-china-institutions-interest-groups-and-social-
participation-1st-edition-gang-chen-auth/

Cultures of Participation Arts Digital Media and

Cultural Institutions 1st Edition Birgit Eriksson
(Editor)

https://textbookfull.com/product/cultures-of-participation-arts-
digital-media-and-cultural-institutions-1st-edition-birgit-
eriksson-editor/
CIVIC
PARTICIPATION
IN CONTENTIOUS
POLITICS
The Digital Foreshadowing
of Protest

Dan Mercea
Civic Participation in Contentious Politics
 Dan Mercea

Civic Participation in
Contentious Politics
The Digital Foreshadowing of Protest
Dan Mercea
City University London
London, UK

Civic Participation in Contentious Politics

ISBN 978-1-137-50868-3 ISBN 978-1-137-50869-0 (eBook)
DOI 10.1057/978-1-137-50869-0

Library of Congress Control Number: 2016940847

© The Editor(s) (if applicable) and The Author(s) 2016

The author(s) has/have asserted their right(s) to be identified as the author(s) of this work
in accordance with the Copyright, Designs and Patents Act 1988.
This work is subject to copyright. All rights are solely and exclusively licensed by the
Publisher, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights of
translation, reprinting, reuse of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on
microfilms or in any other physical way, and transmission or information storage and retrieval,
electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar methodology now
known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are
exempt from the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors and the editors are safe to assume that the advice and information
in this book are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the
publisher nor the authors or the editors give a warranty, express or implied, with respect to
the material contained herein or for any errors or omissions that may have been made.

Cover image © PhotoAlto / Alamy Stock Photo

Printed on acid-free paper

This Palgrave Macmillan imprint is published by Springer Nature

The registered company is Macmillan Publishers Ltd. London
For Ben
 ACKNOWLEDGMENTS

This book marks the endpoint of a long journey that commenced in the
latter stages of my doctoral degree. Many friends and colleagues have
guided and supported me along the way. I am particularly grateful to
Brian Loader, Frank Webster, Dave Beer, Paul Nixon, Mark Beeson, Joe
Pamphilon, John Scottt, Joanna Redden and Eleftheria Lekakis. Thanks
go also to Ştefania Simion, Luminiţa Dejeu, Eugen David, Roxana
Pencea, Ramona Duminicioiu, Tudor Brădăţan and Stephanie Roth for
the inspiration I drew from their activism and their personal examples of
steadfastness. Closer to the present day, I owe a debt of gratitude to Anne
Kaun for her pointed comments on early versions of some of the chapters
in the book. The anonymous reviewers have equally helped me sharpen
the analysis. Last but not least, I thank my wife, Suzi, for subjecting my
ideas to a critical scrutiny coming from outside my disciplinary area (and
my comfort zone) and matching it with the love and kindness that have
enabled me to complete this project.
Parts of this book have previously been available as journal articles.
In an earlier iteration, Chap. 3 was published as ‘Digital prefigurative
participation: The entwinement of online communication and offline
participation in protest events’ in New Media and Society, 14(1), pp. 151–
167. The argument in Chap. 4 was first introduced in ‘Towards a con-
ceptualization of casual protest participation: Parsing a case from the
Save Rosia Montana campaign’ published in East European Politics and
Societies, 28(2), pp. 386–410. An earlier version of the analysis presented
in Chap. 5 came out in Information, Communication and Society, 16(8),
pp. 1306–1327 and was titled “Probing the implications of Facebook

vii
viii ACKNOWLEDGMENTS

use for the organizational form of social movement organizations”.

In Chap. 6, I draw on D. Mercea and A. Funk (2014) ‘The social media
overture of the pan-European Stop-ACTA protest: An empirical examina-
tion of participatory coordination in connective action’, Convergence: The
International Journal of Research into New Media Technologies, DOI:
10.1177/1354856514563663. Finally, I first put forward the contention
in Chap. 7 in ‘Making sense of democratic institutions intertextu-
ally: Communication on social media as a civic literacy event preceding
collective action’, The Communication Review, 18(3), pp. 189–211.
 CONTENTS

1 Introduction: The Networked Communication

of Contentious Politics 1
Liberal Democracy, Contentious Politics and Citizenship 6
Democratic Citizenship: From Norm to Practice 8
A Double Bind: The Individualisation of Participation
and the Digital Aura of Collective Action 10
Individualisation 11
The Digital Aura of Collective Action 13
Book Overview 16

2 The Protest Events 35

Social Movement Organisations and Action Repertoires 36
The Rise of the ‘Save Roşia Montană’ Campaign 39
Stunted Civic Participation and Environmentalism
in Romania 41
The Camp for Climate Action: Building Autonomy
on the Shoulders of a Broad Movement 45
The Occupy Movement 49
Occupy Den Haag 51
Stop ACTA 53
Conclusion 56

ix
x CONTENTS

3 Digital Prefigurative Participation 67

Retracing a Concept 68
The Three Dimensions of Digital Prefigurative Participation 70
Identity-Building 72
Organisation 75
The Empirical Treatment of Digital Prefigurative
Participation 76
Mobilisation 78
Identity-Building 83
Organisation 86
Conclusion 89

4 Casual Protesters 101

Social Network Site Usage and Mobilisation 102
Protest Participation Against the Odds? 107
Experience, Mobilisation and Collective Identity 111
Conclusion 116

5 Organisational Form 127

The Participatory Culture of Social Media 128
The Shifting Terrain of Social Movement Organisation 129
The Organisational Precedents of Distributed
Decision-Making 132
From Mobilisation to Decision-Making: An Unlikely Path 135
The Climate Camp 137
Occupy Den Haag 141
Conclusion 144

6 Participatory Coordination 157

Theorising Participatory Coordination 160
Putting the Theory to the Test 165
Participatory Coordination: A Pragmatic Undertaking 170
Conclusion 179
 CONTENTS xi

7 Informal Civic Learning 191

Stop ACTA and Cosmopolitan Citizenship 192
Civic Literacy and Learning 193
Patterns of Civic Information on Facebook and Twitter 199
Intertextual Civic Discourse on Facebook and Twitter 206
Conclusion 210

8 Conclusion: Civic Participation in Contentious Politics 219

Index 227
 LIST OF FIGURES

Fig. 6.1 Motivational and resource coordination on Twitter 167

Fig. 6.2 Motivational and resource coordination on Facebook 168
Fig. 6.3 The articulation of instrumental motives
on Facebook and Twitter 169
Fig. 6.4 The articulation of collective identity on Facebook
and Twitter 170
Fig. 6.5 The articulation of group-based anger on Facebook
and Twitter 171
Fig. 6.6 The articulation of ideology on Facebook and Twitter 172
Fig. 7.1 Facebook ACTA posts (26 May–9 June 2012) 198
Fig. 7.2 #ACTA Twitter communication (26 May–9 June 2012) 198
Fig. 7.3 Facebook Code Co-occurrence Map (N = 767) 203
Fig. 7.4 Twitter Code Co-occurrence Map (N = 3190) 205

xiii
 LIST OF TABLES

Table 3.1 Significant predictors of Internet use at the Climate Camp 81

Table 3.2 The contribution of participants’ Internet use
to a sense of involvement in the social movement
against climate change (Climate Camp); Internet
use and involvement in activism (FânFest) 85
Table 4.1 FânFest participant demographics and general
SNS usage levels (%) 109
Table 4.2 Sources of information about FânFest (%) 110
Table 4.3 Push and pull communication on SNSs directed
at the encouragement of participation at FânFest (%) 110
Table 4.4 Logistic regression models predicting use of open
or closed mobilisation channels (block entry
method, Exp (B)) 112
Table 4.5 Logistic regression models predicting collective
identity (block entry method, Exp (B)) 114
Table 4.6 Logistic regression models predicting SNS push
and pull communication (block entry method, Exp (B)) 115
Table 5.1 Code descriptors and the inter-coder reliability
test frequencies for the Climate Camp and Occupy
Den Haag Facebook Groups 139
Table 6.1 Motivational and resource coordination on Facebook
and Twitter 166
Table 6.2 Bivariate associations of coordination variables
on Facebook 174
Table 6.3 Bivariate associations of coordination variables
on Twitter 174

xv
xvi LIST OF TABLES

Table 6.4 Logistic regression models predicting coordination

character of Facebook posts (block entry
method, Exp (B)) 177
Table 6.5 Logistic regression models predicting coordination
character of Twitter posts (block entry method, Exp (B)) 180
Table 7.1 Civic information in Facebook postsa (N = 767) 200
Table 7.2 Civic information in Twitter postsa (N = 3190) 204
12 CIVIC PARTICIPATION IN CONTENTIOUS POLITICS

The post-industrial individualisation of political participation was

exposed by research into participatory modes lying beyond the fulfilment
of electoral duties. Such participation has not been galvanised through pre-
viously dominant avenues of solidarity as were once trade unions or civic
associations (Giddens 1991; Putnam 2000; Bennett 2003). Moreover, it
has transgressed an earlier focus on collective entitlements, be they socio-
economic or political (Melucci 1996). Instead, a growing number of
intersecting concerns with global risks (e.g. environmental degradation,
economic globalisation, nuclear proliferation; Beck 2000) were met with
renewed approaches to collective organisation and the attendant expres-
sion of identities, sub- and counter-cultures, all encapsulated by the term
New Social Movements (Melucci 1989). Political consumerism—the ethi-
cally and politically motivated acquisition of consumer goods—has been
a prominent example of a symbolic act contributing to the widening of
the participation spectrum (Barnes and Kaase 1979; Micheletti 2003). It
has typified an elite-challenging activity (Inglehart 1997) that fits uneasily
with a canonical definition of political participation. The latter centres on
the protocols and practices that bring the body politic in contact with the
democratic institutions that represent their interests (Whitehead 2002).
As an expressive manifestation of a life choice by individuals with loose
connections to each other or to civic associations, political consumerism
was not immediately seen as a political action of consequence in contem-
porary democratic polities (Ward and de Vreese 2011). Nonetheless, this
individualised action of the citizen-consumer has been described as scal-
able in scope, e.g., in boycotts transgressing multiple boundaries of loca-
tion and time, cultural and political jurisdiction. In this manner, it has
been able to mirror the networked structure of organisation and influ-
ence that has characterised multinational corporations or transnational
governance regimes (Micheletti 2003). Most relevantly, the diffusion of
political consumerism has happened on a backbone of digital communica-
tion technologies and services closely coupled with a shared narrative of
decentralised, cumulative contributions to a common cause by groups and
individuals (Bennett and Toft 2008).
Political consumerism is one possible substantiation of a notion of cos-
mopolitan citizenship predicated on a deterritorialised democratic politi-
cal culture (Dahlgren 2006). The original conceptualisation of political
culture as dispositions towards the political system and one’s relationship
to it (Almond and Verba 1963) would thus acquire a new incarnation as
an expansive though unequally distributed acuity for global risks and their
Another random document with
no related content on Scribd:
me ’t lieve mensch!.. „Nee maan, dan is uwes an ’t verkairde
ketoor”.. En, verdomd! wild staat ze op, rent de deur uit, trappe af.…
op straat.… Ha.. ha-ha! wat ’n volkje, ça m’en fiche!.… ha! ha ha!

Ouë Gerrit half maar begrijpend, lachte gemaakt mee. Hij had ook
wel gehoord, dat dokter Troost, al jaren weduwnaar, niet één meid
met rust kon laten; dat had ’m Guurt nog pas gezeid.… Mos s’n aige
skoame.… soo’n ouë rot.… Niks voelde ie zich op z’n gemak nog.

—Nou, moar aa’s dokter nou erais wil komme!.…

—Met alle genoege vader!.… ik zal er vanmiddag zijn, tegen drie

uur,—maar vertel eens.… hoe staan je zake?

—Mi’t waif.… maint uwes?.…

—Ajakkes kerel nee! jou eige zake. Jìj.. had laast dat stuk grond
motte neme.… kuikens zijn jullie.… je had al veel eerder van de
Beek motte weg zijn.… zet je hoeke vol aarbeie, dàt is winst.…

Gerrit voelde zich altijd stikbenauwd, als dokter over tuinderij begon,
en over grond. Wel twintig tuinders uit de streek, die hij kende, had
dokter ’r met alderlei aanraadsels op die manier ondergebracht. En
aa’s dokter ’m zoolang ankeek.… was ie nog banger.… dat ie alles
in z’n oogen merken zou van z’n spulle, z’n gannefe.… je wist nooit
wá’ soo’n man an je ooge sien ken.… puur soo’n geleerdhait.…

—Joa.… joa.… moar.… viere en vaif.… en nie genog, schuchterde

ie verlegen.… ikke hep de loodpot nie, dokter?.… ikke nie!

—Zoo-zoo, nou, zijn jullie kerels, d’ris nog meer land, voor je zoon
Dirk.… ’n prachtig lapje.… van mìjn.… ik hep ’r mooie huisjes bij
gezet.… voor jullie.… twee kamers gelijkvloers.… twee bove.…
zolder.… schuur.… ruim.. maar mooie.… jonge koopies!.… Maar
apropos.… hoe zit ’t met m’n rekening vader! Ik mot nou vange man!
Je weet, nog ’n paar dage,.. of als de aarbeie ’r zijn?

Ouë Gerrit had gevoeld, angstig, dat ’t daar op uitdraaien zou. Daar
had je ’t gedonder al. Wa nou.… Wa-nou! [318]Angstig in z’n stoel
gedrukt keek ie van z’n paarse kousen, naar Troost òp, die met ’t vet
van z’n onderkin speelde, in plooien-wellust.

—Joà.… hoho!.… hoho!.… kaik uwes d’rais.… uwes weut.… slecht

joar.…

—Ha.. ha! zeg vader! Kom nou niet met die praatjes.… ken ik
waarachtig àl te goed.… dat is met iedere rekening zoo.… nee
vadertje,.… we zulle nog eens ’n hypotheekie klaarmake … van ’t
lapje achter je huis … bij m’n zwager … Dat kost je van akte opmake
niet veel, ’n vijfentwintig poppies.… jij heb dan vrij spul.… en ik hoef
niet tot de aarbeie te wachte.…

Ouë Gerrit werd groen-bleek van schrik.

—Moar dokter.… uwes runiweert main!… ikke sit t’r puur in.… de
rekening is te hoog hoho!… ’n gulde per siefiete!.… en
honderdseventig pop.… en nou nog van akte vaif.…

—Papperlepap vader! dacht je dat ik je voor jullie plezier hielp.… en

de medicijnen die je van me hebt.. verkoop jij je boel voor niks? ik
zou maar wat koest zijn als ’k jou was, he?.… Door mìjn blijf je dit
jaar nog op de Beek, anders hadde je d’r al lang afgesmete.… Je
weet dat ik kommesaris voor kerkbestuur ben van weiland.… je weet
dat ik je je grond onder je voete kan wegtrekke, als ik wil.… dat weet
je àl je grond! En nou zou je mijn rekening niet willen voldoen. Niet
een die jullie volkje zoo netjes behandelt als ik.… En stank voor
dank.… Natuurlijk! Nou dat aktetje komt morge in orde, ik heb ’t m’n
zwager al gezegd.… anders gaat je boel eran.
—Moar dokter.… had u main.… nie effe eerstig kenne vroage.… ik
sit ’r soo kras in, dâ.…

—Wàt?.. ik weet toch, dat je niks hebt.. Soo is ’t goed hoor vader.…
best.… Allons donc! Wat zit je daar nou of je geen tien kan telle.…
Nou.. je wijf zie ik van middag, adieu! adieu! ’t beste hoor!

Ouë Gerrit was langzaam opgesjord van z’n stoel, voelde, dat dokter
’m kwijt wou zijn. Troost had uit de bovengang [319]z’n hoed van den
kapstok gelicht, was Hassel voorgegaan naar beneden.

Dokter’s rijtuig stond klaar.—In de apotheek groette ie vluchtig wat

menschen, die recepten halen kwamen, en eerbiedig voor dokter uit
den weg schuifelden.

In livrei-glimsel, stond vóór z’n koetsier, met knop van portier in de

hand. Voorzichtig kippiglijk stapte dokter in. Voort ging z’n rijtuig,
waggelde ’t zware lijf van dokter op de makkelijke bank, tegen de
fluweel-donkere kussens van den kaprug.—

Wat ezelstom volkje, vrolijkte ’t in ’m. Die denken maar, dat je voor
niets werkt, dat je ’s nachts voor ze klaarstaat, als ’t een er maar
invalt je te laten roepen. Wat zal ik ’m krijgen.

Van alle kanten, uit z’n open rijtuig, groette joviaal-doenerig, dokter
Troost. Met z’n log bebakkebaarden kop, kippig enkelen nakijkend,
deftigde ie door de tuinderswijkjes, in z’n lichtgrijs pak, z’n blank
schittervest, met z’n licht-grijzen hoed, geheel doortrokken van
rustige, rijke zomerweelde, heerschend in z’n stedeke-notabelheid
over allen.
[Inhoud]

IV.

’s Middags zat dokter Troost bij Gerrit, tegenover vrouw Hassel, die
’m wezenloos bestaarde, niet begreep, waarom die man ’r telkens
vragen deed, wat ie van ’r wilde.—Met z’n rug naar ’t raam zat
dokter, zich peinzend wrijvend onder de vetkin, vrouw Hassel vlàk
voor ’m, twee vingers van ’r blauwig doorpeesde stekelhand, in ’r
kwijlmond versabbelend. Haar steekmuts plakte slonzerig scheef op
’r uitfladderend vuil-grijs haar, oogen doften star. Om ’r kwijlmond
groefde in stillen kreun ’n droefnisrek, waar d’r verstand al niet meer
aan mee deed. Soms heél even, flitste ’r angstlicht in de oogappels,
dofte daarna weer haar wezenlooze kijk, erger. Gelig-smoezelig
magerde ’r hals, met ver-uitstekenden beverigen keelkrop. Uit ’n
vies-zwart jak, van boven knooploos afflodderend, propte ’n stuk van
smerigen borstrok òp.— [320]

Dokter Troost bleef ’r stil bekijken, schudde soms even zwak, z’n log
hoofd. Dirk en Piet waren op hun kousen, met wasemende
zweetgezichten de kamer ingeloopen, en Guurt met handen op ’r zij
geoorkruikt, stond naast den dokter. Ouë Gerrit zat beverig en
angstig tegen over Troost. Op tafel bij ’t raam, vonkte uitgeschulpt
karafje met konjak, kristallig, in groen-rooie lichtspatjes, op dofrood
boersch-stug blaadje en deftig-stil ernaast, pronkten wat grove
kelkjes, rustig glanzend in zonschijn.

—Nou moedertje, zwaar sprak Troost, en zeg nou eens wat

verder.…

—Wâ.… wâ?.… schrok ze op, wâ segt u?.… gansch vergeten wie

voor ’r zat.—
—Sacré nom, quelle misère! bromde dokter voor zich uit, ja.. wat?
wat?.. Heb je nog zoo ’n drukking hier?.… hé?..

—Joa.… joa.… beefde ’r stem.

—Hier, an je slape ook? en hier, op je achterhoofd, en daar bij je

neuswortel, en.…

—Joa.. joa.… wâ?.. wâ?..—Niets wist ze meer wat dokter gevraagd

had.—

Dokter keek juist òp naar Guurt, toen ouë Gerrit ’m aanzag, dìe juist
snapte, dat ie z’n meid lievige knikjes gaf.—

—Niks an te doen, brommerig gromde Troost’s stem.… is in ’n half

jaar schrikkelijk verergerd.… kollega Zwanke heeft gelijk!.…
beroerd.… beroerd.…

Stiller bromde ie in zichzelven, dat niemand ’m meer hoorde, noch

storen durfde met vragen in z’n diagnostisch gepeins.… Beroerd..
dementie.… nou mooi! afgedaan!.. jonge.… jonge wat ’n meid die
Guurt! dat was er nou eens een, daar had je wat an.… jonge.… die
most nou eens zijn huishoudster worde!.. kijk.… die schape je
angape.… Nou.… dat wijf gaat kapot! oud-nieuws!

—Ja, ja! hm! hm! klonk uit z’n zacht gebrom scherper òp. Ja Hassel,
is in ’n korten tijd zeer, zeer verergerd.… ’n droevig geval, zeer, zéér
droevig. Houd je maar taai, want dat is noodig! En jij Guurt, jij mot
maar de huishouding heelemaal [321]op je neme.. hoor beste meid!
En laat moeder vooral met geen petroleumstel omgaan.… of met
geld.…

—Joa.… zei Guurt.… wai hebbe ’r vast ’n kluif an!

—Soo! soo! nou laat ’r geen dinge doen, die gevaar kunne
veroorzake.… doe jij ’t liever.…—Guurt had ie schijn-ongemerkt ’n
knijpje in arm-dik geperst, met vriendelijk-zinnelijk lachje.

Vrouw Hassel sufte, wezenloos in ’r staar, niet beseffend wat ’r

gebeurde, ziend de menschen om ’r heen, telkens weer ze
vergetend, tòt ’r stemmen opklankten. Ze hoorde wel, maar zoo erg
was ’r bewustzijn geslonken, dat ze nog sneller vergat dan ze
hoorde. Even soms flitste ’r angstlicht in ’r oogen, keek ze bewuster,
alsof ze ’n stoot kreeg in den rug, of ’n prik in ’r lichaam. Kwijl slijmde
langs ’r mond, glom morsig over ’r natte kin. Armelijk ingehurkt en
verzakt, zat ze op puntje van ’r stoelzitting. Niet één der kinders, die
besefte, iets van ’r verkwijning en angsten. Ze zagen ’r vergrauwen
als ’n half-verrottend meubel, dat in elkaar getrapt en opgeruimd
moest worden, dat in den weg stond. Haar doffe staar verveelde,
beangstigde hun, verlamde vroolijkheid en stoeilust soms. Haar
angstige opspringing vond ouë Gerrit malle aanstellerij en Guurt
vooral nijdigde bits van zich af, als ze zich bevuild had, en geen
besef meer toonde om ’r eigen lijf te wasschen. Godsliederlijk lui en
gemakzuchtig, heette ’t Guurt, en ze wou ’t wijf niet langer in huis
hebben.

Gevoelloos in z’n rauwe wellustnatuur bleef Troost nog wat plakken,

paf van Guurt. Even broeide in z’n heet brein ’n plan. Als ie ’t wijf
eens onderzocht, haar liet uitkleeën, die gapende stomme kerels
verzocht heen te gaan, voor ’n kwartiertje hem alleen te laten met
Guurt, voor hulp. Maar luidruchtig, midden in z’n stille, heete
bedenkingen over Guurt, die Gerrit en de jongens aanvoelden als
ernstig bepeins over zieke moeder, kwam geklop op straatdeurtje, en
stemmeklank rumoerend:

—Is dokter hier?.… Ja he? Ik zag juist z’n rijtuig buiten staan.. hm!
moet ’m effe spreeke..—Onder rijkelui’s-keelrumoer, [322]stapte ’n
meneer in, kassier, geldleener en bankman; Stramme, zwager van
Troost.

—Donders, daar had je z’n zwager, da speet ’m nou donders, roet in

’t eten.

Guurt was naar meneer Frans Stramme geloopen,

komplimenteerderig, deftig doend en lacherig. Ze wist wel, ze voelde
’t, dat de heeren ’r mooi vonden, om hààr kwamen, en heerlijk vond
ze’t zoo bekeken te worden, gevleid, toegeknipt en beknepen, met
lieve handdrukjes. Ze had ’r zich voor opgedirkt vandaag, zoo’n
uurtje vóór dat dokter komen moest. Ze konden ’r beschateren de
jongens, maar daar gaf ze niks om.—Zij zou hèn uitlachen als ze
eenmaal ’n kerel met duiten had aangehaakt.—En nou, zingen kon
ze van de pret, dat de rijkdom van Wiereland zoo maar in ’r huis
stond.

—Toe goan u sitte, meneer Stramme, dokter blaift nog.

—Ja zeker.. beste meid.… kuch-stemde ie, en negeerend den stoet

om ’m heen, tot Troost,—’t is goed dat ik je tref, ik moet je daar
dadelijk spreke.…

—Ja, ja! ik kom, ik ga mee..—Nou moedertje.… hou je maar goed.…

zal wel betere eer je ’n kerel wordt.… Sacré nom, quelle misère.…
perste ie, met gemaakt-versteld gezicht naar zwager Stramme eruit.

Hij had zich van z’n stoel met paf geluid, als kraakte z’n zwaar lijf,
opgeheschen. Z’n zwager was niet gaan zitten, stond brutaal rond te
kijken, uitdagend en machtig zich voelend in dat duffige
tuindersgezin. Vlak voor ’t gezicht van Dirk had ie zich neergeplant
zonder excuus, wiebelend op z’n teenen naar hakken, hakken naar
teenen. Blufferig hingen z’n blanke manchetten half z’n mouwen uit,
fijn grijsde z’n zomerpak en onbescheiden loerden z’n oogen achter
gouên lorgnet, met fijn zwart koord vast om z’n hals. Lust voelde ie
om te schateren, toen ouë Hassel, beverig, op ’t stugge boeren-
presenteerblaadje ’n konjakje kwam aanbieden, dat ie joviaal
weigerde. Dokter stond nog wat te bedisselen met Guurt, die fijntjes
lachte.—En òver de hoofden der stille, landlucht uitwasemende
kerels heen, die stonden in één houding, in ’t donker [323]van ’t
vertrekje, sprak meneer Stramme weer z’n zwager aan: of ie klaar
was en meeging. Jaloersch ’n beetje ook, dat Troost de mooie meid
daar vóór hem stond te bekneuteren met zoete woordjes en lievige
stem-lachies.

Vrouw Hassel, in ’t licht met ’r stoel, had ie nauwelijks gezien, maar

toen ie in-één op ’r suf gezicht keek, en ’r natte oogen zag die
staarden, huiverde ie van afschuw en viezigheid.

En Troost, sluw en doortastend, beuls-brutaal en heerscher bij z’n

tuinderslui, wist wel dat z’n zwager ’n stommeling was, alleen veel
geld had, vertrouwde hem niet alleen met Guurt. Hij kon ’r wel voor
zijn neus wegpikken. Guurt zelf stond te gloeien, hoog-rood van
opwinding. Die prachtige kostuums van de heeren, die manchetten,
die hoeden, dat witte vest van dokter, die grijze pakken.… Groote
genade aa’s sai d’r is soo één uit de deftighaid kon inpalmen. Ze kon
maar niet afblijven van den grijzen vilthoed, dien ze, onder ’t
spreken, in de hand hield, drukte en aaide.—Van Guurt eindelijk was
dokter Troost nog even naar ouë Gerrit geloopen, stond daar voor
’m, met handen achterwaarts, in lendenen gesteund, z’n wit vestbuik
vooruit. In bangelijke houding, krommig gebukt, stond Hassel aan te
hooren, al maar knikkend met z’n hoofd, dat z’n baard danste op z’n
kiel.

Dokter had ’m ’n recept gegeven, voor drie soorten medicijnen.… en

spuitgereedschap, alles in zijn apotheek verkrijgbaar. Meteen had ie
gezegd, dat ’t hypotheekje door z’n zwager, notaris Breemsma, was
klaargemaakt, dat ie maar gauw moest komen „teekenen,” al kon ie
niet schrijven en de getuigen voor het aktetje door hèm waren
besteld. Nog drukte ie ’m op het hart vooral de vijfentwintig pop
direkt mee te nemen omdat z’n zwager geen lust had, z’n
hypothekair erbij te rekenen. En ouë Gerrit schudde maar met z’n
angstig bedremmeld gezicht, doodelijk benauwd, zonder kracht tot
verzet.

In drukkerig stemgeraas en onder liefdoenerige geleiding van Guurt,

die hoog-rood wang-glansde van genot, waren de heeren uitgestapt,
en weggereeën.—Met gloei-gezicht stapte Guurt de kamer weer in,
naklank van streelerige, zinnelijk-kirrende [324]lokkerijtjes van dokter
nog in ’r ooren, zich licht bedwelmd voelend, als was ze begoten met
eau-de-cologne, als rook ze niets anders, den ganschen dag.
Vriendelijk keek ze zelfs naar ’r moeder, die hààr bestaarde, maar
niet zàg.

In de kamer, na dokters vertrek, loomde stilte.—Ouë Hassel keek

verachtelijk naar z’n vrouw, die in één houding, stil op ’r stoel te
sterven zat. In stommen Dirk giftte wat ingesmoorde woede op
branie van meneer Stramme, die zonder ’m zelfs te groeten, pal voor
z’n neus was gaan staan, in de kamer. Kees, vreemd alleen blijvend
op ’t land, niet begrijpend waar de kerels zóó lang bleven, was ook
even ’t vertrek ingestapt. Guurt had meteen de mannen ’n bak koffie
voorgezet. Ouë Gerrit slobberde gretig ’t dampige, slappe afbaksel.
—

—Jai ook ’n boakkie, hee moeder?—vroeg Guurt, met trillende stem,

van napret nog.

—Wà’.… wá’?

—’n Boàkkie? zeg-wees ze naar ’t komfoortje.…

—Joa.… joa.. gulzigden ’r handen al vooruit. Dat was ’r troost, gaf ’r
lekkere, zoete hitte.—Beverig zette ze vollen kom aan ’r mond, zoog
ze òp in gulzige slobbering, ’t bruine sopje, zoetig smakkend, met
dorre tong tegen lippengrauw.—

—Nou, en nou bi’k aife wais hee?.… zei ouë Gerrit plots stug, met ’n
bonk z’n kom op tafel stootend.… hoho! wa nou?.…

Kees keek beteuterd op ’t ingeslonken kopgrauw van z’n moeder. ’n

Minuut was ie ’r stil van. Zoo had ie ’r tijên niet gezien. Vandaag was
’t den eersten keer in jaren, dat ie de woning van z’n vader weer
ingestapt was.

—Dá’ kost nou je duute,.. stugde die voort, iederder besoek ’n

pop!.… morrege komp ie terug hep ie sait.… huhu.… en
of’rmorrege!.… en of’rof’rmorrege.… hoho!.… en soo goan ie
veurt.… sel je sien.… En Guurt mot twee drankies en poeiers
tegelaik hoale.…

—Moar stommeling! sprong Kees inéén woest op, zien jullie dan nie
da die skoelje d’r ’n sloatje van moakt?.… Jullie bin ommers ’n vetje
veur sàin, ’n kalfkoetje.… ’t is netuurlik [325]s’n aigeste oapeteek.…
hai skraift moar roak.… Morrige komp ie t’rug.… skraift ie weer.
Snôf’rjenne.… ik sou sain d’r uuttrappe.…

Ouë Gerrit was van ’t raam, op z’n arm-stompen gemakstoel gezakt,

starend de lucht in, zonder nog ’n woord te zeggen. Duifje uit hoekje,
stil, in glans van veertjes, koerde zacht, vèr, klagelijk.—

—Daa’s net, gromde driftig Dirk, daa’s net.… dá’ wai dâ nie docht
hebbe.…

Maar Piet was ’t niet ééns.

—Nou daa’s ook ’n mooie.… sel dokter soo moàr gaife aa’s je nie
noodig hep?

—Jou skoàpskop, lachte nijdig Kees, dá’ hoor je t’met of’ral

eenderlai, dá’-tie altait en altait vaif keer te veul gaift.… en dá’-tie
komp, dèur komp, aa’s de minse al lang weer bestig sain.…

—En hai gaift moar, hai skraift moar, gromde Dirk mee.

—Netuurlik! viel Kees weer in, tut ’t aêre joar.… kraig je je print aa’s
tie tog selfers s’n oapeteek hep … hep tie ommers soo langest aa’s
tie wil.… hai is tog nog de eenigste mi oapeteekie.… is tog
ofskoft!.…

—F’rduufeld g’laik, driftte Dirk opgewondener, t’met van de heule

ploas hoor je dá’ de kerel nie van de grond is of te dwaile.… hai plakt
aa’s ’n klomp in ’je hai.…

Ouë Gerrit hoorde onrustiger toe, staarde door naar de lucht, wel
voelend dat Kees gelijk had. Maar dat juist maakte ’m woedender.
Want hij kòn, kòn nooit ofte nimmer àf van Troost, zooals ie niet
àfkon van z’n zwager, den notaris. Die hadden ’m in d’r klauwen,
ijzer, ijzervast … Sàin nie allainig, allegoar!.…

—Enne veur wá’ goan je nie nà dokter Zwanke, die hep s’n arme-
rotsooi van gemainte pas an dokter Troost of’rdaan.. dá’ komp
Zwanke!.. verduufeld ’n jonge dokter.. pas ’n poar joar hier, moar ’n
bliksems-rechskoape kerel.… en ook mi’ sonder aige oapeteek.. en
nooit komp ie ’n keer teveul.… je kraigt puur nies niemendal
drankies van sain … en frindelik.. [326]sien je.… gesmaird.. fain..
netjes.… netjes!.… of goàn d’r noa dokter Moas.… se kukkerint.…
nog altaid bestiger aa’s hai.…
—Daa’s net, zei Dirk weer, verbaasd kijkend om Kees’
spreekradheid, hij die anders nooit wat zei.

Maar de Ouë was opgesprongen nu, driftig, bleek van gift.

—Wa’ jai?.… wa’ hai jai d’r mee van noodig? wá’ mo’ jai je bek d’r
in? Van sàin af?.. ke’k dâ! ke’k dâ?.… Si’k nie an sàin
vastspaikert.… netoaris is hèms swager.… die kraigt.… seker paa’s
’n joar sain losgeld?.… nooit nog ’n sint afdoan.… die hep al main
pachtaktes, main koopaktes.… nooit hep ie die main wille afstoan.…
die hep main hiepeteek! aa’s ’k van Troost noar Zwanke goan.…
stuurt ie main rekening tuus.… Die hooge goàste.… sitte t’met
allegoar an malkoar vast.… hoho! viere en vaife en nie g’nog!.. daa’s
één klus.… sel ’k moar segge.… enne al wa dokter sait komp ’r
deur.… woar je komp.… sit ie in.… en s’n swoager is d’r wethouër.…
rechterhand van burgemeester.… aa’s je an d’een komp.… bran je
d’aêr.… hu! hu! viere en vaife en nie genog.… sullie hewwe main
vast.… vàst!.… stikkevàst.… aa’s ik main roer.… stoan ’k op
stroat!.…

Z’n stem sloeg over in gillerige stoot-woorden. Driftig heen en weer

ging z’n lijf door de kamer, bochelden z’n schouders meer òp, rukte
ie aan z’n baard en lokken.

Driftiger beende ie voorbij vrouw Hassel, die achteruitschoof op ’r

stoel, met bang oogenlicht dat opflitste, telkens als Gerrit d’r voorbij
donkerde, alsof ze voelde, met woestig angst-instinkt, dat ie haar wel
slaan wou.

De kerels slobberden weer stil uit hun koffiekoppen, door Guurt

volgeschonken. Ja, ze wisten wel dat Troost heerschte in Wiereland,
als ’n god, dat van hem alles afhing bijna. Dat ie met al wat landheer
was op besten voet stond, dat één woordje van hem, genoeg was
om ze in alles te bemoeilijken. Dat ie ze ook bij die heeren in
bescherming kon nemen, en kleine vooruitgangetjes voor hen
aftroggelen, als ie wou. Ze [327]wisten ’t wel, maar ze beseften ’t
maar heel zelden en dàn nog met angstigheid in ’t hart.

’t Hoorde nou eenmaal, met ontzag naar dokter, notaris, bankman,

op te kijken, dat moest zoo maar blijven. En gretig heerschte Troost,
met z’n familie-vertakking, over Wiereland en omtrek, ’t sterkst onder
arbeiders en pachtersvolkje. Vooral notaris heerschte mee, waar ze
nog grooter angst-ontzag voor voelden. Want die baas-speelde nog
direkter over hun wel en wee, over hun grond en pacht, hun schuld
en rekening, aktes en hypotheekjes. Die kon ze wat voorgoochelen
met cijfers, waarbij ’t hun ging duizelen. Die deed in hun koppen
angsten ontstaan, van allerlei soorten. Angst voor landheer, angst
voor borgstelling, voor pacht, voor koop en verkoop. Die kon ze laten
wachten op zaken en afhandeling van akten, dat ze de heele boel
bedierf, verliep. Die kon ze bevoorrechten, weer achteruittrappen,
sarren en de noodschroeven aanzetten, al naar ie bliefde. Flauw
beseften er enkelen, dat notaris, dokter, bankenman hier rijk werden,
van hùn arbeid. Want luider ging ’t gemompel, dat dokter arm
gekomen was in de streek, voor veertig jaar, en nou rijk pronkte,
schatrijk, z’n equipage uitstalde, zoo goed als notaris Breemsma; dat
hìj, in z’n praktijk uitgezogen had de pachterskliek en kleine
burgertjes; dat hij zwol, vetter wier van hùn sappen. Er ging soms
onderdrukt gegrom. Ze wisten wel, maar durfden niet spreken,
dùrfden niet. Ze likten liever zoo’n man met macht, ze aaiden,
paaiden ’m, bogen, kropen voor ’m, belasterden, bespogen hun
makkers om wit voetje bij notaris of dokter. Godsdiensthaat barstte
los op kantoor, bij notaris, die er stil van profiteerde. Alle nieuwtjes
van elkaar kwamen ze hèm brengen en voor loon, zoog ie ze uit,
nog meer. Ootmoedig groetten zij rijkdoorvoede, geurende kinders
van notaris, dokter, notabelen-familie. Alleen, in dronkemansbuien,
onder het schoremst werkstelletje barstte opgepropte haat los tegen
dokter, notaris, burgervader. Bij kermisopstootjes en vechtpartijtjes
op feestdag-avonden, schroeide en woelde haat en scheld-woede
tegen notabelen rond, jeukten de knuisten om ’r op los te hakken,
ging er een [328]stroom van nijd en afgunst, verzet en dierlijk gegrom
door het zuipende, lollende volk rond, ’t lagere, verschooierde,
werkelooze, dat notaris, dokter en burgervader zèlfs, bangelijk uit
den weg ging, toch wel wetend, dat ’t maar bij wat stuiptrekken bleef.
En als één tuindertje of kweekertje waagde driftig te worden, wat te
schelden op dokter en notaris, werd ’t overgebracht, stond de heele
kliek tegen ’m als één man. Waar ie kwam, stootte ie dàn z’n kop.…
voelde ze zich verlamd en geknakt in z’n handelsrelaties, tot ie weer
kroop, excuus maakte, likte, likte, zich loenschig vernederend als
geen ander. Kleine, schuchtere werkstemmetjes van onmondig,
stomp stoetje ploeteraars en aardwroeters werden gesmoord. En in
den Raad, stedeke-raadje, middeleeuwsch kliekje van boerige,
bekrompen verstandjes, waartusschen ’n enkele scherp kijkende en
sprekende, die listiglijk ontzien werd, of uitgestooten, troonde
burgemeester, burgervader, achterlijk stompzinnige, gekroond en
versierd met adellijk naampje, waarvoor gekniebuigd werd, hoedjes
en petjes gelicht. Van hèm ging onderdrukking van „welvarend”
plaatsje ùit, koel en wettelijk. Enkelen pruttelden wel over barre
stommiteiten van burgervader, die met z’n officieel, nooit-
glimlachend, strak-leelijk gezicht, door de straatjes en wijken liep,
zich voelende als ’n afgezant Gods; enkelen joolden wel om
stumperige kleinheid en bekrompen brein-nietigheid van dit
mannetje-één, uit de burgerij; enkelen gierden wel in stilte, om z’n
malle airtjes van politiehoofd en stedeke-heerschertje, die alles te
leeren had van z’n scherpzinnigen gemeente-sekretaris, praktijk en
theorie. Maar zóó, in ’t openbaar, boog men voor hem, man van
adel, man van dubbelen naam.

En Kees heelemaal vergroeid en verwoest, kon niks zeggen. Hij

schooier.… wat wou hij?.… hij die te hongeren lag om ’n cent.
Maar diep, diep in ’m brulde, gierde wild-woest verzet, tegen ’t
stelletje dat ie verdoemde, in z’n wraak-borst, zonder dat ie ’n letter
zeggen, spreken kon. Als ie aan Wimpie’s gezicht dacht, dien
stumper daar neergesmakt, begon ’t al erger in ’m [329]te gieren,
voelde ie ’n onrecht, hem, hèm alleen aangedaan; dacht ie, dat de
rijken nooit dàt, die ellende hadden. Nooit nog had Guurt es gezegd:
„laat ik Wimpie ereis zien”, of een ander uit ’t vuile nest. Hij wist, dat
Ant ze verboden had er te gaan, bij die ketters, en dat zij Ant
verafschuwde om ’r vuilen, valschen nijd. Maar ’t griefde ’m, griefde
’m diep, dat niet één van zijn bloed, naar z’n Wimpie ooit vroeg. ’t
Griefde ’m, hij kon ’r om uitbarsten, zwaar vloek-hameren van nijd.

In stikwoede was ie mee opgeloopen met de kerels, naar ’t land.

Door z’n werk zou ie zich koelen aan den grond.

Tot ’t late licht ze verschemeren kwam, wroetten ze weer in de

zandaarde, met gezichten in één donkeren buk naar den grond, in
haastenden arbeid en werkjacht, als krom-gegroeide beesten,
voortschuivend tusschen het rondom wijd-weg-drijvend, diepe
goudlicht van lenteavond, pracht van glanzen en lichtspel. [330]

[Inhoud]
 ELFDE HOOFDSTUK.

Met wilden schrik in z’n oogen kwam ouë Gerrit ’n paar dagen later
op ’t land, achter z’n huis uit, op Dirk en Piet àf die tusschen de
boonen schoffelden. Kees hurkte op ’t paadje, met z’n groote
handen snel tusschen het sierfijn uitgeknipt wortelenloof, wiedend.

—Nou maa’ne, klonk ontsteld Gerrit’s stem, daa’s ’n bakkie! Hoho.…

hoho!.… ’t raip in de heule keet oarebaiê.… op ’t Duin bai de
oarepels!.…

Z’n stem beefde. Meer kon ie niet uitbrengen van ontroering, keek ie
pal in verbaasde oogen van Dirk.

—De heule keet!?.… tien aggele?.… donderejenne.… komp gain

duut van t’regt.…

—Wà hoek, vroeg Piet suffig na, die al broeide in de warme zon, en
kreukeltjes trok in z’n gezicht, als om beter te verstaan.

—Nou de heule hoek in ’t Duin.… hoho! heule blad f’rvrete!.… aa’s

kittels stonge de vruchies.

—Main kristus, riep Dirk, nu pas angstig bewust wordend de schade,

daa’s ’n bakkie, dá’ mo’k sien!!.… da’ mo’k hoàring of kuit van
hebbe!.…

—Sien?.… sien?.… huhu! d’r is niks te sien.… en wait òp sitte de

slakke hier duimdik in de kole.… Rooit noà niks! noa niks!

—Moar, komp ’r t’met rege, schreeuwde Piet, bestig veur ’t raip!

Bezorgde klank zat ’r in ’t gepraat. Dàt was oogstverlies! Ouë Gerrit
voelde dubbele benauwing. Voor zich uitstarend suffig, stond ie te
berekenen hoeveel ’m dat schelen kon.… [331]Most ’n meroakel-
slechte oogst worde.—En midden in z’n gepeins en onrustig
gereken, schoot knaging, dat ie zich dat zelf gelapt had.… Hai was
ommirs ’n dief.… ’n gannef!..

Star stond ie, met rooien kop van angstigen bloed-aandrang te

rukken aan z’n baard. Stil, met iets van bang ontzag, bleven de
jongens, de schoffels in de hand, ’m bekijken. Dat maakte Gerrit
onrustiger nog. Hij voelde, dat ze wisten wat ie dee.. aêrs souë se
sain nie soo ankaike.… godskristus.… Wà’ stonge die kerels dà’
f’rsloàge noa sain te loere.… noa sàin..

Nou saie sullie niks, om Kees.… moar ’t sou komme.… Jesis! da’
skeulde sain t’met ’n poar honderd pop!.… dà was nie bai te
rooie!.… nooit nie.… nooit nie!.… Hoho! die kerels.… dà kaike noar
sàin.… Ja nou, da’ voelde ie.… sullie hadde dokter ook sproke.…
die hep ook sien.… en sain waif.… en Guurt.… en alderlai
volk!.….…..

Angst, zware angst, klauterde weer naar z’n strot. Van de heele vrije
lucht om ’m, kon ie nog maar heel kleine teugjes inademen. Rond
z’n keel, schroefde benauwing; lichter luchthaaltjes gingen er nog
net even door, met moeite, als of ie stikken moest.—De
manschappen waren langzaam weer aan ’t werk gegaan. Met groote
passen liep ouë Gerrit tusschen de regels en bedden in. Bij de put
op ’t erf, zag ie vrouw Hassel staan, met kousen in ’r handen. Haar
grauw-suf gezicht maakte ’m woedend.… Dat waif was z’n armoe.…
en dá’ die vervloekte Kees op ’t land werkte; ongeluk lai op ’t huis!.…
Dá’ waif kostte sain geld.… En sai.… sai.… sai hep sien s’n
spulle.… dà’ loeder!.… da’ loeder.… nou sou die ’r de kop kenne
splaite.… aa’s tie moar mocht!.… mi’ de skoffel op ’r pins hakke.…
want sai hep loert.… sai hep f’rteld.…

Razende drift kwam in ’m opduizelen.… Tien aggele honderde

guldens kwait, mit de koole.… puur kwait!.… En niks om te
betoale!.… nou most ie poere en teekene veur s’n dokter-skuld,—
veur ’t waif.… veur Piet’s been.… veur drankies!.… ho! ho!.… daa’s
Kees op ’t huis, dá’ komp ’t al uut!.… dá’ komp ’t al uut! [332]

Dirk en Piet keken naar de driftstappen van den Ouë. Nooit hadden
ze ’m zoo bleek en woest-vertrokken van gezicht gezien, bij ’n oogst-
tegenvaller.

—Nou Ouë.… wá’ hai je? Je sien puur ’n laik! hou je kalm! aa’s ’t
eene teuge loopt, loopt miskien vaif mee, goeiigde Dirk.

—En de sinte!.… de sinte!.… de dokter hep weer ’n hypeteekie

nome op main grond.… veur skuld van moeder en Piet.… en de
sinte.… aa’s d’r strak-en-an de landheer komp!.… bai màin hoale
sullie de sinte.… jullie suip moar.. suip moar.. hep lol in
Amsterdam.… ho! ho!.… ho! ho! jullie gokt d’r op los.… moar ikke.…
ikke stoan d’r veur.… aa’s de boel veur de wereld lait!.…

Woest staarde z’n vergramd kindergezicht de kerels áán. Nijdig,

ingekrampt, met grauw-bleeken kop, liep ie ’t erf op achter-end in,
om wat te drinken.

Guurt met ’r rokken de hoogte ingesjord, in knoopsel achter haar

schortbanden, klomp-kloste drentelig en druk op ’t beklinkerde
erfstraatje, sjouwde met kommen en waterbakken heen en weer,
bukte telkens,—met één been stevig neergeplant op den grond, het
andere, wijd opgelicht in kuitstrekking,—over put heen, in rammelige
bonken wateremmertjes òpbeurend en leegspattend in klettering
over ’t straatje. Om ’r heen klaterde en bruiste ’t water. Ze schrobde
in zwaren boen, forsch, met d’r dik-bloote armen in heftige stooten
vóór- en achteruit, dat harige bezemborstel griste, siste en schuurde,
’r zwaar lijf te waggelen stond van drukke doenigheid. Den Ouë had
ze net zien aanhollen, bleek en haastig.—

—Wa’ is dur? zong met Wierelandsche intonatie ’r stem.

Gerrit was doorgeloopen, zonder antwoord, recht op ’t achterend af,

met verblufte achterlating van stomp-neuzige klompen tegen
drempeltje.—’t Maalde en draaide in z’n kop, of ie zoo ’n beroerte
zou krijgen. Vast en seker gong ie noar de grond. Nou mòst ie
dood.… dood!.… Daar had ie nou juist angst voor, schrikkelijke,
klemmende angst, die vastschroefde iets in z’n keel, dat ie geen
lucht kon krijgen; die zwaar plette op [333]z’n handen, z’n armen, z’n
beenen.—En tusschen z’n angst, zalig verlangen toch naar z’n
spullen.… Nou ie zooveul had kon ie s’n aige nog betere.… Kort
maar bleef ’t gevoel voor z’n goed. Gauw overrompelde ’m weer
wilde angst, nauw keel-toepersend gedreig om ’m heen, van
allemaal dingen waar ie vroeger nooit ’n minuut aan gedacht had.…
Waar z’n spullen zouën blijven, als ie dood was? of onze lieve Heer
’m zou ranselen, dat ie ’r bij neerviel?.… of Dirk, of Piet ’t eerst z’n
spullen zouen zien?.… En of slechte aardbeien met rijp nog wat
konden opbrengen.… En of ie met z’n baard voor onze lieve Heer
verscheen?.… Zoo, dolle gedachten duizelden door z’n kop, en
benauwings-toeschroeving van z’n strot, erger, stikkender. En overal
holde dreig-angst met ’m mee, wààr ie ’n stap deed. Angsten, als ’n
altijd omringende macht van zorg-schimmen, waar ie naar greep, die
ie wou wegduwen, maar vervloeiden in z’n handen, door z’n vingers;
toch strak-zwijgend weer om hem heenstonden, als ie keek. Of ie z’n
oogen sloot of open deed, dat hielp niets. Altijd bleef ie ze zien, met
oogen dicht, nog duidelijker en zwarter. ’t Bangst maakte ’m de
angst-beklemming op z’n maag, dat ’r noodzweet op z’n gezicht
klamde. Dat was doodskramp, benauwde ’t in ’m, druk van den
duivel. Z’n hoofd voelde ie woelen in iets lauws, vochtigs, dat àl
sterker verhitte, tot ’t ging gloeien, koortsen, branden op z’n huid,
wangen en hals, en dan plots afkoelde om nà ’n paar minuten weer
áán te gloeien.

Maar hij zou wel bedaren, suste ie zichzelf weer, rillend in

kakebeving. Nooit had ie ’r toch om gegeven.… Veur wá’ noù
wel?.… aa’s sullie moar niks wiste.… aa’s tie sullie moar beet had.…
aa’s tie sullie allegoar moar ’n loertje kon droaie.… God ook’n
loertje.… want gekkighaid.… die kon nie overal te g’laik saine.… Dá’
was puur malligheid om je bang van te moàke … aa’s hai ’s nachts in
de kelder was gonge.. had ie puur pal ’t luikie veur ’t roampie set.…
hep onse lieve Heer vast nie sien kenne.… moar aa’s God.… aa’s
God nou erais sàin die sorge had toebedeeld?.… Kon die moar
skraive.. en lese!.… hoho! kon die moar.… Dan sou ie sien.… [334]of
dá’ in de baibel stong .… enne of d’r vroeger ook sulleke minse
weust binne aa’s hai!.. Nee.… tug nie lese.… miskien stong dur, dat
ie nog meer, nog meer onhail kraige most!.… Bai s’n broer stong
alles goed.… tien voet van sain of.… Dá’ was woarskuw van God.…
Moar.… moar.… huhu! aa’s tie nou es,.. bai Grim keek.… da’ stong
alles in ’t raip.. sou die.… sou die ook soo gannefe aa’s hai?.… Sou
die?.. Moar die had wel de duufel in, moar.… tug nie bang aa’s
hai!.… Nie bang.… sel ie moar segge.. en niks niemedal gain angst
in s’n strot.… soo klam.… soo in doôssweet, aa’s hai. Enne bai
Reeker.… hewwe muise.… twee bed bolle affrete!.… En.…
kaike?.… hoe stong die d’rbai?.. Joa.… woedend aa’s die was.…
netuurlik.… Enne bai de Grouw.… oarepelestruike doodvrore.…
Hoho! Neenet!.… hai was ’t puur nie allainig. Nou had ie nie allain.…
nie koorakter!.… Nou.… hai sou moar bedoàre.… ’t was puur niks!
kaik.… nou was ie weer kalm!.… Enne nie bleek ook … Nee.. moar
aa’s tie dá’ gevoel had.. dá’ bai s’n moag.. hu! wà benauwd!.… aa’s
tie nou erais dood most.… En was d’r nou ’n hel?.… Godskristus, dá’
’n mins op die deele heulegoar gain vastighaid hep.… ’s Nachs.… ’s