THỦ TỤC LƯU TRỮ, HÀM VÀ TRIGGER

5.1 Thủ tục lưu trữ (stored procedure)

5.1.1 Các khái niệm
Như đã đề cập ở các chương trước, SQL được thiết kế và cài đặt như là một ngôn ngữ để thực
hiện các thao tác trên cơ sở dữ liệu như tạo lập các cấu trúc trong cơ sở dữ liệu, bổ sung, cập
nhật, xoá và truy vấn dữ liệu trong cơ sở dữ liệu. Các câu lệnh SQL được người sử dụng viết và
yêu cầu hệ quản trị cơ sở dữ liệu thực hiện theo chế độ tương tác.
Các câu lệnh SQL có thể được nhúng vào trong các ngôn ngữ lập trình, thông qua đó chuỗi các
thao tác trên cơ sở dữ liệu được xác định và thực thi nhờ vào các câu lệnh, các cấu trúc điều
khiển của bản thân ngôn ngữ lập trình được sử dụng.
Với thủ tục lưu trữ, một phần nào đó khả năng của ngôn ngữ lập trình được đưa vào trong ngôn
ngữ SQL. Một thủ tục là một đối tượng trong cơ sở dữ liệu bao gồm một tập nhiều câu lệnh
SQL được nhóm lại với nhau thành một nhóm với những khả năng sau:
• Các cấu trúc điều khiển (IF, WHILE, FOR) có thể được sử dụng trong thủ tục.
• Bên trong thủ tục lưu trữ có thể sử dụng các biến như trong ngôn ngữ lập trình nhằm
lưu giữ các giá trị tính toán được, các giá trị được truy xuất được từ cơ sở dữ liệu.
• Một tập các câu lệnh SQL được kết hợp lại với nhau thành một khối lệnh bên trong một
thủ tục. Một thủ tục có thể nhận các tham số truyền vào cũng như có thể trả về các giá
trị thông qua các tham số (như trong các ngôn ngữ lập trình). Khi một thủ tục lưu trữ
đã được định nghĩa, nó có thể được gọi thông qua tên thủ tục, nhận các tham số truyền
vào, thực thi các câu lệnh SQL bên trong thủ tục và có thể trả về các giá trị sau khi
thực hiện xong.

Sử dụng các thủ tục lưu trữ trong cơ sở dữ liệu sẽ giúp tăng hiệu năng của cơ sở dữ liệu, mang
lại các lợi ích sau:
• Đơn giản hoá các thao tác trên cơ sở dữ liệu nhờ vào khả năng module hoá các thao tác
này.
 • Thủ tục lưu trữ được phân tích, tối ưu khi tạo ra nên việc thực thi chúng nhanh hơn
nhiều so với việc phải thực hiện một tập rời rạc các câu lệnh SQL tương đương theo
cách thông thường.
• Thủ tục lưu trữ cho phép chúng ta thực hiện cùng một yêu cầu bằng một câu lệnh đơn
giản thay vì phải sử dụng nhiều dòng lệnh SQL. Điều này sẽ làm giảm thiểu sự lưu
thông trên mạng.
• Thay vì cấp phát quyền trực tiếp cho người sử dụng trên các câu lệnh SQL và trên các
đối tượng cơ sở dữ liệu, ta có thể cấp phát quyền cho người sử dụng thông qua các
thủ tục lưu trữ, nhờ đó tăng khả năng bảo mật đối với hệ thống.

5.1.2 Tạo thủ tục lưu trữ

Thủ tục lưu trữ được tạo bởi câu lệnh CREATE PROCEDURE với cú pháp như sau:
CREATE PROCEDURE tên_thủ_tục [(danh_sách_tham_số)]
[WITH RECOMPILE|ENCRYPTION|RECOMPILE,ENCRYPTION]
AS
Các_câu_lệnh_của_thủ_tục
Trong đó: tên_thủ_tục Tên của thủ tục cần tạo. Tên phải tuân
theo qui tắc định danh và không được
vượt quá 128 ký tự.
danh_sách_tham_số Các tham số của thủ tục được khai báo
ngay sau tên thủ tục và nếu thủ tục có
nhiều tham số thì các khai báo phân cách
nhau bởi dấu phẩy. Khai báo của mỗi
một tham số tối thiểu phải bao gồm hai
phần:
• tên tham số được bắt đầu bởi dấu @.
• kiểu dữ liệu của tham số

Ví dụ:
@mamonhoc nvarchar(10)
RECOMPILE Thông thường, thủ tục sẽ được phân tích,
tối ưu và dịch sẵn ở lần gọi đầu tiên. Nếu
tuỳ chọn WITH RECOMPILE được chỉ
định, thủ tục sẽ được dịch lại mỗi khi
được gọi.
ENCRYPTION Thủ tục sẽ được mã hoá nếu tuỳ chọn
WITH ENCRYPTION được chỉ định.
Nếu thủ tục đã được mã hoá, ta không
thể xem được nội dung của thủ tục.
các_câu_lệnh_của_thủ_tục Tập hợp các câu lệnh sử dụng trong nội
dung thủ tục. Các câu lệnh này có thể đặt
trong cặp từ khoá BEGIN...END hoặc có
 thể không.

Ví dụ 5.1: Giả sử ta cần thực hiện một chuỗi các thao tác như sau trên cơ sở dữ liệu
1. Bổ sung thêm môn học cơ sở dữ liệu có mã TI-005 và số đơn vị học trình là 5 vào
bảng MONHOC
2. Lên danh sách nhập điểm thi môn cơ sở dữ liệu cho các sinh viên học lớp có mã
C24102 (tức là bổ sung thêm vào bảng DIEMTHI các bản ghi với cột
MAMONHOC nhận giá trị TI-005, cột MASV nhận giá trị lần lượt là mã các
sinh viên học lớp có mã C24105 và các cột điểm là NULL).

Nếu thực hiện yêu cầu trên thông qua các câu lệnh SQL như thông thường, ta phải thực thi hai
câu lệnh như sau:
INSERT INTO MONHOC
VALUES('TI-005','Cơ sở dữ liệu',5)
INSERT INTO DIEMTHI(MAMONHOC,MASV)
SELECT ‘TI-005’,MASV
FROM SINHVIEN
WHERE MALOP='C24102'
Thay vì phải sử dụng hai câu lệnh như trên, ta có thể định nghĩa môt thủ tục lưu trữ với các
tham số vào là @mamonhoc, @tenmonhoc, @sodvht và @malop như sau:
CREATE PROC sp_LenDanhSachDiem(
@mamonhoc NVARCHAR(10),
@tenmonhoc NVARCHAR(50),
@sodvht SMALLINT,
@malop NVARCHAR(10))
AS
BEGIN
INSERT INTO monhoc
VALUES(@mamonhoc,@tenmonhoc,@sodvht)
INSERT INTO diemthi(mamonhoc,masv)
SELECT @mamonhoc,masv
FROM sinhvien
WHERE malop=@malop
END
Khi thủ tục trên đã được tạo ra, ta có thể thực hiện được hai yêu cầu đặt ra ở trên một cách đơn
giản thông qua lòi gọi thủ tục:
sp_LenDanhSachDiem 'TI-005','Cơ sở dữ liệu',5,'C24102'

5.1.3 Lời gọi thủ tục lưu trữ

Như đã thấy ở ví dụ ở trên, khi một thủ tục lưu trữ đã được tạo ra, ta có thể yêu cầu hệ quản trị
cơ sở dữ liệu thực thi thủ tục bằng lời gọi thủ tục có dạng:
tên_thủ_tục [danh_sách_các_đối_số]
Số lượng các đối số cũng như thứ tự của chúng phải phù hợp với số lượng và thứ tự của các
tham số khi định nghĩa thủ tục.
Trong trường hợp lời gọi thủ tục được thực hiện bên trong một thủ tục khác, bên trong một
trigger hay kết hợp với các câu lệnh SQL khác, ta sử dụng cú pháp như sau:
EXECUTE tên_thủ_tục [danh_sách_các_đối_số]
Thứ tự của các đối số được truyền cho thủ tục có thể không cần phải tuân theo thứ tự của các
tham số như khi định nghĩa thủ tục nếu tất cả các đối số được viết dưới dạng:
@tên_tham_số = giá_trị
Ví dụ 5.2: Lời gọi thủ tục ở ví dụ trên có thể viết như sau:
sp_LenDanhSachDiem @malop='C24102',
@tenmonhoc='Cơ sở dữ liệu',
@mamonhoc='TI-005',
@sodvht=5

5.1.4 Sử dụng biến trong thủ tục

Ngoài những tham số được truyền cho thủ tục, bên trong thủ tục còn có thể sử dụng các biến
nhằm lưu giữ các giá trị tính toán được hoặc truy xuất được từ cơ sở dữ liệu. Các biến trong thủ
tục được khai báo bằng từ khoá DECLARE theo cú pháp như sau:
DECLARE @tên_biến kiểu_dữ_liệu
Tên biến phải bắt đầu bởi ký tự @ và tuân theo qui tắc về định danh. Ví dụ dưới đây minh hoạ
việc sử dụng biến trong thủ tục
Ví dụ 5.3: Trong định nghĩa của thủ tục dưới đây sử dung các biến chứa các giá trị truy xuất
được từ cơ sở dữ liệu.
CREATE PROCEDURE sp_Vidu(
@malop1 NVARCHAR(10),
@malop2 NVARCHAR(10))
AS
DECLARE @tenlop1 NVARCHAR(30)
DECLARE @namnhaphoc1 INT
DECLARE @tenlop2 NVARCHAR(30)
DECLARE @namnhaphoc2 INT
SELECT @tenlop1=tenlop,
@namnhaphoc1=namnhaphoc
FROM lop WHERE malop=@malop1
SELECT @tenlop2=tenlop,
@namnhaphoc2=namnhaphoc
FROM lop WHERE malop=@malop2
PRINT @tenlop1+' nhap hoc nam '+str(@namnhaphoc1)
print @tenlop2+' nhap hoc nam '+str(@namnhaphoc2)
IF @namnhaphoc1=@namnhaphoc2
PRINT 'Hai lớp nhập học cùng năm'
ELSE
PRINT 'Hai lớp nhập học khác năm'

5.1.5 Giá trị trả về của tham số trong thủ tục lưu trữ
Trong các ví dụ trước, nếu đối số truyền cho thủ tục khi có lời gọi đến thủ tục là biến, những
thay đổi giá trị của biền trong thủ tục sẽ không được giữ lại khi kết thúc quá trình thực hiện thủ
tục.
Ví dụ 5.4: Xét câu lệnh sau đây
CREATE PROCEDURE sp_Conghaiso(@a INT,@b INT, @c INT)
AS
SELECT @c=@a+@b
Nếu sau khi đã tạo thủ tục với câu lệnh trên, ta thực thi một tập các câu lệnh như sau:
DECLARE @tong INT
SELECT @tong=0
EXECUTE sp_Conghaiso 100,200,@tong
SELECT @tong
Câu lệnh “SELECT @tong” cuối cùng trong loạt các câu lệnh trên sẽ cho kết quả là: 0
Trong trường hợp cần phải giữ lại giá trị của đối số sau khi kết thúc thủ tục, ta phải khai báo
tham số của thủ tục theo cú pháp như sau:
@tên_tham_số kiểu_dữ_liệu OUTPUT
hoặc:
@tên_tham_số kiểu_dữ_liệu OUT
và trong lời gọi thủ tục, sau đối số được truyền cho thủ tục, ta cũng phải chỉ định thêm từ khoá
OUTPUT (hoặc OUT)
Ví dụ 5.5: Ta định nghĩa lại thủ tục ở ví dụ 5.4 như sau:
CREATE PROCEDURE sp_Conghaiso(
@a INT,
@b INT,
@c INT OUTPUT)
AS
SELECT @c=@a+@b
và thực hiện lời gọi thủ tục trong một tập các câu lệnh như sau:
DECLARE @tong INT
SELECT @tong=0
EXECUTE sp_Conghaiso 100,200,@tong OUTPUT
SELECT @tong
thì câu lệnh “SELECT @tong” sẽ cho kết quả là: 300
5.1.6 Tham số với giá trị mặc định
Các tham số được khai báo trong thủ tục có thể nhận các giá trị mặc định. Giá trị mặc định sẽ
được gán cho tham số trong trường hợp không truyền đối số cho tham số khi có lời gọi đến thủ
tục.
Tham số với giá trị mặc định được khai báo theo cú pháp như sau:
@tên_tham_số kiểu_dữ_liệu = giá_trị_mặc_định
Ví dụ 5.6: Trong câu lệnh dưới đây:
CREATE PROC sp_TestDefault(
@tenlop NVARCHAR(30)=NULL,
 @noisinh NVARCHAR(100)='Huế')
AS
BEGIN
IF @tenlop IS NULL
SELECT hodem,ten
FROM sinhvien INNER JOIN lop
ON sinhvien.malop=lop.malop
WHERE noisinh=@noisinh
ELSE
SELECT hodem,ten
FROM sinhvien INNER JOIN lop
ON sinhvien.malop=lop.malop
WHERE noisinh=@noisinh AND
tenlop=@tenlop
END
thủ tục sp_TestDefault được định nghĩa với tham số @tenlop có giá trị mặc định là NULL và
tham số @noisinh có giá trị mặc định là Huế. Với thủ tục được định nghĩa như trên, ta có thể
thực hiện các lời gọi với các mục đích khác nhau như sau:
• Cho biết họ tên của các sinh viên sinh tại Huế:

sp_testdefault
• Cho biết họ tên của các sinh viên lớp Tin K24 sinh tại Huế:

sp_testdefault @tenlop='Tin K24'

• Cho biết họ tên của các sinh viên sinh tại Nghệ An:

sp_testDefault @noisinh=N'Nghệ An'

• Cho biết họ tên của các sinh viên lớp Tin K26 sinh tại Đà Nẵng:

sp_testdefault @tenlop='Tin K26',@noisinh='Đà Nẵng'

5.1.7 Sửa đổi thủ tục

Khi một thủ tục đã được tạo ra, ta có thể tiến hành định nghĩa lại thủ tục đó bằng câu lệnh
ALTER PROCEDURE có cú pháp như sau:
ALTER PROCEDURE tên_thủ_tục [(danh_sách_tham_số)]
[WITH RECOMPILE|ENCRYPTION|RECOMPILE,ENCRYPTION]
AS
Các_câu_lệnh_Của_thủ_tục
Câu lệnh này sử dụng tương tự như câu lệnh CREATE PROCEDURE. Việc sửa đổi lại một thủ
tục đã có không làm thay đổi đến các quyền đã cấp phát trên thủ tục cũng như không tác động
đến các thủ tục khác hay trigger phụ thuộc vào thủ tục này.
5.1.8 Xoá thủ tục
Để xoá một thủ tục đã có, ta sử dụng câu lệnh DROP PROCEDURE với cú pháp như sau:
DROP PROCEDURE tên_thủ_tục
Khi xoá một thủ tục, tất cả các quyền đã cấp cho người sử dụng trên thủ tục đó cũng đồng thời
bị xoá bỏ. Do đó, nếu tạo lại thủ tục, ta phải tiến hành cấp phát lại các quyền trên thủ tục đó.

5.2 Hàm do người dùng định nghĩa

Hàm là đối tượng cơ sở dữ liệu tương tự như thủ tục. Điểm khác biệt giữa hàm và thủ tục là
hàm trả về một giá trị thông qua tên hàm còn thủ tục thì không. Điều này cho phép ta sử dụng
hàm như là một thành phần của một biêu thức (chẳng hạn trong danh sách chọn của câu lệnh
SELECT).
Ngoài những hàm do hệ quản trị cơ sở dữ liệu cung cấp sẵn, người sử dụng có thể định nghĩa
thêm các hàm nhằm phục vụ cho mục đích riêng của mình.
5.2.1 Định nghĩa và sử dụng hàm
Hàm được định nghĩa thông qua câu lệnh CREATE FUNCTION với cú pháp như sau:
CREATE FUNCTION tên_hàm ([danh_sách_tham_số])
RETURNS (kiểu_trả_về_của_hàm)
AS
BEGIN
các_câu_lệnh_của_hàm
END
Ví dụ 5.7: Câu lệnh dưới đây định nghĩa hàm tính ngày trong tuần (thứ trong tuần) của một giá
trị kiểu ngày
CREATE FUNCTION thu(@ngay DATETIME)
RETURNS NVARCHAR(10)
AS
BEGIN
DECLARE @st NVARCHAR(10)
SELECT @st=CASE DATEPART(DW,@ngay)
WHEN 1 THEN 'Chu nhật'
WHEN 2 THEN 'Thứ hai'
WHEN 3 THEN 'Thứ ba'
WHEN 4 THEN 'Thứ tư'
WHEN 5 THEN 'Thứ năm'
WHEN 6 THEN 'Thứ sáu'
ELSE 'Thứ bảy'
END
RETURN (@st) /* Trị trả về của hàm
*/
END
Một hàm khi đã được định nghĩa có thể được sử dụng như các hàm do hệ quản trị cơ sở dữ liệu
cung cấp (thông thường trước tên hàm ta phải chỉ định thêm tên của người sở hữu hàm)
Ví dụ 5.8: Câu lệnh SELECT dưới đây sử dụng hàm đã được định nghĩa ở ví dụ trước:
SELECT masv,hodem,ten,dbo.thu(ngaysinh),ngaysinh
FROM sinhvien
WHERE malop=’C24102’
có kết quả là:

5.2.2 Hàm với giá trị trả về là “dữ liệu kiểu bảng”
Ta đã biết được chức năng cũng như sự tiện lợi của việc sử dụng các khung nhìn trong cơ sở dữ
liệu. Tuy nhiên, nếu cần phải sử dụng các tham số trong khung nhìn (chẳng hạn các tham số
trong mệnh đề WHERE của câu lệnh SELECT) thì ta lại không thể thực hiện được. Điều này
phần nào đó làm giảm tính linh hoạt trong việc sử dụng khung nhìn.
Ví dụ 5.9: Xét khung nhìn được định nghĩa như sau:
CREATE VIEW sinhvien_k25
AS
SELECT masv,hodem,ten,ngaysinh
FROM sinhvien INNER JOIN lop
ON sinhvien.malop=lop.malop
WHERE khoa=25
với khung nhìn trên, thông qua câu lệnh:
SELECT * FROM sinhvien_K25
ta có thể biết được danh sách các sinh viên khoá 25 một cách dễ dàng nhưng rõ ràng không thể
thông qua khung nhìn này để biết được danh sách sinh viên các khoá khác do không thể sử
dụng điều kiện có dạng KHOA = @thamso trong mệnh đề WHERE của câu lệnh SELECT
được.
Nhược điểm trên của khung nhìn có thể khắc phục bằng cách sử dụng hàm với giá trị trả về
dưới dạng bảng và được gọi là hàm nội tuyến (inline function). Việc sử dụng hàm loại này cung
cấp khả năng như khung nhìn nhưng cho phép chúng ta sử dụng được các tham số và nhờ đó
tính linh hoạt sẽ cao hơn.
Một hàm nội tuyến được định nghĩa bởi câu lệnh CREATE TABLE với cú pháp như sau:
CREATE FUNCTION tên_hàm ([danh_sách_tham_số])
RETURNS TABLE
AS
RETURN (câu_lệnh_select)
Cú pháp của hàm nội tuyến phải tuân theo các qui tắc sau:
• Kiểu trả về của hàm phải được chỉ định bởi mệnh đề RETURNS TABLE.
• Trong phần thân của hàm chỉ có duy nhất một câu lệnh RETURN xác định giá trị trả về
của hàm thông qua duy nhất một câu lệnh SELECT. Ngoài ra, không sử dụng bất kỳ
câu lệnh nào khác trong phần thân của hàm.

Ví dụ 5.10: Ta định nghĩa hàm func_XemSV như sau:

CREATE FUNCTION func_XemSV(@khoa SMALLINT)
RETURNS TABLE
AS
RETURN(SELECT masv,hodem,ten,ngaysinh
FROM sinhvien INNER JOIN lop
ON sinhvien.malop=lop.malop
WHERE khoa=@khoa)
hàm trên nhận tham số đầu vào là khóa của sinh viên cần xem và giá trị trả về của hàm là tập
các dòng dữ liệu cho biết thông tin về các sinh viên của khoá đó. Các hàm trả về giá trị dưới
dạng bảng được sử dụng như là các bảng hay khung nhìn trong các câu lệnh SQL.
Với hàm được định nghĩa như trên, để biết danh sách các sinh viên khoá 25, ta sử dụng câu
lệnh như sau:
SELECT * FROM dbo.func_XemSV(25)
còn câu lệnh dưới đây cho ta biết được danh sách sinh viên khoá 26
SELECT * FROM dbo.func_XemSV(26)
Đối với hàm nội tuyến, phần thân của hàm chỉ cho phép sự xuất hiện duy nhất của câu lệnh
RETURN. Trong trường hợp cần phải sử dụng đến nhiều câu lệnh trong phần thân của hàm, ta
sử dụng cú pháp như sau để định nghĩa hàm:
CREATE FUNCTION tên_hàm([danh_sách_tham_số])
RETURNS @biến_bảng TABLE định_nghĩa_bảng
AS
BEGIN các_câu_lệnh_trong_thân_hàm RETURN END
Khi định nghĩa hàm dạng này cần lưu ý một số điểm sau:
• Cấu trúc của bảng trả về bởi hàm được xác định dựa vào định nghĩa của bảng trong
mệnh đề RETURNS. Biến @biến_bảng trong mệnh đề RETURNS có phạm vi sử
dụng trong hàm và được sử dụng như là một tên bảng.
• Câu lệnh RETURN trong thân hàm không chỉ định giá trị trả về. Giá trị trả về của hàm
chính là các dòng dữ liệu trong bảng có tên là @biếnbảng được định nghĩa trong
mệnh đề RETURNS

Cũng tương tự như hàm nội tuyến, dạng hàm này cũng được sử dụng trong các câu lệnh SQL
với vai trò như bảng hay khung nhìn. Ví dụ dưới đây minh hoạ cách sử dụng dạng hàm này
trong SQL.
Ví dụ 5.11: Ta định nghĩa hàm func_TongSV như sau:
CREATE FUNCTION Func_Tongsv(@khoa SMALLINT)
RETURNS @bangthongke TABLE
 (
makhoa NVARCHAR(5),
tenkhoa NVARCHAR(50),
tongsosv INT
)
AS
BEGIN
IF @khoa=0
INSERT INTO @bangthongke
SELECT khoa.makhoa,tenkhoa,COUNT(masv)
FROM (khoa INNER JOIN lop
ON khoa.makhoa=lop.makhoa)
INNER JOIN sinhvien
on lop.malop=sinhvien.malop
GROUP BY khoa.makhoa,tenkhoa
ELSE
INSERT INTO @bangthongke
SELECT khoa.makhoa,tenkhoa,COUNT(masv)
FROM (khoa INNER JOIN lop
ON khoa.makhoa=lop.makhoa)
INNER JOIN sinhvien
ON lop.malop=sinhvien.malop
WHERE khoa=@khoa
GROUP BY khoa.makhoa,tenkhoa
RETURN /*Trả kết quả về cho hàm*/
END
Với hàm được định nghĩa như trên, câu lệnh:
SELECT * FROM dbo.func_TongSV(25)
Sẽ cho kết quả thống kê tổng số sinh viên khoá 25 của mỗi khoa:

Còn câu lệnh:

SELECT * FROM dbo.func_TongSV(0)
Cho ta biết tổng số sinh viên hiện có (tất cả các khoá) của mỗi khoa:
5.3 Trigger
Trong chương 4, ta đã biết các ràng buộc được sử dụng để đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu trong
cơ sở dữ liệu. Một đối tượng khác cũng thường được sử dụng trong các cơ sở dữ liệu cũng với
mục đích này là các trigger. Cũng tương tự như thủ tục lưu trữ, một trigger là một đối tượng
chứa một tập các câu lệnh SQL và tập các câu lệnh này sẽ được thực thi khi trigger được gọi.
Điểm khác biệt giữa thủ tục lưu trữ và trigger là: các thủ tục lưu trữ được thực thi khi người sử
dụng có lời gọi đến chúng còn các trigger lại được “gọi” tự động khi xảy ra những giao tác làm
thay đổi dữ liệu trong các bảng.
Mỗi một trigger được tạo ra và gắn liền với một bảng nào đó trong cơ sở dữ liệu. Khi dữ liệu
trong bảng bị thay đổi (tức là khi bảng chịu tác động của các câu lệnh INSERT, UPDATE hay
DELETE) thì trigger sẽ được tự đông kích hoạt.
Sử dụng trigger một cách hợp lý trong cơ sở dữ liệu sẽ có tác động rất lớn trong việc tăng hiệu
năng của cơ sở dữ liệu. Các trigger thực sự hữu dụng với những khả năng sau:
• Một trigger có thể nhận biết, ngăn chặn và huỷ bỏ được những thao tác làm thay đổi
trái phép dữ liệu trong cơ sở dữ liệu.
• Các thao tác trên dữ liệu (xoá, cập nhật và bổ sung) có thể được trigger phát hiện ra và
tự động thực hiện một loạt các thao tác khác trên cơ sở dữ liệu nhằm đảm bảo tính
hợp lệ của dữ liệu

Thông qua trigger, ta có thể tạo và kiểm tra được những mối quan hệ phức tạp hơn
giữa các bảng trong cơ sở dữ liệu mà bản thân các ràng buộc không thể thực hiện
được.
5.3.1 Định nghĩa trigger
Một trigger là một đối tượng gắn liền với một bảng và được tự động kích hoạt khi xảy ra những
giao tác làm thay đổi dữ liệu trong bảng. Định nghĩa một trigger bao gồm các yếu tố sau:
• Trigger sẽ được áp dụng đối với bảng nào?
• Trigger được kích hoạt khi câu lệnh nào được thực thi trên bảng: INSERT, UPDATE,
DELETE?
• Trigger sẽ làm gì khi được kích hoạt?

Câu lệnh CREATE TRIGGER được sử dụng để đinh nghĩa trigger và có cú pháp như sau:
CREATE TRIGGER tên_trigger
ON tên_bảng
FOR {[INSERT][,][UPDATE][,][DELETE]}
AS
[IF UPDATE(tên_cột)
[AND UPDATE(tên_cột)|OR UPDATE(tên_cột)]
...]
các_câu_lệnh_của_trigger
Ví dụ 5.12: Ta định nghĩa các bảng như sau:
Bảng MATHANG lưu trữ dữ liệu về các mặt hàng:
CREATE TABLE mathang
 (
mahang NVARCHAR(5) PRIMARY KEY, /*mã hàng*/
tenhang NVARCHAR(50) NOT NULL, /*tên hàng*/
soluong INT, /*số lượng hàng hiện có*/
)
Bảng NHATKYBANHANG lưu trữ thông tin về các lần bán hàng
CREATE TABLE nhatkybanhang
(
stt INT IDENTITY PRIMARY KEY,
ngay DATETIME, /*ngày bán hàng*/
nguoimua NVARCHAR(30), /*tên người mua hàng*/
mahang NVARCHAR(5) /*mã mặt hàng được bán*/
FOREIGN KEY REFERENCES mathang(mahang),
soluong INT, /*giá bán hàng*/
giaban MONEY /*số lượng hàng được bán*/
)
Câu lệnh dưới đây định nghĩa trigger trg_nhatkybanhang_insert. Trigger này có chức năng tự
động giảm số lượng hàng hiện có khi một mặt hàng nào đó được bán (tức là khi câu lệnh
INSERT được thực thi trên bảng NHATKYBANHANG).
CREATE TRIGGER trg_nhatkybanhang_insert
ON nhatkybanhang
FOR INSERT
AS
UPDATE mathang
SET mathang.soluong=mathang.soluong-inserted.soluong
FROM mathang INNER JOIN inserted
ON mathang.mahang=inserted.mahang
Với trigger vừa tạo ở trên, nếu dữ liệu trong bảng MATHANG là:
thì sau khi ta thực hiện câu lênh:
INSERT INTO nhatkybanhang
(ngay,nguoimua,mahang,soluong,giaban)
VALUES('5/5/2004','Tran Ngoc Thanh','H1',10,5200)
dữ liệu trong bảng MATHANG sẽ như sau:

Trong câu lệnh CREATE TRIGGER ở ví dụ trên, sau mệnh đề ON là tên của bảng mà trigger
cần tạo sẽ tác động đến. Mệnh đề tiếp theo chỉ định câu lệnh sẽ kích hoạt trigger (FOR
INSERT). Ngoài INSERT, ta còn có thể chỉ định UPDATE hoặc DELETE cho mệnh đề này,
hoặc có thể kết hợp chúng lại với nhau.

Phần thân của trigger nằm sau từ khoá AS bao gồm các câu lệnh mà trigger sẽ thực thi khi được
kích hoạt.
 Chuẩn SQL định nghĩa hai bảng logic INSERTED và DELETED để sử dụng trong các
trigger. Cấu trúc của hai bảng này tương tự như cấu trúc của bảng mà trigger tác động. Dữ liệu
trong hai bảng này tuỳ thuộc vào câu lệnh tác động lên bảng làm kích hoạt trigger; cụ thể trong
các trường hợp sau:
• Khi câu lệnh DELETE được thực thi trên bảng, các dòng dữ liệu bị xoá sẽ được sao
chép vào trong bảng DELETED. Bảng INSERTED trong trường hợp này không có
dữ liệu.
• Dữ liệu trong bảng INSERTED sẽ là dòng dữ liệu được bổ sung vào bảng gây nên sự
kích hoạt đối với trigger bằng câu lệnh INSERT. Bảng DELETED trong trường hợp
này không có dữ liệu.
• Khi câu lệnh UPDATE được thực thi trên bảng, các dòng dữ liệu cũ chịu sự tác động
của câu lệnh sẽ được sao chép vào bảng DELETED, còn trong bảng INSERTED sẽ là
các dòng sau khi đã được cập nhật.

5.3.2 Sử dụng mệnh đề IF UPDATE trong trigger

Thay vì chỉ định một trigger được kích hoạt trên một bảng, ta có thể chỉ định trigger được kích
hoạt và thực hiện những thao tác cụ thể khi việc thay đổi dữ liệu chỉ liên quan đến một số cột
nhất định nào đó của cột. Trong trường hợp này, ta sử dụng mệnh đề IF UPDATE trong trigger.
IF UPDATE không sử dụng được đối với câu lệnh DELETE.
Ví dụ 5.13: Xét lại ví dụ với hai bảng MATHANG và NHATKYBANHANG, trigger dưới đây
được kích hoạt khi ta tiến hành cập nhật cột SOLUONG cho một bản ghi của bảng
NHATKYBANHANG (lưu ý là chỉ cập nhật đúng một bản ghi)
CREATE TRIGGER trg_nhatkybanhang_update_soluong
ON nhatkybanhang
FOR UPDATE
AS
IF UPDATE(soluong)
UPDATE mathang
SET mathang.soluong = mathang.soluong –
(inserted.soluong-deleted.soluong)
FROM (deleted INNER JOIN inserted ON
deleted.stt = inserted.stt) INNER JOIN mathang
ON mathang.mahang = deleted.mahang
Với trigger ở ví dụ trên, câu lệnh:
UPDATE nhatkybanhang
SET soluong=soluong+20
WHERE stt=1
sẽ kích hoạt trigger ứng với mệnh đề IF UPDATE (soluong) và câu lệnh UPDATE trong trigger
sẽ được thực thi. Tuy nhiên câu lệnh:
UPDATE nhatkybanhang
SET nguoimua='Mai Hữu Toàn'
WHERE stt=3
lại không kích hoạt trigger này.
Mệnh đề IF UPDATE có thể xuất hiện nhiều lần trong phần thân của trigger. Khi đó, mệnh đề
IF UPDATE nào đúng thì phần câu lệnh của mệnh đề đó sẽ được thực thi khi trigger được kích
hoạt.
Ví dụ 5.14: Giả sử ta định nghĩa bảng R như sau:
CREATE TABLE R
(
A INT,
B INT,
C INT
)
và trigger trg_R_update cho bảng R:
CREATE TRIGGER trg_R_test
ON R
FOR UPDATE
AS
IF UPDATE(A)
Print 'A updated'
IF UPDATE(C)
Print 'C updated'
Câu lệnh:
UPDATE R SET A=100 WHERE A=1
sẽ kích hoạt trigger và cho kết quả là:
A updated
và câu lệnh:
UPDATE R SET C=100 WHERE C=2
cũng kích hoạt trigger và cho kết quả là:
C updated
còn câu lệnh:
UPDATE R SET B=100 WHERE B=3
hiển nhiên sẽ không kích hoạt trigger
5.3.3 ROLLBACK TRANSACTION và trigger
Một trigger có khả năng nhận biết được sự thay đổi về mặt dữ liệu trên bảng dữ liệu, từ đó có
thể phát hiện và huỷ bỏ những thao tác không đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu. Trong một trigger,
(1)
để huỷ bỏ tác dụng của câu lệnh làm kích hoạt trigger, ta sử dụng câu lệnh :
ROLLBACK TRANSACTION
Ví dụ 5.15: Nếu trên bảng MATHANG, ta tạo một trigger như sau:
CREATE TRIGGER trg_mathang_delete
ON mathang
FOR DELETE
AS
ROLLBACK TRANSACTION
Thì câu lệnh DELETE sẽ không thể có tác dụng đối với bảng MATHANG. Hay nói cách khác,
ta không thể xoá được dữ liệu trong bảng.
Ví dụ 5.16: Trigger dưới đây được kích hoạt khi câu lệnh INSERT được sử dụng để bổ sung
một bản ghi mới cho bảng NHATKYBANHANG. Trong trigger này kiểm tra điều kiện hợp lệ
của dữ liệu là số lượng hàng bán ra phải nhỏ hơn hoặc bằng số lượng hàng hiện có. Nếu điều
kiện này không thoả mãn thì huỷ bỏ thao tác bổ sung dữ liệu.
CREATE TRIGGER trg_nhatkybanhang_insert
ON NHATKYBANHANG
FOR INSERT
AS
DECLARE @sl_co int /* Số lượng hàng hiện có */
DECLARE @sl_ban int /* Số lượng hàng được bán */
DECLARE @mahang nvarchar(5) /* Mã hàng được bán */
SELECT @mahang=mahang,@sl_ban=soluong
FROM inserted
SELECT @sl_co = soluong
FROM mathang where mahang=@mahang
/*Nếu số lượng hàng hiện có nhỏ hơn số lượng bán
thì huỷ bỏ thao tác bổ sung dữ liệu */
IF @sl_co<@sl_ban
ROLLBACK TRANSACTION
/* Nếu dữ liệu hợp lệ
thì giảm số lượng hàng hiện có */
ELSE
UPDATE mathang
SET soluong=soluong-@sl_ban
WHERE mahang=@mahang

5.3.4 Sử dụng trigger trong trường hợp câu lệnh INSERT, UPDATE và DELETE
có tác động đến nhiều dòng dữ liệu
Trong các ví dụ trước, các trigger chỉ thực sự hoạt động đúng mục đích khi các câu lệnh kích
hoạt trigger chỉ có tác dụng đối với đúng một dòng dữ liêu. Ta có thể nhận thấy là câu lệnh
UPDATE và DELETE thường có tác dụng trên nhiều dòng, câu lệnh INSERT mặc dù ít rơi vào
trường hợp này nhưng không phải là không gặp; đó là khi ta sử dụng câu lệnh có dạng INSERT
INTO ... SELECT ... Vậy làm thế nào để trigger hoạt động đúng trong trường hợp những câu
lệnh có tác động lên nhiều dòng dữ liệu?
Có hai giải pháp có thể sử dụng đối với vấn đề này:
• Sử dụng truy vấn con.
• Sử dụng biến con trỏ.

5.3.4.1 Sử dụng truy vấn con

Ta hình dung vấn đề này và cách khắc phục qua ví dụ dưới đây:
Ví dụ 5.17: Ta xét lại trường hợp của hai bảng MATHANG và NHATKYBANHANG như sơ
đồ dưới đây:
 Trigger dưới đây cập nhật lại số lượng hàng của bảng MATHANG khi câu lệnh
UPDATE được sử dụng để cập nhật cột SOLUONG của bảng NHATKYBANHANG.
CREATE TRIGGER trg_nhatkybanhang_update_soluong
ON nhatkybanhang
FOR UPDATE
AS
IF UPDATE(soluong)
UPDATE mathang
SET mathang.soluong = mathang.soluong –
(inserted.soluong-deleted.soluong)
FROM (deleted INNER JOIN inserted ON
deleted.stt = inserted.stt) INNER JOIN mathang
ON mathang.mahang = deleted.mahang
Với trigger được định nghĩa như trên, nếu thực hiện câu lệnh:
UPDATE nhatkybanhang
SET soluong = soluong + 10
WHERE stt = 1
thì dữ liệu trong hai bảng MATHANG và NHATKYBANHANG sẽ là:

Bảng MATHANG Bảng NHATKYBANHANG

Bảng MATHANG Bảng NHATKYBANHANG

END
ELSE
BEGIN
UPDATE mathang
SET mathang.soluong = mathang.soluong -
 (SELECT SUM(inserted.soluong-deleted.soluong)
FROM inserted INNER JOIN deleted
ON inserted.stt=deleted.stt
WHERE inserted.mahang = mathang.mahang)
WHERE mathang.mahang IN (SELECT mahang
FROM inserted)
END
5.3.4.2 Sử dụng biến con trỏ
Một cách khác để khắc phục lỗi xảy ra như trong ví dụ 5.17 là sử dụng con trỏ để duyệt qua các
dòng dữ liệu và kiểm tra trên từng dòng. Tuy nhiên, sử dụng biến con trỏ trong trigger là giải
pháp nên chọn trong trường hợp thực sự cần thiết.
Một biến con trỏ được sử dụng để duyệt qua các dòng dữ liệu trong kết quả của một truy vấn và
được khai báo theo cú pháp như sau:
DECLARE tên_con_trỏ CURSOR
FOR câu_lệnh_SELECT
Trong đó câu lệnh SELECT phải có kết quả dưới dạng bảng. Tức là trong câu lệnh không sử
dụng mệnh đề COMPUTE và INTO.
Để mở một biến con trỏ ta sử dụng câu lệnh:
OPEN tên_con_trỏ
Để sử dụng biến con trỏ duyệt qua các dòng dữ liệu của truy vấn, ta sử dụng câu lệnh FETCH.
Giá trị của biến trạng thái @@FETCH_STATUS bằng không nếu chưa duyệt hết các dòng
trong kết quả truy vấn.
Câu lệnh FETCH có cú pháp như sau:
FETCH [[NEXT|PRIOR|FIST|LAST] FROM] tên_con_trỏ
[INTO danh_sách_biến ]
Trong đó các biến trong danh sách biến được sử dụng để chứa các giá trị của các trường ứng
với dòng dữ liệu mà con trỏ trỏ đến. Số lượng các biến phải bằng với số lượng các cột của kết
quả truy vấn trong câu lệnh DECLARE CURSOR.
Ví dụ 5.18: Tập các câu lệnh trong ví dụ dưới đây minh hoạ cách sử dụng biến con trỏ để duyệt
qua các dòng trong kết quả của câu lệnh SELECT
DECLARE contro CURSOR
FOR SELECT mahang,tenhang,soluong FROM mathang
OPEN contro
DECLARE @mahang NVARCHAR(10)
DECLARE @tenhang NVARCHAR(10)
DECLARE @soluong INT
/*Bắt đầu duyệt qua các dòng trong kết quả truy vấn*/
FETCH NEXT FROM contro
INTO @mahang,@tenhang,@soluong
WHILE @@FETCH_STATUS=0
BEGIN
PRINT 'Ma hang:'+@mahang
PRINT 'Ten hang:'+@tenhang
PRINT 'So luong:'+STR(@soluong)
 FETCH NEXT FROM contro
INTO @mahang,@tenhang,@soluong
END
/*Đóng con trỏ và giải phóng vùng nhớ*/
CLOSE contro
DEALLOCATE contro
Ví dụ 5.19: Trigger dưới đây là một cách giải quyết khác của trường hợp được đề cập ở ví dụ
5.17
CREATE TRIGGER trg_nhatkybanhang_update_soluong
ON nhatkybanhang
FOR UPDATE
AS
IF UPDATE(soluong)
BEGIN
DECLARE @mahang NVARCHAR(10)
DECLARE @soluong INT
DECLARE contro CURSOR FOR
SELECT inserted.mahang,
inserted.soluong-deleted.soluong AS soluong
FROM inserted INNER JOIN deleted
ON inserted.stt=deleted.stt
OPEN contro
FETCH NEXT FROM contro INTO @mahang,@soluong
WHILE @@FETCH_STATUS=0
BEGIN
UPDATE mathang SET soluong=soluong-@soluong
WHERE mahang=@mahang
FETCH NEXT FROM contro INTO @mahang,@soluong
END
CLOSE contro
DEALLOCATE contro
END
END

Bài tập chương 5

Cơ sở dữ liệu dưới đây được sử dụng để quản lý công tác giao hàng trong một
công ty kinh doanh. Các bảng trong cơ sở dữ liệu này được biểu diễn trong sơ đồ
dưới đây:

5.1 Tạo thủ tục lưu trữ để thông qua thủ tục này có thể bổ sung thêm một bản ghi
mới cho bảng MATHANG (thủ tục phải thực hiện kiểm tra tính hợp lệ của
dữ liệu cần bổ sung: không trùng khoá chính và đảm bảo toàn vẹn tham
chiếu)
5.2 Tạo thủ tục lưu trữ có chức năng thống kê tổng số lượng hàng bán được của
một mặt hàng có mã bất kỳ (mã mặt hàng cần thống kê là tham số của thủ
tục).
5.3 Viết hàm trả về một bảng trong đó cho biết tổng số lượng hàng bán được của
mỗi mặt hàng. Sử dụng hàm này để thống kê xem tổng số lượng hàng (hiện
có và đã bán) của mỗi mặt hàng là bao nhiêu.
5.4 Viết trigger cho bảng CHITIETDATHANG theo yêu cầu sau:
• Khi một bản ghi mới được bổ sung vào bảng này thì giảm số lượng
hàng hiện có nếu số lượng hàng hiện có lớn hơn hoặc bằng số lượng
hàng được bán ra. Ngược lại thì huỷ bỏ thao tác bổ sung.
 • Khi cập nhật lại số lượng hàng được bán, kiểm tra số lượng hàng được
cập nhật lại có phù hợp hay không (số lượng hàng bán ra không được
vượt quá số lượng hàng hiện có và không được nhỏ hơn 1). Nếu dữ
liệu hợp lệ thì giảm (hoặc tăng) số lượng hàng hiện có trong công ty,
ngược lại thì huỷ bỏ thao tác cập nhật.
5.5 Viết trigger cho bảng CHITIETDATHANG để sao cho chỉ chấp nhận giá hàng
bán ra phải nhỏ hơn hoặc bằng giá gốc (giá của mặt hàng trong bảng
MATHANG)