לדלג לתוכן

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "עספעראנטא"

רעדאַקטירן לינקען
פֿון װיקיפּעדיע
בלעטערן געשיכטע אינטעראקטיוו
‪פֿריִערדיקע אונטערשײד →‬
אינהאַלט אויסגעמעקט אינהאַלט צוגעלייגט
וויזועלוויקיטעקסט
מ r2.7.1) (באט צוגעלייגט: got:𐌴𐍃𐍀𐌰𐌹𐍂𐌰𐌽𐍄𐍉
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(46 מיטלסטע ווערסיעס פֿון 20 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
'''עספּעראַנטאָ''' איז א געפלאנטע [[געבויעטע שפראך]]. היינט צוטאג רעדט מען איר ביי איבער א מיליאן מענטשן, און עטלעכע טויזנט רעדן איר ווי זייער [[מאמע לשון]]. די [[שפראך]] האט געגרינדעט א [[פוילן|פוילישער]] [[ייד]] [[לייזער זאמענהאף]].
'''עספּעראַנטאָ''' איז א געפלאנטע [[געבויעטע שפראך]]. היינט צוטאג רעדט מען איר ביי איבער א מיליאן מענטשן, און עטלעכע טויזנט רעדן איר ווי זייער [[מאמע לשון]]. די [[שפראך]] האט געגרינדעט א [[פוילן|פוילישער]] [[ייד]] [[לייזער זאמענהאף]], אן [[אפטאלמאלאגיע|אפטאלמאלאג]].


די שפראך איז פארעכנט ווי א לייכטע שפארך צו שטודירן, און פארמאגט בלויז 16 [[גראמאטיק]] געזעצן.
די שפראך איז פארעכנט ווי א לייכטע שפארך צו שטודירן, און פארמאגט בלויז 16 [[גראמאטיק]] געזעצן.


[[טעקע:Alfabeto de Esperanto.png|קליין|ESPERANTO - Alfabeto de Esperanto]]
{{וויקיפעדיע|eo|עספּעראַנטאָ}}

עספעראנטא האט 23 [[קאנסאנאנט]]ן, 5 [[וואקאל]]ן, און צוויי האלבוואקאלן וואס קאמבינירן מיט די וואקאלן צו שאפן 6 [[דיפטאנג]]ען.

== היסטאריע ==
אין יאר [[1887]] האט לייזער זאמענהאף פּובליצירט דאס ערשטע גראמאטיק־בוך אויף עספעראנטא, אויף וועלכן ער האט געהאט געארבעט אַרום צען יאָר. ער האט זיך אונטערגעשריבן דערויף מיטן [[פסעוודאנים]] '''דאָקטאָראָ עספּעראַנטאָ''', וואס באדייט '''דער האָפֿענדיגער דאקטאר'''.

די נאציס האבן פארבאטן די שפראך, און ווי היטלער שרייבט אין [[מיין קאמף]] איז עס לויט איים בלויז א [[ייד|יידישער]] פלאן צי געוועלטיגן אויף דער וועלט.

אזוי אויך אין סאוועט-רוסלאנד האט געהערשט אן איסור דערויף און טויזנטער עספעראנטאניסטן זענען ארעסטירט געווארן, אנגעבלעך פארן שפיאנירן פאר דייטשלאנד.
== פרינציפן פון עספעראנטא ==
די [[גראמאטיק]] פון עספעראנטא איז גאנץ גרינג אין פארגלייך צו געוויינלעכע נאציאנאלע שפראכן: עס פארמאגט 16 יסודותדיקע גראמאטישע פרינציפן. דער וואקאבולאר איז געגרינדעט אויף א באגרענעצטער צאל ווארצלען, אן שום אויסנאמען. מחמת דעם איז עספעראנטא גרינגער צו לערנען ווי אנדערע שפראכן, ספעציעל פאר רעדער פון אייראפעישע שפראכן. אין אלגעמיינעם, א פאר מאנאטן לערנען עספעראנטא איז גלייך צו עטלעכע יאר לערנען אן אנדער שפראך, ווי למשל [[ענגליש]] אדער [[פראנצויזיש]], און אפילו פאר רעדער פון נישט־אייראפעישע שפראכן איז גרינגער צו לערנען עספעראנטא ווי נארוועלכע אייראפעישע שפראך.

דער [[וואָקאַבולאַר]] פֿון עספּעראַנטאָ שטאַמט בפֿרט פֿון [[לאַטײַניש]] און פֿון די ראָמאַנישע און דײַטשישע שפּראַכן (אַרײַנגערעכנט [[ייִדיש]]), בשעת איר פֿאָנאָלאָגיע איז באַווירקט געוואָרן פֿון סלאַווישע שפּראַכן.

דער [[אלפאבעט]] פון עספעראנטא איז באזירט אויפן לאטיינישן אלפאבעט, אָן די אותיות q ,w ,x ,y אבער מיט נאך זעקס אותיות מיט טאגן: ĉ ,ĝ ,ĥ ,ĵ ,ŝ ,ŭ.
<!--

עספעראנטא ווערט אלעמאהל ארויסגעזאגט פאנעטיש; דאס הייסט מ'שרייבט ווי מ'רעדט - אן קאן אויסנאמען.

===קאנסאנאנטן===
{| border=2 cellspacing=0 cellpadding=2 style=text-align:center
| colspan=3 |{{ר}}<big>'''[[קאנסאנאנטן]]'''</big>
|-
! '''הסימון{{ש}}הגראפי'''
! '''תעתיק [[אלפבית פונטי בינלאומי|IPA]]'''
! '''הערך הפונטי'''
|-
| '''Bb'''
| [[עיצור דו-שפתי, סותם, קולי|b]]
| align=right | נהגה כהגיית בי"ת
|-
| '''Cc'''
| [[עיצור מכתשי, חוכך, אטום|ʦ]]
| align=right | נהגה כהגיית צד"י מודרנית
|-
| '''Ĉĉ'''
| [[עיצור בתר-מכתשי, מחוכך, אטום|ʧ]]
| align=right | נהגה כהגיית צד"י גרושה
|-
| '''Dd'''
| [[עיצור מכתשי, סותם, קולי|d]]
| align=right | נהגה כהגיית דל"ת
|-
| '''Ff'''
| [[עיצור שפתי-שיני, חוכך, אטום|f]]
| align=right | נהגה כהגיית פ"א רפה
|-
| '''Gg'''
| [[עיצור וילוני, סותם, קולי|g]]
| align=right | נהגה כהגיית גימ"ל
|-
| '''Ĝĝ'''
| [[עיצור בתר-מכתשי, מחוכך, קולי|ʤ]]
| align=right | נהגה כהגיית גימ"ל גרושה
|-
| '''Hh'''
| [[עיצור סדקי, חוכך, אטום|h]]
| align=right | נהגה כהגיית ה"א
|-
| '''Ĥĥ'''
| [[עיצור וילוני, חוכך, אטום|x]]
| align=right | נהגה כהגיית כ"ף רפה
|-
| '''Jj'''
| [[עיצור חכי, מקורב|j]]
| align=right | נהגה כהגיית יו"ד עיצורית (גם תנועה - להלן)
|-
| '''Ĵĵ'''
| [[עיצור בתר-מכתשי, חוכך, קולי|ʒ]]
| align=right | נהגה כהגיית זי"ן גרושה
|-
| '''Kk'''
| [[עיצור וילוני, סותם, אטום|k]]
| align=right | נהגה כהגיית כ"ף
|-
| '''Ll'''
| [[עיצור מכתשי, מקורב צדי|l]]
| align=right | נהגה כהגיית למ"ד
|-
| '''Mm'''
| [[עיצור דו-שפתי, אפי|m]]
| align=right | נהגה כהגיית מ"ם
|-
| '''Nn'''
| [[עיצור מכתשי, אפי|n]]
| align=right | נהגה כהגיית נו"ן
|-
| '''Pp'''
| [[עיצור דו-שפתי, סותם, אטום|p]]
| align=right | נהגה כהגיית פ"א
|-
| '''Rr'''
| [[עיצור מכתשי, רוטט|r]]~[[עיצור מכתשי, מקיש|ɾ]]
| align=right | נהגה כהגיית רי"ש מתגלגלת או לשונית
|-
| '''Ss'''
| [[עיצור מכתשי, חוכך, אטום|s]]
| align=right | נהגה כהגיית סמ"ך
|-
| '''Ŝŝ'''
| [[עיצור בתר-מכתשי, חוכך, אטום|ʃ]]
| align=right | נהגה כהגיית שי"ן ימנית
|-
| '''Tt'''
| [[עיצור מכתשי, סותם, אטום|t]]
| align=right | נהגה כהגיית ת"ו
|-
| '''Vv'''
| [[עיצור שפתי-שיני, חוכך, קולי|v]]
| align=right | נהגה כהגיית בי"ת רפה
|-
| '''Zz'''
| [[עיצור מכתשי, חוכך, קולי|z]]
| align=right | נהגה כהגיית זי"ן
|}

===תנועות===
{| border=2 cellspacing=0 cellpadding=2 style=text-align:center
| colspan=3 |{{כ}}'''<big>[[תנועה (פונולוגיה)|התנועות]]</big>'''
|-
! '''הסימון{{ש}}הגראפי'''
! '''תעתיק [[אלפבית פונטי בינלאומי|IPA]]'''
! '''הערך הפונטי'''
|-
| '''Aa'''
| [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Open_central_unrounded_vowel.ogg {{יפא|a̠}}]
| align=right | נהגה כהגיית פתח
|-
| '''Ee'''
| [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Mid_front_unrounded_vowel.ogg {{יפא|e̞}}]
| align=right | נהגה כהגיית צירי
|-
| '''Ii'''
| [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/91/Close_front_unrounded_vowel.ogg {{יפא|i}}]
| align=right | נהגה כהגיית חיריק
|-
| '''Oo'''
| [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/Mid_back_rounded_vowel.ogg {{יפא|o̞}}]
| align=right | נהגה כהגיית חולם
|-
| '''Uu'''
| [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/Close_back_rounded_vowel.ogg {{יפא|u}}]
| align=right | נהגה כהגיית שורוק
|}

ב[[דיבור]], כב[[כתב]], תפקידה התחבירי של כל מילה במשפט הוא חד-משמעי, מוחשי וברור במשפט עצמו. זאת באמצעות הצמדת הסיומת התחבירית למילה לפי תפקידה במשפט:
* a ל[[תואר השם]].
* e ל[[תואר הפועל]].
* n (סיומת אקוזטיב) ל[[מושא]] ישיר.
* i [[שם הפועל]].
* is/as/os/us הטיית ה[[פועל (בלשנות)|פועל]] לפי הזמנים: עבר, הווה, עתיד, ותנאי, בהתאמה.
* o ל[[שם עצם]]. אם אין מילת יחס לפניו אז הוא הנושא.
* u [[באפעל]]
-->

== באקאנטע שרייבער אויף עספעראנטא ==
* [[לייזער זאמענהאף]]
* [[טיבאר סעקעלי]]
* [[קענדזשי מיאַזאַוואַ]]

== זעט אויך ==
* [[אינטערסלאוויש]]
* [[וואלאפוק]]


== וועבלינקען ==
== וועבלינקען ==
* [http://203.15.102.140/elg/7f2ad546-9eb5-40da-8c6d-fb20814a1ac0.mp3 יידיש הערבאר פראגראם פון SBS ראדיא]
* [https://web.archive.org/web/20070927010105/http://203.15.102.140/elg/7f2ad546-9eb5-40da-8c6d-fb20814a1ac0.mp3 יידיש הערבאר פראגראם פון SBS ראדיא]
{{וויקיפעדיע|eo|עספּעראַנטאָ}}
* [http://eo.wikipedia.org/wiki עספעראנטאע וויקיפעדיע].
* אינטערנאציאנאלע זייט [http://he.lernu.net !Lernu] צו לערנען עספעראנטא (HE)
* אינטערנאציאנאלע זייט [http://yi.lernu.net !Lernu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150719024358/http://yi.lernu.net/ |date=2015-07-19 }} צו לערנען עספעראנטא (אויף אידיש!)
[[טעקע:Alfabeto de Esperanto.png|thumb|ESPERANTO - Alfabeto de Esperanto]]
<!-- [[minnan:Sè-kài-gí]] -->
<!-- [[minnan:Sè-kài-gí]] -->
* [http://yiddish2.forward.com/node/595 ארטיקל] אין [[פארווערטס]]
[[קאטעגאריע:שפראכן]]
* [https://archive.org/details/esperanolaykheme00unse עספעראנטא]

{{Link FA|cs}}
{{Link FA|eo}}
{{Link FA|ja}}
{{Link FA|ru}}
{{Link FA|sv}}


[[קאַטעגאָריע:עספעראנטא|*]]
[[en:Esperanto]]
[[he:אספרנטו]]
[[de:Esperanto]]
[[ab:Есперанто]]
[[af:Esperanto]]
[[als:Esperanto]]
[[am:ኤስፔራንቶ]]
[[an:Esperanto]]
[[ang:Esperanto]]
[[ar:إسبرانتو]]
[[arz:إسبيرانتو]]
[[ast:Esperanto]]
[[ay:Ispirantu aru]]
[[az:Esperanto]]
[[ba:Эсперанто теле]]
[[bar:Esperanto]]
[[bat-smg:Esperanto]]
[[bcl:Esperanto]]
[[be:Эсперанта]]
[[be-x-old:Эспэранта]]
[[bg:Есперанто]]
[[bm:Esperanto]]
[[br:Esperanteg]]
[[bs:Esperanto]]
[[ca:Esperanto]]
[[ce:Ésperanthoyn mott]]
[[ceb:Esperanto]]
[[crh:Esperanto tili]]
[[cs:Esperanto]]
[[csb:Esperanto]]
[[cu:Єспєранто]]
[[cv:Эсперанто]]
[[cy:Esperanto]]
[[da:Esperanto]]
[[dsb:Esperanto]]
[[el:Εσπεράντο]]
[[eo:Esperanto]]
[[es:Esperanto]]
[[et:Esperanto]]
[[eu:Esperanto]]
[[fa:زبان اسپرانتو]]
[[ff:Esperanto]]
[[fi:Esperanto]]
[[fiu-vro:Esperanto kiil]]
[[fo:Esperanto]]
[[fr:Espéranto]]
[[frp:Èsperanto]]
[[fy:Esperanto]]
[[ga:Esperanto]]
[[gd:Esperanto]]
[[gl:Esperanto]]
[[got:𐌴𐍃𐍀𐌰𐌹𐍂𐌰𐌽𐍄𐍉]]
[[ha:Esperanto]]
[[haw:‘Ōlelo Ekepelānako]]
[[hi:एस्पेरान्तो]]
[[hif:Esperanto]]
[[hr:Esperanto]]
[[hsb:Esperanto]]
[[hu:Eszperantó nyelv]]
[[hy:Էսպերանտո]]
[[ia:Esperanto]]
[[id:Bahasa Esperanto]]
[[ie:Esperanto]]
[[io:Esperanto]]
[[is:Esperanto]]
[[it:Lingua esperanto]]
[[iu:ᐃᓯᐱᕋᓐᑐ]]
[[ja:エスペラント]]
[[jbo:esperantos]]
[[ka:ესპერანტო]]
[[ki:Esperanto]]
[[kk:Эсперанто]]
[[kl:Esperanto]]
[[kn:ಎಸ್ಪೆರಾಂಟೊ]]
[[ko:에스페란토]]
[[ksh:Esperanto]]
[[ku:Esperanto]]
[[la:Lingua Esperantica]]
[[lad:Esperanto]]
[[lb:Esperanto]]
[[li:Esperanto]]
[[lmo:Lengua esperanto]]
[[lt:Esperanto]]
[[lv:Esperanto]]
[[mdf:Эсперанто кяль]]
[[mg:Esperanto]]
[[mk:Есперанто]]
[[ml:എസ്പെരാന്തോ]]
[[mn:Эсперанто]]
[[mr:एस्पेरांतो]]
[[ms:Bahasa Esperanto]]
[[mwl:Speranto]]
[[mzn:اسپرانتو]]
[[nah:Netēmachīliztlahtōlli]]
[[nds:Esperanto]]
[[ne:एस्पेरान्तो]]
[[nl:Esperanto]]
[[nn:Esperanto]]
[[no:Esperanto]]
[[nov:Esperanto]]
[[oc:Esperanto]]
[[os:Эсперанто]]
[[pa:ਏਸਪੇਰਾਨਤੋ]]
[[pfl:Eschberando]]
[[pl:Esperanto]]
[[pms:Lenga esperanto]]
[[pnb:اسپرانٹو]]
[[pt:Esperanto]]
[[qu:Esperanto simi]]
[[rm:Esperanto]]
[[rn:Kiseperanto]]
[[ro:Esperanto]]
[[ru:Эсперанто]]
[[rue:Есперанто]]
[[rw:Icyesiperanto]]
[[sa:एस्पेरान्तो]]
[[sah:Эсперанто]]
[[sc:Esperanto]]
[[scn:Lingua esperantu]]
[[sco:Esperanto]]
[[sh:Esperanto]]
[[si:එස්පෙරාන්තො]]
[[simple:Esperanto]]
[[sk:Esperanto]]
[[sl:Esperanto]]
[[so:Esberanto]]
[[sq:Gjuha esperanto]]
[[sr:Есперанто]]
[[ss:Sí-Speranto]]
[[sv:Esperanto]]
[[sw:Kiesperanto]]
[[szl:Esperanto]]
[[ta:எஸ்பெராண்டோ]]
[[tg:Забони эсперанто]]
[[th:ภาษาเอสเปรันโต]]
[[tl:Esperanto]]
[[tr:Esperanto]]
[[tt:Эсперанто]]
[[ug:ئېسپېرانتو]]
[[uk:Есперанто]]
[[ur:اسپرانٹو]]
[[uz:Esperanto]]
[[vec:Esperanto]]
[[vi:Esperanto]]
[[vls:Esperanto]]
[[vo:Sperantapük]]
[[wa:Esperanto]]
[[war:Inesperanto]]
[[wo:Esperanto]]
[[wuu:世界语]]
[[xal:Эсперантин келн]]
[[yo:Esperanto]]
[[za:Esperanto]]
[[zea:Esperanto]]
[[zh:世界语]]
[[zh-classical:世界語]]
[[zh-min-nan:Sè-kài-gí]]
[[zh-yue:世界語]]
[[zu:Isi-Esperanto]]

לויפיקע רעוויזיע פון 06:33, 5 אָקטאָבער 2023

עספּעראַנטאָ איז א געפלאנטע געבויעטע שפראך. היינט צוטאג רעדט מען איר ביי איבער א מיליאן מענטשן, און עטלעכע טויזנט רעדן איר ווי זייער מאמע לשון. די שפראך האט געגרינדעט א פוילישער ייד לייזער זאמענהאף, אן אפטאלמאלאג.

די שפראך איז פארעכנט ווי א לייכטע שפארך צו שטודירן, און פארמאגט בלויז 16 גראמאטיק געזעצן.

ESPERANTO - Alfabeto de Esperanto

עספעראנטא האט 23 קאנסאנאנטן, 5 וואקאלן, און צוויי האלבוואקאלן וואס קאמבינירן מיט די וואקאלן צו שאפן 6 דיפטאנגען.

היסטאריע

[רעדאַקטירן | רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

אין יאר 1887 האט לייזער זאמענהאף פּובליצירט דאס ערשטע גראמאטיק־בוך אויף עספעראנטא, אויף וועלכן ער האט געהאט געארבעט אַרום צען יאָר. ער האט זיך אונטערגעשריבן דערויף מיטן פסעוודאנים דאָקטאָראָ עספּעראַנטאָ, וואס באדייט דער האָפֿענדיגער דאקטאר.

די נאציס האבן פארבאטן די שפראך, און ווי היטלער שרייבט אין מיין קאמף איז עס לויט איים בלויז א יידישער פלאן צי געוועלטיגן אויף דער וועלט.

אזוי אויך אין סאוועט-רוסלאנד האט געהערשט אן איסור דערויף און טויזנטער עספעראנטאניסטן זענען ארעסטירט געווארן, אנגעבלעך פארן שפיאנירן פאר דייטשלאנד.

פרינציפן פון עספעראנטא

[רעדאַקטירן | רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

די גראמאטיק פון עספעראנטא איז גאנץ גרינג אין פארגלייך צו געוויינלעכע נאציאנאלע שפראכן: עס פארמאגט 16 יסודותדיקע גראמאטישע פרינציפן. דער וואקאבולאר איז געגרינדעט אויף א באגרענעצטער צאל ווארצלען, אן שום אויסנאמען. מחמת דעם איז עספעראנטא גרינגער צו לערנען ווי אנדערע שפראכן, ספעציעל פאר רעדער פון אייראפעישע שפראכן. אין אלגעמיינעם, א פאר מאנאטן לערנען עספעראנטא איז גלייך צו עטלעכע יאר לערנען אן אנדער שפראך, ווי למשל ענגליש אדער פראנצויזיש, און אפילו פאר רעדער פון נישט־אייראפעישע שפראכן איז גרינגער צו לערנען עספעראנטא ווי נארוועלכע אייראפעישע שפראך.

דער וואָקאַבולאַר פֿון עספּעראַנטאָ שטאַמט בפֿרט פֿון לאַטײַניש און פֿון די ראָמאַנישע און דײַטשישע שפּראַכן (אַרײַנגערעכנט ייִדיש), בשעת איר פֿאָנאָלאָגיע איז באַווירקט געוואָרן פֿון סלאַווישע שפּראַכן.

דער אלפאבעט פון עספעראנטא איז באזירט אויפן לאטיינישן אלפאבעט, אָן די אותיות q ,w ,x ,y אבער מיט נאך זעקס אותיות מיט טאגן: ĉ ,ĝ ,ĥ ,ĵ ,ŝ ,ŭ.

באקאנטע שרייבער אויף עספעראנטא

[רעדאַקטירן | רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

זעט אויך

[רעדאַקטירן | רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

וועבלינקען

[רעדאַקטירן | רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]
Wikipedia
Wikipedia
 וויקיפּעדיע אויף עספּעראַנטאָ
גענומען פֿון "https://yi.wikipedia.org/w/index.php?title=עספעראנטא&oldid=590713"