Jîn-koân

Jîn-kôan, kán-tan kóng, sī lán lâng chêng chhut-sì to̍h ū, sī chū-jiân kôan-lī. Àn-chiàu Chū-jiân-hoat ê kái-soeh, jîn-kôan sī só·-ū ê lâng lóng ū, bōe-tàng thâi sak tàn-tiāu ê kôan-lī. Chi-chhî chit-chióng koan-tiám ê lâng, jīn-ûi chū-iû kah ûi-chhî ha̍p-lí ê seng-o̍ah phín-chit, sī chò-lâng ê ki-pún tiâu-kiāⁿ.

Lán kóng ká-sú ū chi̍t-chióng kôan-lī sī bē-tit chhú-siau he̍k-chiá the̍h-tiāu ê, án-ne che to̍h-sī leh kóng chit-chióng kôan-lī bōe-sái hō· lâng the̍h-lâi si-sià, the̍h-lâi bé-bē, i bô su-iàu siū lâng phoe-chún, mā bô lâng ē-tàng hān-chè. Khó-pí-kóng, chi̍t-ê lâng bē-sái kā ka-kī bē hō· lâng chò lô·, in-ūi bô lâng ū kôan án-ne chò, pau-koah i pun-sin.

Nā beh kóng kôan-lī pun-sin sī chi̍t-ê hōan-ûi chin khoah ê khài-liām, án-ne, kôan-lī to̍h ū pah-pah-chióng, múi-chi̍t-chióng kôan-lī ê sèng-chit kah lōe-hâm hōan-sè to̍h bô kāng-khóan. Ū-ê lâng jīn-ûi it-chhè kôan-lī lóng sī bōe-tàng jîn-ûi lâi kā i chhú-siau a̍h-sī tàn-tiāu, put-jî-kò mā ū-lâng bô tông-ì chit-chióng koan-tiám, in jīn-ûi pēng m̄-sī só·-ū ê kôan-lī lóng bē-sái khì kā chhú-siau. Chū kó·-chá kàu-kah chit-chūn, bô-kâng koan-tiám ê phái-pia̍t to̍h sī án-ne put-tōan teh sio-chèⁿ ,ti̍t-ti̍t leh lí-lūn.

Chóng--sī, ū-ê kôan-lī, tī it-poaⁿ chèng-siông ê chêng-hóng chi-hā sī sîn-sèng put-khó chhim-hōan ê. Pí-lūn seng-chûn-kôan, khí-sò·-kôan, m̄ chò lâng lô·-lē ê kôan-lī, m̄ hông phiⁿ ê kôan-lī, m̄ siū lâng lêng-tî (lêng-tī) ê kôan-lī.

Sè-kài jîn-kôan soan-giân

Liân-ha̍p-kok tī 1948 nî hoat-piáu "Sè-kài jîn-kôan soan-giân" (http://www.unhchr.ch/udhr/lang/chn.htm). Che sī chi̍t-thò jîn-kôan ê phiau-chún, sī choan-kang leh pí-kàu kok-kok chèng-hú, kok cho·-chit thôan-thé kah múi-chi̍t-ê lâng tùi hiōng-sio chi-kan ê hêng-ûi, án-chóaⁿ lâi siong-chhù kah pau-iông ê. Sè-kài jîn-kôan soan-giân thê-chhut 1-ê khài-liām:

tī kong-lêng-he̍k lāi ê jîn-kôan sī phó·-piàn chûn-chāi ê, put-khó hun-koah ê, chū chhut-sì to̍h í-keng kū-pī ê.

Sè-kài jîn-kôan soan-giân bêng-khak hān-chè kok-ka ê hêng-ûi, kok-ka tùi kong-bîn ê gī-bū (siang-chân ê hâm-gī, mā pau-koah kôan-lī chāi-lāi).

Sè-kài jîn-kôan soan-giân ê chú-iàu lōe-iông lō·-bóe ôan-á cheng-ka 2-pún kū-pī hoat-lu̍t iok-siok-le̍k ê kong-iok:

• Kong-bîn kah Chèng-tī Kôan-lī Kok-chè Kong-iok [1] (http://www.unhchr.ch/html/menu3/b/a_ccpr.htm) (1966 nî khai-hòng chhiam-sú, 1976 nî 3 ge̍h 23 hō seng-hāu)
• Keng-chè, Siā-hoe kah Bûn-hòa Kôan-lī Kok-chè Kong-iok [2] (http://www.unhchr.ch/html/menu3/b/a_cescr.htm) (1966 nî khai-hòng chhiam-sú, 1976 nî 1 ge̍h 3 hō seng-hāu).

Kî-thaⁿ khah tiōng-iàu ê jîn-kôan kong-iok pau-koah:

• Ū-hông hām Chêng-hoat Chéng-cho̍k Bia̍t-cho̍at Chōe-hêng Kong-iok [3] (http://www.unhchr.ch/html/menu3/b/p_genoci.htm) (1951 nî seng-hāu)
• Kìm-chí Khok-hêng Kong-iok [4] (http://www.unhchr.ch/html/menu3/b/h_cat39.htm) (1984 nî seng-hāu)
• Siau-tû Jīm-hô Hêng-sek Chéng-cho̍k Kî-sī Kok-chè Kong-iok [5] (http://www.unhchr.ch/html/menu3/b/d_icerd.htm) (1969 nî seng-hāu)
• Siau-tû Jīm-hô Hêng-sek Hū-lú Kî-sī Kok-chè Kong-iok [6] (http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/frame.htm) (1981 nî seng-hāu)
• Liân-ha̍p-kok Jî-tông Kôan-lī Kong-iok [7] (http://www.unicef.org/crc/crc.htm) (1989 nî seng-hāu)
• Kok-chè Hêng-sū Hoat-têng Lô-má hoat-kui (2002 nî seng-hāu)

Gōa-pō͘ liân-kiat

• Amnesty International
• Siu-kái Jîn-kôan - Russia