Wys bron van Haas

{{Taksoboks
| name = Hase
| fossil_range = Laat [[Eoseen]]-[[Holoseen]], {{Fossiel tydperk|53|0}}
| image = Rabbit in montana.jpg
| image_width = 250px
| image_caption =
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
| subphylum = [[Vertebrata]]
| classis = [[Mammalia]]
| ordo = [[Lagomorpha]]
| familia = [[Leporidae]]<br /><small>ten dele</small>
| subdivision_ranks = Genera
| subdivision =
''[[Pentalagus]]''<br />
''[[Bunolagus]]'' (Oewerkonyn)<br />
''[[Nesolagus]]''<br />
''[[Romerolagus]]''
''[[Brachylagus]]''<br />
''[[Sylvilagus]]''<br />
''[[Oryctolagus]]''<br />
''[[Poelagus]]''
}}

'''Hase''' is klein [[soogdier]]e wat aan die [[orde (biologie)|orde]] van ''haasagtiges'' (''Lagomorpha'') en [[familie (biologie)|familie]] van ''hase en konyne'' (''Leporidae'') behoort. Daar is sowat vyftig verskillende [[spesie]]s van hase en konyne. Hase word oor groot dele van die wêreld aangetref.<ref name=eircom>{{cite web |url=http://homepage.eircom.net/~edrice/mammals/rabbit.htm |title=Irish Mammals – Rabbits |publisher=eircom.net |access-date=5 November 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180122122328/http://homepage.eircom.net/~edrice/mammals/rabbit.htm |archive-date=22 Januarie 2018 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Hulle leef in families en vreet hoofsaaklik [[gras]] en [[blaar|blare]]. In die natuur bly hase in gate, wat hulle self grawe. Hase is bekend vir [[spring]] en [[wortel (groente)|wortels]] vreet.

Hase het 'n komplekse sosiale struktuur (soos [[hond]]e) en handhaaf 'n streng hiërargie. As hase gelukkig is, staan hulle ore regop. Wanner hulle nie goed voel nie, lê die ore plat.

Omdat hase prooidiere is, is hulle uiters versigtig in oop ruimtes. As gevaar dreig, vries en verstar hulle. Hulle het 'n wye visie wat selfs die lugruim dophou. Hulle vyande is [[jakkals]]e en [[hond]]e, maar ook [[beer|bere]], [[slang]]e en [[roofvoël]]s. Sommige mense jag ook hase. Hulle ontvlugtingsmetode is om na hul gate te hardloop, waar hulle meestal veilig is.

[[Lêer:Baby rabbit.JPG|duimnael|links|'n Jong hasie loer tussen die gras deur.]]
[[Lêer:Lepus_saxatilis,_Grootvadersbosch.jpg|duimnael|links|'n [[Kolhaas]].]]

In die natuur het hase baie dinge om te doen. Hulle soek kos, verdedig hulle gebiede en reproduseer. Hase in gevangenskap, daarteenoor, word dikwels onvoldoende gestimuleer, wat tot gedragsprobleme en swak gesondheid kan lei. Die verwagte lewensduur van 'n haas is ongeveer 9 tot 12 jaar. Die oudste haas, sover bekend, het 18 jaar oud geword.

Hase het 'n dratyd van sowat 31 dae. Die wyfie kan 12-13 kleintjies kry, maar in buitengewone omstandighede tot 18, of so min as slegs een. Sommige [[mens]]e hou hase as troeteldiere aan. Hase word ook vir hulle [[vleis]] geteel.

== Bou en gedrag ==
Die opvallendste kenmerke van hase is hul groot ore en kort, regop stert, waarvan die onderkant wit is. Die stert dien as ŉ alarmsein vir soortgenote wanneer hulle vlug. Fluithase, dikwels ook genoem muishase, lyk uiterlik meer na 'n muis as na 'n haas. Hulle is baie kleiner, het geen stert nie en klein oortjies. Hul agterpote is ook nie, soos by ander hase, langer as die voorpote nie. Hase beweeg gewoonlik huppelend voort, maar as gevaar dreig, gaan hulle oor in 'n gestrekte galop.

Hulle verkies oop terrein, sommiges in vogtige klimaat en ander in halfwoestyne, waar hulle 'n vlak lêplek in die gras of onder bossies maak. Hulle lewe alleen of in pare, maar nooit in kolonies soos konyne en fluithase nie. Laasgenoemde hou veral in koue klimaatstreke hoog bokant seespieël tussen rotse. Hase paar verskeie kere per jaar. Haasmannetjies gedra hulle baie eienaardig tydens die bronstyd.

Hulle kom in groepe bymekaar, huppel en spring op dieselfde plek rond en hewige gevegte kan tussen mededingers ontstaan. Die wyfie is 40 tot 50 dae dragtig en die kleintjies (afhangende van die soort, tussen 2 en 15) is by geboorte reeds goed ontwikkel. Hulle is heeltemal behaard en hul oë is oop. Hoewel hulle met moedersmelk gevoed word, vreet hulle reeds van die eerste dag af ander kos. Fluithase is net sowat 30 dae dragtig. Die kleintjies is behaard, maar hul oë is toe. Jong konyne word heeltemal naak en blind gebore.

== Verspreiding ==
Verteenwoordigers van die orde ''Lagomorpha'' kom met uitsondering van 'n paar eilande oor die hele wêreld voor. Aanvanklik was daar geen haasagtiges in [[Australië]] nie, maar nadat 3 pare konyne ingevoer is, het hulle weens 'n gebrek aan natuurlike vyande daar so vermeerder dat hulle ŉ plaag geword het en dat streng maatreëls getref is om hulle te bestry. In die [[Alpe]], [[Skotland]], Ierland en [[Skandinawië]] kom die sneeuhaas (''Lepus timidus'') voor.

In die somer is sy vel vaal bruin, maar onder invloed van dalende temperatuur en die verandering in die ligintensiteit word dit in die winter spierwit. Net die punte van die ore bly swart. Hierdie haas se gedrag herinner meer aan 'n konyn. Wanneer gevaar dreig, kruip hy byvoorbeeld in 'n gat weg. Die sneeuskoenhaas (''Lepus americanus)'' is 'n Amerikaanse verwant van die sneeuhaas. Sy vel word ook in die winter wit en hy kry boonop hare aan die onderkant van die pote om beter op die sneeu te kan beweeg.

Een van die hase met die grootste verspreidingsgebied is die Kaapse haas (''Lepus capensis''). Buiten in Suid-Afrika is hy ook inheems in ander dele van [[Afrika]], die hele [[Sentraal-Asië]] en [[Spanje]]. Hy is ook later na [[Suid-Amerika]], Australië, [[Nieu-Seeland]] en na sommige dele van [[Noord-Amerika]] gebring, waar hy goed aard.

Hase kom ook in [[Wes-Japan]], [[Indië]], [[Sumatra]] en [[Assam]] voor. Die poolhaas (''Lepus arcticu''s), die grootste van alle haassoorte, kom In die noorde van Noord-Amerika en in [[Groenland]] voor. Fluithase kom in [[Suidoos-Rusland]], Sentraal- en [[Noord-Asië]] en in Noord-Amerika voor.

== Verwysings ==
{{Verwysings}}

== Bronne ==
* [[Wêreldspektrum]], 1982, ISBN 0908409508 band

== Eksterne skakels ==
* {{Commonskat-inlyn|Rabbits}}

{{Taksonbalk}}

[[Kategorie:Hase en konyne]]