Hugenoot
Die Hugenote was Protestante in Frankryk, of wat uit Frankryk gevlug het, gedurende die 16de en 17de eeue. Die Hugenote was Calviniste en het dus besware gehad teen Katolieke sienings en gebruike. Die aantal Hugenote het aansienlik toegeneem tussen 1555 en 1562, hoofsaaklik adellikes en stadsbewoners. Teen 1562 was daar 'n geskatte twee miljoen Hugenote, en was ongeveer die helfte van Frankryk onder Hugenote beheer.
Die herkoms van die woord Hugenoot is onseker, maar is waarskynlik ontleen aan die Frans huguenot wat afkomstig is van die Geneefse eyguenots, bondgenote teen die hertog van Savoye, van die Switserse Duits Eidgnosse(n), eedgenote, bondgenote wat vanaf die 14de eeu die algemene aanduiding vir inwoners van die Switserse konfederasie was. Die variant huguenot is waarskynlik beïnvloed deur die naam van een van die leiers van die opstand teen die hertog van Savoye, Hugues de Besançon uit Genève. Die meeste Switsers wat in opstand gekom het was voorstanders van die Reformasie en die term is aanvanklik deur die katolieke as 'n skelwoord gebruik. Franse protestante het die skelnaam as erenaam begin gebruik. Veral tydens die bewind van die konings Frans II (1559–60) en Karel IX (1560–74) het dit groot politieke betekenis verwerf.[1]
Vervolging
Daar was wedersydse geweld en aanvalle tussen die hugenote en die katolieke. Die toestand het gou tot na aan burgeroorlog ontwikkel. Gedurende die grootste deel van die 16de eeu is die hugenote vervolg, wat teen die einde van daardie eeu tot grootskaalse interne geloofsoorloë gelei het. In 1561 het die Edik van Orléans egter die vervolging vir 'n paar jaar gestop, en met die Edik van Sint-Germain is hugenote se geloofsvryheid vir die eerste keer erken (17 Januarie 1562). In 1572 is duisende hugenote tydens die St Bartolomeusnagslagting vermoor, en amnestie is die volgende jaar toegestaan. Die vyfde heilige oorlog teen die hugenote het op 23 Februarie 1574 begin, en konflik het aan en af aangehou tot 1598 toe koning Hendrik IV die Edik van Nantes uitgevaardig het wat protestante volle geloofsvryheid en gelyke regte met katolieke gegee het.
Lodewyk XIV het die vervolging van die protestante hervat. Hy het sy soldate, die gevreesde dragonades, by protestante huisgesinne ingekwartier en die lewe vir hulle so ondraaglik gemaak het dat baie gevlug het. Hy het uiteindelik die "onherroeplike" Edik van Nantes herroep in 1685 en het Protestantisme onwettig verklaar met die Edik van Fontainebleau. Hierna het baie hugenote na omliggende protestante lande gevlug, soos die Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande en veral Pruise, waar die Calvinistiese Groot Keurvors Frederik Willem hulle verwelkom het om sy oorloggeteisterde en onderbevolkte land te help opbou.
Die Hugenote vlug
Reeds voor die grootskaalse emigrasie van Hugenote na die Kaap van Goeie Hoop in 1688-1689 het enkele Hugenote vlugtelinge aan die Kaap gevestig. Onder hulle was Francois Viljoen (arriveer 1671) en die broers François en Guillaume du Toit (arriveer 1686). Trouens, Maria de la Quellerie, eggenote van Jan van Riebeeck, was 'n Hugenoot en haar vader 'n Hugenote predikant in Nederland. Hulle verlaat egter die Kaap van Goeie Hoop in 1672 en vertrek na die Verre-Ooste.
Op 31 Desember 1687 het 'n groep Hugenote per skip vanaf Nederland, waarna hulle te vore uit Frankryk gevlug het, na Suid-Afrika geseil. In die volgende jaar begin die georganiseerde emigrasie van Franse Hugenote vanuit Nederland na die Kaap die Goeie Hoop, waar die setlaars hulle hoofsaaklik in die omgewing van die huidige Franschhoek gevestig het. Die grootste groep Hugenote (sowat 180 in totaal) het hulle in die jare 1688 en 1689 aan die Kaap van Goeie Hoop gevestig.
In 1707 het die staatsgesubsideerde emigrasie tot ‘n einde gekom, maar het enkele Hugenote nog op eie stoom na die Kaap gekom, waaronder: 1710 – Pierre Labuschagne; 1717 – Anna Maria Bacat; 1718 – Jacques Naudé; 1723 – Jean Blignaut 1726 – Francois Guilliaumé (Giliomee).
Die Hugenote het 'n groot rol in die geskiedenis van Suid-Afrika gespeel, veral in land- en wynbou, en baie Suid-Afrikaners het vandag nog Franse voorname en vanne. Die Hugenotemonument in Franschhoek is op 7 April 1948 ingewy, en die Hugenote Gedenkmuseum op dieselfde perseel is nege jaar later opgerig.
Duisende ander het na die terugtrekking van die Edik van Nantes na die dertien Britse kolonies in Noord-Amerika gevlug. Onder hulle was 'n silwersmit Apollos Rivoire, wat later sy naam sou verengels. Hy gee later dié naam en sy beroep aan sy seun, Paul Revere, 'n beroemde Amerikaanse revolusionêr. Vele het ook gevlug na Engeland, Duitsland, Nederland en Ierland, en so ver as Switserland en selfs Pole.
Die regte van Hugenote in Frankryk is gedeeltelik herstel met die Edik van Verdraagsaamheid op 28 November 1787. Daar woon vandag nog steeds baie min Protestante in die omgewing van die stad Montpellier in die suide van die land.
Verwysings
- ↑ Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Besoek op 26 Desember 2007