Gert Alberts

Gert Alberts (1836-1926), leier van die eerste Dorslandtrek.

Gert Andries Jacobus Alberts (Swellendam, Kaapkolonie, 3 Januarie 1836 – Humpata, Portugees-Wes-Afrika, 29 Maart 1927), was leier van die eerste groep Dorslandtrekkers.

Begin van die trek

Omstreeks 1858 moes Alberts hom in die distrik Cradock bevind het, want minstens een van sy kinders is daar gebore. Hy het sy plaas in die wyk van Pretoria op 20 Mei 1874 verlaat, vergesel van Rudolph en Jan Holtshausen, om oor Rustenburg, Bierkraal en Witfontein tydsaam noordwaarts te trek. Ds. L.J. du Plessis, Gereformeerde leraar van Rustenburg van 1872 tot 1880, het op 14 April 1875 (of kort tevore) ’n afskeidsdiens vir die trekkers gehou voor hulle Transvaal verlaat het, maar dis nie bekend of Alberts ook onder dié was wat dié diens meegemaak het nie. Ten tyde van die trek was hy 'n afgetrede diaken van Pretoria. Op 12 April; dus twee dae voor hulle finaal die uittog uit Transvaal sou aandurf, het Alberts, R.F. Holsthuizen, oudouderling van die gemeente Pretoria, en J.A. Kruger, afgetrede Pretoriase diaken, en verder die ander trekkers wat nie persoonlik onderteken het nie, die volgende in 'n brief aan die Sinode van die Gereformeerde Kerk geskryf: “Seer veel geagte en eerw. Sinode, ons maak u hiermee bekend dat ons die land, naamlik die Transvaalse Republiek, gaan verlaat om te emigreer na ’n afgeleë land; maar ons onttrek ons nie aan u eerwaarde Sinode en ons Kerkgemeenskap nie, ons hoop en wens is, as ons in die afgeleë land gevestig is, deur die hulp en bystand van die Here, dat die eerw. Sinode ons sal ondersteun in al ons kerklike behoeftes sodat die koninkryk van Jesus Christus verder uitgebrei mag word ...” (vrylik vertaal uit die Nederlands)

Enkele maande nadat Alberts begin trek het, het ander trekkers hulle by sy geselskap aangesluit. Toe hy 'n jaar later Holfontein bereik, het die groep uit 13 families bestaan, van wie drie weldra omgedraai draai het. Nadat hulle verlof verkry het van Kgama, opperhoof van die Bamangwato in Betsjoeanaland, om deur sy gebied te reis, het hulle die tog langs die Limpoporivier oor Matotse na Sjosjong voortgesit. Daar verdeel het Alberts die trekkers in drie groepe verdeel en elkeen afsonderlik twee dae ná mekaar deur die Dorsland na die Meersrivier laat trek om te keer dat te veel mense en vee op 'n keer by die seldsame watergate saamdrom. ’n Oponthoud is veroorsaak deur die vyandige kaptein Moremi en sy rooflustige onderdane, maar Alberts kon hom oorreed hom hulle verder te laat trek.

Op Rietfontein, Namaland

Ter wille van beter dissipline laat het Alberts trekregulasies laat opstel en is hy formeel tot kommandant gekies. Ná 'n drie maande lange verblyf op Ghanzi, steeds in Betsjoeanaland, het die trekkers Rietfontein (tans aan die grens tussen die Noord-Kaap en Namibië, bereik, waar die Oorlam-opperhoof, Lamberts, Alberts vergunning gegee het om daar te vertoef. Opperhoofde soos Taaibosch (Riet) Massouw, Moses Witbooi en Maharero het egter hewig beswaar daarteen gemaak dat die trekkers daar bly. Alberts het diplomaties opgetree en die beswaarmakers probeer sus. Hy kon daarin slaag om by kaptein Jan Jonker verlof te kry om gebruik te maak van water in die omgewing van Rietfontein. Sy hoop om in Namaland (die latere Suidwes-Afrika) 'n woonplek te kry, hetsy by wyse van konsessie of met geweld, nadat ander trekkers die geledere van sy aanhangers versterk het, is verydel deur die intriges van Maharero wat uitgeloop het op 'n beroep van die betrokke opperhoofde op die Britse regering aan die Kaap om die immigrasie van Boere na hul gebied te verhinder.

Na Portugees-Wes-Afrika

Ná 'n twee jaar lange verblyf op Rietfontein het verkenners wat hy noordwaarts gestuur het, Alberts berig gebring dat 'n ander groep trekkers op hul tog deur die Dorsland in die moeilikheid geraak het. Hy het besluit om hulle onmiddellik te hulp te snel. In Julie 1877 het die trekkers Rietfontein verlaat en na die Tebraveld te trek, waar hulle self weldra in die moeilikheid sou beland.

Toe die verskillende groepe Dorslandtrekkers ses maande later verenig en J.F. Botha tot kommandant verkies word, is Alberts van sy amp onthef, maar hy het Botha getrou met raad en daad bygestaan. Die trek onder kmdt. Botha het op 4 Januarie 1881 op Humpata aangekom en bestaan uit 55 families met 61 waens. Op 23 November 1882 het die trekkers Portugese burgerskap gekry. Alberts het Botha tydens sy onderhoud met W.C. Palgrave vergesel, was lid van die kommissie wat met die Portugese owerheid in Angola aangaande 'n nedersetting aldaar onderhandel het en was aktief betrokke by die stigting van die kolonie op Humpata, waar hy die res van sy lewe sou deurbring. Hy was blykbaar een van heelparty immigrante in Angola wat gereeld visioene van 'n godsdienstige aard gehad het.

Hy was twee keer getroud, eers met Johanna Francina Bester van Swellendam en, ná haar dood, met Petronella le Grange. Nege kinders is uit die eerste huwelik gebore en vyf uit die tweede.

Waardering

Dr. G.P.J. Trümpelmann skryf in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel III Alberts was 'n verstandige trekleier wat diplomaties opgetree en omsigtig te werk gegaan het. Hy het nie net sy mense se belange behartig nie, maar wou ook voorsiening maak vir staanplek vir die ander trekkers. "Hy het teenoor hulle naasteliefde betoon en in teëstelling met ander voormanne, samewerking gesoek. Belangrik is die feit dat hy sy vaderland nie om politieke of godsdienstige redes verlaat het nie, maar omdat hy sy treklus nie kon beteuel nie."

Bronne

• (af) Krüger, prof. D.W. en Beyers, C.J. (hoofred.) Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel III. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, 1977.
• (af) Jooste, prof. dr. J.P. (1959). Die Geskiedenis van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika 1859-1959. Potchefstroom: Administratiewe Buro van die Gereformeerde Kerk.
• (af) Spoelstra, dr. Bouke. 1963. Die Doppers in Suid-Afrika 1760–1899. Kaapstad, Bloemfontein, Johannesburg: Nasionale Boekhandel Bpk.

Sien ook

• Jan Harm Robbertse