Agogik

Agogik (vo altgriechisch ἄγειν ágein, dytsch (aa-)füürè, (aa-)leitè) benamst d Kunscht vo dè lychtè Voänderung vum Tempo im Raamè von èm musigalischè Vordraag bzw. Musig-Stüggle.

Allgmeines

D Leeri vo dè Tempovoänderungè wörd nõch èm Rymann Hugo Agogik dauft. Dè Rymann hèt sèllèn Begriff 1884 i d Musigschprõch ygfüürt.

D Änderungè ligèd ußerhalb vo dè mechanischè Tempowärt (Metronom) un sin Bschtanddeil vo dè musigalischè Interpretation durch dè Dirigänt odder dè Solischt. Sèll drǜfft vo allem uff feinschti Temponuancè innerhalb vo musigalischè Phrasè bi melodischè odder harmonischè Höhepüngt, wo dè Vordraag uusdruggsvoll glidèrè un läbbig machè. So chönnèd großi Intervallschprüng è bitzeli mee Zit bruuchè wiè chlyneri Schritt, un harmonischi Vorhalt odder dè erschti Don von èrè Zweier-Bindung wörrèd oft è wèng länger zogè.

Größeri Tempoänderungè cha dè Komponischt durch Uusfüürungsaawysungè i dè Partidur aazeigè, z. B.

• accel. (accelerando) – schnèller wörrè
• string. (stringendo) – bressyrè, fürsi machè
• ritard. odder rit. (ritardando) – langsamer wörrè
• rall. (rallentando) – peu à peu langsamer wörrè
• riten. odder rit. (ritenuto) – Zitmaß (sofort) zrugg nää, quasi subito ritardando
• smorz. (smorzando) – absèrblè
• più (odder meno) mosso – è bitzeli läbbiger (resp. è bitzeli laamè)

evtl. au mit tǜpischè Zuèsätz wiè: poco (‚è bitzeli‘), poco a poco (‚peu à peu‘), odder ma non troppo (‚nit z vill‘) .

Diè künschtlerisch bedingtè Tempovoänderungè chönnèd zämmè mit dè Lutschtärkiänderungè gmacht wörrè. Beidi zämmè bildet dè Chèrn vo dè Vordraagskunscht von èm Musiger un mit èm wǜrkungsvollè Gebruuch zeigt sich sini musigalischi Uusdruggsfähigkeit un künschtlerischi Geischtes- un Empfindungsryyfi. Oft füürèd sèlli größerè Tempovoänderungè vo eim (evtl. durch Metronomaagaabè bezeichnètè) Uusgangstempo in è neus Tempo. In è Huufè Fäll isch d Beschlünigung von èm Tempo abber Interpretationssach.

Accelerando

Accelerando (italiènisch für ‚schnèller wörrè‘) un Stringendo benamsèd s allmäälichi Beschlünigè von èm Tempo wôrend èm Stugg.

Ritardando

S Gegendeil vom Accelerando isch s Decelerando, wo s suksessyve Volangsamè vom Tempo in èm Stüggle bezeichnèt. Variantè vom Decelerando sin s Ritardando (italiènisch für ‚voschpötè‘) odder Rallentando (italiènisch für ‚vozögèrè‘).

Ritenuto

S Ritenuto (italiènisch für ‚zrugghaaltè‘) isch im Unterschyd zum Ritardando è abrupti, sofortigi Tempovolangsamung.

Well sowoll Ritardando wiè auch Ritenuto mit rit. mèngmòl abchürzt wörrèd, cha s zuè voschiddènè interpretatorischè Versionè cho. Sèll cha mò oft vohindèrè, idèm mò s wôrschinlicheri Ritardando voruussetzt. È baar Komponischtè bruuchèd au d Abchürzung riten., um Vowechslungè z vomydè.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Agogik_(Musik)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.