D Alters- und Hinterlasseneversicherig

D Alters- und Hinterlasseneversicherig (AHV) isch die obligatorischi Ränteversicherig in dr Schwiz. Si bildet zämme mit dr Invalideversicherig (IV) und de Ergänzigsläistige die ersti – staatligi – Süüle vom schwizerische Dreisüülesüsteem, wo dr Existänzbedarf aagmässe sött sichere. D AHV het dr Charakter vom ene Solidaridäätswärk.

D Fraue bechömme Altersränte vom volländete 64. Altersjoor aa, d Manne vom volländete 65. Altersjoor. Es isch mööglig, no vor em 64./65. Altersjoor AHV-Ränte z bezie, aber nume under bestimmte Uflaage und mit ere Chürzig vo dr Ränte. Mä cha s au bis zu fümf Joor ufschiebe, en AHV-Ränte z verlange. Dr Zueschlaag zur Ränte hängt drvo ab, wie lang mä s ufgschoobe het. Witwe und Witwer bechömme Hinterlasseneränte, wenn si im gmäinsame Hushalt ummündigi Chinder häi oder sonigi, wo no usbildet wärde.

Gschicht

Vo dr früeje Nöizit aa isch d Fürsorg mee und mee vo de zivile Behörde übernoo worde. In dr Zit vo dr Ufkläärig und vor allem im 19. Joorhundert isch au d Rolle bi dr Absicherig, wo d Zümft sit em Spoote Middelalter gspiilt häi chliiner worde. Scho im 18. Joorhundert si Verein und Gnosseschafte as brivati Hinderlasseneversicherige gründet worde, wie zum Bischbil d Witwen- und Wäisekasse z Baasel, wo zum Däil wie d Witwe- und Waisekasse vo de Baasler Passemänter 1788 vo dr Obrigkäit aagstosse worde si.

D Loonaarbed het sich usbräitet, d Aarbetschreft si mobiler worde und d Lääbeserwartig isch gstiige, so dass die dradizionelle Forme vo dr Altersvorsorg usghöölt worde si, was d Fürsorg erheblig belastet het. Aber im groosse Ganze isch vom Staat us in dr Schwiz nume weenig bassiert, au wo im letschte Viertel vom 19. Joorhundert d Aasichte über d Armuet sich häi afo ändere. Z Dütschland hingege häi d Blään, wie mä d Altersarmuet, wo wit verbräitet gsi isch, chönn überwinde, 1889 zur Gründig von ere öffentlig-rächtlige Inwalididääts- und Altersversicherig gfüert. Ideä wie diä si vom Grütliveräin understützt worde, aber nüt isch vorwärtsgange. Au die politische Unrueje, wo noch em Erste Wältchrieg usbroche si und im Landessträik kulminiert häi, häi lang käini Resultat brocht. Kommissioone si zwar iigsetzt worde, aber erst am 6.12.1925 isch s zur Abstimmig choo über die brinzipielli Iifüerig von ere AHV und ere Invalideversicherig (IV) und d Vorlaag isch aagnoo worde. S Gsetz, wo s hät sötte umsetze, isch aber am 6.12.1931 klar abgleent worde.

In vile öiropäische Industriistaate si bis zum zwäite Wältchrieg Ränteversichrige iigfüert worde. In dr Schwiiz het s denn obligatorischi Altersversichrige nume in Glarus (1916), Appezäll Usserrhode (1925) und Basel-Stadt (1932) gee und freiwilligi in Nöieburg (1898) und im Waadt (1907).

Für dass es nid wider eson e Debakel wie noch em Erste Wältchrieg gääb, wo d Weermanne ooni nüt doogstande si, wo si demobilisiert worde si, het dr Bundesroot s Vollmachtereschiim usgnützt und am 20.12.1939 d Loonersatz-Ordnig für Weermanne (LVEO, spööter Erwärbsersatzordnig (EO)) iigfüert. Die het sich us Biidrääg vo de Aarbetnäämer und Aarbetgääber finanziert und eme Zueschuss vom Bund. Dr Schwizerischi Gwärkschaftsbund (SGB) het 1940 welle, ass us däm Süsteem denn emol en AHV wurd. D Aarbetnäämerverbänd, die Sozialdemokratischi Bartei (SP) und die Freisinnig-Demokratischi Bartei (FDP) häi 1942 in däm Sinn en Iniziative lansiert. 1944 isch schliesslig en Expärtekommission zämmegstellt worde, wo im Merz 1945 iire Bricht vorgläit het. Dä het e Räntenalter vo 65 vorgsee, abgstuefti Ränte, Usgliichskasse, e Finanzierig, wo noch em Umlagverfaare und über Loonbrozänt gwichdet gsi isch, und wo für alli natürlige Persone, wo in dr Schwiz gwoont häi obligatorisch gsi isch und für die Uslandschwiizer, wo bi Aarbetgääber aagstellt si, wo s Domizil von ene in dr Schwiz gsi isch. Wo Schluss mit em Aktivdienst gsi isch - und dorum au mit dr LVEO - isch für 1946-47 en Übergangsordnig iigfüert worde. Am 20.12.1946 häi bäidi Kammere s Gsetz, wo fast idäntisch mit em Vorschlaag vo dr Expärtekommissioon gsi isch, fast äistimmig aagnoo. Die Rächtsliberale häi e Referendum verlangt, wo au vo Kräis under de Undernäämer und de Katholisch-Konservative understützt worde isch. Das isch am 6.7.1947 mit vier Fümftel vo de Stimme verworfe worde. S AHV-Gsetz isch am 1.1.1948 in Chraft dräte.

Sit denn häi sich d Bedürfniss vo dr Zit und d Demografii gänderet und mä het d AHV in zää Revisione dr nöije Wikligkäit immer wider aabasst. Sit 2024 hän d Manne und d Fraue s gliich Räntenalter, nämlig 65.

D Organisazion

D AHV het meer oder weniger die gliichi Struktur wie d Invalideversicherig und isch mit dere au organisatorisch äng verbunde.

Zwäi Beriich vo dr AHV sin zentral organisiert. S Bundesamt für Sozialversicherig basst uf, ass s Gsetz überall gliich aagwändet wird. Die Zentrali Usgliichsstell (ZAS) z Gämf füert d Buechhaltig vo dr ganze AHV und vo iire bechunnt jedi versichereti Person e Versicheretenummere über. Alli andere Ufgoobe wärde vo de Usgliichskasse gmacht. Vo dene git s mee as hundert und si wärde vo Verbänd, Aarbedgääber, de Kantön und em Bund dräit. D Usgliichskasse si au d Aasprächpartner vo de Versicherete.

Die Versicherete

Obligatorisch bi dr AHV versicheret si:

• alli Persone vo zwanzgi aa (Erwärbsdäätigi vo 18i aa), wo in dr Schwiz wohnhaft sin, also au Studänte und Persone, wo nid erwärbsdätig si. Usgno si Persone, wo wäge zwüschestaatlige Verdrääg (bsundrigs die «Bilaterale II») in andere Staate pflichtversicheret si
• Aarbetnäämer, wo im Usland woone, aber in dr Schwiz schaffe
• Schwizer Bürger, wo bim ene Schwizer Aarbetgääber im Usland beschäftigt si.

Freiwillig chönne sich lo versichere

• Staatsaaghörigi vo dr Schwiz, dr EU oder dr EFTA, wo mindestens 5 Joor lang obligatorisch bi dr AHV versicheret gsi si und grad drnooch sich usserhalb vo dr Schwiz, dr EU und dr EFTA niiderlöön.

Litteratur

• Bernard Degen: Alters- und Hinterlassenenversicherung (AHV). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.

Weblingg

• Multimedia-Dossier zum Thema «Altersvorsorge zerstört?» SF Wissen (wissen.sf.tv) 7. September 2009, aktualisiert 24. November 2012; abgrüeft am 30. Dezämber 2012
• Webpräsenz der Informationsstelle AHV/IV
• Webpräsenz des Bundesamtes für Sozialversicherung (bsv.admin.ch) abgrüeft am 30. Dezämber 2012
• Erklärung der Prüfziffernberechnung (für die alte AHV-Nummer)
• C. A. Zehnder: über eine neue AHV-Nummer
• Gesetzliche Grundlage (AHV-Gesetz)
• Reform der AHV Bundesamt für Sozialversicherung (bsv.admin.ch) abgrüeft am 30. Dezämber 2012

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Alters-_und_Hinterlassenenversicherung“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.