Saltar al conteníu

Alfabetos bráhmicos

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia

La familia de alfabetos bráhmicos ye una familia de silabarios (sistemes d'escritura) usaos nel Asia meridional y el Sureste Asiáticu, y en partes d'Asia Central y l'Este d'Asia, que baxa del silabariu brahmi.

Los silabarios individuales son conocíos como «escritures bráhmicas» o «escritures índiques».

Estes escritures son usaes en munches llingües, como les indoeuropees, sino-tibetanes, mongóliques, drávides, austroasiátiques, austronesies, tai, dacuando la japónica y probablemente el coreanu.

Historia

[editar | editar la fonte]

Los silabarios bráhmicos baxen de la escritura brahmi de la Historia d'India Antigua India. La primer fonte fidedigna ye la inscripción Vikramkhol. Dellos estudiosos creen que s'anició a partir del brahmi, o siquier foi inspirada pol alfabetu araméu. Otros especulen que pudo tener un orixe nel Subcontinente indiu, al traviés de la escritura del Indo. Esta familia puede, de la mesma, derivar del cuneiforme sumeriu o desenvolvese aisllada d'otres llingües.

La más importante de la familia ye'l silabariu devanágari, que s'utiliza pa escribir munchos idiomes de la India y Nepal, ente ellos el sánscritu, l'hindi, el konkaní, el maratí, el nepalés y el nepal bhasa (‘idioma de Nepal'). Otres escritures bráhmicas del Norte son el nagari del Este, que s'emplega nel bengalí, asamés, Bishnupriya Manipuri y otres escritures índiques del Este, l'oriya, l'guyaratí, el ranjana, el prachalit, el bhujimol, el modi y el gurmukhi.

Les llingües dravídiques, al sur de la India, tienen dellos aspeutos de les escritures bráhmicas, pero comparten bien poques carauterístiques estructurales del norte dando un puntu a favor de la teoría del so orixe aislláu. Les primeres pruebes del silabariu brahmi nel sur de la India provienen de Bhattiprolu, nel distritu de Guntur (nel estáu d'Andhra Pradesh). Mientres el sieglu III d. C., Bhattiprolu foi un bastión del budismu, que dende ellí s'irradió darréu al Asia Oriental. El presente télugu llograr a partir de la escritura bhattiprolu, tamién conocida como escritura kannada-télugu", o "antigua escritura kannada", por cuenta de la so semeyanza cola mesma.

Primeramente fixéronse dellos cambeos qu'agora se denominen tamil brahmi, que tien menos lletres qu'otres escritures índiques, y escarez de vocales aspiraes o consonantes sonores. Dempués, so la influyencia del Granta-vetteluthu evolucionó a lo que güei ye la escritura alfabetu malabar. Coles mesmes introduciéronse cambeos nos sieglos XIX y XX pa poder emplegar la imprenta y la máquina d'escribir primero que la escritura.

El birmanu, el camboyanu, el laosianu, el tailandés, el javanés, el balinés y el tibetanu tamién s'escriben n'escritures bráhmicas, anque cada unu modificar p'afaese al so fonoloxía. El siddham (kanji: 悉昙, pronunciación xaponesa moderna: shittan), foi una escritura importante nel budismu porque munchos Sutras escribiéronse a mano, y l'arte de la caligrafía siddham sobrevive en Xapón. Esta zona tuvo apoderada por xente de los reinos del Sur, y asina evidencia que la so llingua taba influyida más por esta llingua del sur (ensin la llinia que traviesa la parte cimera de les pallabres).

Delles carauterístiques que nun tán presentes en toles escritures:

  • Cada consonante tien una vocal inherente que ye xeneralmente una "a" curtia (qu'en bengalí, oriya y n'asamés convertir nuna "o" corta por cuenta de los cambeos de fonoloxía). Otres vocales añader al calter. Una marca, conocida en sánscritu como "virama/halant", puede usase pa indicar l'ausencia d'una vocal inherente.
  • Cada vocal tien dos formes, una forma independiente cuando nun forma parte d'una consonante, y una forma dependiente, cuando ta venceyada a una consonante. Según seya la escritura, les formes dependientes pueden ser asitiaos a la izquierda de, a la derecha de, enriba, debaxo o na izquierda y la derecha de la consonante base.
  • Les consonantes (hasta 5 en devánagari) pueden combinase nes lligadures. Añadir marques especiales pa indicar la combinación de «r» con otra consonante.
  • La nasalización y l'aspiración d'una consonante dependiente de la vocal ye destacada tamién nos signos separaos.
  • El tradicional orde puede resumise de la siguiente manera: les vocales, consonantes velares, consonantes palatales, consonantes retroflexes, consonantes dentales, consonantes billabiales, aproximantes, sibilantes y otres consonantes. Cada agrupación tenía cuatro consonantes (colos cuatro valores posibles de sonoridá y aspiración), y una consonante nasalizada.

Munches llingües bráhmicas escribir nel alfabetu llatín, sobremanera en beneficiu de los falantes non nativos o pa usales en programes de computación ensin soporte pa les mentaes escritures. El profesor Gari Ledyard llanzó la hipótesis de que'l hangul utilizáu pa escribir coreanu basar na escritura mongol phagspa, un descendiente de la familia al traviés del tibetanu bráhmico.

Cuadru comparativu

[editar | editar la fonte]

Consonantes

[editar | editar la fonte]
NL AFI Dev Ben Gur Guj Ori Tam Tel Kan Mal Ensin Tib Idioma tailandés Bur Khm Lao
k k क ক ਕ ક କ க క ಕ ക ක ཀ ก က ក ກ
kh kʰ ख খ ਖ ખ ଖ   ఖ ಖ ഖ ඛ ཁ ข ခ ខ ຂ
g ɡ ग গ ਗ ગ ଗ   గ ಗ ഗ ග ག ค ဂ គ  
gh ɡʱ घ ঘ ਘ ઘ ଘ   ఘ ಘ ഘ ඝ   ฆ ဃ ឃ ຄ
ṅ ŋ ङ ঙ ਙ ઙ ଙ ங ఙ ಙ ങ ඞ ང ง င ង ງ
c c च চ ਚ ચ ଚ ச చ ಚ ച ච ཅ จ စ ច ຈ
ch cʰ छ ছ ਛ છ ଛ   ఛ ಛ ഛ ඡ ཆ ฉ ဆ ឆ ສ
j ɟ ज জ ਜ જ ଜ ஜ జ ಜ ജ ජ ཇ ช ဇ ជ ຊ
jh ɟʱ झ ঝ ਝ ઝ ଝ   ఝ ಝ ഝ ඣ   ฌ ဈ ឈ  
ñ ɲ ञ ঞ ਞ ઞ ଞ ஞ ఞ ಞ ഞ ඤ ཉ ญ ဉ/ည ញ ຍ
ṭ ʈ ट ট ਟ ટ ଟ ட ట ಟ ട ට ཊ ฏ ဋ ដ  
ṭh ʈʰ ठ ঠ ਠ ઠ ଠ   ఠ ಠ ഠ ඨ ཋ ฐ ဌ ឋ  
ḍ ɖ ड ড ਡ ડ ଡ   డ ಡ ഡ ඩ ཌ ฑ ဍ ឌ  
ḍh ɖʱ ढ ঢ ਢ ઢ ଢ   ఢ ಢ ഢ ඪ   ฒ ဎ ឍ  
ṇ ɳ ण ণ ਣ ણ ଣ ண ణ ಣ ണ ණ ཎ ณ ဏ ណ  
t t̺ त ত ਤ ત ତ த త ತ ത ත ཏ ต တ ត ຕ
th t̺ʰ थ থ ਥ થ ଥ   థ ಥ ഥ ථ ཐ ถ ထ ថ ຖ
d d̺ द দ ਦ દ ଦ   ద ದ ദ ද ད ท ဒ ទ ທ
dh d̺ʰ ध ধ ਧ ધ ଧ   ధ ಧ ധ ධ   ธ ဓ ធ  
n n न ন ਨ ન ନ ந న ನ ന න ན น န ន ນ
ṉ n ऩ         ன             ဏ    
p p प প ਪ પ ପ ப ప ಪ പ ප པ ป ပ ប ປ
ph pʰ फ ফ ਫ ફ ଫ   ఫ ಫ ഫ ඵ ཕ ผ ဖ ផ ຜ
b b ब ব ਬ બ ବ   బ ಬ ബ බ བ พ ဗ ព ຟ
bh bʱ भ ভ ਭ ભ ଭ   భ ಭ ഭ භ   ภ ဘ ភ ພ
m m म ম ਮ મ ମ ம మ ಮ മ ම མ ม မ ម ມ
y j य য ਯ ય ଯ ய య ಯ യ ය ཡ ย ယ យ ຢ
r r र র/ৰ ਰ ર ର ர ర ರ ര ර ར ร ရ រ ຣ
ṟ r ऱ         ற ఱ ಱ റ       ၒ    
l l ल ল ਲ લ ଲ ல ల ಲ ല ල ལ ล လ ល ລ
ḷ ɭ ळ   ਲ਼ ળ ଳ ள ళ ಳ ള ළ     ဠ    
ḻ ɻ ऴ         ழ   ೞ ഴ       ၔ    
v ʋ व ৱ ਵ વ   வ వ ವ വ ව ཝ ว ဝ វ ວ
ś ɕ श শ ਸ਼ શ ଶ   శ ಶ ശ ශ ཤ ศ ၐ ឝ  
ṣ ʂ ष ষ   ષ ଷ ஷ ష ಷ ഷ ෂ ཥ ษ ၑ ឞ  
s s स স ਸ સ ସ ஸ స ಸ സ ස ས ส သ ស  
h h ह হ ਹ હ ହ ஹ హ ಹ ഹ හ ཧ ห ဟ ហ ຫ

Vocales

[editar | editar la fonte]
NLAC IPA Devanāgarī Bengalí Gurmukhī Gujarati Oriya Tamil Télugu Canarés Malabar Cingalés Tibetanu Birmanu
a ə अ   অ   ਅ   અ   ଅ   அ க అ   ಅ   അ ക අ ක ཨ   အ က
ā ɑː आ का আ কা ਆ ਕਾ આ કા ଆ କା ஆ கா ఆ కా ಆ ಕಾ ആ കാ ආ කා ཨཱ ཀཱ အာ ကာ
æ                                       ඇ කැ        
ǣ                                       ඈ කෑ        
i i इ कि ই কি ਇ ਕਿ ઇ કિ ଇ କି இ கி ఇ కి ಇ ಕಿ ഇ കി ඉ කි ཨི ཀི ဣ ကိ
ī iː ई की ঈ কী ਈ ਕੀ ઈ કી ଈ କୀ ஈ கீ ఈ కీ ಈ ಕೀ ഈ കീ ඊ කී ཨཱི ཀཱི ဤ ကီ
o o उ कु উ কু ਉ ਕੁ ઉ કુ ଉ କୁ உ கு ఉ కు ಉ ಕು ഉ കു උ කු ཨུ ཀུ ဥ ကု
ū oː ऊ कू ঊ কূ ਊ ਕੂ ઊ કૂ ଊ କୂ ஊ கூ ఊ కూ ಊ ಕೂ ഊ കൂ ඌ කූ ཨཱུ ཀཱུ ဦ ကူ
y y ऎ कॆ                 எ கெ ఎ కె ಎ ಕೆ എ കെ එ කෙ     ဧ ကေ
ē yː ए के এ কে ਏ ਕੇ એ કે ଏ କେ ஏ கே ఏ కే ಏ ಕೇ ഏ കേ ඒ කේ ཨེ ཀེ အေး ကေး
ai ai ऐ कै ঐ কৈ ਐ ਕੈ ઐ કૈ ଐ କୈ ஐ கை ఐ కై ಐ ಕೈ ഐ കൈ ඓ කෛ ཨཻ ཀཻ    
o o ऒ कॊ                 ஒ கொ ఒ కొ ಒ ಕೊ ഒ കൊ ඔ කො     ဩ ကော
ō oː ओ को ও কো ਓ ਕੋ ઓ કો ଓ କୋ ஓ கோ ఓ కో ಓ ಕೋ ഓ കോ ඕ කෝ ཨོ ཀོ    
au au औ कौ ঔ কৌ ਔ ਕੌ ઔ કૌ ଔ କୌ ஔ கௌ ఔ కౌ ಔ ಕೌ ഔ കൗ ඖ කෞ ཨཽ ཀཽ ဪ ကော်
ṛ r̩ ऋ कृ ঋ কৃ     ઋ કૃ ଋ କୃ     ఋ కృ ಋ ಕೃ ഋ കൃ ඍ කෘ རྀ ཀྲྀ ၒ ကၖ
ṝ r̩ː ॠ कॄ ৠ কৄ     ૠ કૄ ୠ       ౠ       ൠ   ඎ කෲ རཱྀ ཀཷ ၓ ကၗ
ḷ l̩ ऌ कॢ ঌ কৢ         ଌ       ఌ కౄ ಌ   ഌ ക്ഌ (ඏ)[1]   ལྀ ཀླྀ ၔ ကၘ
ḹ l̩ː ॡ कॣ ৡ কৣ         ୡ       ౡ   ೡ   ൡ ക്ൡ (ඐ)   ལཱྀ ཀླཱྀ ၕ ကၙ
Númberu Devanagári Bengalí Gurmukhi Guyarati Oriya Tamil Télugu Canarés Malabar Tibetanu Birmanu
0 ० ০ ੦ ૦ ୦ ೦ ౦ ೦ ൦ ༠ ၀
1 १ ১ ੧ ૧ ୧ ௧ ౧ ೧ ൧ ༡ ၁
2 २ ২ ੨ ૨ ୨ ௨ ౨ ೨ ൨ ༢ ၂
3 ३ ৩ ੩ ૩ ୩ ௩ ౩ ೩ ൩ ༣ ၃
4 ४ ৪ ੪ ૪ ୪ ௪ ౪ ೪ ൪ ༤ ၄
5 ५ ৫ ੫ ૫ ୫ ௫ ౫ ೫ ൫ ༥ ၅
6 ६ ৬ ੬ ૬ ୬ ௬ ౬ ೬ ൬ ༦ ၆
7 ७ ৭ ੭ ૭ ୭ ௭ ౭ ೭ ൭ ༧ ၇
8 ८ ৮ ੮ ૮ ୮ ௮ ౮ ೮ ൮ ༨ ၈
9 ९ ৯ ੯ ૯ ୯ ௯ ౯ ೯ ൯ ༩ ၉

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Only ancient written Sinhala

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Alfabetos_bráhmicos&oldid=4237693»