Persa antiguu

Persa antiguu, persa aqueménida
Faláu en	Imperiu aqueménida
Rexón	Oriente Mediu
Falantes	llingua muerta
Familia	Indoeuropéu Indo-iraniu Iraniu Dir. Occidental Dir. Suroccidental Persa antiguu
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	oldp1254
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	`peo`
ISO 639-3	`peo`

El persa antiguu o persa aqueménida ye una llingua irania suroccidental falada hai más de dos mil años nel antiguu Irán que ye l'antecesor direutu del persa mediu o persa sasánida (pahlavi). El persa antiguu reflexa arcaismos y estructures gramaticales típiques del antiguu iraniu, tamién atestiguaes n'antiguu avésticu (iraniu nororiental).

Aspeutos históricos, sociales y culturales

Fontes

El persa conozse principalmente poles inscripciones sobre tablillas de folla y sellos reales del periodu aqueménida (ente'l 600 e. C. y el 300 e. C.). Atopáronse esi tipu d'inscripciones n'Irán, Iraq, Turquía y Exiptu.^[1] Unu de los testos más importantes ye la inscripción de Behistun, datada nel añu 525 e. C.

Uso

El persa antiguu yera la llingua coloquial usada en Persépolis, la capital del imperiu aqueménida, y probablemente una rexón amplia al so alredor, pero nun yera usada en toles partes del imperiu y pa tolos fines. Anque apocayá (2007) atopáronse delles tablillas escaecíes, nos archivos del Institutu d'Oriente (Oriental Institute) de la Universidá de Chicago, que al ser estudiaes suxirieron que la llingua usar pa munchos propósitos comunes muncho más de lo que s'había creyíu.^[2]

Orixe y panorama

Como llingua escrita, l'antiguu persa ta atestiguáu nes inscripciones reales del imperiu aqueménida. L'estudiu de diches fontes amuesa que se trata d'una llingua irania, y por tanto una llingua indoeuropea la subfamilia indoirania. El testu más antiguu escritu en persa antigua ye'l testu en persa conteníu na inscripción multillingüe de Behistun. La fecha d'esi testu asitia al antiguu persa ente les llingües indoeuropees antigües más tempranamente documentaes con testos escritos.^[3]

D'alcuerdu a la tradición aqueménida el persa antiguu yera natural de Fārs, n'Irán suroccidental, la rexón d'onde procedíen los reis aqueménidas. El persa antiguu anicióse como llingua étnica de los parsuwaš que llegaren dende'l meseta iranina, a onde llegaren nel I mileniu e.C.^[3] Los rexistros asirios, qu'apurren les primeres referencies de la presencia de los antiguos iranios (perses y medos) nel meseta iranina, apurren una bona cronoloxía anque son imprecisos con al respective de l'allugamientu xeográficu de los antiguos perses. D'alcuerdu a los rexistros asirios del sieglu IX e.C., los parsuwaš (xunto colos matai y los medos) asitiar nel área del llagu Urmia acordies coles cróniques de Salmanasar III.^[4] La identidá exacta de los parsuwaš inda nun foi determinada con exactitú, anque dende'l puntu de vista llingüísticu paez encaxar col términu pārsa usáu en persa antiguu, esti términu reconstruyóse como *pārćwa,^[4] colo cual paez ser l'orixe de parsuwaš. El fechu de que l'antiguu persa tenga incorporaos numberosos préstamos del medo, suxer acordies con P. O. Skjærvø qu'hai falárase na parte occidental antes de la formación del imperiu aqueménida y mientres la primer metá del primer mileniu e.C.^[3]

Referencies

↑ Roland G. Kent, Old Persian, 1953
↑ "Everyday text shows that Old Persian was probably more commonly used than previously thought " accessed September 2010 from [1]
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 (Skjærvø, 2006, vi(2). Documentation. Old Persian.)
↑ ^4,0 ^4,1 (Skjærvø, 2006, vi(1). Earliest Evidence)

Bibliografía

Handbuch des Altpersischen, Wiesbaden
Altpersischer Wortschatz, Nendeln, Liechtenstein
Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon, New Haven
«Iranian languages», Encyclopedia Iranica, 7, Costa Mesa : páxs. 238-245
R. Schmitt, ed., «Altpersisch», Compendium linguarum Iranicarum, Wiesbaden : páxs. 56–85
Roger D. Woodard, ed., «Old Persian», The Ancient Languages of Asia and the Americas (illustrated edición), ISBN 0521684943
«Iran, vi. Iranian languages and scripts», Encyclopaedia Iranica, 13
Ancient Persian Lexicon and the Texts of the Achaemenidan Inscriptions Transliterated and Translated with Special Reference to Their Recent Re-examination, New York/Cincinnati

Llectures adicionales

Edwin Lee Johnson (1917). Historical grammar of the ancient Persian language Volume 8 of Vanderbilt oriental series. American book company, páx. 251. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
Edwin Lee Johnson (1917). Historical grammar of the ancient Persian language Volume 8 of Vanderbilt oriental series. American book company, páx. 251. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
Herbert Cushing Tolman (1892). Grammar of the Old Persian language: with the inscriptions of the Achaemenian kings and vocabulary. Ginn, páx. 55. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
Herbert Cushing Tolman (1893). A guide to the Old Persian inscriptions. American book company, páx. 186. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
Edwin Lee Johnson (1910). Herbert Cushing Tolman: Cuneiform supplement (autographed) to the author's Ancient Persian lexicon and texts: with brief historical synopsis of the language Volume 7 of Vanderbilt oriental series. American Book Co., páx. 122. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
translated by Herbert Cushing Tolman (1908). Ancient Persian lexicon and the texts of the Achaemenidan inscriptions transliterated and translated with special reference to their recent re-examination, by Herbert Cushing Tolman ... Volume 6 of Vanderbilt oriental series. American Book Company, páx. 134. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
Herbert Cushing Tolman (1908). Ancient Persian lexicon and the texts of the Achaemenidan inscriptions transliterated and translated with special reference to their recent re-examination, by Herbert Cushing Tolman ... Volume 6 of Vanderbilt oriental series. American Book Company, páx. 134. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
Darius I (King of Persia) (1908). Translated by Herbert Cushing Tolman: The Behistan inscription of King Darius: translation and critical notes to the Persian text with special reference to recent re-examinations of the rock, reprint Volume 1, Issue 1 of Vanderbilt University studies ATLA monograph preservation program Volume 3384 of Harvard College Library preservation microfilme program, Vanderbilt University, páx. 39. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
Darius I (King of Persia) (1908). Herbert Cushing Tolman: The Behistan inscription of King Darius: translation and critical notes to the Persian text with special reference to recent re-examinations of the rock Volume 1, Issue 1 of Vanderbilt University studies. Vanderbilt university, páx. 39. Consultáu'l 6 de xunetu de 2011.
An Introduction to Old Persian (2nd edición), Cambridge, http://www.fas.harvard.edu/~iranian/OldPersian/opcomplete.pdf
Old Persian Texts, Herndon, VA, http://www.avesta.org/op/op.htm
Old Iranian Online, http://www.utexas.edu/cola/centers/lrc/eieol/aveol-0-X.html Archiváu 2018-09-24 en Wayback Machine
«Cases in Iranian languages and dialects», Encyclopedia Iranica, 5, Costa Mesa
«From the Persepolis Fortification Archive Project, 1: An Old Persian Administrative Tablet from the Persepolis Fortification», Arta, 2007:1, Paris
Roger D. Woodard, ed., «Old Persian», The Ancient Languages of Asia and the Americas (illustrated edición), ISBN 0521684943
Etymological Dictionary of Persian, Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series, 12, ISBN 978-90-04-18341-4, http://www.brill.nl/default.aspx?partíi=227&pid=24857

Enllaces esternos

[1] Roland G. Kent, Old Persian, 1953

[tabletChicago-2] "Everyday text shows that Old Persian was probably more commonly used than previously thought " accessed September 2010 from [1]

[EI-IL-vi-vi(2)-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 (Skjærvø, 2006, vi(2). Documentation. Old Persian.)

[EI-IL-vi-vi(1)-4] 4,0 ^4,1 (Skjærvø, 2006, vi(1). Earliest Evidence)

[1]

[2]

[3]

[4]