Ríu Don
.jpg)
El ríu Don (rusu: Дон) ye un ríu de la Rusia europea que flúi en direiciones SE y SO desaguando nel mar d'Azov. Con 1870 km ye'l quintu más llargu d'Europa, tres el Volga, Danubiu, Ural y Dniéper. La so conca drena una área de 425 600 km². Ye'l mesmu ríu Tanais de les fontes clásiques grecorromanes.
Les principales ciudaes nel so cursu, con más de 100 000 habs., son Vorónezh, Volgodonsk y Rostov del Don. Los sos afluentes principales son los ríos Donets y Jopior, dambos con más de 1000 km de llargor. Alministrativamente, el ríu escurre, agües embaxo, polos siguientes óblast: Tula, Lípetsk, Vorónezh, Rostov y Volgogrado.
Xeografía
[editar | editar la fonte]Carauterístiques
[editar | editar la fonte]El ríu Don tien toles carauterístiques d'un ríu d'enllanada. La so rimada media varia pocu dende la nacencia hasta la desaguada, con un valor de solo 0,1 ‰ (10 cm/km). Escurre por unes vastes llanures aluviales en tol so percorríu, sacante nes cercaníes de Kalach del Don, onde'l so valle estrechar significativamente. El valle del Don, al igual que'l d'otros ríos de la rexón, presenta una morfoloxía asimétrica, coles veres de la derecha altu y empináu, y les veres izquierdes baxes y llanes.
Curso
[editar | editar la fonte]El ríu Don naz cerca la ciudá de Novomoskovsk (Rusia) (134 081 hab. en 2002),[2] nel óblast de Tula, a unes 50 km al sureste de Tula (481 216 hab.), y unes 200 km al sureste de Moscú. Escurre nos sos entamos en direición sur, recibiendo pela esquierda al primeru de los sos afluentes d'importancia, el ríu Nepravda y saliendo del óblast de Tula pola trifrontera ente los óblast de Tula, Lípetsk y Riazán, nel que'l ríu nun entra.
Siguiendo al sur, enfusar nel óblast de Lípetsk, pasando peles llocalidaes de Dankov (23 249 hab.) y Lebedyan (22 966 hab.), pa recibir de siguío pela derecha al ríu Krasivaya Mecha y depués al ríu Sosna, qu'acaba de travesar la ciudá de Yelets (116 726 hab.). Sigue'l Don por Zadonsk (10 500 hab.) y Kon-Kolodej, y depués llega a un tramu nel que'l ríu forma la frontera natural ente los óblast de Lípetsk y de Voronezh.
Tres esi curtiu tramu, el Don entra, pela so parte septentrional, nel óblast de Voronezh. Calteniendo la direición sur, el ríu pasa mui cerca de la capital Vorónezh (848 700 hab.) (a unes 12 km), onde recibe pela esquierda al homónimu ríu Voronezh y, pela derecha, al ríu Devica. Continua escontra'l sur, travesando la llocalidá de Grenjacez y recibiendo pela derecha al ríos Potudan y más tarde al ríu Tichaja Sosna. Llega depués a la ciudá de Liski (55 893 hab.), pa dempués recibir, pela esquierda, al ríu Ikorec, al ríu Bitiug y depués al ríu Osered. Continua pela ciudá de Pávlovsk (26 365 hab.) y depués recibe, pela esquierda, al ríu Chórnaya Kalitvá, un puntu nel que'l ríu vira escontra'l Y-SE, y nel que ta a menos de 50 km de la frontera con Ucrania. El ríu escurre por un tramu nel que recibe, pela esquierda, al ríu Boguchar y, depués, pela derecha, al ríu Tolucheevk.
Abandona al poco l'óblast de Voronezh y enfusar, pel so llau occidental, nel óblast de Rostov, un curtiu tramu nel que recibe pela esquierda al ríu Peskovatka y llega dempués a les llocalidaes de Kazankaya y Veshenskaya (9317 hab.). Entra depués nel óblast de Volgográu, pa recibir al poco, pela esquierda, al ríu Khoper y depués al ríu Medveditja. Unos kilómetros agües abaxo pasa frente a Serafimovich (9939 hab.), dempués recibe pela esquierda a la llongura ríu Ilovlya (358 km y una conca de 9250 km²) y llega a Kachalino. El Don vuelve xirar escontra'l suroeste, escurriendo por una rexón cada vez más greba y seca, y un poco primero de llegar a Kalach del Don (26 882 hab.), el ríu entra nuna zona embalsada, la cola del llargu banzáu de la presa de Tsimlyansk (2700 km²), asitiada a más de 200 km de distancia agües abaxo. Nesti gran banzáu'l Don recibe, pela derecha, los ríos Donskaja Carica, Esaulovskij Aksái y Kurmoyarsky Aksái; y, pela esquierda, al ríu Liska y al ríu Chir. A metá del banzáu, el ríu Don abandona'l óblast de Volgográu y entra nuevamente nel óblast de Rostov, esta vegada pela so parte centrooriental.
Dexada atrás la presa, nes proximidaes de la ciudá de Volgodonsk (165 994 hab.) y Tsimlyansk (15 444 hab.), el ríu sigue en direición oeste, pasando por Konstantinovks (18 801 hab.) y n'Ust-Donecki recibe pela esquierda al más importante de tolos sos afluentes, el ríu Donets. Yá nel so tramu final, recibe, pela esquierda, al ríu Sal y al ríu Manych, y, pela derecha, al ríu Aksái, na llocalidá d'Aksái (38 012 hab.). Llega depués a Rostov del Don, la principal ciudá de tol so cursu (1 068 267 hab.) y pocu dempués el ríu Don, tres un percorríu de casi 2000 km, desagua nel mar d'Azov formando un Delta del Don ampliu estuariu d'unes 540 km², mui cerca de la llocalidá homónima d'Azov (82 090 hab.).
Mapes
[editar | editar la fonte]-
Conca del ríu Don -
Mapa en rusu del Don -
Ríos de Rusia; el Don ta embaxo a la izq.
Nel segundu mapa pueden lleese a lo llargo del so cursu los nomes de les siguientes ciudaes: Новомосковск (Novomoskovsk), Данков (Dankov), Задо́нск (Zadonsk), Воронеж (Vorónezh), Ли́ски (Liski), Па́вловск (Pavlovsk), Серафимо́вич (Serafimóvich), Кала́ч-на-Дону́ (Kalach del Don), Цимля́нск (Tsimliansk), Волгодо́нск (Volgodonsk), Константи́новск (Konstantínovsk), Росто́в-на-Дону́ (Rostov del Don) y Азов (Azov).
Historia
[editar | editar la fonte]Na antigüedá, el ríu Don yera consideráu la frontera ente Europa y Asia[3] (dos de los trés partes del mundu, siendo Libia —África— la tercera, dixebrada d'Asia pol ríu Nilu). Nel Llibru de los Xubileos, méntase'l ríu como parte de la llende, dende'l so puntu más occidental hasta la desaguada, de les axudicaciones a los fíos de Noé, Jafet (norte) y Sem (sur). Méntase que'l so cursu yera tan rápido que nunca se conxeló. Según Plutarco y Eustathius de Salónica, el nome griegu deriváu de la gadaña don Dan.
Mientres el tiempu de los antiguos escites yera conocíu, en griegu, como'l ríu Tanais (Τάναϊς), y dende esa dómina foi una importante ruta comercial. Tanais apaez nes fontes antigües grieges como'l nome del ríu y d'una ciudá de los sármatas (Tana-Azaq, l'actual Azov), alcontrada nel sur de la so boca, na rexón de la llaguna Meótide (Μαιῶτις λίμνη). El nome deriva, sicasí, del escita iraniu Dānu 'ríu', similar al modernu osetiu don 'ríu'.
La fortaleza jázara de Sarkel foi utilizada p'apoderar esti puntu na Edá Media.
En tiempos modernos, la parte baxa del ríu vivió los intensos combates mientres la Operación Uranu, unu de los puntos d'inflexón de la Segunda Guerra Mundial.
El Don dio'l so nome a los cosacos del Don, los cosacos que s'asitiaron nel so fértil valle nos sieglos XVI y XVII. Na lliteratura moderna, el Don ye una tema central nes obres de Mijaíl Shólojov, escritor y premiu Nobel. La so obra más famosa titúlase El Don apacible. L'escritor moraba na stanitsa Vióshenskaya.
Preses y canales
[editar | editar la fonte]Nel so puntu más oriental, el ríu Don pasa mui cerca del cursu del ríu Volga, nes proximidaes de Kalach del Don. En 1952 inauguróse la canal Volga-Don, que, tres 101 km, dexa llegar al Volga cerca de Svetly Yar y depués, agües embaxo, algamar el mar Caspiu, siendo una de les principales arteries fluviales. El nivel d'agua del ríu Don nesta zona algámase gracies a la presa de Tsimlyansk, rematada nesi mesmu añu, que forma'l llargu banzáu del mesmu nome.
Nos siguientes 130 km per debaxo de la presa de Tsimlyansk, la fondura d'agua abondo nel ríu Don caltener por una secuencia de trés preses y sistemes d'escluses: la clase de buques esclusa Nikoláyevsky (Николаевский гидроузел), la clase esclusa Konstantínovsky (Константиновский гидроузел) y la más conocida de los trés, la clase esclusa Kóchetovsky (Кочетовский гидроузел). La esclusa Kóchetovsky, construyida en 1914–1919, doblar en 2004–2008, y ta allugada 7,5 km per debaxo de la confluencia del ríu Severski Donets nel Don, y 131 km agües enriba de Rostov, esta la esclusa Kóchetovsky. Esta instalación caltién el nivel d'agua abondo, tantu na so seición del Don, como nel tramu inferior del Severski Donets. Esta ye la última esclusa nel Don; agües embaxo de Kóchetovsky, la fondura necesaria pa la navegación fluvial caltener por aciu dragáu.[4]
El ríu Don ye navegable en casi tol so cursu.
Hidroloxía
[editar | editar la fonte]El ríu Don tien un réxime nival d'enllanada. El ríu empieza a conxelase a finales de payares o principios d'avientu. Permanez sol xelu 140 díes al añu nel cursu cimeru y de 30 a 90 díes nel cursu inferior, na parte inferior nunca ta conxeláu.
| Caudal mediu mensual del Don na estación hidrolóxica de Razdorskaya (1891–1984) (Datos calculaos en 93 años, en m³/s, pa una cuenca aguada de 378 000 km²)[5] |
 |
Galería
[editar | editar la fonte]-
Nacencia del Don en Novomoskovsk, (Tula) -
El ríu Don en Kalininsky (Rostov) -
El ríu Don en Polibino (Lípetsk) -
El ríu Don nel óblast de Vorónezh -
-
El ríu Don nel óblast de Vorónezh
Sistema fluvial del ríu Don
[editar | editar la fonte]El ríu Don tien numberosos afluentes, siendo los más importantes, siguiendo'l ríu agües abaxo, los que recueye la tabla siguiente.
bgcolor=#e3f6ce | bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| Ríu Nepravda || Ríu Don || align=right| 1809 || || align=right| 67 || align=right| 799 || ||
Rusia || rowspan=15 | Cursu Cimeru
bgcolor=#e3f6ce |
bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| Ríu Tuzlov || Ríu Don || align=right| km || || align=right| 187 || align=right| 4660 || 2,1 || Rusia
bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| Ríu Krasivaya Mecha || Ríu Don || align=right| 1645 || Agües embaxo de Lebedyan || align=right| 244 || align=right| 6000 || 30,2 || Rusia Rusia
bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| Ríu Sosná || Ríu Don || align=right| km || || align=right| 296 || align=right| 17 400 || || Rusia Rusia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — || colspan=4| Ríu Voronezh || Ríu Don || align=right| 1403 || || align=right| 342 || align=right| 21 600 || || Rusia Rusia
bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | — || colspan=3| Ríu Lesnoj Voronezh || Ríu Voronezh || - || - || || || ||
bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | — || colspan=3| Ríu Pol'noj Voronezh || Ríu Voronezh || - || - || 178 || || ||
bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | — || colspan=3| Ríu Stanovaja || Ríu Voronezh || - || - || || || ||
bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 |— || bgcolor=#ffffff | — || colspan=3| Ríu Matyra || Ríu Voronezh || - || - || 180 || 5180 || 11,7 || Rusia Rusia
bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 |— || bgcolor=#ffffff | — || colspan=3| Ríu Usman || Ríu Voronezh || - || - || 151 || 2840 || ||
bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| Ríu Potudan || Ríu Don || align=right| 1317 || || align=right| 100 || align=right| 21 800 || || Rusia Rusia
bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| Ríu Tichaja Sosna || Ríu Don || align=right| km || || align=right| 161 || align=right| 4350 || 5,9 || Rusia Rusia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — || colspan=4| Ríu Ikorec || Ríu Don || align=right| km || || align=right| 97 || align=right| 1630 || 1,5 || Rusia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — || colspan=4| Ríu Bitiug || Ríu Don || align=right| 1197 || || align=right| 379 || align=right| 8840 || 18,2 || Rusia Rusia Rusia
bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — || colspan=4| Ríu Osered || Ríu Don || align=right| km || || align=right| 89 || align=right| 2420 || 1,2 || Rusia| Ramal | Nome afluente |
Desembocadura | Distancia a la boca |
Llargor |
Conca (km²) |
Caudal (m³/s) |
Tramu | ||||||||
| I | — | Ríu Chernaja Kalitva | Ríu Don | km | 162 | 5750 | 124 | Rusia Rusia |
Cursu Mediu | ||||
| I | — | Ríu Boguchar | Ríu Don | km | 101 | 3240 | Rusia
| ||||||
| I | — | Ríu Peskovatka | Ríu Don | km | |||||||||
| — | D | Ríu Tolucheevk | Ríu Don | km | |||||||||
| I | — | Ríu Khoper | Ríu Don | 893 | 980 | 61 100 | 150 | Rusia Rusia Rusia Rusia
| |||||
| — | — | — | Ríu Vorona | Ríu Khoper | - | - | 454 | 13 200 | 41,5 | Rusia Rusia Rusia
| |||
| — | — | — | Ríu Buzuluk | Ríu Khoper | - | - | 314 | 9510 | 36 | Rusia
| |||
| — | — | — | Ríu Savala | Ríu Khoper | - | - | 285 | 7720 | Rusia Rusia
| ||||
| I | — | Ríu Medveditja | Ríu Don | 792 | Agües enriba de Serafimóvich | 745 | 34 700 | Rusia Rusia
| |||||
| — | — | — | Ríu Balanda | Ríu Medveditja | - | - | 164 | 1900 | |||||
| — | — | — | Ríu Archeda | Ríu Medveditja | - | - | 167 | ||||||
| I | — | Ríu Ilovlya | Ríu Don | 604 | 358 | 9250 | 9,6 | Rusia Rusia
| |||||
| — | D | Ríu Donskaja Carica | Ríu Don | km | Cursu Inferior | ||||||||
| I | — | Ríu Liska | Ríu Don | km | |||||||||
| — | D | Ríu Chir | Ríu Don | km | 317 | 9580 | 12 | Rusia Rusia
| |||||
| — | D | Ríu Esaulovskij Aksay | Ríu Don | km | |||||||||
| — | D | Ríu Kurmoyarsky Aksay | Ríu Don | km | |||||||||
| — | D | Ríu Donets (o Seversky Donets) | Ríu Don | 218 | Ust-Donetsk | 1053 | 98 900 | 200 | Rusia Rusia  Ucraína
| ||||
| — | — | — | Ríu Oskol | Ríu Donets | - | - | 436 | 14 680 | Rusia Rusia
| ||||
| — | — | — | Ríu Korocha | Ríu Donets | - | - | |||||||
| — | — | — | Ríu Vovchia | Ríu Donets | - | - | 92 | ||||||
| — | — | — | Ríu Aïdar | Ríu Donets | - | - | 264 | 7240 | |||||
| — | — | — | Ríu Udy | Ríu Donets | - | - | 164 | ||||||
| — | — | — | Ríu Derkul | Ríu Donets | - | - | |||||||
| — | — | — | Ríu Kalytva | Ríu Donets | - | - | |||||||
| I | — | Río Sal | Ríu Don | 165 | 798 | 21 300 | 9,9 | Rusia Rusia
| |||||
| — | D | Ríu Aksay | Ríu Don | 134 | 79 | ||||||||
| I | — | Ríu Manych | Ríu Don | 99 | 219 | 21 300 | Rusia Rusia
| ||||||
Otros afluentes menos importantes son los ríos Tsimla (Цимла) (186 km y Kumshak (Кумшак) (121 km).
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ URL de la referencia: http://textual.ru/gvr/index.php?card=170050.
- ↑ Tolos habitantes de les llocalidaes que se citen nesti artículu correspuenden al censu de 2002.
- ↑ Norman Davies (1997). Europe: A History, páx. 8. ISBN 0-7126-6633-8.
- ↑ Навигационно-гидрографический очерк (Navegación ya hidrografía, visión xeneral), de la Navegación Principal y Alministración de la Hidrovía del Azov y cuenca del Don (АД ГБУВПиС) (en rusu).
- ↑ El Don en Razdorskaya (n'inglés)
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre'l ríu Don.
