Turtzioz
 Turtzioz | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  País Vascu | ||||
| Provincia |  Vizcaya | ||||
Comarcas (es)  | Las Encartaciones (es) | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcalde de Trucios (es) | José Manuel Coterón Fernández | ||||
| Nome oficial |
Trucios (es)[1] Turtzioz (eu)[2] | ||||
| Códigu postal |
48880 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°17′02″N 3°16′49″W / 43.2838°N 3.2803°O | ||||
  Turtzioz Turtzioz (España) | |||||
| Superficie | 31 km² | ||||
| Altitú | 147 m | ||||
| Llenda con | Valle de Villaverde, Karrantza, Rasines, Guriezo, Castro Urdiales y Artzentales | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
521 hab. (2023) - 265 homes (2019) - 236 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe |
100% de Las Encartaciones (es) | ||||
| Densidá | 16,81 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| turtzioz.org | |||||
 | |||||
Turtzioz (Trucios en castellanu y oficialmente Trucios-Turtzioz) ye un conceyu de la provincia de Bizkaia, nel País Vascu (España). Asítiase na zona norte de les Encartaciones. El términu municipal forma un terrén fuertemente accidentáu, formáu en llinies xenerales por alliniaciones montascoses qu'arrodien el conceyu. Llenda al norte con Guriezo (Cantabria), al sur col Valle de Villaverde (Cantabria), al este Castro-Urdiales (Cantabria) y Arcentales (Vizcaya) y al oeste con Rasines (Cantabria) y Carranza (Vizcaya).
Topónimu
[editar | editar la fonte]El nome oficial del conceyu ye Trucios-Turtzioz. Ye una denominación billingüe que foi adoptada pol conceyu en 1996, y foi publicada pol Boletín Oficial de Vizcaya y el B.O.E. nos primeros meses de 1997. La denominación billingüe respuende al fechu de que nel País Vascu hai dos idiomes cooficiales, el castellán o español y la llingua vasca o euskera.
Trucios ye'l nome enantes oficial y ta consideráu como'l nome formal de la llocalidá n'español.
Turtzioz ye'l nome propuestu pola Real Academia de la Llingua Vasca como nome formal de la llocalidá en llingua vasca. Sábese que Trucios foi un valle romanceáu dende bien antiguu. Tradicionalmente falóse una variante del cántabru o montañés, bien acastellanáu en tiempos modernos. Por ello Trucios escarecía d'una denominación tradicional n'euskera. El nome de Turtzioz básase en rexistros escritos antiguos, d'una dómina na que se suponía que se falaba euskera na zona.
Ta bien estendida llocalmente la creencia de que l'actual nome del conceyu ye una deformación de la espresión vasca iturri hotz (fonte fría). Dende Iturriotz, pasando pola forma documentada Turtzioz llegaríase al actual Trucios. El tresformamientu radical del nome desplícase pol fechu de que se dexó de falar n'euskera va munchos sieglos.
En favor d'esta teoría atopa'l calter kársticu de la zona de Trucios. Nun ye escabarriáu pensar qu'una fonte con agua bien frío nes cercaníes de la ilesia de Trucios diera nome al conceyu nel pasáu. De fechu anguaño esiste a escasos metros del barriu de La Ilesia de Trucios un manantial d'agües bien fríes del que se capten les agües qu'abastecen al conceyu. Esti manantial foi bautizáu modernamente col nome d'Iturriotz.
En contra d'esta teoría ta'l so calter especulativu. Nun esiste nenguna prueba documental que respuenda por que la llocalidá llamóse nel pasáu Iturriotz. Namái esiste la prueba documental de Turtzioz que suxer una forma entemedia ente'l nome actual ya Iturriotz. Nun hai unanimidá nos filólogos sobre la viabilidá d'una evolución Iturriotz -> Turtzioz -> Trucios. Tampoco esiste coincidencia sobre si nel pasáu Trucios foi efeutivamente una llocalidá vascofalante. Anque esiste toponimia vasca en Les Encartaciones, ésta ye bastante escasa al oeste de Sopuerta y casi inesistente en Trucios. Dellos historiadores consideren que Trucios siempres tuvo fora del ámbitu llingüísticu vascu, lo qu'invalidaría esta hipótesis.
El xentiliciu ye trucense, n'euskera dizse turtzioztarra.
Xeografía
[editar | editar la fonte]
El términu municipal de Trucios estiéndese pel valle del ríu Agüera, partiendo'l so caseríu pol fondu de la vega y peles fasteres de los montes que llinden esta pequeña cuenca. La mayor parte de la población concéntrase no fondero del valle, na ribera derecha del ríu, lliteralmente a lo llargo d'una cai, obedeciendo'l so trazáu tropezosu. Este ye'l barriu cabeceru conocíu como La Ilesia. Cuatro pequeños barrios, La Puente, Pando, Basinagre y Romaña, pueden considerase como allongamientu d'esti nucleu. Non asina los barrios de Cueto, Gordón y San Roque, a ciertu altor sobre'l valle, son vieyos asentamientos humanos determinaos dende plena Edá Media. Nellos les ermites xueguen un papel fundamental, como centru de cultu perantiguu y como espaciu festivu (places de toros).
Trucios ta pobláu dende muncho primero de la Edá Media. Na prehistoria determínense árees d'ocupación nes cotes montascoses que llinden el valle. Les cueves de les zones de Peñalba y Los Jorrios tuvieron poblaes dende la Edá del Bronce por xentes dedicaes al llendu del caballu y de la vaca, aprovechando les riques camperes d'altor qu'estos montes ufiertaben mientres gran parte del añu.
Tien una gran riqueza paisaxística (gracies a la que creóse'l Parque Natural d'Armañón nos conceyos de Trucios y Carranza). Tien tamién un cotu de pesca pa trucha según rutes de monte pa senderismu y bicicleta. La so situación ye relativamente cercana a Bilbao, según a les sableres cántabres d'Oriñón, Laredo y Castro-Urdiales.
Trucios ye asina mesmu un importante puntu d'alcuentru pa toes aquelles actividaes venceyaes al sector agro-ganaderu poles sos feries de ganáu, alimentación, etc.
Patrimoniu históricu-artísticu
[editar | editar la fonte]- Barriu de La Ilesia
- Ilesia Parroquial de San Pedro de Romaña (s. XVI)
- Palaciu de la Ponte (s. XVIII)
- Antiguu conventu
- Palaciu de Tueros (s. XVII)
- Palaciu de Llaguno (s. XVII)
- Barriu de La Puente
- Torre de La Ponte (s. XVI)
- Ermita del Santu Cristu de la Puente (s. XVII)
- Palaciu de Villafuerte (s. XVIII)
- Barriu de Pando
- Torre de Pando (s. XV)
- Barriu de Cueto
- Palaciu de Machín (s. XVII)
- Casa de Tueros (s. XVII)
- Ermita de la Caridad (s. XVII)
- Barriu de Romaña
- Casa d'Arteaga Barón (s. XVII)
- Barriu de Gordón
- Ermita de la Trinidad
- Barriu de Basinagre
- Torre de Basinagre
- Barriu de San Roque
- Ermita de San Roque (s. XVIII)
Alministración
[editar | editar la fonte]| Partíu políticu | 2015[3] | 2011[4] | 2007[5] | 2003[6] | 1999[7] | 1995[8] | 1991[9] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) | 68,33% | 5 | 51,07% | 4 | 57,73% | 4 | 57,04% | 4 | 39,06% | 3 | 44,62% | 3 | 30,96% | 2 |
| Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu | 29,17% | 2 | 17,23% | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | 1,11% | 0 | 1,21% | 0 | 1,45% | 0 | 0,73% | 0 | 1,03% | 0 | 4,03% | 0% | 0,00 | 0 |
| Partíu Popular (PP) | 0,83% | 0 | 0,73% | 0 | 0,24% | 0 | 2,43% | 0 | 2,34% | 0 | - | - | - | - |
| Turtzioz Bai (TB) | - | - | 28,16% | 2 | 40,34% | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Eusko Alkartasuna (EA) | - | - | - | - | - | - | 39,08% | 3 | 56,77% | 4 | 48,39% | 4 | 12,69% | 1 |
| Grupu Independiente (GI) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 55,08% | 4 |
Corporación municipal
[editar | editar la fonte]| Alcalde | J. Manuel Coterón | PNV |
| Conceyal | Sergio Domínguez | PNV |
| Conceyal | Aranzazu Pinedo | PNV |
| Conceyal | Unai Gorrochategui | PNV |
| Conceyal | Raúl Baranda | Turtzioz Bai |
| Conceyal | Gorka Llaguno | Turtzioz Bai |
| Conceyal | Álvaro Sainz | Bildu |
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Afirmao en: Euskaltzaindia.
- ↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Trucios - Turtzioz 2015». Consultáu'l 18 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Trucios - Turtzioz 2011». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Trucios - Turtzioz 2007». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Trucios - Turtzioz 2003». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Trucios - Turtzioz 1999». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Trucios - Turtzioz 1995». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Trucios - Turtzioz 1991». Consultáu'l 19 d'agostu de 2015.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Turtzioz.
Sitiu web oficial (en vascu)
