Ördəktutan qızılquş: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
adı dəyişdirilib |
||
| (17 istifadəçi tərəfindən edilmiş 33 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{Takson |
{{Takson |
||
| ⚫ | |||
| adı = {{latb|Falco aesalon}} |
|||
| |
| ranq = növ |
||
| şəkil = Falco columbarius front.jpg |
|||
| şəkil məlumat = |
|||
| şəkilaltı yazı = |
|||
| ⚫ | |||
| ranqı = Növ |
|||
| latınca adı = Falco columbarius |
|||
| müəllif = [[Linnaeus]], [[1758]] |
|||
| sinonim = {{bt-azlat||Aesalon columbarius}}<br/> |
|||
{{bt-azlat||Falco aesalon}} |
|||
| arealın xəritəsi = Falco columbarius distribution map.png |
|||
| arealın xəritəsi haqqında = |
|||
| arealın xəritəsinin eni = |
|||
| legend sərhədi = {{legend|#DCCA01|<small>Yuvalama arealı</small>}} |
|||
{{legend|#0075FF|<small>Miqrasiya</small>}} |
|||
{{legend|#007500|<small>Ilboyu</small>}} |
|||
| mühafizə = |
|||
| vikinövlər = Falco aesalon |
|||
| vikianbar = Category:Falco aesalon |
|||
| bttsmb = |
|||
| ütmx = 175613 |
|||
| mbmm = 8953 |
|||
| he = |
|||
| geiş1 = |
|||
| geiş2 = |
|||
| beabs = |
|||
}} |
}} |
||
[[File:Faucon émerillon MHNT.jpg |thumb|'' Falco columbarius'']] |
|||
'''{{lath|Falco columbarius}}''' və ya '''sərçəçalan''' ({{dil-la|Falco columbarius}}) — {{lataz|Animalia|no}} aləminin {{lataz|Chordata|no}} tipinin {{lataz|Aves|no}} sinfinin {{lataz|Falconiformes|no}} dəstəsinin {{lataz|Falconidae|no}} fəsiləsinin {{lataz|Falco}} cinsinə aid heyvan növü. Bioloji xüsusiyyətlərini tam əks etdirmədiyini və ölçücə kiçik olan bu quşun təbiətdə ördək ovlanması faktının yanlış olduğunu əsas götürərək, sərçəkimilərə aid kiçik quşlarla qidalanan bu qızlıquş növünün adı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutu tərəfindən 2019-cu ildə sərçəçalan kimi dəyişdirilib. |
|||
'''{{latb|Falco aesalon}}''' ({{lang-la|Falco columbarius}}) - {{lataz|Falco}} cinsinə aid [[heyvan]] növü. |
|||
| ⚫ | |||
== Təsviri == |
|||
[[Qızılquşlar]] fəsiləsinin kiçik nümayəndələrindən biridir. Qanadları qısadır. Üst tərəfi və başı tünd-göy, alt tərəfi isə cizgili ağımtıl-kürəndir. Quyruğu köndələn zolaqlıdır. Dişisinin bel tərəfi qonurdur. |
|||
== Yayılması == |
|||
[[Avropa]], [[Asiya]] və [[Şimali Amerika]]da yayılıb. Qışlamaq üçün [[Afrika]]ya köçür. Azərbaycanda aran və dağətəyi rayonlarda olur. Buraya qışlamaq üçün gəlir və buradan miqrant populyasiyası da keçir. Payız köçü sentyabrda-noyabrda, yaz köçməsi isə mart-apreldə olur. |
|||
== Həyat tərzi == |
|||
Ətrafı açıq sahə ilə əhatə olunmuş seyrək meşələrdə yaşayır. Geniş və sıx qaranlıq meşə massivindən qaçır. Ördəktutan adlanmasına baxmayaraq əsas yemi xırda quşlar (titrəkquyruq, sərçə, torağay, cüllüt, sığırçın və s.) və siçanabənzər gəmiricilərdir. Şikarını alçaqdan uçmaqla (belibağlı kimi) axtarır, yerdən və havadan çalıb götürür. Bəzən ağacvari Şorəngə kolunun dibində gizlənib şikarını pusmaqla ovlayır. |
|||
| ⚫ | |||
XX əsrin ortalarına qədər Kür-Araz və Lənkəran düzənliyində, xüsusən də [[Qızılağac körfəzi]] ətrafında çoxsaylı qışlayıb. 1970-ci illərdən başlayaraq Aran və [[Tuqay meşələri]]nin kəskin transformasiyası, zərərli quş bilib tələf edilməsi, texnosferin genişlənməsi və səs-küyün çoxalması, yem obyektlərinin azalması və zəhərlənməsi ilə sayı kəskin azalaraq [[Qırmızı kitab|Qırmızı Kitaba]] düşüb. XX əsrin axırında yanvar-fevral aylarında cəmi 60 quş, bundan 10 il sonra isə 35 quş sayılıb. |
|||
== Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər == |
|||
Ovlanması qadağandır. [[Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu|Qızılağac]] və [[Qarayazı Dövlət Təbiət Qoruğu|Qarayazı Dövlət Təbiət Qoruqları]]nda, [[Şirvan Milli Parkı|Şirvan]], [[Ağgöl Milli Parkı|Ağgöl Milli Parklarında]] və digər Milli Parklarda qorunub saxlanılır. CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxildir. |
|||
== İstinadlar == |
|||
<references/> |
|||
{{ |
{{İstinad siyahısı}} |
||
== Həmçinin bax == |
|||
[[an:Falco columbarius]] |
|||
{{Taksonbar}} |
|||
[[be:Дзербнік]] |
|||
[[be-x-old:Дзербнік]] |
|||
[[bg:Малък сокол]] |
|||
[[br:Falc'hun moan]] |
|||
[[bs:Soko kraguljčić]] |
|||
[[ca:Esmerla]] |
|||
[[cs:Dřemlík tundrový]] |
|||
[[cy:Cudyll Bach]] |
|||
[[da:Dværgfalk]] |
|||
[[de:Merlin (Vogel)]] |
|||
[[en:Merlin (bird)]] |
|||
[[eo:Kolombfalko]] |
|||
[[es:Falco columbarius]] |
|||
[[eu:Belatz txiki]] |
|||
[[fa:ترمتای]] |
|||
[[fi:Ampuhaukka]] |
|||
[[fo:Smyril (fuglur)]] |
|||
[[fr:Faucon émerillon]] |
|||
[[ga:Meirliún]] |
|||
[[gd:Mèirneal]] |
|||
[[gl:Esmerillón común]] |
|||
[[he:בז גמד]] |
|||
[[hr:Mali sokol]] |
|||
[[hu:Kis sólyom]] |
|||
[[io:Esmerilio]] |
|||
[[is:Smyrill (fugl)]] |
|||
[[it:Falco columbarius]] |
|||
[[ja:コチョウゲンボウ]] |
|||
[[ka:ალალი]] |
|||
[[kk:Тұрымтай]] |
|||
[[lt:Startsakalis]] |
|||
[[nl:Smelleken]] |
|||
[[nn:Dvergfalk]] |
|||
[[no:Dvergfalk]] |
|||
[[nv:Chʼilhaatʼaʼii]] |
|||
[[pl:Drzemlik]] |
|||
[[pms:Falco columbarius]] |
|||
[[pt:Esmerilhão]] |
|||
[[ru:Дербник]] |
|||
[[rue:Дербник]] |
|||
[[sah:Хардааччы]] |
|||
[[se:Cizášfálli]] |
|||
[[sh:Mali sokol]] |
|||
[[sl:Sokolič]] |
|||
[[sv:Stenfalk]] |
|||
[[tr:Boz doğan]] |
|||
[[uk:Підсоколик малий]] |
|||
[[zh:灰背隼]] |
|||
Səhifəsinin 07:52, 15 may 2024 tarixinə olan son versiyası
| Ördəktutan qızılquş | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Ördəktutan qızılquş |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Ördəktutan qızılquş və ya sərçəçalan (lat. Falco columbarius) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü. Bioloji xüsusiyyətlərini tam əks etdirmədiyini və ölçücə kiçik olan bu quşun təbiətdə ördək ovlanması faktının yanlış olduğunu əsas götürərək, sərçəkimilərə aid kiçik quşlarla qidalanan bu qızlıquş növünün adı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutu tərəfindən 2019-cu ildə sərçəçalan kimi dəyişdirilib.
Təsviri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qızılquşlar fəsiləsinin kiçik nümayəndələrindən biridir. Qanadları qısadır. Üst tərəfi və başı tünd-göy, alt tərəfi isə cizgili ağımtıl-kürəndir. Quyruğu köndələn zolaqlıdır. Dişisinin bel tərəfi qonurdur.
Yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Avropa, Asiya və Şimali Amerikada yayılıb. Qışlamaq üçün Afrikaya köçür. Azərbaycanda aran və dağətəyi rayonlarda olur. Buraya qışlamaq üçün gəlir və buradan miqrant populyasiyası da keçir. Payız köçü sentyabrda-noyabrda, yaz köçməsi isə mart-apreldə olur.
Həyat tərzi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ətrafı açıq sahə ilə əhatə olunmuş seyrək meşələrdə yaşayır. Geniş və sıx qaranlıq meşə massivindən qaçır. Ördəktutan adlanmasına baxmayaraq əsas yemi xırda quşlar (titrəkquyruq, sərçə, torağay, cüllüt, sığırçın və s.) və siçanabənzər gəmiricilərdir. Şikarını alçaqdan uçmaqla (belibağlı kimi) axtarır, yerdən və havadan çalıb götürür. Bəzən ağacvari Şorəngə kolunun dibində gizlənib şikarını pusmaqla ovlayır.
Sayı
[redaktə | mənbəni redaktə et]XX əsrin ortalarına qədər Kür-Araz və Lənkəran düzənliyində, xüsusən də Qızılağac körfəzi ətrafında çoxsaylı qışlayıb. 1970-ci illərdən başlayaraq Aran və Tuqay meşələrinin kəskin transformasiyası, zərərli quş bilib tələf edilməsi, texnosferin genişlənməsi və səs-küyün çoxalması, yem obyektlərinin azalması və zəhərlənməsi ilə sayı kəskin azalaraq Qırmızı Kitaba düşüb. XX əsrin axırında yanvar-fevral aylarında cəmi 60 quş, bundan 10 il sonra isə 35 quş sayılıb.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ovlanması qadağandır. Qızılağac və Qarayazı Dövlət Təbiət Qoruqlarında, Şirvan, Ağgöl Milli Parklarında və digər Milli Parklarda qorunub saxlanılır. CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxildir.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3