Avropa adadovşanı

Avropa adadovşanı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Maqndəstə: Boreoeutheria Dəstəüstü: Euarxontoqlireslər Klad: Gliriformes Klad: Glires Dəstə: Dovşankimilər Fəsilə: Dovşanlar ???: Avropa adadovşanı
Beynəlxalq elmi adı
Oryctolagus cuniculus L., 1758
Şəkil axtarışı ITIS   180129 NCBI   9986 EOL   327977 FW   233585

Avropa adadovşanı (lat. Oryctolagus cuniculus) Dovşanlar fəsiləsinə (lat. Leporidae) aid cins. Dünya faunasında 1 cins və 43 növü vardır. Azərbaycanda bir cins vardır. Avropa adadovşanı Azərbaycan ərazisinə introduksiya edilmişdir.

Yayılması

Əvvəllər Avropa adadovşanının arealı məhdud olub, İberiya yarımadasını, həmçinin Fransanın cənubundakı və Afrikanın şimal-qərbindəki izolyasiya olunmuş əraziləri əhatə edirdi. Məhz sonuncu böyük buz dövründən sonra adadovşanları yalnız bu ərazilərdə sağ qalmışlar, lakin insanın təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində adadovşanları Asiya və Antraktida istisna olmaqla, bütün qitələrdə yayılmışlar.

Xarici görünüşü

Bədən uzunluğu 31–45 sm-ə qədər, çəkisi isə 1,3–2,5 kq-a çatır. Qulaqların uzunluğu başın uzunluğundan qısa olub, 6–7,2 sm-ə çatır. Bədənin üst tərəfinin rəngi bəzən narıncı çalara malik qonurumtul-bozdur. Quyruğun ucu qara və ya bozdur. Adadovşanı gəmiricilər dəstəsinin bir nümayəndəsi olub, qazıcı yaşayış tərzi keçirir. Bütün məməlilərdə olduğu kimi, bədən baş, boyun və gövdə hissələrinə bölünür. Gövdə ətraflar üzərində nisbətən hündürdə dayanır və kiçik quyruğa malikdir. Baş qismən uzunsovdur. Gözlərdə üst, alt və qırpma pərdəsi adlanan göz qapaqları vardır. Gözün qırpma pərdəsi quşlardan və sürünənlərdən fərqli olaraq, gözün yalnız yarısını örtür. Kəllənin yan tərəflərində məməlilər üçün xarakter olan qulaq seyvanı vardır. Başın üz hissəsinin önündə üst və alt dodaqla əhatə olunmuş ağız yerləşir. Üz hissəsinin ön qurtaracağında bir cüt burun dəliyi və ondan arxaya doğru yanlarda bir cüt göz vardır. Üst dodaq üzərində seyrək, uzun və sərt olan bığ yerləşir. Bədən xaricdən uzun və yumşaq tüklə örtülü olur ki, bunların hamısı birlikdə sıx xəz əmələ gətirir. Arxa ətraflar ön ətraflara nisbətən yaxşı inki-şaf etmişdir. Ön ətrafda 5 barmaq, arxada isə 4 barmaq vardır. Barmaqlar caynaqlarla qurtarır.

Həyat tərzi

Vəhşi dovşanlar adətən kolluq bitki örtüyünə və kobud relyefə malik ərazilərdə — yarğanlarda, dənizlərin və limalnların sıldırımlı sahillərində məskən salırlar. Nadir hallarda meşə zolaqlarında, bağlarda, parklarda və çox nadir hallarda əkin torpaqlarında rast gəlinirlər. Dağlarda dəniz səviyyəsindən 600 m-dək yüksəkliklərə qalxırlar. Qazımaq üçün əlverişli olan torpağın quruluşu adadovşanları üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir. Onlar qumlu torpaqlarda yaşamağa üstünlük verir, sıx gilli və daşlı ərazilərdə məskunlaşmırlar.