Bertel Torvaldsen

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Bertel Torvaldsen
dan. Bertel Thorvaldsen
Doğum adı Albert Bertel Thorvaldsen
Doğum tarixi
Doğum yeri
Vəfat tarixi (73 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı Danimarka Danimarka
Uşağı 1
Fəaliyyəti heykəltaraş, dizayner
Təhsili
  • Danimarka Kral İncəsənət Akademiyası[d]
Üzvlüyü
  • Niderland Kral İncəsənət və Elmlər Akademiyası[d]
Mükafatları Pour le Mérite
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bertel Torvaldsen (dan. Bertel Thorvaldsen; 19 noyabr 1770[1][2][…], Kopenhagen – 24 mart 1844[1][2][…], Kopenhagen) — Danimarka rəssam və heykəltaraşı, son klassizmin ən parlaq nümayəndəsi. Romadakı müqəddəs Luka Akademiyasının (1833-cü ildən) prezidenti olmuşdur. Əsərləri əsasən mərmərdəndir[3].

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bertel Torvaldsen, İslandiyalı taxta istehsalçısı Danimarkada məskunlaşan Qottskalk Torvaldsonun (Gottskálk Þorvaldsson) Skagafjord (Skagafirði) sahillərində doğulan oğludur. Ata adının danimarkalaşmış formasından oğul adını almışdır. Bertel Kopenhagen İncəsənət Akademiyasını bitirib. 1797-ci ildə Romaya yola düşdü və qırx ildən çox İtaliyada oldu. Qədim sənət dünyasının kəşfi onun həyatını dəyişdi və Romaya gəlişini doğum günü kimi qeyd etdi.

Kanova özü Torvaldseni Yasonun heykəlinə görə təriflədi (1803) və sonradan danimarkalı heykəltaraş böyük Venesiya varisi olaraq ictimaiyyət tərəfindən qəbul edilməyə başladı. Lakin XIX əsrdə Torvaldsen kimi ümumdünya məşhurluğu alacaq bir sənətkarın adını çəkmək çətindir. Ona Avropanın hər yerindən sifarişlər gəlir. 1819-cu ildə Kopenhagenə etdiyi səfər əsl təntənəli bir mərasimlə nəticələndi: onu Vyanada, Berlində və Varşavada coşğu ilə qarşılayırlar. Şagirdlərinin çoxu (məsələn, Boris Orlovski və David Jensen) Sankt-Peterburqda yaşayır və işləyirlər.

Yaşlandığı illərdə, 1838-ci ildə, Torvaldsen, İtaliyadan Danimarkaya qayıtmaq qərarına gəldi və bu xəbərlər orada milli tarixdə bir mərhələ olaraq qeyd edildi. Növbəti il, məqbərəsi olmaq üçün təyin edilmiş Kopenhagendəki Torvaldsen Muzeyində tikinti işlərinə başlanıldı. Torvaldsen Muzeyinin rəsmi açılışı heykəltaraşın ölümündən 4 il sonra baş tutdu.

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Zevsin qartalını yedirən Qanimed (1817)

Torvaldsen sənət tarixinin ən məhsuldar heykəltaraşlarından biri idi. Demək olar ki, ən yaxşı əsərləri antik ərazilərdədir. Müasirlarına elə gəlir ki o, Yunanıstan və Romanın klassik sənətinin mahiyyətini hiss edə və yenidən canlandıra bilən adamdır. O, Napoleonun Romaya gələcək ziyarətini gözləməklə 1812-ci ildə Kvirinal sarayında Makedoniyalı İsgəndərin fəaliyyətlərini təsvir edən böyük friz yaratdı. Digər məşhur əsərlərinə Qanimedin və qartal ilə heykəlləri (1804), Amur və Psixeya (1807), Venera alma ilə (1813-1816), Gündüz və gecə medalyonları (1814-1815), Merkuri tütəyi ilə (1818), Zevsin qartalını yedirən Qanimed (1817), Üç gözəl (1817-1819) və s. misal göstərmək olar.

Torvaldsenin İohann Gertner tərəfindən çəkilmiş portreti (1839-cu il)

Torvaldsenin idealizə edilmiş portret büstləri, Avropanın hər yerində tələb olunurdu. Mərmərdə təkcə monarxlar (məsələn, I İskəndər) deyil, həm də müxtəlif dövlətlərin aristokratiyasının çoxsaylı nümayəndələri (o cümlədən Rusiya da) əbədiləşdirilirdilər. Ən yaxşı portretlərindən biri də özünün portretidir (1839). Torvaldsen eyni zamanda Yozef Ponyatovski (Varşavada knyazı Yozef Ponyatovskinin usiya da) əbədiləşdirilirdilər. Ən yaxşı portretlərindən biri də özünün portretidir (1839). Torvaldsen eyni zamanda Yozef Ponyatovski (Varşavada knyazı Yozef Ponyatovskinin abidəsi, 1820-1829), N.Kopernik (Varşavadakı Nikolay Kopernikin abidəsi, 1829-1830), C. Bayron (Kembric, 1830-1831), F. Şiller (Ştutqart, 1835-1839) və s. abidələr yaratmışdır.

Portret və mifoloji heykəltaraşlıqdan əlavə, Torvaldsen olduqca geniş şəkildə Bibliya və xristian mövzularını inkişaf etdirdi. Doğrudur, hətta müəllifin həyatı dövründə də dini əsərləri soyuqqanlılıq və ruhsuzluqda ittiham olunurdu: mövzudan ayrılan antik forma cəsarətli xristian təbliği ilə birləşməkdən imtina etdi. 19-cu əsrin ikinci yarısından başlayaraq, o, bir çox sənətkar kimi, klassikliyə ümumi reaksiya nəticəsində sənət əsərlərinə hücum edilməyə başlandı. Əsərləri həqiqi hisslərdən məhrum, zövqlü adlandırıldı, mərmərləri buz blokları ilə müqayisə edildi. Yalnız Danimarka və İslandiyada Torvaldsen kultu bu günə qədər dəyişməz qalmışdır.

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Bertel Torvaldsen ilə əlaqəli mediafayllar var.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 RKDartists (nid.).
  2. ↑ 1 2 Bertel Thorvaldsen (dan.).
  3. ↑ Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. IX ҹилд: Спутник—Фронтон. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1986. С. 318.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bertel_Torvaldsen&oldid=7163432"