Fədək
 | |
| YAŞAYIŞI | |
|---|---|
| Ad və Ləqəbləri · Fədəkiyyə xütbəsi · Fədək · | |
| FATİMƏ QURANDA | |
| İnsan surəsi · Kovsər surəsi · Təthir ayəsi · Mübahilə ayəsi · Nur ayəsi | |
| YERLƏR | |
| Fədək · Beytül Əhzan · Bəni Haşim məhəlləsi · Səqifə | |
| İNSANLAR | |
| AİLƏ | Məhəmməd · Xədicə · Əli |
| ÖVLADLAR | Həsən · Hüseyn · Zeynəb · Ümmü Külsüm · Möhsün |
| YAXINLARI | Fizzə · Ümmü İmən · Əsma |
| BAŞQALARI | Ömər bin Xəttab · Qonfoz · Müğəyrə |
| BAĞLI | |
| Fatimə təsbihatı · Fatimə kitabı · Fatimə lövhəsi hədisi · Mübahilə günü · Fatimiyə günləri | |
Fədək (ərəb. فدك) — Hicaz məntəqəsində Mədinə şəhərinin 160 kilometrəliyində, keçmişdə su və bulaqları olan bir kənd.[1][2][3] Fədəkin yaxınlığında Şəmrux adlı bir qala varmış ki, indi onun yerində Haet adlı Xurma palması ilə dolu olan böyük bir kənd var.[4][5]
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Fədək Xeybərin yaxınlığındadı və Hicaz yəhudiləri üçün strateji baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyırdı.[6] İslam ordusu yəhudiləri Xeybərdə məğlub etdikdən sonra yəhudilərin gücünün aradan aparılması üçün peyğəmbər Mohit adlı bir səfiri fədəyin başçılarına göndərdi. Fədək başçıları sülhü müharibədən üstün tuturlar və təəhüd etdilər ki fədəyin məhsullarının yarısını ildə müsəlmanlara göndərib İslam bayrağı altında yaşasınlar.[7]
Strateji əhəmiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Fədəyin çoxlu xurma ağacı, coşan bulaqları habelə məhsuldar əraziləri onu hicazlılar üçün çox əhəmiyyətli etmişdi.[1][8] O zamanın ağacları Kufənin 7-ci qərndəki ağaclarının dəyəri ilə birdi.[9] Ömər yəhudiləri Ərəbistandan çıxardanda 50 min dirhəm pulu fədəyin qalan yarısı üçün onlara vermişdir.[10]
Fədəyin Fatiməyə bağışlanması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Şiə mənbələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bir çox Şiə alimləri öz təfsir (Qurani Kərimin İsra surəsinin 26-cı ayəsinin nazil olma səbəbində) və tarix kitablarında Fədəyin Xanım Fatiməyə peyğəmbər tərəfindən bağışlanmasını qeyd etmişdirlər.[11][12][13][14]
Əhli Xilaf mənbələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bir çox Əhli xilaf alimləri öz təfsir (Qurani Kərimin İsra surəsinin 26-cı ayəsinin nazil olma səbəbində) və tarix kitablarında Fədəyin Xanım Fatiməyə peyğəmbər tərəfindən bağışlanmasını qeyd etmişdirlər.[15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26]
Fədəkiyyə xütbəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Fədəkiyyə xütbəsində həzrəti Fatimə Əbubəkrdən fədəkin qaytarılmasını istəyir, bunun sənədləri əhli sünnət kitablarında vardır.[27][28][29][30][31]
Fədəyin Fatimədən alınması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Səqifə[32] macərasından sonra Əbu Bəkr demişdir ki, Fədək Fatimənin ola bilməz və onun adamlarıni fədəkdən çıxardır və buna görə Fatimə Əbubəkrin yanına gedir və aralarında bir söhbət keçir:
- Əbubəkr sən öləndə irsin kimə yetişər?
Arvad və uşaqlarıma.
- İndi nə olub ki sən peyğəmbərdən irs aparırsan amma biz yox!?
Ey Peyğəmbər qızı, atan heç bir pul və mal irsi qoymayıbdır.
- Amma bizim Xeybərdən payımız və fədəkdən sədəqəmiz necə olacaq?
Atandan eşitdim ki dedi: mən ta diriyəm bu yerdə bir şeyə sahibəm və öləndən sonra hər şeyim müsəlmanlarındır.
- Amma peyğəmbər fədəyi mənə bağışlayıb!
Şahidin varmı?
- Hə, var ərim Əli və Ümmi imən şahiddirlər.
Ey Peyğəmbər qızı, bilirsən ki, Ümmi imən arvaddır və onun şahidliyi mükəmməl deyil, gərək bir ayrı arvad yada başqa kişini şahid gətirəsən.[33][34]
- Beləliklə fədək Fatimədən alındı amma Fatimə Əbu bəkrin dediyi hədisi qəbul etməyib və öz haqqının alınmasında qərarlı idi.
Peyğəmbərdən irs aparılmama hədisi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əhli sünnət alimlərinin dediyinə görə bu hədisi[35] yalnız Əbubəkr nəql edib və kimsə onu təsdiqləməmişdir.[36][37][38]
- Buna görədə bəzilərinin qarşı durmasına səbəb oldu:
- Əhli-Beyt
Əbu Bəkrin bu[39] hədisi peyğəmbərdən eşitdiyi israrına baxaraq əhli beyt bu hədisi qəbul etməyib və ona qarşı durdular.[40][41][42] iş o yerə yetirdi ki ömər dedi ki Həzrəti Əli və Abbas Peyğəmbərin əmisi əbubəkri yalançı bilirdilər.[43]
- Peyğəmbərin zövcələri
Əhli Beyt və Abbasdan əlavə Peyğəmbərin Arvadlarıda əbubəkri bu uydurma hədisi nəql etdiyi üçün qınqdılar.[44][45]
- Əhli sünnət alimləri
Əhli sünnət alimlərindən Fəxrəddin Razi(فخر رازی),Caru allahi ziməxşəri(جارالله زمخشری),Təbəri(طبری ) və Bəyzavi(بیضاوی ) Quranda ki həzərati Zəkariya,Yəhya, Davud peyğəmbər və Süleyman Peyğəmbərlərin birbirlərindən irs aparması ayələrinin təfsirində əbubəkrin bu hədisi nəql etməsini doğru bilməyib və onu yalanlayıblar.[46][47][48][49][50][51]
- Əhli sünnətin bəzi alimləri əbubəkrin bu işini onun xəlifə olduğu və onun xilafət və ictihad icazəsi baxımından bu işi görmuş amma şiələr bu işin fəqət əbubəkr zamanında olduğunu və o hökumətinin əsasını beytülmal və belənki qəsbi malların bağışı ilə möhkəmləşdirməyi düşünürlər və Peyğəmbərin dediyi kimi Fatiməni incidən Məni incidib və Məni incidən Allahı icidib sözünün ayaq altına alınması və əbubəkrin böyük günah işlədiyini düşünürlər.[52]
Fədəyin qəsbi və Əbubəkr xilafətilə əlaqəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]İmami mötəzili nəql edir ki, bir gün Bağdadın qərb mədrəsəsinin böyük alimlərindən biri olan Əli ibn Fariqidən soruşdum:
- Fatimeyi Zəhra düz deyirdi ki, Fədək mənimdir?
Hə, düz deyirdi.
- O zaman Əbubəkr niyə Fədəyi Fatiməyə vermədi və bilirdi ki o düz deyir?
Alim gülümsəyərək dedi ki, əgər o gün Əbubəkr Fədəyi Fatiməyə qaytarsaydı, sabah Fatimə gəlib deyərdi sən mənim ərimin yerini qəsb etmisən və Əbubəkr gərək xilafəti Əliyə verərdi.
- İmam mötəzili alimin sözünü nəql etdikdən sonra deyir: Bu söz doğru sözdür.[53]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 *Möcəmül buldan-cild 4- s238
- ↑ *merased ol etlal-cild 3-s 1020
- ↑ *lisanül ərəb-ibni mənzur-cild 10-s 437
- ↑ *Möcəm məalimül hicaz-cild1s 205.206
- ↑ *Fədək-cild 7-s 23
- ↑ merased ol etlal-Fədək
- ↑ 3-ə bax
- ↑ *lisanül ərəb-ibni mənzur-cild 1-s 437
- ↑ Nəhcül bəlağə şərhi- ibni əbilhədid-cild 16-s 236
- ↑ Əlsəqifə və Fədək-s 98
- ↑ Əllamə Kuleyni, “əl-Kafi”, c. 1, səh.543, hədis 5
- ↑ "Şeyx Səduq, "Uyunu Əxbar ər-Rıza ", s. 229-230, bab 23, hədis 1". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-04.
- ↑ Şeyx Razi, "Nəhcül Bəlağə", məktub 45
- ↑ "Seyid Haşim Bəhrani, "Qayrətul Məram", c. 3, səh. 284-286". 2021-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-04.
- ↑ "Əbu Yala, "Müsnəd", c.2, səh.334, hədis 1075". 2020-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-04.
- ↑ Hakimi Həskani, "Şəvahidül Tənzil", c. 1, səh. 438-442
- ↑ Kand Həlvi, "Həyatül Səhabə", c. 2, səh. 519
- ↑ Razi, "əl Cərhül Tədil", c. 1, səh. 257
- ↑ Qunduzi Hənəfi, "Yənəbiul Məvəddə", səh. 119,439
- ↑ Əl-Xarəzmi, "Məqtəlül Huseyn", c. 1, səh. 70
- ↑ Cəlaləddin Süyuti, "əd Durrul Mənsur", c. 2, səh. 158
- ↑ Cəlaləddin Süyuti, "əd Durrul Mənsur", c. 5, səh. 273-274
- ↑ İbni Əbu Hatəm, "Təfsir"
- ↑ İbni Əbil Hədid Əbdülhəmid, "Şərhi Nəhcül Bəlağə", c. 16, s. 208-209
- ↑ Yaqut əl Həməvi, "Mucəm əl Buldan", c. 4, s. 238
- ↑ Əbu-l-Abbas Əhməd ibn Yəhya ibn Cabir əl-Bəlazuri, "Kitab Fütuh əl Buldan", c. 2, s. 46
- ↑ Futuhul boldan cild 1 s 35
- ↑ Əlməğanimül Mütalibə s 312
- ↑ Ümdətül əxbar s 394
- ↑ Vəfaül vəfa cild 3 s 999
- ↑ Mücəmül buldan cild 4 s 238
- ↑ Səqifə Ərəbistanda bir yerdir ki orada Əbubəkri ilk xəlifə seçirlər və şiələrə görə Əlinin imamət haqqını qəsb etmişdirlər.
- ↑ *Futuhul boldan cild 1 s 36
- ↑ *Ənsabül əşraf s 519
- ↑ Atandan eşiddim ki dedi: mən ta diriyəm bu yerdə bir şeyə sahibəm və öləndən sonra hər şeyim müsəlmanlarındır.
- ↑ *Siyuti tarixül xüləfa s 86
- ↑ *İbni həcər Əl səvaiqul mohreqə(الصواعق المحرقه) s 19
- ↑ *İbni əbilhədid şafei nəhculbəlağə şərhi cild 16 s 227.245
- ↑ 16-ya bax
- ↑ *Təbəqati ibni səıd(طبقات ابن سعد) cild 2 s 315
- ↑ *Siyuti Müsnədi Fatimə(مسند فاطمه) s 33 çap:الکتب الثقافیه
- ↑ *Kenzül emal(کنزالعمال) cild 5 s 365
- ↑ Səhihi müslim((صحیح مسلم(الجهاد و السیر) cild 5 s 151.153
- ↑ *əl ənsabül əşraf(انساب الاشراف) cild 1 s 520
- ↑ *Futuhol boldan(فتوح البلدان) cild 1 s 347
- ↑ *Qərtəbi((تفسیر الجامع لأحکام القرآن(قرطبی) cild 11 s 78
- ↑ *Təfsiri kəbir(تفسیر کبیر) cild 24 s 186
- ↑ *Təfsiri keşafi zeməxşəri(تفسیر کشاف زمخشری) cild 4 s 91 çap (چاپ دارالکتاب العربی، لبنان)
- ↑ *Rəbiül əbrar ziməxşəri(ربیع الأبرار زمخشری) bab:29
- ↑ *Ənavrül tənzil(انوار التنزیل) cild 2 s 309
- ↑ *Təfsiri təbəri(تفسیر طبری) cild 8 s 308
- ↑ Hadi alimzadə Əbbəkr böyük islam dairətül məarifi cild 5 s 232
- ↑ Şərhi ibni əbilhədid(شرح ابن ابیالحدید) cild 16 s 284
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Elməddin İmanqulu. "İsra surəsinin 26-cı ayəsinin təfsiri və Nəbinin (s) Fədəyi Hz. Fatiməyə (s.ə) verməsi" ( (az.)). saqaleyn.wordpress.com. 2015-01-22. 2015-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-22.