Эстәлеккә күсергә

Маресьев Алексей Петрович

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Маресьев Алексей Петрович
рус. Алексей Петрович Маресьев
Рәсем
Зат ир-ат
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 СССР
Хеҙмәт итеүе СССР
Тыуған көнө 20 май 1916({{padleft:1916|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:20|2|0}})[1][2][3]
Тыуған урыны Камышин, Һарытау губернаһы[d], Рәсәй империяһы[4][2]
Вафат булған көнө 18 май 2001({{padleft:2001|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:18|2|0}})[2][3][5][…] (84 йәш)
Вафат булған урыны Мәскәү, Рәсәй[2]
Үлем төрө тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе инфаркт[d]
Ерләнгән урыны Новодевичье зыяраты[d]
Һөнәр төрө лётчик, хәрби хеҙмәткәр, военный лётчик
Уҡыу йорто Краснодарское высшее военное авиационное училище лётчиков[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ҡатнашыусы КПСС-тың XXII съезы[d]
Хәрби звание полковник[d]
Һуғыш/алыш Икенсе бөтә донъя һуғышы
Ғәскәр төрө военно-воздушные силы[d] һәм СССР Ҡораллы Көстәре
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Ленин ордены Ҡыҙыл Байраҡ ордены Советтар Союзы Геройы Октябрь Революцияһы ордены I дәрәжә Ватан һуғышы ордены орден «За заслуги перед Отечеством» III степени «Алтын Йондоҙ» миҙалы Ленин ордены Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены Халыҡтар Дуҫлығы ордены Ҡыҙыл Йондоҙ ордены «Почёт Билдәһе» ордены орден Дружбы Почётная грамота Правительства Российской Федерации медаль «За отличие в охране государственной границы СССР» «Хеҙмәт ветераны» миҙалы Дуҫлыҡ ордены «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә илле йыл» юбилей миҙалы медаль «В память 850-летия Москвы» «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә ҡырҡ йыл» юбилей миҙалы Жуков миҙалы
 Маресьев Алексей Петрович Викимилектә

Маресьев Алексей Петрович (7 май (20 май 1916 йыл, Камышин, Саратов өлкәһе — 18 май 2001 йыл, Мәскәү) — совет хәрби осоусыһы. Советтар Союзы Геройы (1943). Полковник (1978).

Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында етди йәрәхәттәр арҡаһында ике аяғы ла ҡырҡыла, ләкин, инвалид булыуына ҡарамаҫтан, пилот күккә кире ҡайта һәм протезлы килеш осоштар яһай. Һуғыш ваҡытында ул дошманға ҡаршы 86 осош яһай, 10 дошман самолетын бәреп төшөрә: уларҙың өсөһө - йәрәхәт алдынан һәм етәүһе - протезлы килеш [6] .

Борис Полевойҙың "Ысын кеше тураһында повесть" әҫәренең прототибы (яҙыусы фамилияла бер генә хәрефте үҙгәртә - Мересьев тип яҙа).

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бала сағы һәм йәшлеге

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсми рәүештә Алексей Маресьев Саратов өлкәһе, Камышин районында тыуған тип һанала (1934 йылдың 10 ғинуарынан Сталинград өлкәһе), ләкин 2016 йылдың апрелендә Камышинға Изге Троица сиркәүендә ҡуйылған тыуыу реестрынан күренеүенсә, ул Саратов өлкәһе, Камышлы өйәҙе Верхне-Добринский улусы Веревкин хуторында тыуған [7] .

Камышиндағы мәктәптең 8-се синыфын тамамлағас, Маресьев 1932 йылда шундағы уҡ 32-се һанлы фабрика - завод мәктәбен тамамлай, металл буйынса токарь белгеслеге ала. Ике тапҡыр ул осоусылар мәктәбенә документтар тапшыра, ләкин улар сәламәтлегенә бәйле кире ҡайтарыла. Шуға ла ҡарамаҫтан, ул Мәскәү авиация институтының эшселәр факультетына ситтән тороп уҡырға инә.

1934 йылда комсомолдың Камышин район комитеты уны Амурҙағы Комсомольск ҡалаһындағы авиация заводы төҙөлөшөнә ебәрә. Шул саҡта, эштә, Алексей осоу клубында шөғөлләнә.

1937 йылдың октябрендә уны СССР сик ғәскәрҙәренә хәрби хеҙмәткә саҡыралар. Башта авиация сик отрядында хеҙмәт итә, һәм отрядтың ҡоралдарына ингән П-5 самолетын хеҙмәтләндерә. 1939 йылдың ғинуарында ул 30-сы Чита хәрби пилот мәктәбенә ебәрелә, 1939 йылдың октябрендә Батайск күсерелә. Уны ул 1940 йылда тамамлай, кесе лейтенант дәрәжәһен ала. Шунда уҡ инструктор булып ҡала һәм Бөйөк Ватан һуғышын шунда ҡаршы ала.

Һуғыш йылдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1941 йылдың июлендә уны 296-сы хәрби авиация полкына Көньяҡ-Көнбайыш фронтҡа ебәрәләр . Маресьевтың беренсе һуғыш осошо 1941 йылдың 23 авгусында Кривой Рог ҡалаһы янында була.

1942 йылдың мартында ул осош командиры итеп билдәләнә. 1942 йылдың 1 апрелендә булған һуғышта ул беренсе Ю-52 транспорт самолетын бәреп төшөрә, һәм 4 апрелдә ул бер көндә былтөрҙәге ике самолетты бәреп төшөрә [8] . 1942 йылдың 5 апрелендә [9] Новгород өлкәһендә немецтар менән булған һуғышта уның ТЯк-1 самолеты бәреп төшөрөлә . Ун һигеҙ көн дауамында пилот урман һәм һаҙлыҡтар аша көнсығышҡа табан шыуыша. Уны Валдай районының Кисловский ауыл советы Плав ауылында йәшәгән кешеләр табып алып ҡайта[10].

Уны бер нисә айҙан ғына медицина самолеты килеп төшөп алып китә. Табибтар гангрена булыу сәбәпле уның ике аяғын ла ҡырҡырға мәжбүр булған.

1942 йылдың июнендә уға бәреп төшөргән өс фашист самолеты өсөн Ҡыҙыл Байраҡ ордены бирелә [11] .

1943 йылдың башында ул медицина тикшереүен уҙып, Ибресинск осоусылар мәктәбенә ебәрелә ( Сыуаш АССР - ы ). 1943 йылдың февралендә ул яраланғандан һуң беренсе һынау осошон яһай. Ныҡыша торғас, фронтҡа ебәрелеүгә өлгәшә.

1943 йылдың июнендә ул 63 - сө Гвардия һуғышсы авиация полкына килә. Бында эскадрилья командиры А. М. Чистов менән ҡушарлап бер нисә уңышлы осош яһағандан һуң, Маресьевҡа ышаныс арта.

1943 йылдың 19 июлендә ул хеҙмәткә кире ҡайтҡас беренсе еңеүен яулай - Ju-87 бомбардировщигын бәреп төшөрә.

1943 йылдың июлендә Алексей Петрович бер юлы ике немец истребителен бәреп төшереп, батырлыҡ күрһәтә. Маресьевҡа Советтар Союзы Геройы исеме бирелә һәм уның даны бөтә ил буйлап тарала.

Һуғыш аҙағына осоусы-герой иҫәбендә 86 хәрби осош һәм 11 бәреп төшөрөлгән фашист самолеттары була (уларҙың 7 һе - протезлы килеш )[12]

1946 йылдың июленән резервта.

Ғаилә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Ҡатыны - СССР һауа көстәре Генераль штабының элекке хеҙмәткәре Галина Викторовна (2002 йылда вафат була). Ике улы бар.

Бүләктәре һәм маҡтаулы исемдәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Советтар Союзы Геройы (24 август, 1943). Ике Ленин ордены, Октябрь революцияһы, Ҡыҙыл Байраҡ, 1-се дәрәжә Ватан һуғышы, ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байрағы, Халыҡтар дуҫлығы, Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары, Хөрмәт Билдәһе, 3-сө дәрәжә "Ватан алдындағы ҡаҙаныштар өсөн" ордены, миҙалдар, сит ил ордендары менән бүләкләнгән.

Вафаты

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2001 йылдың 18 майында Рәсәй Армияһы театрында Маресьевтың 85 йәше уңайынан тантаналы кисә үткәрелергә тейеш була, ләкин концерт башланыр алдынан бер сәғәт алда Алексей Петровичтың йөрәк өйәнәге тота һәм вафат була. Кисә үткәрелә, ләкин ул бер минут тынлыҡ менән башлана.

Маресьев Мәскәүҙә Новодевичье зыяратында ерләнгән .

Йәш быуынға йоғонтоһо

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Яҙыусы Борис Полевой тарафынан яҙылған «Ысын кеше тураһында повесть» әлегә тиклем мәктәп программаһына индерелгән һәм һуғыштан һуңғы йәш быуынды тәрбиәләүҙә ҙур урын тота. Алексей Петрович Маресьевтың ҡаһарманлығы ныҡлыҡ, батырлыҡ һәм үҙ көсөнә икһеҙ-сикһеҙ ышаныу өлгөләре булып тора.[13]. Уның исеме үҙе кеүек үк яҙмыш һынауҙарын ҡаһармандарса күтәрә белгән шәхестәр өсөн уртаҡлыҡ исемгә әүерелгән [14]

Башҡортостанда ла халыҡ телендә "Башҡорт Маресьевы" тип исем алған кеше бар. Ул үҫмер сағында ике аяҡһыҙ ҡалған спортсы Ирек Зарипов:

  • Зарипов Ирек Айрат улы — Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры,[15]. Йәмәғәт эшмәкәре. Ванкувер Паралимпиадаһының дүрт тапҡыр чемпионы, Сочи олимпиадаһында Рәсәй вәкиле, терәк-хәрәкәт ағзалары зарарланған инвалидтарҙың Рәсәй физкультура һәм спорт федерацияһының беренсе вице-президенты.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Архив изобразительного искусства — 2003.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 МАРЕСЬЕВ // Большая российская энциклопедия (урыҫ) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
  3. ↑ 3,0 3,1 Library of Congress Authorities (ингл.) — Library of Congress.
  4. ↑ Маресьев Алексей Петрович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ Маресьев Алексей Петрович // Герои страны (урыҫ) — 2000.
  6. ↑ Данные о воздушных победах А. Маресьева разнятся, см. раздел «Военные годы».
  7. ↑ В Жирновском районном краеведческом музее открылась архивная выставка к 100-летию легендарного лётчика-истребителя А. П. Маресьева 2016 йыл 7 май архивланған.
  8. ↑ В многих публикациях об А. Маресьеве ошибочно указывается, что до своего ранения и падения его самолёта он сбил 4 немецких самолёта
  9. ↑ Часто в литературе об А. Маресьеве ошибочно указывается дата 4 апреля.
  10. ↑ Обстоятельства с момента падения до спасения А. Масерьева подробно изложены в очерке В. Зуева «Полподковы от… самолета Маресьева. Рассекреченные документы позволяют представить исключительный драматизм подвига легендарного аса» // «Независимое военное обозрение». 2017, 22 сентября.
  11. ↑ Наградной лист — представление к Ордену Красного знамени, 9.4.42г. — Электронный банк документов «Подвиг Народа в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»
  12. ↑ </nowiki> Биография Маресьева
  13. ↑ Настоящий человек после войны
  14. ↑ Авинников, Д. А. Герои, повторившие подвиг Алексея Маресьева / Д. А. Авинников, Г. В. Костюхина. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2014. — № 1 (60). — С. 277-280. —
  15. ↑ Приказ о присвоении почетного спортивного звания "Заслуженный мастер спорта России". Дата обращения: 27 июнь 2010. 2012 йыл 20 апрель архивланған.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Маресьев // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 15-й т. — М.  : Советская энциклопедия, 1969-1978.
  • Наш Маресьев / сост. В. С. Шантар. — Камышин, 1996. — 60 с. — 1000 экз.
  • Маресьев А. П. На Курско дуге. — М.  : Воениздат, 1960. — 80 с.
  • Бондаренко А. С., Бородин А. М. и др. Строки из биографии // Герои-Волгоград / Уст. А. С. Чудов. — Волгоград: Нижне-Волжское книжное издательство, 1967. — С. 221--229. — 471 с. — 25 000 экз.
  • Колеба А. Ему путевок в небо дала граница. // «Вестник России границы». 2016. — № 3(186). — С. 60-67.
  • Уберем В. Сел и полетел! // Аргументы и факты : жене. газ.. — 2011. — № 20 (май). — С. 46.
  • Дроздов Константин, канд. ист. наук. Настоящий Маресьев : Неписаный рассказ летчика, будущего героя знаменитый повести Бориса Полевод, публикует впервые // Родина. — 2016. — № 6. — С. 98.
  • Андрей Сидорчук. Жизнь настоящего человека. Чем Алексей Маресьев отличался от героя книги // Аргументы и факты. — 2016. — 20 мал-мөлкәт.
  • Кириченко Евгений. Час пешком до своих : Благодаря архивном документам поисковики нашли точное место падения самолета Алексея Маресьева // Родина. — 2017. — № 5. — С. 58-62.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Маресьев_Алексей_Петрович&oldid=1189039» битенән алынған