Эстәлеккә күсергә

Моздок

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Моздок
осет. Мæздæг
Байраҡ[d]
Нигеҙләү датаһы 1763
Рәсем
Рәсми атамаһы Мæздæг
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәге Моздокское городское поселение[d][1] һәм Моздокский район[d]
Административ-территориаль берәмек Моздокское городское поселение[d], Кавказская губерния[d], Астраханская губерния[d], Кавказская губерния[d], Ставропольская губерния[d], Терек өлкәһе[d], Моздокский отдел[d], Терская губерния[d] һәм Моздокский район[d]
Сәғәт бүлкәте UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны 4097 кеше (1803)[2],
4209 кеше (1825)[3],
6680 кеше (1850)[2],
10 000 кеше (1856)[4],
9300 кеше (1897)[4],
20 200 кеше (1913)[4],
11 955 кеше (1915)[2],
10 840 кеше (1923)[2],
14 000 кеше (1926),
15 500 кеше (1931)[4],
19 081 кеше (1939)[5],
25 611 кеше (1959)[6],
31 000 кеше (1967)[4],
32 350 кеше (1970)[7],
34 300 кеше (1976)[2],
34 394 кеше (1979)[8],
38 037 кеше (1989)[9],
39 300 кеше (1992)[4],
39 100 кеше (1996)[4],
39 200 кеше (1998)[4],
39 300 кеше (2000)[4],
42 865 кеше (2002)[10],
42 900 кеше (2003)[4],
41 800 кеше (2005)[4],
41 300 кеше (2006)[4],
40 800 кеше (2007)[4],
40 500 кеше (2008)[4],
40 383 кеше (2009)[11],
38 768 кеше (2010)[12],
38 698 кеше (2011)[13],
39 089 кеше (2012)[13],
39 232 кеше (2013)[13],
39 432 кеше (2014)[13],
40 042 кеше (2015)[14],
40 564 кеше (2016)[15],
41 409 кеше (2017)[16],
41 728 кеше (2018)[17],
42 155 кеше (2019)[18],
42 039 кеше (2020)[19],
36 784 кеше (2021)[20],
35 662 кеше (2023)[21]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 131 метр
Майҙан 17 км²
Почта индексы 363750
Урындағы телефон коды 86736
Карта
 Моздок Викимилектә

Моздок, Мәздәк (осет. Мæздæг (мәғл.), ҡаб.-черк. Мэздэгу, ҡум. Мазлек/Мёздок[22]) — Төньяҡ Осетия-Алания Республикаһы республикаһындағы ҡала, Моздок районының административ үҙәге.

Ҙурлығы буйынса республиканың икенсе ҡалаһы.

Моздок муниципаль районы административ үҙәге. Моздок ҡала биләмәһе муниципаль берәмеге барлыҡҡа килтерә.

Этимологияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡала исеме ҡабарҙы-черкес «мэз дэгу» (мэз — «урман», дэгу — «ҡара, ҡуйы») һүҙҙәренән алынған һәм тәржемәлә "ҡара урман"тигәнде аңлата[23]. Әлеге ваҡытта Тирәктең һыубаҫар туғай урмандарының күпселеге юҡҡа сыҡҡан.

Моздокта Кунаки Ресторан-музейы

Географияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡала Тирәк йылғаһының һул ярында, Моздок районының үҙәк өлөшөндә, Владикавказдан 95 километр төньяҡтараҡ урынлашҡан.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡала православие динен ҡабул иткән ҡабарҙы кенәзе Кургока Коночкин (суҡынғандан һуң — Андрей Иванов) тарафынан 1763 йылда нығытма булараҡ нигеҙләнгән.

1785 йылдан — Кавказ наместниклығының өйәҙ ҡалаһы. 1822 йылдан — Кавказ (1847 йылдан — Ставрополь) өлкәһенең Моздок өйәҙе үҙәге. 1863 йылда Терек өлкәһе составына күсерелә. 1897 йылда — Терек өлкәһе округының Пятигорск өйәҙ үҙәге булмаған ҡала.

19-20 быуаттар сигендә — биҫтә, 1920-йылдарҙан яңынан ҡала. 1944 йылда Ставрополь крайы составынан Төньяҡ Осетияға күсерелә.

Бөйөк Ватан һуғышы барышында (1942 йылдың 25 августа) ҡала немец-фашист ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алына. 1943 йылдың 3 ғинуарында азат ителә.

Халҡы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2020 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы, 2021 йылдың 1 октябренә ҡала халыҡ һаны буйынса Рәсәй Федерацияһындағы 1117 ҡалаһы араһында 417-се урында була.

Милли составы

2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса[24].

Халҡы Һаны,



уҡыусы. 		Өлөшө



бөтә халыҡтан, %
урыҫтар 22 918 59,12 %
осетиндар 3 209 8,28 %
ҡумыҡтар 2 741 7,07 %
әрмәндәр 2 399 6,19 %
чечендар 1 359 3,51 %
ҡабарҙы халҡы (черкестар) 1 280 3,30 %
төрөктәр 789 2,03 %
корейҙар 764 1,97 %
украиндар 590 1,52 %
башҡалар 2 148 5,54 %
милләте күрһәтелмәгән 571 1,47 %
барлығы 38 768 100,0 %

Климаты

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Моздока (1986-2015) климаты
Күрһәткес Ғин. Фев. Март Апр. Май Июнь Июль Авг. Сен. Окт. Нояб. Дек. Йыл
Абсолют максимум, °C 16,4 21,3 27,5 34,0 35,3 38,0 40,4 43,1 38,5 32,5 27,1 16,7 43,1
Уртаса максимум, °C 2,1 3,2 8,8 17,5 24,2 26,6 31,8 32,7 24,5 16,0 8,5 3,4 16,0
Уртаса температура, °C −2,5 −1,6 4,6 11,4 17,7 21,8 25,3 23,5 18,8 11,9 4,5 0,7 11,3
Уртаса минимум, °C −4,6 −4 0,9 5,7 11,0 16,0 19,9 18,9 13,0 7,7 2,4 −3,4 7,9
Абсолют минимум, °C −26,6 −28,4 −14 −4 −0,3 6,5 11,0 8,8 3,5 −8 −18,8 −25,6 −28,4
Яуым-төшөм нормаһы, мм 27 24 27 45 67 84 62 54 42 33 33 34 499

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ ОКТМО (урыҫ)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Население Северной Осетии (урыҫ)
  3. ↑ Административно-территориальное устройство Ставрополья с конца XVIII века по 1920 год (урыҫ) — Ставрополь: 2008. — 400 с.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 Народная энциклопедия «Мой город». Моздок (урыҫ)
  5. ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам (урыҫ)
  6. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
  7. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
  8. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
  9. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу (урыҫ)
  10. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (урыҫ)
  11. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (урыҫ)
  12. ↑ Том 1. Численность и размещение населения. Таблица 10
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Оценка численности населения муниципальных образований Республики Северная Осетия-Алания на 1 января 2011-2015 годов (урыҫ)
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (урыҫ)
  15. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (урыҫ) — 2018.
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2017.
  17. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2018.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (урыҫ)
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (урыҫ)
  20. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
  21. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) (урыҫ) — Росстат, 2023.
  22. ↑ А. З. Шихсаидов. [https://books.google.ru/books?id=5iE5AQAAIAAJ&q=Кумыки+Моздок&dq=Кумыки+Моздок&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&sa=X&ved=2ahUKEwjs46z4ppz8AhVJiIsKHY3PBIgQ6AF6BAgKEAM#Кумыки%20Моздок Дагестан и мусульманский Восток, сборник статей]. — Марджани, 2010. — С. 298. — 430 с. — ISBN 9785903715244.
  23. ↑ Поспелов, 2008
  24. ↑ Том4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года (недоступная ссылка — история). Дата обращения: 19 октябрь 2018. Архивировано 19 август 2013 года. 2016 йыл 5 март архивланған.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Поспелов Е. М. Географические названия России. Топонимический словарь. — М.: Астрель, АСТ, 2008. — 523 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Моздок&oldid=1213304» битенән алынған