Эстәлеккә күсергә

Тель-Брак

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Тель-Брак
Рәсем
Дәүләт  Сүриә[1]
Административ-территориаль берәмек Эль-Хасака[d]
Рәсми сайт tellbrak.mcdonald.cam.ac.uk
Карта
 Тель-Брак Викимилектә

Маллоуэн тарафынан ҡаҙып сығарылған Нарам-Син һарайы, түбәнге көньяҡ өлөшө
Төньяҡтағы ҡалҡыулыҡтар. Митанни һарайы тирәһендәге ҡаҙыныуҙар

Тел(л)ь-Брак, борон Нагар — Сүриәнең Әл-Хәсәкә провинцияһы территорияһында Һабур йылғаһы үрендә табылған археологик ҡаласыҡ, боронғо төньяҡ Месопотамияның иң эре ҡаласыҡтарының береһе. Ҡалҡыулыҡтың бейеклеге  —  яҡынса 40 метр, оҙонлоғо — 1 километр тирәһе, майҙаны 130 гектар самаһы.

Бында неолит ахыры, шумер дәүләте, Аккад  империяһы  дәүерҙәрендә һәм бронза быуатының аҙағына тиклем тораҡ булған.

Тель-Бракты  британ  археологы сэр Макс Маллоуэн (Агата Кристиҙың ире)  1937 һәм 1938 йылдарҙа тикшергән[2]. Һуңыраҡ  Лондон  университетының Археология институты археологтары, шунан  Кембридж университетының  Макдональд археологик тикшеренеүҙәр институтынан  Дэвид һәм Джон Оутстар етәкселегендәге археологтар төркөмө бында 1976— 2004 йылдар эсендә бер нисә миҙгел үткәрә[3][4][5].  2006 йылдың яҙынан тикшеренеүҙәргә Augusta McMahon етәкселек итә. Һуңғы тапҡыр ҡаҙыныуҙар 2011 йылда үткәрелә; әле археологик эштәр Сүриәлә барған граждандар һуғышы арҡаһында туҡтатылып торған.   

Был ерҙә беҙҙең эраға тиклем 6000 йылда уҡ ҙур булмаған торама барлыҡҡа килгән. Бында халаф мәҙәниәте  артефакттары табылған[6].

Торама артабанғы убайд һәм урук осорҙарында ла йәшәүен дауам итә. Ҡаҙыныуҙар барышында беҙҙең эраға тиклем  4-се мең йыллыҡ башында барлыҡҡа килгән ҡала табылған.

Беҙҙең эраға тиклем   3-сө мең йыллыҡтың шына яҙыуҙары Нагарҙы  Левант менән төньяҡ Месопотамия араһында ятҡан эре тораҡ пункт итеп телгә ала. 

Иртә бронза быуаты аҙағына  (беҙҙең эраға тиклем 3 мең йыллыҡ) ҡала бәләкәйләнә, был тотош төбәк бөлгән ваҡытҡа тап килә. Тарихсылар был бөлөүҙе климаттың киҫкен үҙгәреүе менән бәйләй. 

Беҙҙең эраға тиклем 2-се мең йыллыҡтың икенсе яртыһында  һаман бәләкәй тораҡ булып ҡалған ҡалала  мөһабәт һарай һәм митанни  ғибәҙәтханаһы барлыҡҡа килә (беҙҙең эраға тиклем 1500—1360 йылдар). Торлаҡ биналарын файҙаланыу дауам итә.

  1. GeoNames (ингл.) — 2005.
  2. M.E.L. Mallowan, Excavations at Brak and Chagar Bazar, Iraq 9, pp. 1-259, 1947
  3. D. and J. Oates, «Excavations at Tell Brak, 1990—91» in Iraq 53, pp 127—45.
  4. D. and J. Oates and Helen McDonald, 1998. Excavations at Tell Brak — Vol. 1: The Mitanni and Old Babylonian periods (London : British School of Archaeology in Iraq/Cambridge: McDonald), ISBN 0951942050
  5. D. and J. Oates and Helen McDonald, 2002 Excavations at Tell Brak — Vol. 2: Nagar in the Third Millennium BC (London : British School of Archaeology in Iraq/Cambridge: McDonald) Institute for Archaeological Research, ISBN 0951942093
  6. Joan Oates and David Oates, Tell Brak: A Stratigraphic Summary, 1976—1993, Iraq, vol. 56, pp. 167—176, 1994
  • Donald Matthews and Jesper Eidem, 1993. «Tell Brak and Nagar» in Iraq 55, pp201—7.
  • Joan Oates et al., Early Mesopotamian urbanism: a new view from the north, Antiquity. September 2007, Vol. 81, Iss. 313; pg. 585
  • Donald M. Matthews, The early glyptic of Tell Brak: cylinder seals of third millennium Syria, Vandenhoeck & Ruprecht, 1997, ISBN 3525538960
  • David Oates and Joan Oates, Akkadian Buildings at Tell Brak, Iraq, vol. 51, pp. 193—211, 1989
  • G. Wilhelm, A Hurrian Letter from Tell Brak, Iraq, vol. 53, pp. 159—168, 1991
  • Joan Oates, Some Late Early Dynastic III Pottery from Tell Brak, Iraq, vol. 44, no. 2, pp. 205—219, 1982
  • Roger Matthews, Excavations at Tell Brak, vol. 4: Exploring an Upper Mesopotamian Regional Centre, 1994—1996, McDonald Institute for Archaeological Research, 2001, ISBN 1902937163
  • David Oates and Joan Oates, Excavations at Tell Brak 3: The Uruk and Ubaid Periods, McDonald Institute for Archaeological Research, 2008, ISBN 1902937155