Doctrina Christiana
 Patos kan Doctrina Christiana tinatampok an ladawan ni Saint Dominic na nakasurat an bilog na titulo kan libro. Woodcut, c. 1590. | |
| Nasyon | Kaptansya Heneral kan Filipinas |
|---|---|
| Ulayon | Katesismo Katoliko |
| Genre | Relihiyon |
Taon kan publikasyon | Huring Ika-16 na siglo |
An Doctrina Christiana (English: Christian Doctrine) amayon na librong dapit sa katekisis kan Simbahan Katoliko, nasurat kan 1593 ni Fray Juan de Plasencia, asin tinutubod na ini na an saro sa pinakaamay na librong imprintado sa Filipinas.[1]
Titulo
[baguhon | baguhon an source]Titulo sa Kastila:
| “ | Doctrina Chriſtiana, en lengua eſpan¨ola y tagala, corregida por los Religiosos de las ordenes Impreſſa con licencia, en S. Gabriel de la Orden de S. Domĩgo. En Manila, 1593. | ” |
Sa Ingles:
| “ |
Christian Doctrine in Spanish Language And Tagalog, corrected by the monks of the Orders. Printed with licence in Saint Gabriel of the Order of Saint Dominic. In Manila, 1593. |
” |
Sa Tagalog (Filipino):
| “ |
Ang Doktrina Kristiyana sa Wikang Kastila at Tagalog, kasama ang tamang Patakaran para sa Relihiyoso ng mga Orden. Inilimbag nang may Lisensya sa San Gabriel ng Orden ni Santo Domingo. Sa Maynila, 1593. |
” |
Sa Bikol:
An Doktrina Kristyana sa Kastilang Tataramon asin Tagalog, kaiba an mga binakle' para sa Relihiyoso nin mga Orden. Ipinalagda' na may Lisensya sa San Gabriel na Orden ni Santo Domingo. Sa Manila, 1593.}}
Historya
[baguhon | baguhon an source].png)
Igwa nin kontrobersya manongod sa kun arin sa mga bersyon an enot na imprintado sa Espanyol Filipinas, na an ibang iskolar nagtutubod na an lenggwaheng-Tsino'ng bersyon na tituladong Doctrina Christiana en letra y lengua China, compuesta por los padres ministros de los Sangleyes, de la Orden de Sancto Domingo. Con licencia, por Keng yong, China, en el parian de Manila[2] ni Fray Miguel de Benavides, OP, asin Fray Juan Cobo, OP, naimprinta pag'ultan 1590 asin 1592 kan Tsinong impresor na si Keng Yong sa Manila bago nagluwas an bersyon sa Espanyol asin sa Tagalog.
Saro sa pinakaamay na toltolan kan duwang bersyon hale ki Gómez Pérez Dasmariñas, an ika-pitong Kastilang Gobernador-Heneral nin Filipinas, na nagsurat ki Felipe II nin Espanya kan Hunyo 20, 1593, nin siring:
| “ |
“Mga Ginagalangan, sa ngaran kan Saimong Kadakulaan, sako pinagmarhay huli sa makuring pangangaipo, nagduhol ako nin lisensya sa pag'imprinta kan Doctrinas Christianas, na igdi nalalakip— saro sa lenggwaheng Tagalog, na iyo an natural asin pinakamahusay sa mga islang ini, asin an saro nakasurat sa Tsino— na linalaoman ko mabunga nin dakulang benepisyo sa pagkonbertir asin pagtukdo sa mga banwa pareho sa duwang nasyon na ini; asin ta an mga kadagaan sa Indies mas darakula asin mga bagay mas magasto, sakong pinagbugtak an presyo sa apat na real lambang kopya, sagkod na an Saimong Ginagalangan magpaluwas nin pagboot kun ano an maninigo.”[3] |
” |
An mga Misionero pinaghigowa na an Doctrina magin saro sa mga libro kaipohan na gayo na maimprinta sa mga dagang daple. Ini ngani mangyari na an librong filipino nakaagid duman sa naimprinta sa Mehiko kan 1539 sa Espanyol asin sa lokal na bernakular na tataramon Mehikano, na iyo an nagin giya ni Santo Francis Xavier sa saiyang pinagibong Doutrina Christão sa Malay na pinalagda' man kan mga Heswita sa Goa kan 1557. Saro pang Doctrina an pinaimprenta sa Kastila asin sa lenggwaheng lokal sa Lima kan 1584.
Eksistidong mga kopya kan naimprenta
[baguhon | baguhon an source]Maliban kan saray-saray na kopya sa Library of Congress sa Washington, DC, mayong ibang mga kopya eksistido ngonyan. Huli sa mga kalidad kan papel, edad kaini, mga natural na pangyayari, disaster arog kan linog, sulo gabos ini nagpuho' kan mga natatadang kopya. An mga aram na mga eksistidong kopya kan mga amay na libro imprintado sa Filipinas iyo idtong mga ipinadara sa Europa durante kan ika-16, ika-17, asin ika-18ng siglo, na ini pwedeng natiti'mos na dai pa lamang nakakatalogo sa mga kun saen na biblioteka.
Siring kaini an kaso kan su kopyang pinadara ki Felipe II nin Espanya ni Gobernador-Heneral Dasmariñas kan 1593. Iyo ini an kopya na biglang nagbutwa kan 1946 sa pagrorogaring kan si taga-Paris na paratindang librong tuyong nagtitipon kan mga imprintado igdi sa Pasipikong rona, asin kolektor na si William H. Schab, sarong taga-New York City'ng parabakal-libro, binakal an librong ini asin dinara sa Estados Unidos, na ini pinabakal niya liwat ki Lessing J. Rosenwald, na pig'intrega niya man ini sa Library of Congress kun saen sagkod ngonyan nasasaray. An saro-saro man na kopya kan bersyon sa Insik natiti'mos sa Biblioteca Nacional sa Madrid.
Napapalaman
[baguhon | baguhon an source]An titulo literalmente nagsasabi “Mga Katukdoan nin Kristiyanismo”, asin ta an primaryang obheto kan libro iyo na mapalakop an katukdoan Kristyano sa kahiwasan kan arkipelagong Filipinas. An libro may 38 dahon asin 74ng pahina na teksto sa Katila, Tagalog ipinalis sa mga letra romano, asin Tagalog sa saiyang orihinal na Tagalog Baybayin (Surat Tagalog) na eskritura, nakaukit sa woodcut ni Santo Dominic, na an verso dati blangko, alagad sa kontemporaryong mga bersyon may darang inskripsyon manuskrito na, "Tassada en dos reales", pirmado Juan de Cuellar.
Pakasurat kan syllabary nagsunod an mga pangadyeon: Ama Nyamong Pamibi, Tara Kagurangnan Maria, Kredo, asin an Salve Regina. Minasunod igdi an Artikulo nin Pagtubod, an Sampolong Tugon, Mga Pagboot kan Banal na Simbahan, Sakramento kan Banal na Simbahan, Pitong Mortal na Kasa'lan, Katorseng Gibong-herak, an Confiteor asin halipot na Katekisis.
Bersyong Bikol
[baguhon | baguhon an source].png)
May bersyon nin Doctrina Christiana sa Bikol, ipinirinta kan Colegio de Santo Tomas (UST). Datado kan 1864, na pinapadakula hali sa Tagalog pakadto sa Bikol ni Obispo Manuel Grijalbo. Ginibo ini ni Fr. Juan de Lillo, sarong pading Espanyol, kaiba an tabang kan klero. Ini sinusunod an parehong anyo kan mga pangadyi hali sa orihinal na Doctrina Christiana, pero may dugang na Misa de Roma, impormasyong baptismo, asin an sinasabing "Casaysay nin pagca christiano".
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Lessing J. Rosenwald. "Lessing J. Rosenwald Collection". Library of Congress. World Digital Library. Retrieved November 28, 2010.
- ↑ Retana, Wenceslao (1894). La Politica de España en Filipinas, No. 97. Manila.
Mga panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]- Full text of Doctrina Christiana at Project Gutenberg
- Doctrina Christiana: The First Book Printed in the Philippines available at Filipiniana.net
- Doctrina Christiana From the Rare Book and Special Collections Division at the Library of Congress
Sarong saringsing an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.