Гальшанскія могілкі

Гальшанскія могілкі?
Каталіцкая капліца
54°14′51″ пн. ш. 26°00′06″ у. д.
Размяшчэнне
Краіна	Беларусь
Вобласць	Гродзенская вобласць
Раён	Ашмянскі раён
Месцазнаходжанне	Гальшаны
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гальшанскія могілкі — могілкі вёскі Гальшаны Ашмянскага раёна. Размешчаны за 500 м ад Гальшанаў, уздоўж дарогі ў накірунку да Трабаў. Агульная плошча старой часткі могілак — 1,4 га.

Калі дакладна быў закладзены могільнікавы комплекс на сёння сказаць немагчыма. Хутчэй за ўсё ў першай палове XIX ст. Найбольш старое выяўленае пахаванне — Францішка Адынца (Franciszek Odyniec) 1847 г.

Тэрыторыя могілак дзеліцца на тры часткі: з поўдня на поўнач ідуць сучасныя праваслаўныя могілкі, пасля старадаўняя частка са змешанымі праваслаўнымі і каталіцкімі пахаваннямі, а на паўднёвым баку — каталіцкія. Апошнія таксама можна падзяліць на 2 часткі: больш старую частку, дзе размяшчаюцца пахаванні XX ст., у тым ліку нямецкія пахаванні Першай сусветнай вайны і магілы польскіх жаўнераў польска-савецкай вайны 1920 года; сучасныя могілкі.

Старадаўнія могілкі абмежаваныя з усходняга боку дарогай Гальшаны-Трабы і невысокай мураванай сцяной, з захаду лесам і сцяжынкай, з паўночнага боку рэшткамі невысокай мураванай сцяны, з поўдня неглыбокім ярам.

Частка праваслаўных могілак і больш старая частка каталіцкіх парослая хвоямі, асінамі, алешынамі. Старадаўняя частка была пазбаўленая ад дрэваў у 2010 г.

На тэрыторыі могілак раней было 2 капліцы — праваслаўная і каталіцкая. Руіны каталіцкай мураванай капліцы XIX ст. захаваліся да сённяшняга дня. Яны размяшчаюцца каля ўсходняй сцяны могілак, пасярэдзіне і добра бачныя з дарогі. Дата будаўніцтва капліцы невядомая. Магчыма, што капліца будавалася родам Барановічаў, бо злева ад уваходу ляжыць разбітая пліта «Groby familii Baranowiczów».

За 15 м на паўднёвы захад ад каталіцкай раней размяшчалася драўляная праваслаўная капліца, якая згарэла ў 1950-х гг. (найверагодней у 1954 г.) Месца размяшчэння капліцы прасочваецца па рэштках фундамента. Капліца была пабудавана ў канцы XIX — пачатку XX ст. апошнім уласнікам Гальшанскага замка Аляксандрам Ягміным. У капліцы ў 1939 г. была пахаваная маці Аляксандра Ягміна, Яўгенія. Па аповядах мясцовых жыхароў, капліца была спалена ў 1950-х гг. гадаванцамі гальшанскага дома-інтэрната.

Пахаванні

Ha дадзены момант выяўлена таксама каля 10 пахаванняў 1850-х гг. Далей колькасць пахаванняў па дзесяцігоддзях ідзе па ўзрастаючай ажно да 1930 гг. Прысутнічаюць асобныя пахаванні 1940-х, 1952-х, 1980-х і 1990-х гг., большасць з якіх абнесена супольнымі агароджамі з больш раннімі пахаваннямі.

Абсалютная большасць ранніх помнікаў (1850-я — 1860-я гг.) — каталіцкія, напісаныя па-польску. З 1870-х гг. пачынае з’яўляцца шмат праваслаўных (напісаных па-руску) помнікаў. Сярод пахаванняў 1920-х — 1930-х гг. апошніх становіцца большасць. На некаторых помніках (як на каталіцкіх, так і на праваслаўных) сустракаюцца памылкі, якія часта выяўляюць менавіта беларускую фанетыку вымаўлення прозвішчаў (Гордей — Гардей).

Матэрыял і форма помнікаў на могілках досыць разнастайныя. Ёсць надмагіллі зробленыя з камення, граніту, дрэва, чыгуна. У залежнасці ад часу ўзвядзення маюць і розную форму. Частка пахаванняў абнесеная агароджамі. Па надмагільных плітах досыць добра прасочваецца сацыяльная стратыфікацыя: ёсць як вельмі бедныя пахаванні (драўляныя крыжы, надмагіллі ў выглядзе звычайнага камення, на якім уручную выбіты надпіс), так і багатыя каменныя ці жалезныя надгробкі. Многія старыя пахаванні моцна аселі ў зямлю ці абваліліся. Большасць надмагілляў не мае крыжоў.

Надмагілле Вінцэнта Ляўданскага

Найбольш цікавыя пахаванні. выяўленыя на дадзены момант:

• Францішак Адынец (пам. 1847 г.) — арандатар фальваркаў Багуслаў і Падворышкі Лідскага павета;
• Вераніка Ваньковіч (пам. 1848 г.) — жонка ашмянскага падкаморага, уласніца Біюцішак;
• Андрэй Грабэ 3-ці (пам. 1855 г.) — паручнік расійскай арміі;
• Томаш Ган (пам. 1850 г.) — буйны землеўласнік Ашмянскага павета, уласнік в. Пашкішкі, Накроўшчына, Доргішкі;
• Вінцэнт Ляўданскі (пам. 1861) — землеўласнік, удзельнік паўстання 1831 г.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Гальшанскія могілкі