Рыгор Іванавіч Катоўскі

Рыгор Іванавіч Катоўскі
руск.: Григорий Иванович Котовский
Дата нараджэння	24 чэрвеня 1881(1881-06-24)
Месца нараджэння	Хынчэшць, Кішынёўскі павет[d], Бесарабская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	6 жніўня 1925(1925-08-06) (44 гады)
Месца смерці	Гвардзійскэ, Адэскі раён[d], Адэская акруга[d], УССР, СССР
Месца пахавання	Падзільск
Грамадзянства	СССР
Прыналежнасць	Расійская імперыя РСФСР (УССР) СССР
Род войскаў	Кавалерыя
Гады службы	1917 1918—1922 1923—1925
Званне	камкор
Камандаваў	17-я кавалерыйская дывізія Чырвонага казацтва 2-гі кавалерыйскі корпус
Бітвы/войны	Першая сусветная вайна Грамадзянская вайна
Узнагароды і званні	Георгіеўскі крыж 4 ступені Ганаровая рэвалюцыйная зброя
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рыгор Іванавіч Катоўскі (12 чэрвеня 1881 — 6 жніўня 1925) — савецкі ваенны і палітычны дзеяч, удзельнік Грамадзянскай вайны. Член Саюзнага, Украінскага і Малдаўскага ЦВК. Член Рэўваенсавета СССР. Бацька расійскага вучонага індолага Рыгора Рыгоравіча Катоўскага. Загінуў пры нявысветленых абставінах.

Біяграфія

Рыгор Катоўскі нарадзіўся 12 (24) чэрвеня 1881 г. ў сяле Ганчешць (цяпер горад Хынчэшць у Малдове), у сям’і завадскога механіка. Акрамя яго, у бацькоў было яшчэ пяць дзяцей. Бацька Катоўскага быў з каталікоў, абруселы праваслаўны паляк, маці — руская. Па бацькаўскай лініі Рыгор Катоўскі паходзіў са старадаўняга польскага шляхетнага роду, які валодаў маёнткам у Камянец-Падольскай губерні. Дзед Катоўскага за сувязі з удзельнікамі польскага нацыянальнага руху быў датэрмінова звольнены ў адстаўку са службы. Пазней ён збяднеў, і бацька Рыгора Катоўскага, інжынер-механік па адукацыі, вымушаны быў пераехаць да Бесарабіі і перайсці ў мяшчанскае саслоўе. Па ўспамінах самога Катоўскага, у дзяцінстве ён любіў спорт і авантурныя раманы. З дзяцінства адрозніваўся атлетычным складам і меў задаткі лідара. Пакутаваў на логанеўроз (заіканне). У два гады Катоўскі страціў маці, а ў шаснаццаць — бацьку. Выхаваннем Рыгора Катоўскага займалася яго хросная маці Сафія Шаль, маладая ўдава, дачка інжынера, бельгійскага падданага, які працаваў па суседстве і быў сябрам бацькі хлопчыка, і хрэсны — памешчык Манук-Бей. Манук-Бей дапамог юнаку паступіць у Кукурузенскае сельскагаспадарчае вучылішча і аплаціў увесь пансіён. У вучылішчы Рыгор асабліва старанна вывучаў аграномныя навукі і нямецкую мову, так як Манук-Бей абяцаў накіраваць яго на «данавучанне» ў Германію на Вышэйшую адукацыю (сельскагаспадарчыя курсы). Надзеі гэтыя не апраўдаліся з-за смерці Манук-Бея ў 1902 годзе.

У студзені 1918 г. Катоўскі ўзначальваў атрад, які прыкрываў адыход бальшавікоў з Кішынёва. У студзені-сакавіку 1918 г. камандаваў кавалерыйскай групай у Ціраспальскім атрадзе. У сакавіку 1918 г. Адэская Савецкая Рэспубліка была ліквідавана аўстра-германскімі войскамі, якія ўвайшлі на Украіну пасля зняволенага Украінскай Цэнтральнай Радай сепаратнага міру. Атрад Катоўскага быў распушчаны. Катоўскі перайшоў на нелегальнае становішча. З адыходам аўстра-германскіх войскаў, 19 красавіка 1919 г. Катоўскі атрымлівае ад Адэскага камісарыята прызначэнне на пасаду кіраўніка ваеннага камісарыята ў г. Авідзіёпаль. У ліпені 1919 г. назначаны камандзірам 2-й брыгады 45-й стралковай дывізіі (брыгада была створана на аснове прыднястроўскага палка). У лістападзе 1919 г. Катоўскі захварэў на запаленне лёгкіх. Са студзеня 1920 г. камандаваў кавалерыйскай брыгадай 45-й стралковай дывізіі, ваюючы ва Украіне і на савецка-польскім фронце. У красавіку 1920 г. уступіў у РКП(б). Са снежня 1920 г. Катоўскі — начальнік 17-й кавалерыйскай дывізіі. У 1921 г. камандаваў кавалерыйскімі часткамі, у тым ліку душачы паўстанні «махноўцаў», «антонаўцаў» і «пятлюраўцаў». У верасні 1921 г. Катоўскага прызначаюць начальнікам 9-й кавалерыйскай дывізіі, у кастрычніку 1922 г. — камандзірам 2-га кавалерыйскага корпуса. У г. Ціраспалі ў 1920—1921 гадах у будынку былой гасцініцы «Парыж» размяшчалася штаб-кватэра Катоўскага (цяпер — штаб-музей). Там жа, паводле легенды, Катоўскі адсвяткаваў сваё вяселле. Улетку 1925 г. наркам Фрунзэ прызначае Катоўскага сваім намеснікам. Уступіць у пасаду Рыгор Іванавіч Катоўскі не паспеў.

Катоўскі быў застрэлены 6 жніўня 1925 г. падчас адпачынку ў саўгасе «Чабанка» (на чарнаморскім узбярэжжы за 30 км ад г. Адэсы) Мэерам Зайдэрам па мянушцы «Маёрык», былым у 1919 г. ад’ютантам крымінальнага аўтарытэту і агента дзяржаўнай спецслужбы «Мішкі Япончыка». Па «іншай версіі», Зайдер не меў дачынення да «вайсковай службы» і не быў ад’ютантам «крымінальнага аўтарытэта» Адэсы, а быў былым уладальнікам адэскага «публічнага дома». Дакументы па справе аб забойстве Катоўскага знаходзяцца ў расійскіх спецсховах (КДБ СССР) пад грыфам «зусім сакрэтна». Пасля забойства Катоўскага Мэер Зайдэр не хаваўся ад следства і адразу заявіў пра сваё злачынства. У жніўні 1926 г. забойца быў асуджаны да 10 гадоў зняволення. У зняволенні амаль адразу атрымаў прывілей — стаў начальнікам турэмнага клуба і атрымаў права вольнага выхаду ў горад з турмы. У 1928 г. Зайдэр быў вызвалены з фармулёўкай «За прыкладныя паводзіны». Працаваў счэпшчыкам на чыгунцы. Восенню 1930 г. быў забіты трыма ветэранамі дывізіі Катоўскага. У даследчыкаў ёсць падставы меркаваць, што ўсе «кампетэнтныя органы» мелі інфармацыю пра падрыхтоўку злачынства Зайдэра. Забойства Катоўскага было выгадна канкурэнту ў дзяржаўнай уладзе (у інтрыгах Масквы). Забойцаў Зайдэра дзяржаўная ўлада асудзіць не асмелілася. Легендарнаму камкору савецкая улада зладзіла пышнае пахаванне, параўнальнае па пампезнасці з пахаваннем У. І. Леніна. Цела прыбыла на адэскі вакзал урачыста, з ганаровай вартай, труна патанала ў кветках і вянках. У калоннай зале «акр.выкан.кама» да труны адкрылі «шырокі доступ усім працоўным». У Адэсе луналі жалобныя сцягі. У гарадах раскватаравання 2-га коннага корпуса далі салют з 20 гармат. 11 жніўня 1925 г. спецыяльны жалобны цягнік даставіў труну з целам Катоўскага ў Бірзулу. На пахаванне Катоўскага ў Бірзулу прыбылі вядомыя ваенныя лідары С. М. Будзённы і А. І. Ягораў, з Кіева прыбылі камандуючыя войскамі Украінскай ваеннай акругі І. Э. Якір і адзін з кіраўнікоў украінскага ўрада — А. І. Буцэнка.

Катоўскі ўзнагароджаны трыма ордэнамі Чырвонага Сцяга і Ганаровай рэвалюцыйнай зброяй — інкруставанай кавалерыйскай шашкай. У памяць аб ім названы вуліцы, створаны фільмы, пабудаваныя помнікі г.д..

Літаратура

• Шмерлинг В. Котовский / Шмерлинг В. — М.: Журнгазобъединение, 1937. — 274 с.: ил. (руск.)
• Скворцов А. Е. Г. И. Котовский о физической культуре / Скворцов А. Е. // Теория и практика физ. культуры. — 1950. — Т. XIII. — Вып. 5. — С. 324—329. (руск.)
• Григорий Иванович Котовский. [1881-1925]. — М.: Воениздат, 1951. — 19 с.: ил. (руск.)
• Бунчук М. Ф. Основные этапы развития физической культуры в колхозах УССР (в годы довоенных пятилеток) : дис. … канд. пед. наук / Бунчук М. Ф.; Укр. НИИ Педагогики. — Киев, 1954. — 348 с. (руск.)
• Документы и материалы к истории гражданской войны в СССР. Г. И. Котовский. — Кишенев, 1956. — 622 с. (руск.)
• Четвериков Б. Д. Котовский: Роман / [Илл.: П. С. Корецкий]. Кн. 1. — М.: Воениздат, 1961. — 607 с.: ил. (руск.)
• Четвериков Б. Д. Котовский: Роман / [Илл.: П. С. Корецкий]. Кн. 2: Эстафета жизни. — М.: Воениздат, 1964. — 461 с.: ил. (руск.)
• Четвериков Б. Д. Котовский: Роман / Худож. П. Н. Пинкисевич. Кн. 1: Человек-легенда. — М.: Воениздат, 1968. — 614 с.: ил. (руск.)
• Четвериков Б. Д. Котовский: Роман / Худож. П. Н. Пинкисевич. Кн. 2: Эстафета жизни. — М.: Воениздат, 1968. — 463 с.: ил. (руск.)
• Кузьмин Н. П. Меч и плуг: Повесть о Григории Котовском. — М.: Политиздат, 1976 (Пламенные революционеры) — 411 с, ил. То же. — 2-е изд., испр. —1981.— 398 с, ил. (руск.)
• Ананьев Г. А. Котовский / Ананьев Г. А. — М.: Мол. гвардия, 1982. — 208 с.: фот. (руск.)
• Четвериков Б. Д. Котовский: Роман / Четвериков Б. Д. — М.: Воениздат, 1986. — 636 с. (руск.)
• Бурин Сергей Григорий Котовский: Легенда и быль, М.: «Олимп»; Смоленск: Русич,1999 г. (руск.)
• Также Котовский — герой романа В. Пелевина «Чапаев и Пустота» (руск.)
• Савченко В. А. : Котовский, Эксмо, Mосква, 2010 г. — 256 с. (руск.)

Спасылкі

• Подробная биография Котовского Григория Ивановича: история его жизни; (руск.)
• Воспоминания Григория Котовского о тамбовской операцииАрхівавана 21 студзеня 2013.; (руск.)
• Третья мумия СССР. Тело Котовского заливает водой, а историки мечтают заполучить уголовное дело убийцы комкора Архівавана 17 красавіка 2021.; (руск.)
• Если погибают комкоры, значит это кому-то нужно…; (руск.)
• Кто убил Робин Гуда революции?. (руск.)