Рэйчэл Карсан

Рэйчэл Карсан
Rachel Louise Carson
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	27 мая 1907(1907-05-27)[…]
Месца нараджэння	Rachel Carson Homestead[d], Springdale[d]
Дата смерці	14 красавіка 1964(1964-04-14)[…] (56 гадоў)
Месца смерці	Сілвер-Спрынг[d], акруга Мантгомеры[d], Мэрыленд, ЗША[…]
Пахаванне	Parklawn Memorial Park[d]
Грамадзянства	ЗША
Альма-матар	Chatham University[d] (1929) Універсітэт Джонса Хопкінса (май 1932)
Месца працы	United States Fish and Wildlife Service[d] Мэрылендскі ўніверсітэт у Каледж-Парку
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	марскі біёлаг, абаронца навакольнага асяроддзя, заолаг, эсэістка, аўтар, кансервацыяніст, пісьменніца-дакументалістка, пісьменніца, whistleblower
Мова твораў	англійская
Грамадская дзейнасць
Член у	Амерыканская акадэмія мастацтваў і літаратуры[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук
Прэміі	медаль Джона Бераўза[d] (1952) Нацыянальная кніжная прэмія за лепшы дакументальны твор[d] (1952)
Узнагароды	грант Гугенхайма (1951) Нацыянальная зала славы жанчын[d] (1973) медаль Калума[d] (1963) Audubon Medal[d] (1963) AAAS Kavli Science Journalism Award[d] (1950) Maryland Women's Hall of Fame[d] (1985)
rachelcarson.org (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рэйчэл Луіз Карсан (англ.: Rachel Louise Carson, 27 мая 1907 — 14 красавіка 1964) — амерыканская вучоная-біёлаг, дзяячка ў сферы аховы прыроды, пісьменніца. Працы Карсан, асабліва кніга «Маўклівая вясна», спрыялі развіццю экалагічных арганізацый у ЗША і іншых краінах.

Біяграфія

Рэйчэл Карсан нарадзілася 27 мая 1907 года ў доме фермера каля гарадка Спрынгдэйл, штат Пенсільванія, ЗША. Бацька, Роберт Уордэн Карсан, быў прадаўцом страховак, маці Марыя Фрэйзер вяла хатнюю гаспадарку. З васьмі гадоў Карсан сама пачала пісаць апавяданні пра жывёл, а калі ёй было дзесяць, адно з апавяданняў было надрукавана ў часопісе St. Nicholas Magazine. Карсан вучылася ў невялікай школе ў Спрынгдэйле да дзясятага класа, затым у старэйшай школе ў суседнім горадзе Парнасус (Parnassus), якую скончыла ў 1925 годзе найлепшай з 45 вучняў свайго класа.

Адукацыя

Пасля школы Рэйчэл вучылася ў Пенсільванскім каледжы для жанчын (англ.: Pennsylvania College for Women). Спачатку яе спецыяльнасцю была англійская мова, але ў студзені 1928 года яна перайшла на біялагічнае аддзяленне. У 1928 годзе яна атрымала дазвол паступаць ва Універсітэт Джона Хопкінса ў Балтымары, але праз праблемы з фінансамі засталася вучыцца ў каледжы. Скончыла навучанне ў 1929 годзе з узнагародай (magna cum laude). Пасля летняй практыцы ў Марской біялагічнай лабараторыі ў штаце Масачусетс яна ў канцы 1929 года працягнула заняткі заалогіяй і генетыкай ва Універсітэце Джона Хопкінса.

У 1932 годзе абараніла дысертацыю па тэме эмбрыянальнага развіцця пранефроса ў рыб, і ў чэрвені стала магістрам біялогіі. Да яе ў Балтымар пераехала сям’я, бацькі і сястра з двума дзецьмі. Рэйчэл планавала працягваць даследванні і напісаць доктарскую дысертацыю, але праз фінансавыя праблемы на фоне Вялікай дэпрэсіі была вымушана пакінуць універсітэт і стаць настаўніцай.

Прыродаахоўная служба

У 1935 годзе памёр бацька Карсан, і сям’я апынулася ў беднасці. Па парадзе яе навуковай кіраўніцы Мэры Скот Скінкер (Mary Scott Skinker) Рэйчэл прынялі на працу ў Бюро рыбалоўства ЗША. Там яна стала дыктаркай штотыднёвай адукацыйнай радыёперадачы «Падводны раман» (Romance Under the Waters). Усяго выйшлі 52 перадачы па 7 хвілін, іх мэтай было папулярызаваць біялогію рыб і працу ў Бюро.

Начальнік Карсан быў задаволены поспехам радыёперадач, запісаных ёй, і папрасіў яе напісаць уступ для брашуры пра Бюро рыбалоўства, а затым вырашыў перавесці яе на поўную стаўку, як толькі з’явіцца магчымасць. Такая вакансія ў Бюро адкрылася ў 1936 годзе, але для яе трэба было здаць экзамен на пасаду дзяржаўнага служачага ЗША. Карсан яго здала лепш за астатніх кандыдатаў і стала малодшым марскім біёлагам Бюро рыбалоўства ЗША. На гэтай пасадзе Карсан займалася аналізам дадзеных палявых даследаванняў папуляцый рыб, а таксама напісаннем брашур і іншай публічнай літаратуры. На тую ж тэму, па выніках уласных даследаванняў і работ іншых марскіх біёлагаў, яна пісала артыкулы ў газету The Baltimore Sun і іншыя выданні.

У студзені 1937 года памерла старэйшая сястра Карсан, і Рэйчэл засталася адзінай раднёй для сваёй маці і двух пляменніц.

У ліпені 1937 годзе літаратурны часопіс Atlantic Monthly прыняў да публікацыі эсэ «Водны сусвет» (The World of Waters), якое Карсан першапачаткова пісала для сваёй першай брашуры, выдадзенай Бюро рыбалоўства; тады яе начальнік палічыў гэты твор занадта добрым для публікацыі ў такім фармаце. У Atlantic Monthly гэтае эсэ выйшла пад загалоўкам «У глыбі мора» (Undersea); у ім маляўніча апісвалася ўяўнае падарожжа па дне акіяна. Гэтая публікацыя стала паваротнай у пісьменніцкай кар’еры Карсан. Буйнае выдавецтва Simon & Schuster прапанавала ёй пашырыць часопісны артыкул да памераў кнігі і выдаць у іх. Так кніга «Пад марскім ветрам» (Under the Sea Wind) выйшла ў свет у 1941 годзе, атрымала цудоўныя водгукі, аднак прадавалася не вельмі добра.

У сярэдзіне 1945 года Карсан упершыню занялася даследаваннем хіміката ДДТ, які тады быў «рэвалюцыйна новым пестыцыдам» і яшчэ толькі праходзіў выпрабаванні на таксікалагічную і экалагічную бяспеку. У той час для Карсан ДДТ быў толькі адной з многіх тэм для напісання артыкулаў; рэдактары выдавецтва палічылі гэтую тэму не вельмі цікавай, і таму першыя публікацыі Карсан пра ДДТ выйшлі толькі ў 1962 годзе.

Літаратурная дзейнасць

Першая кніга «Пад марскім ветрам» (Under the Sea-Wind), якая выйшла ў 1941 годзе, была амаль незаўважаная. Вядомай стала «Мора вакол нас» (1951), якая на працягу многіх тыдняў узначальвала спісе бестсэлераў.

У 1955 годзе быў гатовы трэці том яе марской трылогіі, «Грань мора» (The Edge of the Sea), які апавядаў пра жыццё прыбярэжных экасістэм, у прыватнасці на ўсходнім узбярэжжы ЗША.

Самая знакамітая кніга Рэйчэл Карсан «Маўклівая вясна» была ўпершыню выдадзена 27 верасня 1962 года выдавецтвам Houghton Mifflin. У кнізе падрабязна і даступна апісваецца шкоднае ўздзеянне пестыцыдаў на навакольнае асяроддзе. Рэйчэл Карсан была не адзіным і не першым даследчыкам, якія выказалі свае асцярогі з нагоды прымянення ДДТ і іншых пестыцыдаў. Аднак менавіта яе кніга, у якой спалучаліся навуковыя веды, даступнасць выкладу і паэтычнасць, стала найбольш папулярнай і спрыяла развіццю грамадскага руху ў абарону навакольнага асяроддзя. Прадмову да выдання 1994 года напісаў віцэ-прэзідэнт ЗША Альберт Гор. У 2012 годзе «Маўклівая вясна» была ўключана амерыканскім хімічным грамадствам у Спіс нацыянальных гістарычных хімічных славутасцяў (National Historic Chemical Landmarks) за яе важную ролю ў станаўленні сучаснага руху абароны навакольнага асяроддзя.

Літаратура

• Carson, Rachel. Silent Spring. — Houghton Mifflin, 1962.
• Hynes, H. Patricia. The Recurring Silent Spring. — New York: Pergamon Press, 1989. — (Athene series). — ISBN 0-08-037117-5.
• Lear, Linda. Rachel Carson: Witness for Nature. — New York: Henry Holt, 1997. — ISBN 0-8050-3428-5.
• Lytle, Mark Hamilton. The Gentle Subversive: Rachel Carson, Silent Spring, and the Rise of the Environmental Movement (англ.). — New York: Oxford University Press, 2007. — ISBN 0-19-517246-9.
• Murphy, Priscilla Coit. What a Book Can Do: The Publication and Reception of Silent Spring. — Amherst: University of Massachusetts Press, 2005. — ISBN 978-1-55849-582-1.