Цэнтральны аймак

Цэнтральны аймак
манг.: Төв аймаг манг.: ᠲᠥᠪ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ
Герб Сцяг
Краіна	Манголія
Уваходзіць у	Манголія
Уключае	27 самонаў
Адміністрацыйны цэнтр	Зуунмад[d]
Дата ўтварэння	1931
Афіцыйная мова	мангольская
Насельніцтва	▲90 421 чал. (2015)
Плошча	74 042,37 ± 0,01 км²
Часавы пояс	UTC+8
Код ISO 3166-2	MN-047
Тэлефонны код	0127
Код аўтам. нумароў	ТӨ_
Афіцыйны сайт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Туве (таксама Цэнтральны аймак; манг.: Төв аймаг) — аймак у Манголіі.

Агульныя звесткі

Аймак быў утвораны ў 1931 годзе. Яго плошча складае 74 042 км². Колькасць насельніцтва — 83 838 чалавек (2008 год). Шчыльнасць насельніцтва — 1,13 чал./км². У адміністрацыйным дачыненні аймак дзеліцца на 27 самонаў. Адміністрацыйным цэнтрам з’яўляецца горад Зуунмад. Пасярод Цэнтральнага аймакаў знаходзяцца 3 анклава — сталіца Манголіі Улан-Батар і падначаленыя ёй тэрыторыі.

Геаграфія

Цэнтральны аймак размешчаны адпаведна ў цэнтральнай Манголіі. На поўначы ад яго ляжыць Селенгінскі аймак, на ўсходзе — Хэнтэйскі, на поўдні — Сярэднегабійскі, на паўднёвым захадзе — Увэр-Хангайскі, на захадзе — Булганскі. На паўночным усходзе ляжыць заходняя частка Хэнтэйскіх гор, адгор’і якіх ахопліваюць Улан-Батар. На захадзе і поўдні аймака распасціраюцца пагорыстыя стэпы. Найбуйнейшая рака аймака — Туул.

Клімат

Клімат рэзка кантынентальны, сярэдняя тэмпература студзеня −25 град цэльсія, сярэдняя тэмпература ліпеня +20 град. У сярэднім за год выпадае 300 мм ападкаў.

Флора і фаўна

У аймаку растуць хвоі, вярбы, абляпіхі, розныя ягады і грыбы. Водзяцца ваўкі, лісы, зайцы, мядзведзі, манулы, алені, вавёркі, ласі, кабаны і тарбаганы.

Карысныя выкапні

Аймак багаты каменным вуглём, малібдэнам, алюмініям.

• Вугальная шахта «Налайха» — у 1995 годзе здабыча спынена.
• Вугальны разрэз «Баганур», здабыча вядзецца адкрытым спосабам, запасы вугалю складаюць 300 млн тон.
• Пасля 1980 года адбылося пашырэнне Шарынгальскага разрэзу з 1100000 тон да 2500000 і будаўніцтва Баганурскага вугальнага разрэзу магутнасцю 6 млн тон у год.
• Вугальны басейн «Тугруг нуур» (самон Баян) на адлегласці 130 км ад Улан-Батара, запасы прыблізна складаюць 3 млрд тон.
• Радовішча золата «Нара Талга» у 120 км ад Улан-Батара, запасы прыблізна складаюць 22 тоны.
• Радовішча волава і вальфраму «Баян дава» з’яўляецца невялікім, запасы ацэньваюцца ў 500 тон.
• Радовішча вальфрамавай руды «Цагаан дава», пацверджаныя запасы складаюць 3 121 тон.
• Радовішча бурага вугалю «Цайдам нуур». Запасы ацэньваюцца ў 6 млрд тон.

Нацыянальныя паркі

У Хэнтэйскіх гарах знаходзіцца нацыянальны парк Гархі-Тэрэлж, заснаваны ў 1993 годзе. Цікавы ўнікальнымі горнымі фармацыямі, разнастайным раслінным і жывёльным светам. У размешчаным на адлегласці 120 кіламетраў на паўднёвы захад ад Улан-Батара нацыянальным парку Хустайн-Нуруу з 1993 года праводзіцца паспяховая работа па аднаўленні папуляцыі каней Пржавальскага. На поўдзень ад сталіцы знаходзіцца створаны яшчэ ў сацыялістычнай Манголіі нацыянальны парк Богд-Хан-Уул. Тут размешчаны заснаваны ў 1733 годзе будыйскі манастыр Манджушры-хійд і свяшчэнная гара Богд-Хан-Ул.

Славутасці

• Гаджурт — дачны пасёлак, размешчаны на адлегласці 23 км ад цэнтра Улан-Батора.
• Дзіцячы міжнародны лагер «Найрамдал» (Дружба) на адлегласці ад 30 км ад Улан-Батора. Штогод тут адпачывае да 24 000 дзяцей з многіх краін.
• Комплекс «Статуя Чынгісхана» на адлегласці 53 км ад Улан-Батора (40 метраў).
• Манастыр Манзушыр на паўднёвым схіле святой гары Богда-Хан-Ул за 5 км ад цэнтра аймака Зуунмад. Манастыр быў разбураны ў 1932 годзе. Адноўлена адзін храм, у якім размешчаны музей.

Адміністрацыйны падзел

Самоны Цэнтральнага аймака

№	Самон	Арыгінальная назва	Насельніцтва, чал. 1998	Насельніцтва, чал. 2005	Насельніцтва, чал. 2007
					Усяго	Адм. цэнтр самона
1	Алтанбулаг	Алтанбулаг	3 622	3 104	3 079	1 427
2	Аргалант	Аргалант	2 505	1 892	1 955	916
3	Архуст	Архуст	2 086	1 671	1 371	516
4	Батсумбэр	Батсүмбэр	6 786	6 358	6 525	2 325
5	Баян	Баян	2 575	2 062	2 093	1 166
6	Баян-Унжуул	Баян-Өнжүүл	2 817	2 538	2 560	579
7	Баянчандмань	Баянчандмань	3 641	3 268	3 322	1 311
8	Баяндэлгэр	Баяндэлгэр	2 203	1 226	1 165	580
9	Баянжаргалан	Баянжаргалан	1 788	1 583	1 623	609
10	Баянхангай	Баянхангай	1 693	1 498	1 401	746
11	Баянцагаан	Баянцагаан	2 737	2 369	2 173	988
12	Баянцогт	Баянцогт	3 406	1 890	2 020	958
13	Барнуур	Борнуур	4 454	4 372	4 693	3 233
14	Бурэн	Бүрэн	3 624	3 303	3 209	614
15	Дэлгэрхаан	Дэлгэрхаан	2 499	2 033	2 016	635
16	Эрдэнэ	Эрдэнэ	3 485	3 424	3 607	1 398
17	Эрдэнэсант	Эрдэнэсант	5 855	5 011	5 010	1 893
18	Жаргалант	Жаргалант	5 975	5 798	5 781	2 156
19	Лунэ	Лүн	3 151	2 595	2 515	1 302
20	Менгенмарт	Мөнгөнморьт	2 197	1 923	1 902	908
21	Ундэршырээт	Өндөрширээт	2 525	1 927	2 006	582
22	Сэргэлэн	Сэргэлэн	2 422	1 855	1 884	199
23	Сумбэр	Сүмбэр	2 210	1 637	1 646	690
24	Цээл	Цээл	3 988	2 513	2 352	1 568
25	Угтаалцайдам	Угтаал	4 139	2 397	2 274	1 413
26	Заамар	Заамар	5 645	5 721	5 816	1 494
27	Зуунмад	Зуунмод	16 037	14 600	14 830	14 568

Спасылкі

• Афіцыйны сайт
• Мангольскае Нацыянальнае бюро статыстыкі