Газарай дундада тэнгис

Газарай дундада тэнгис
Сансарай хэмэл дахуулһаа абаһан зураг
Координатууд	35°N 18°E
Маяг	Тэнгис
Һабын оронууд	60 шахуу Албани Алжир Андорра Австри Беларусь Босни ба Герцеговина Болгари Бурунди Чад Конго Хорвати Кипр Чехи Египет Эритрей Этиоп Франци Гүрж Германи Гибралтар Грек Унгар Израиль Итали Кени Косово Ливан Ливи Лихтенштайн Македони Мальта Молдави Монако Черногори Морокко Нигер Палестина Польш Румыни ОХУ Руанда Сан Марино Серби Словаки Словени Урда Судан Испани Судан Швейцари Сири Танзани Тунис Турк Уганда Украина Ватикан
Гадаргуугай дэбисхэр	2500000 км2
Дунда гүнзэгэнь	1500 м
Эгээн гүнзэгэнь	5267 м
Уһанай багтаса	3750000 км3
Хубиханай байлганай саг	80-100 years
Аралууд	3300+

Газарай дундада тэнгис (монгол: Газрын дундад тэнгис — [Mare Mediterraneum] Error: {{Lang-xx}}: text has italic markup (help)-һаа гараһан байна) Атлантай далайн нэгэн тэнгис болоод хойто талаараа Европо, урда талаараа Африка, зүүн талаараа Ази түбигээр хүрээлэгдэнэ. Ниитэ талбайнь 2.5 сая км² болобош Атлантай далайтай зүбхэн 14 км үргэнтэй Гибралтарай хоолойгоор холбогдодог, үндэһэндээ эхэ газар дундын гэжэ хэлэжэ болохоор тэнгис юм. Улаан тэнгистэй Суэцэй һубагаар холбогдоно.

Эртэ үедэ уг тэнгисиинь түүниие тойрон оршон тогтоножо байһан эртэнэй Египет, Перси, Грек, Рома, Финики, Карфаген, Месопотами (Хоёр мүрэнэй хүндын) зэргэ олон эргэншэлүүдэй хоорондо худалдаа болон соёл дамжуулха гол зам байба.

Нэрэ

Газарай дундада тэнгисэй англи хэлэн дэхи "Mediterranean" гэдэг нэрэнь латин хэлэнэй "mediterraneus" (газаруудай хоорондохо, дэлхэйн дундаха) гү, али газарай дундаха (medius, "дундаха" + terra, "газар", "дэлхэй") гэдэг үгэһээ гаралтай.

Газарай дундада тэнгисынь түүхэндэ янза бүриин нэрээр нэрэлэгдэжэ байһaниинь баримтуудһаа тодорхой байдаг. Жэшээнь Эртэнэй Ромашуудта бол латин хэлэнэй "Mare Nostrum" гү, али "Бидэнэй тэнгис" гэһэн удхатай нэрэлэгдэжэ байһан. Библиин номдо бол "Агуу ехэ тэнгис" эсэбэл "Баруун тэнгис" гэжэ гаража ерэдэг.

Оршон үеын Еврей хэлэндэ "הים התיכון" (ha-Yam ha-Tichon), эсэбэл "дундада тэнгис" гэжэ хэлэгдэдэг. Һүүлшынхиинь бол германи хэлэндэ "Mittelmeer" гэжэ хэлэдэгтэй нэгэ эжэл удха юм. Турк хэлэндэ бол "Akdeniz" гү, али "Сагаан тэнгис" хэмээхэ нэрэлэгдэдэг. Араб хэлэндэ бол "البحر الأبيض المتوسط (Al-BaHr Al-Abiad Al-Muttawasit)" гү, али "дундада сагаан тэнгис" гэгдэдэг.

Һүүлшын үедэ "The Med" гэжэ хэлэгдэжэ байгаань Газарай дундада тэнгис болон түүниие эрьен тойрон дахи газар нютагай талаар үдэр бүриин хөөрэн ярихадаа хэрэглэжэ бай тобшолһон нэршэл юм.

Гол аралууд

• Зүүн хэһэг: Кипр, Родос, Крит
• Дунд хэһэг: Сицили, Мальта, Сардини, Корсика
• Баруун хэһэг: Балеарика

Холбооһон

Энэ хуудаһан Газарай дундада тэнгис гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.

• Greenpeace campaign "Defending Our Mediterranean": Threats, Solutions and Photo Petition Архивировалһан 12 арба һара 2007 оной.
• Planblue - Environment and Development in the Mediterranean Region