شاژن ڤیکتۆریا (ئەڵمانیا)

شاژن ڤیکتۆریای ئەڵمانیا ساڵی (١٧٨٦-١٨٦١)

شازادە ڤیکتۆریا: ناوی تەواوی(ماری لویس ڤیکتۆر؛ ١٧ی ئابی ١٧٨٦ – ١٦ی ئازاری ١٨٦١)، شازادەی لاینینگن ودواتر دوچێسی کێنت و ستراتێرن بووە، شازادەیەکی ئەڵمانی بووە و دایکی شاژن ڤیکتۆریای شانشینی یەکگرتوو بووە.ڤیکتۆریا لە ١٧ی ئابی ١٧٨٦ لە شاری کۆبۆرگ لە ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانی پیرۆزی نەتەوەی ئەڵمانیا لەدایک بووە و ناوی لێنراوە ماری لویس ڤیکتۆر. کچی چوارەم و منداڵی حەوتەمی فرانز فرێدریک ئەنتۆن، دوکی ساکس-کۆبۆرگ-سالفێڵد و کوانتێس ئۆگستا ڕیس لە ئێبەرسدۆرف بووە. یەکێک لە براکانی ئێرنست یەکەم بوو، دوکی ساکس-کۆبۆرگ-گۆتا، برایەکی دیکەش بە ناوی لیۆپۆڵد، پاشای داهاتووی بەلجیکاکان، لە ساڵی ١٨١٦ لەگەڵ شازادە شارلۆتی وێڵز هاوسەرگیری کرد، کە تاکە کچی شەرعی شای داهاتوو جۆرج چوارەم بوو، میراتگر کە چاوەرواندەکرا بۆ تەختی بەریتانیا.

هاوسەرگیریەکانی

یەکەم هاوسەرگیری :لە ٢١ی کانوونی دووەمی ١٨٠٣ لە کۆبۆرگ، گەنجێکی ڤیکتۆریا (وەک هاوسەری دووەمی) لەگەڵ چارڵز، شازادەی لاینینگن هاوسەرگیری کرد، کە هاوسەری یەکەمی، کوانتێس هێنریتا سۆفی لە ڕیوس-ئیبەرسدۆرف (١٧٦٧-١٨٠١)، خاڵۆزا بوو. ئەو دوو هاوسەرە دوو منداڵیان هەبووە بە ناوەکانی شازادە کارل کە لە ١٢ی ئەیلوولی ١٨٠٤ لەدایکبووە و شازادە فیۆدۆرای شاری لاینینگن کە لە ٧ی کانوونی دووەمی ١٨٠٧ لەدایکبووە. لە ڕێگەی یەکەم هاوسەرگیرییەوە، باپیرەیەکی ڕاستەوخۆی هێڵی دایکییە بۆ ئەندامانی جۆراوجۆری پاشایەتی لە ئەوروپا، لەوانە کارل شانزەهەم گوستافی سوید، فیلیپی شەشەمی ئیسپانیا و کۆنستنتین دووەمی یۆنان. دوای مردنی هاوسەری یەکەمی، لە سەردەمی کەمینەی کوڕەکەیان کارلدا وەک سەرۆکی میرنشینی لاینینگن کاری کردووە.

هاوسەرگیری دووەم:مردنی شازادە شارلۆتی وێڵز، هاوسەری لیۆپۆڵدی برای ڤیکتۆریا، لە ساڵی ١٨١٧، قەیرانی جێنشینی بەدوای خۆیدا هێنا. لەگەڵ ئەوەی پەرلەمان هاندانێکی دارایی پێشکەش کردوون، سێ لە مامی شارلۆت کە کوڕەکانی شا جۆرج سێیەم بوون، ئامادەبوون هاوسەرگیری بکەن. یەکێک لەوانە شازادە ئێدوارد و دوکی کێنت و ستراتێرن پێشنیاری هاوسەرگیری بۆ ڤیکتۆریا کرد و ئەویش قبووڵی کرد. ئەو دوو هاوسەرە لە ٢٩ی ئایاری ١٨١٨ لە ئەمۆرباخ و لە ١١ی تەمموزی ١٨١٨ لە کیو هاوسەرگیریان کرد، کە ئاهەنگێکی هاوبەش بوو کە برای ئێدوارد، دوکی کلارنس و سانت ئەندرۆس، دواتر شا ویلیامی چوارەم، هاوسەرگیری لەگەڵ ئەدلایدی ساکس-ماینینگن کرد. دوای ماوەیەکی کەم لە هاوسەرگیریەکەیان، خێزانی کێنت ڕوویان لە ئەڵمانیا کرد و لەوێ تێچووی ژیان هەرزانتر دەبوو. هەر زوو دوای ئەوە ڤیکتۆریا دووگیان بوو و دوک و دوچێس کە بڕیاریان دابوو منداڵەکەیان لە ئینگلتەرا لەدایک بێت، بە پێشبڕکێ گەڕانەوە. لە ٢٣ی نیسانی ١٨١٩ گەیشتنە دۆڤەر، ڕوویان لە کۆشکی کێنسنگتۆن کرد، لەوێ ڤیکتۆریا لە ٢٤ی ئایاری ١٨١٩ کچێکی لەدایک بوو، شازادە ئەلێکساندەرینا ڤیکتۆریا لە کێنت، دواتر شاژن ڤیکتۆریا. ڕێکخەرێکی کارامە، سێر جۆن کۆنرۆی، دڵنیایی لە گەڕانەوەی خێرای خێزانی کێنت بۆ ئینگلتەرا لە کاتی خۆیدا بۆ لەدایکبوونی یەکەم منداڵیان.

بێوەژنبوونی:دوکی کێنت لە مانگی یەکی ساڵی ١٨٢٠ بە هۆی هەوکردنی سییەکان لەناکاو کۆچی دوایی کرد، شەش ڕۆژ پێش باوکی، شا جۆرج سێیەم. بێوەژنەکەی دوچێس هۆکارێکی کەمی هەبوو بۆ مانەوە لە بەریتانیا، بەو پێیەی ئەو زمانەی نەدەزانی و لە ماڵەوە کۆشکێکی لە کۆبۆرگ هەبوو کە دەیتوانی بە هەرزان لە داهاتی هاوسەری یەکەمیدا بژی. بەڵام جێنشینی بەریتانیا لەم کاتەدا زۆر دوور بوو لە دڵنیابوون – لە سێ برا گەورەکە لە ئێدوارد، پاشای نوێ، جۆرج چوارەم و دوکی یۆرک هەردووکیان لە ژنەکانیان دوور کەوتنەوە، کە لە هەر حاڵەتێکدا تەمەنی منداڵبوونیان تێپەڕاندبوو. برای سێیەم کە دوکی کلارنس بوو، هێشتا هیچ منداڵێکی لە ژیاندا نەبوو لەگەڵ هاوسەرەکەیدا بەرهەم بهێنێت. دوچێسی کێنت بڕیاریدا کە بە قومارکردن لەسەر وەرگرتنی کچەکەی باشترە نەک بە بێدەنگی لە کۆبۆرگ بژی و بەهۆی ئەوەی قەرزەکانی هاوسەری دووەمی بە میرات گرتووە، داوای پشتیوانی لە حکومەتی بەریتانیا دەکات. دوای مردنی ئێدوارد و باوکی، شازادەی گەنج ڤیکتۆریا هێشتا تەنها لە پلەی سێیەمدا بوو بۆ وەرگرتنی تەختی پاشایەتی و پەرلەمان مەیلی پشتگیریکردنی پاشایەتی هەژارتری نەبوو. ئەو بڕگەیەی کە بۆ دوچێسی کێنت کرابوو، خراپ بوون ئەو لە کۆمەڵێک ژووردا لە کۆشکی وێرانبووی کێنسنگتۆندا دەژیا، لەگەڵ چەند ئەندامێکی هەژاری دیکەی بنەماڵەی شاهانە، و پشتگیرییەکی دارایی کەمی لە لیستی مەدەنی وەرگرتبوو، بەو پێیەی پەرلەمان یادەوەری زیندوو و زیندوو و زیندوو و زیندوو و زیندوو و زیندوو و زیندوو و زیندوو بوو لە ئیسرافی دوکی نەمر. بە کردەوە سەرچاوەیەکی سەرەکی پشتگیری بۆ ئەو براکەی بوو، لیۆپۆڵد. ئەم دووەمیان داهاتێکی زۆری هەبووە کە ساڵانە پەنجا هەزار پاوەند بوو بۆ ژیانی، ئەمەش ساڵانەیەک بوو کە پەرلەمانی بەریتانیا بۆی تەرخانکرابوو لەسەر هاوسەرگیرییەکەی لەگەڵ شازادە شارلۆت، ئەمەش وایکردبوو کە پێدەچێت لە کاتی خۆیدا ببێتە هاوسەری پاشا. تەنانەت دوای مردنی شارلۆت، ساڵانەی لیۆپۆڵد لەلایەن پەرلەمانەوە هەڵنەوەشایەوە.لە ساڵی ١٨٣١دا، لەگەڵ مردنی جۆرج چوارەم و پاشای نوێ ویلیام چوارەم (پێشتر دوکی کلارنس) تەمەنی لە سەرووی ٦٠ ساڵەوە بوو بەبێ ئەوەی هیچ پرسێکی شەرعی لە ژیاندا مابێت، و هاوسەرە نزیکەی ٤٠ ساڵانەکەی بە کۆتایی تەمەنی منداڵبوون دادەنرا،... پێگەی شازادەی گەنج وەک میراتگری گریمانەیی و شوێنی ئایندەیی دوچێس وەک ڕێجێنت بووە هۆی زیادبوونی گەورە لە داهاتی دەوڵەتی بەریتانیا بۆ خێزانی کێنت. پەرلەمان لە مانگی ئابی ساڵی ١٨٣١دا ڕێککەوتن لەسەر ئەوەی ساڵانە بۆ دوچێس و کچەکەی بدرێت، هۆکارێکی بەشداربووی دەستنیشانکردنی لیۆپۆڵد بوو وەک پاشای بەلجیکاکان، کە لەسەر ئەوەش داهاتی بەریتانیای خۆی ڕادەست کرد.

شەڕی شاهانە

دوچێسی کێنت لە وێنەیەکی فرانز زاڤەر وینتەرهاڵتەر، ساڵی ١٨٤٦

پێکەوە لە ژینگەیەکی دوژمنکارانەدا، پەیوەندی جۆن کۆنرۆی لەگەڵ دوچێس زۆر نزیک بوو، لەگەڵ ئەوەی کە ئەو بۆ ماوەی نۆزدە ساڵی داهاتوو وەک کۆنتڕۆڵکەر و سکرتێری تایبەتی ئەو ژنە بوو، هەروەها ڕۆڵی نافەرمی ئەفسەری پەیوەندییە گشتییەکان، ڕاوێژکار، متمانەپێکراو و بریکاری سیاسییان هەبوو. لە کاتێکدا ڕوون نییە کام لەو دووانە زیاتر بەرپرسیار بووە لە داڕشتنی سیستەمی کێنسنگتۆن، بەڵام بۆ بەڕێوەبردنی پەروەردەی گەنجی ڤیکتۆریا دروستکراوە. مەبەست ئەوە بوو کە دوچێس لە کاتی جێنشینی ڤیکتۆریادا (گریمانە دەکرێت کە گەنجی) وەک حاکم دەستنیشان بکرێت و کۆنرۆی بکرێتە سکرتێری تایبەتی ڤیکتۆریا و پۆستێکی پێبدرێت. دوچێس و کۆنرۆی بەردەوام بوون لە ناپەسەندبوون لەلای بنەماڵەی شاهانە و لە ساڵی ١٨٢٩دا دوکی کمبرلاند دەنگۆی بڵاوکردەوە کە ئەوان خۆشەویستن لە هەوڵێکدا بۆ بێناوبانگکردنیان. دوکی کلارنس بە "پاشا جۆن" ئاماژەی بە کۆنرۆی کردووە، لە کاتێکدا دوچێسی کلارنس نووسیویەتی بۆ دوچێسی کێنت بۆ ئەوەی ئامۆژگاری بکات کە تادێت خۆی لە بنەماڵەی شاهانە داببڕێت و نابێت دەسەڵاتی زۆر بە کۆنرۆی بدات.دوچێسی کێنت لەڕادەبەدەر پارێزەر بوو، و ڤیکتۆریا بە شێوەیەکی بەرچاو لە منداڵانی دیکە دابڕاوە لە ژێر ئەو سیستەمەی کە پێی دەوترێت "سیستەمی کێنسنگتۆن" پەروەردە کرد. سیستەمەکە ڕێگری لە شازادە دەکرد کە ئەو کەسانە بناسێت کە دایکی و کۆنرۆی بە نەخوازراویان دەزانی (لەوانەش زۆربەی خێزانی باوکی)، و بۆ ئەوە داڕێژرابوو کە لاوازی بکات و وابەستەی ئەوان بێت. دوچێس خۆی لە دادگا دوور خستەوە، چونکە بەهۆی بوونی منداڵە ناشەرعیەکانی شا ویلیامەوە سکانداڵ بوو، ڕەنگە ببێتە هۆی سەرهەڵدانی ئەخلاقی ڤیکتۆریا بە پێداگری لەسەر ئەوەی کچەکەی خۆی لە هەر دەرکەوتنێکی نابەجێی سێکسی بەدوور بگرێت. ڤیکتۆریا هەموو شەوێک ژوورێکی نووستنی لەگەڵ دایکیدا هەبوو، لەگەڵ مامۆستای تایبەت بە خشتەی کاتی ئاسایی دەخوێند و کاتەکانی یاریکردنی لەگەڵ بووکەڵەکانی و کینگ چارڵز سپانیێلەکەی، داش بەسەر دەبرد.ڕەنگە بەهۆی کاریگەریی کۆنرۆیەوە، پەیوەندی نێوان ماڵی دوچێس و ویلیامی چوارەم زۆری نەخایاند سوور بووەوە، دوچێس پاشای وەک کەسێکی زۆر ڕەگەزپەرست سەیر دەکرد. تا ئەو جێگایەی کە بوێری هەبوو، دوچێس ڕێگری لە پاشا کرد بتوانێت بگاتە خوشکەزاکەی. بەهۆی ناکۆکی لە پێشینەدا ڕێگری لە کچەکەی کرد کە بەشداری تاجە گوڵینەی ویلیام بکات، بڕیارێک کە دوکی ویلنگتۆن گەڕاندەوە بۆ کۆنرۆی. لە ساڵی ١٨٣١ کە ساڵی تاجە گوڵینەی ویلیام بوو، کۆنرۆی و دوچێس دەستیان بە زنجیرەیەک گەشتی شاهانە کرد لەگەڵ ڤیکتۆریا بۆ ئەوەی بیخاتە بەردەم خەڵک و پێگەی خۆیان وەکو ڕێجێنتێکی ئەگەری چەسپاند. لە کۆتاییدا هەوڵەکانیان سەرکەوتوو بوون و لە تشرینی دووەمی ١٨٣١دا ڕاگەیەندرا کە دوچێس تاکە حاکم دەبێت لە ئەگەری شاژنی گەنجی ڤیکتۆریا. دوچێس زیاتر پاشای توڕە کرد بە وەرگرتنی ژوورەکانی لە کۆشکی کێنسنگتۆن کە پاشا بۆ خۆی تەرخان کردبوو، و منداڵە ناشەرعیەکانی، فیتز کلارنسەکان، پێش و لە سەردەمی حوکمڕانیدا، ڕەتکردەوە.هەردوو شا و شاژنە ئەدلاید حەزیان لە خوشکەزاکەیان بوو، بەڵام هەوڵەکانیان بۆ دروستکردنی پەیوەندییەکی نزیک لەگەڵ کچەکە بەهۆی ململانێی لەگەڵ دوچێسی کێنتدا پووچەڵ بووەوە. پاشا کە توڕە بوو لەوەی کە بە بێڕێزیکردن لەلایەن دوچێسەوە بۆ هاوسەرەکەی، دەرفەتەکەی قۆستەوە کە سەلماندی دوا ئاهەنگی لەدایکبوونی بوو لە مانگی ئابی ١٨٣٦ بۆ یەکلاییکردنەوەی نمرەکە. ویلیام لە قسەکانیدا لەگەڵ ئەو کەسانەی لە ئاهەنگەکەدا کۆبوونەتەوە، کە دوچێس و شازادە ڤیکتۆریایان لەخۆگرتبوو، هیوای خۆی دەربڕی کە تا شازادە ڤیکتۆریا تەمەنی ١٨ ساڵە لە ژیاندا بمێنێتەوە بۆ ئەوەی دوچێسی کێنت هەرگیز ببێتە حاکم.ئه‌و ووتی,متمانەم بە خودا هەیە کە ڕەنگە ژیانم بۆ ماوەی نۆ مانگی تر ڕزگاری بێت ... ئەوا دەبێ ئەو ڕەزامەندییەم هەبێت کە بەکارهێنانی دەسەڵاتی شاهانە بۆ دەسەڵاتی کەسی ئەو خانمە گەنجە جێبهێڵم، میراتگری گریمانەی تاج، نەک لە... دەستی کەسێک کە ئێستا لە نزیک منەوەیە، کە لەلایەن ڕاوێژکاری خراپەوە دەورە دراوە و خۆی بێتوانایە لە ڕەفتارکردن بە شێوەیەکی ڕێکوپێک لەو دۆخەی کە تێیدا دادەنرێت. پێشێلکاری نێوان دوچێس و پاشا و شاژن هەرگیز بە تەواوی چاک نەبووەوە، بەڵام ڤیکتۆریا هەمیشە بە میهرەبانییەوە سەیری هەردووکیان دەکرد.کۆنرۆی هیوایەکی زۆری بە پاترۆنەکەی و خۆی هەبوو: پێشبینی دەکرد ڤیکتۆریا لە تەمەنێکی گەنجیدا شوێنی تەختی پاشایەتی بگرێتەوە، بەم شێوەیە پێویستی بە حکومەتێکی ڕیجێنسی هەبوو، کە بەپێی یاسای ڕیجێنسی ساڵی ١٨٣٠، دایکی شازادە (کە پێشتر لەو پۆستەدا خزمەتێکی کردووە) سەرۆکایەتی دەکات لە ئەڵمانیا دوای مردنی هاوسەری یەکەمی). وەک سکرتێری کەسی دوچێس، کۆنرۆی دەبێتە "دەسەڵاتی پشت تەخت"ی ڕاستەقینە. حسابی بۆ ئەوە نەکردبوو کە ویلیامی چوارەم ئەوەندە درێژ لە ژیاندا بمێنێتەوە تا ڤیکتۆریا تەمەنی گەورە بێت و بتوانێت وەک گەورەساڵێک سەرکەوتوو بێت لەسەر تەختی پاشایەتی و لە ئەنجامدا لەکاتێکدا دایکی چاندبوو، کەمێک ڕەچاوی ڤیکتۆریای کردبوو. کاتێک ئەم دووەمیان سەرکەوتوو بوو، کۆنرۆی مەترسی ئەوەی کرد کە هیچ کاریگەرییەکی لەسەر نەبێت. هەوڵیدا ڤیکتۆریا ناچار بکات کە ڕازی بێت کە بیکاتە سکرتێری تایبەتی خۆی کاتێک سەرکەوتوو بوو، بەڵام ئەم پلانەش، کاردانەوەی لێکەوتەوە. ڤیکتۆریا ناڕەزایی دەربڕی لە پشتیوانی دایکی بۆ پلانەکانی کۆنرۆی و فشارەکانی لەلایەن ئەوەوە بۆ واژۆکردنی کاغەزێک کە کۆنرۆی بە سکرتێری تایبەتی خۆی بناسێنێت. ئەنجامەکەی ئەوە بوو کە کاتێک ڤیکتۆریا بوو بە شاژن، دوچێسی دابەزاند بۆ شوێنی نیشتەجێبوونی جیاواز، دوور لە شوێنی نیشتەجێبوونی خۆی.کاتێک یەکەم منداڵی شاژن، شازادە شاهانە، لەدایک بوو، دوچێسی کێنت بە شێوەیەکی چاوەڕواننەکراو خۆی بینیەوە کە پێشوازی لێکرایەوە بۆ ناو بازنەی ناوەوەی ڤیکتۆریا. پێدەچێت ئەمە لە ئەنجامی دەرکردنی بارۆنێس لێهزن لەسەر فەرمانی هاوسەری ڤیکتۆریا (و کوڕەزای دوچێس)، شازادە ئەلبێرت، هاتبێتە ئاراوە. یەکەم: ئەمە کاریگەریی لێهزینی لابرد و لێهزن لە مێژە سووکایەتی بە دوچێس و کۆنرۆی دەکرد، گومانی لە کارێکی نایاسایی دەکرد. دووەم: شاژنەکەی بە تەواوی کراوەیی بەڕووی کاریگەرییەکانی ئەلبێرتدا هێشتەوە و پێدەچێت ئەویش زاڵ بووبێت بەسەریدا تا لەگەڵ دایکیدا ئاشت بێتەوە. سێیەم: کۆنرۆی تا ئێستا لە دەربەدەریدا لە کیشوەرەکەدا دەژیا و بەم هۆیەوە کاریگەرییە دابەشکەرەکەی لابرا. دارایی دوچێس کە لەلایەن کۆنرۆیەوە لە دۆخێکی خراپدا بەجێهێڵرابوو، بەهۆی ڤیکتۆریا و ڕاوێژکارەکانییەوە گەڕایەوە. بە هەموو حساباتێک، دوچێس بوو بە داپیرەیەکی خۆشەویست و لە کچەکەی نزیکتر بوو لە جاران.

مردن

دوچێس کاتژمێر ٠٩:٣٠ لە ١٦ی ئازاری ١٨٦١ لە تەمەنی ٧٤ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد و کچەکەی ڤیکتۆریا لە تەنیشتی بوو. شاژن زۆر کاریگەر بوو بەهۆی مردنی دایکیەوە. ڤیکتۆریا لە ڕێگەی خوێندنەوەی کاغەزەکانی دایکیەوە بۆی دەرکەوت کە دایکی زۆر خۆشی ویستووە؛ دڵی شکا، و کۆنرۆی و لێهزینی تاوانبار کرد کە "بە خراپەکاری" لە دایکی دووریان خستەوە. لە گۆڕستانی دوچێس ئۆف کێنت لە فرۆگمۆر، پارکە ماڵەوەی ویندسۆر، نزیک لە قەڵای ویندسۆر لە شوێنی نیشتەجێبوونی شاهانە بە خاک سپێردرا. شاژن ڤیکتۆریا و ئەلبێرت پەنجەرەیەکیان لە کەنیسە شاهانەی هەموو پیرۆزەکان لە پارکە گەورەکەی ویندسۆر تەرخان کرد بۆ یادی ئەو. شازادە ڤیکتۆریا لە ساکس-کۆبۆرگ-سالفێڵد لەلایەن ئەلیسۆن لێگات لە درامای کەناڵی ATV ئێدوارد حەوتەم، لەلایەن پێنێلۆپ ویلتۆن لە زنجیرەی تەلەفزیۆنی ڤیکتۆریا و ئەلبێرت لە ساڵی ٢٠٠١، لەلایەن میراندا ڕیچاردسۆن لە فیلمی ڤیکتۆریا گەنج لە ساڵی ٢٠٠٩، لەلایەن کاترین فلێمینگ لە ساڵی ٢٠١٦ زنجیرەی ئای تی ڤی ڤیکتۆریا و لەلایەن فلۆرانس دۆبسۆن لە زنجیرە سنووردارەکەی ساڵی ٢٠٢٣ شاژن شارلۆت.