Gweld cod am Marchogion y Deml

{{Infobox military unit
| unit_name                     = {{unbulleted list|Knights Templar|<small>Cyd-Filwyr Tlawd Crist a Theml Solomon</small>|<small>{{lang|la|Pauperes commilitones Christi Templique Salomonici Hierosolymitanis}}</small>}}
| image                         = [[File:Bandeira Templária.svg|250px]] 
| caption                       = Baner y Temlwyr mewn brwydrau 
| dates                         = {{circa|1119<!--16 January 1120-->|22 March 1312|lk=on}}
| allegiance                    = [[File:Coat of arms of Vatican City State - 2023 version.svg|17px]] y [[Pab]]
| type                          = [[Urdd filwrol (cymdeithas grefyddol)|Urdd filwrol]] [[Yr Eglwys Gatholig Rufeinig|Gatholig Rufeinig]]
| role                          = Amddiffyn pererinion Cristnogol yn [[Jerwsalem]] (ardal)<br/>[[Milwyr ymosod]]
| size                          = 15,000–20,000 aelod ar ei hanterth, gyda 10% ohonynt yn farchogion{{sfn|Burman|1990|p=45}}<ref name="quantity">{{harvnb|Barber|1992|pp=314–26}} {{quote|By Molay's time the Grand Master was presiding over at least 970 houses, including commanderies and castles in the east and west, serviced by a membership which is unlikely to have been less than 7,000, excluding employees and dependents, who must have been seven or eight times that number.}}</ref>
| garrison                      = [[Bryn y Deml]], Jerwsalem, {{nowrap|[[Teyrnas Jerwsalem]]}}
| garrison_label                = Pencadlys
| nickname                      = {{unbulleted list|''Urdd Teml Solomon''|''Urdd Crist''}}
| patron                        = Sant [[Bernard o Clairvaux]]
| motto                         = {{unbulleted list|{{lang|la|Non nobis, Domine, non nobis, sed Nomini tuo da gloriam}}|({{lang-cy|Nid i ni, Arglwydd, nid i ni, ond i'th enw ro ogoniant}})}}
| colors                        = Mantell wen gyda [[Croes y Temlwyr|chroes Demlwyr]] goch
| colors_label                  = Dillad
| mascot                        = Dau farchog yn marchogaeth ar un ceffyl
| equipment                     = 
| equipment_label               = 
| battles                       = [[Y Croesgadau]], gan gynnwys:{{bulleted list|[[Gwarchae Shaizar|Gwarchae Shaizar (1138)]]|[[Gwarchae Damascus (1148)]]|[[Gwarchae Ascalon|Gwarchae Ascalon (1153)]]|[[Brwydr Lake Huleh (1157)]]|[[Brwydr Montgisard|Brwydr Montgisard (1177)]]|[[Brwydr Marj Ayyun|Brwydr Marj Ayyun (1179)]]|[[Brwydr Cresson|Brwydr Cresson (1187)]]|[[Brwydr Hattin|Brwydr Hattin (1187)]]|[[Gwarchae Jerwsalem (1187)]]|[[Gwarchae Safed (1188)]]|[[Gwarchae Acre (1189–1191)|Gwarchae Acre (1190–1191)]]|[[Brwydr Arsuf|Brwydr Arsuf (1191)]]|[[Gwarchae Bryn Tabor|Gwarchae Bryn Tabor (1217)]]|[[Brwydr Fariskur (1219)]]|[[Brwydr Mansurah (1221)]]|[[Brwydr Legnica|Brwydr Legnica (1241)]]|[[Brwydr La Forbie|Brwydr La Forbie (1244)]]|[[Brwydr Mansurah (1250)]]|[[Brwydr Fariskur (1250)]]|[[Gwarchae Safed (1266)]]|[[Cwymp Tripoli (1289)]]|[[Gwarchae Acre (1291)]]|[[Cwymp Ruad|Cwymp Ruad (1302)]]}}Y [[Reconquista]], gan gynnwys:{{bulleted list|[[Capture of Soure (1144)|Soure (1144)]]|[[Gwarchae Tomar|Tomar (1190)]]|[[Brwydr Las Navas de Tolosa|Navas de Tolosa (1212)]]|[[Gwarchae Alcácer do Sal|Alcácer do Sal (1217)]]|[[Concwest Majorca|Majorca (1228)]]|[[Gwarchae Burriana|Burriana (1233)]]}}
| commander1                    = [[Hugues de Payens]]
| commander1_label              = Yr [[Rhestr o uchel feistri Marchogion y Deml|Uchel Feistr]] cyntaf
| commander2                    = [[Jacques de Molay]]
| commander2_label              = Yr Uchel Feistr olaf
}}
[[Delwedd:Seal of Templars.jpg|bawd|220px|Sêl Marchogion y Deml. Mae'r ddau farchog ar un ceffyl yn symbol o dlodi]]

[[Urdd filwrol (cymdeithas grefyddol)|Urdd filwrol]] [[Catholigiaeth|Gatholig]] Ffrengig oedd '''Cyd-Filwyr Tlawd Crist a Theml Solomon''' ([[Lladin]]: ''Pauperes commilitones Christi Templique Solomonici''), hefyd a elwir yn '''y Temlwyr''' a '''Marchogion y Deml''' ([[Ffrangeg]]: ''Ordre du Temple''). Hi oedd un o'r urddau milwrol cyfoethocaf yng [[Cristnogaeth y Gorllewin|Nghristnogaeth y Gorllewin]]. Sefydlwyd yr urdd {{circa|1119}} er mwyn amddiffyn pererinion ar hyd y daith i [[Jeriwsalem|Jerwsalem]], gyda'i phencadlys ar [[Bryn y Deml|Fryn y Deml]]. Bodolodd yr urdd am fron i ddwy ganrif yn ystod yr [[Yr Oesoedd Canol|Oesoedd Canol]].

Sefydlwyd yr Urdd yn dilyn [[y Groesgad Gyntaf]] yn [[1096]], gyda'r bwriad o sicrhau diogelwch y [[Pererindod|pererinion]] o Ewrop oedd yn teithio i [[Jeriwsalem|Jerwsalem]] wedi i'r Cristnogion feddiannu'r ddinas yn ystod y Groesgad. Cydnabuwyd yr Urdd yn swyddogol gan [[yr Eglwys Gatholig]] tua [[1129]], a chynyddodd ei haelodaeth a'i grym yn gyflym. Bu gan farchogion yr Urdd ran amlwg yn y Croesgadau. Heblaw'r marchogion, roedd nifer fawr o aelodau eraill.

Wedi i'r Cristnogion golli Jerwsalem, dechreuodd cefnogaeth i'r Urdd edwino. Manteisiodd [[Ffylip IV, brenin Ffrainc]], oedd mewn dyled i'r Urdd, ar hyn, a phwysodd ar y Pab, [[Pab Clement V]], i weithredu yn eu herbyn. Yn 1307, cymerwyd llawer o aelodau'r Urdd yn [[Ffrainc]] i'r ddalfa. Arteithiwyd llawer ohonynt nes iddynt arwyddo cyffesion, a dienyddiwyd nifer trwy eu llosgi. Yn 1312, cyhoeddodd y Pab fod yr Urdd yn cael ei dirwyn i ben.

== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}

Cedwir eu henw yn enw pentref [[Tredeml]] yn [[Sir Benfro]].

[[Categori:Urddau milwrol]]
[[Categori:Hanes Ewrop]]
[[Categori:Cristnogaeth]]
[[Categori:Dadsefydliadau 1312]]
[[Categori:Sefydliadau 1119]]
[[Categori:Y Croesgadau]]