| dbo:abstract
|
- Eli Whitney (8. prosince 1765, – 8. ledna 1825, New Haven) byl americký vynálezce. Vyrostl na farmě v Massachusetts. Během Americké revoluce, když byl ve vznikajícím státě nedostatek hřebíků v důsledku britského embarga, začal tyto hřebíky vyrábět. Tehdy prvně poznal, jak funguje trh. Brzy rozšířil výrobu na jehlice a hole. Po revoluci vystudoval na Yaleově univerzitě a odstěhoval se do Jižní Karolíny. Zde se vrátil k zemědělství a přišel s vynálezem, jímž nakonec nejvíce proslul: strojem na vyzrňování bavlny, což byl zásadní mezník průmyslové revoluce. Ten dokázal bavlnu zpracovat desetkrát rychleji než otrok a udělal z amerického jihu bavlnářskou velmoc. Stroj postavil v roce 1793, patentován byl roku 1794, existovalo ovšem mnoho patentových sporů, neboť se brzy objevily další vyzrňovací stroje, které Whitney označoval za kopie stroje svého. Unaven patentovými boji se ke konci 18. století začal věnovat výrobě zbraní, které dodával americké vládě. Jeho zbraně byly úspěšné mimo jiné proto, že vsadil na vyměnitelnost jednotlivých částí bojových strojů. Tato idea později silně ovlivnila Henryho Forda. (cs)
- Eli Whitney (Westborough, Massachusetts 8 de desembre de 1765 – New Haven, Connecticut, 8 de gener de 1825), va ser un inventor estatunidenc conegut per inventar la màquina per desgranar el cotó, anomenada desmotadora en català (cotton gin en anglès), que va formar part del desenvolupament de la Revolució Industrial nord-americana. Malgrat la seva importància econòmica Whitney va perdre els profits econòmics del seu invent en batalles legals sobre infraccions de la seva patent. Tot i això, també fou seva la invenció teòrica i lleugera posada en pràctica de la teoria de les parts intercanviables. Aquesta tècnica afectava a la part del disseny d'algun producte, dividint-lo en elements que es dissenyarien per separat mantenint una sèrie de relacions entre si que permetessin el seu muntatge per tal d'obtenir el producte final. Whitney ho va posar en pràctica per a la fabricació de mosquets per a l'exèrcit dels Estats Units d'Amèrica inspirant-se en un treball semblant que havia fet temps enrere l'inventor francès Honoré Blanc per a l'exèrcit francès. Això fou la base de la producció per parts i dels recanvis. De la mateixa manera també li serví a Henry Ford com a punt de partida per dissenyar un nou concepte de procés de fabricació i de la cadena de muntatge que acabaren donant lloc a El Cas Ford. Des de 1796 va esta casat amb Catherine Littlefield Greene. (ca)
- إيلي ويتني (بالإنجليزية: Eli Whitney) (من 8 من ديسمبر 1765م حتى 8 من يناير عام 1852م) هو مخترع أمريكي اشتهر باختراع محلج القطن. وكان محلج القطن واحدًا من الاختراعات الرئيسة لـلثورة الصناعية وساهم في تشكيل اقتصاد الجنوب قبل الحرب. حوَّل اختراع ويتني القطن القصير الذي ينمو في المرتفعات إلى محصول مُربِح، مما أدى إلى تدعيم الأساس الاقتصادي للعبودية في الولايات المتحدة (بغض النظر عن نية ويتني وإذا أراد ذلك أم لم يكن يريده). وبالرغم من عِظم التأثير الاجتماعي والاقتصادي لاختراع ويتني، إلا أنه خسر كثيرًا من الأرباح في المعارك القانونية حول التعدي على براءة اختراع محلج القطن. بعد ذلك، حوَّل ويتني انتباهه إلى تأمين عقود مع الحكومة ليقوم بتصنيع البنادق القصيرة للجيش القاري الذي كان لا يزال في طور التشكيل في تلك الفترة. واستمر في تصنيع واختراع الأسلحة حتى وفاته عام 1825م. (ar)
- Eli Whitney (8a de Decembro, 1765 – 8a de Januaro, 1825) estis usona inventisto plej bone konata ĉar inventis la kotonseparilon. Tiu estis unu el la ŝlosilaj inventoj de la Industria Revolucio kaj de la ekonomio de la antaŭmilita Suda Usono. La inventaĵo de Whitney konvertis la malgrandan kotonproduktadon en profitega produktado, kiu plifortigis la ekonomian fondon de la sklaveco en Usono. Spite la socian kaj ekonomiaj efikon de lia invento, Whitney perdis multajn profitojn en juraj bataloj pri patentoj por la kotonseparilo. Tiele, li turnis atenton al sekurigo de kontraktoj kun la registaro en la fabrikado de pafiloj por la ĵus formita Armeo de Usono. Li plue fabrikis armilojn kaj inventis ĝis sia morto en 1825. (eo)
- Eli Whitney (* 8. Dezember 1765 in Westborough, Province of Massachusetts Bay; † 8. Januar 1825 in New Haven, Connecticut) ältester Sohn von Eli Whitney Senior, einem erfolgreichen Farmer, war ein US-amerikanischer Erfinder und Fabrikant und gilt als Begründer des Austauschbaus.Auch wird ihm die Entwicklung der ersten Baumwoll-Entkörnungsmaschine (Egreniermaschine) 1793 zugeschrieben. Die Entkörnungsmaschine war eine mechanische Vorrichtung, die die Samen von der Baumwolle trennte, ein Prozess, der bis dahin extrem arbeitsintensiv war. 1792 machte er seinen Abschluss an der Yale University. Am 6. Januar 1817 heiratete er Henrietta Edwards und hatte mit ihr vier Kinder. Whitneys größter Beitrag zur amerikanischen Industrie war die Einführung des Austauschbaus und des Fließbands, das er als Erster verwendete, um für die US-Regierung Musketen zu produzieren. Whitneys Fabriken lieferten damals 10.000 standardisierte Musketen zum Stückpreis von 13,40 Dollar. Die Idee zu diesem Fertigungsverfahren entlehnte er wahrscheinlich dem französischen Büchsenmacher Honoré Blanc. Die Konzepte Whitneys mündeten im „Amerikanischen System“ der Serienfertigung, also einer rationellen mechanisierten Produktion austauschbarer Teile. Diese Methoden wurden später von Henry Ford und anderen in der Produktion genutzt. Die Geschichtsschreibung hat ausreichend Anhaltspunkte, dass Catharine Littlefield Greene die Erfindung der Entkörnungsmaschine – oder mindestens deren Konzeption – in großem Maße beeinflusst hat. Es ist belegt, dass sie Eli Whitney zur Cotton Gin inspiriert und die Entwicklung der Maschine materiell und finanziell unterstützt hat. Um das Patent vom 14. März 1794 wurde lange prozessiert, weil findige Handwerker Nachbauten der Maschine auf den Markt gebracht hatten. Catharine Littlefield Greene erhielt von Eli Whitney Lizenzgebühren, was ihren Anteil am Patent belegt. Whitney selber hat nie Kapital aus dem Patent ziehen können. Obwohl seine Ideen erfinderisch und nützlich waren, kopierten viele andere die Konzepte und die Designs mutwillig. Die Firma Whitneys geriet 1797 in erhebliche Schwierigkeiten. Er patentierte nie seine neueren Erfindungen, beispielsweise die einer Fräsmaschine. Gegen Ende 1790 hatte Eli Whitney Jr. Schulden und war auf dem Weg zum Konkurs. Zudem brannte seine Fabrik in New Haven nieder. Die amerikanische Regierung gab ihm eine neue Chance und schloss mit ihm 1798 einen Vertrag über die Lieferung von 10.000 Musketen ab. Whitney, der nie Waffen fabriziert hatte, entwickelte das Prinzip der genormten Produktion austauschbarer Teile und verteidigte dies bis zu seinem Tod 1825. 1818 entwickelte er die erste Fräsmaschine für Metall. Das Maschinenbett (Grundkörper) bestand aus einem Holzblock. Der Frästisch konnte wahlweise von Hand oder automatisch durch einen Schneckenantrieb bewegt werden. Eli Whitney Jr., der einzige Sohn von Eli Sen., wurde am 20. Nov. 1820 geboren. Beim Tod seines Vaters war er vier Jahre alt. Die Firma wurde von seinen Neffen Philos Blake und Eli Whitney Blake (1795–1886) bis 1846 weitergeführt. Treuhänder waren danach für weitere acht Jahre Henry W. Edwards und James Goodrich. Nach einem Studium in Yale und Princeton und der Graduierung 1841 kehrte Eli Whitney Jr. nach New Haven zurück und übernahm die Waffenfabrik seines Vaters. Für Samuel Colt, der noch keine eigenen Fertigungsstätten hatte, stellte er 1847 unter Vertrag den berühmten Colt Whitneyville Walker Perkussionsrevolver her und wurde einer der wichtigen Waffenlieferanten im Amerikanischen Bürgerkrieg. Nachdem sie 90 Jahre im Familienbesitz gewesen war, verkaufte der Enkel von Eli Whitney Jr., Eli Whitney IV (1847–1924), die Waffenfabrik 1888 an die Winchester Repeating Arms Company in New Haven. (de)
- Eli Whitney Jr. (December 8, 1765 – January 8, 1825) was an American inventor, widely known for inventing the cotton gin, one of the key inventions of the Industrial Revolution that shaped the economy of the Antebellum South. Although Whitney himself believed that his invention would reduce the need for enslaved labor and help hasten the end of southern slavery, Whitney's invention made upland short cotton into a profitable crop, which strengthened the economic foundation of slavery in the United States and prolonged the institution. Despite the social and economic impact of his invention, Whitney lost many profits in legal battles over patent infringement for the cotton gin. Thereafter, he turned his attention into securing contracts with the government in the manufacture of muskets for the newly formed United States Army. He continued making arms and inventing until his death in 1825. (en)
- Eli Whitney Jr. (Westborough, Massachusetts, 1765eko abenduaren 8a – New Haven, Connecticut, 1825eko urtarrilaren 8a) estatubatuar asmatzailea izan zen; kotoi-makina asmatzeagatik da ezaguna, ekonomia moldatu zuen Industria Iraultzaren funtsezko asmakizun nagusietako bat Whitneyk berak bere asmakizunak esklaboaren beharra murriztuko zuela eta hegoaldeko esklabotzaren amaiera azkartzen lagunduko zuela uste bazuen ere, Whitneyren asmakizunak goilurretako kotoi laburraren laborantza errentagarri bihurtu zuen, eta horrek Estatu Batuetako esklabotzaren oinarri ekonomikoa sendotu, eta instituzioa luzatu zuen. Bere asmakizunaren eragin sozial eta ekonomikoak inpaktua izan arren, Whitneyk diru asko galdu zuen borroka juridikoetan kotoi-makinaren patentearen urraketengatik. Hortik aurrera, Estatu Batuetako Armada sortu berrirako, moskete-fabrikazioan gobernuarekin kontratuak lortzera zuzendu zuen bere arreta. Armak egiten eta asmatzen jarraitu zuen, 1825ean hil zen arte. (eu)
- Eli Whitney (Westborough, Massachusetts; 8 de diciembre de 1765-New Haven, Connecticut; 8 de enero de 1825) fue un inventor y fabricante estadounidense. (es)
- Ceapadóir a saolaíodh i Westborough, Massachusetts ab ea Eli Whitney (8 Nollaig 1765 - 8 Eanáir 1825). I 1793 fuair sé paitinn ar an inneall cadáis chun snáithíní cadáis a scaradh ó na síolta, forbairt a chuaigh faoin sclábhaíocht is a bhí réabhlóideach i stair na Stát Aontaithe. I 1798 d'fhorbair sé córas nua chun gunnaí a olltáirgeadh. (ga)
- Eli Whitney (8 décembre 1765 – 8 janvier 1825) est un mécanicien et industriel américain, inventeur de diverses machines. Il pressent dès 1798 la tendance croissante à la production en série et est l'un des précurseurs de l'organisation rationnelle du travail. (fr)
- 일라이 휘트니(Elias (Eli) Whitney, 1765년 12월 8일~1825년 1월 8일)는 미국의 공학자 및 발명가였다. 1793년 면화의 씨앗을 분리하는 조면기를 발명하였다. 1798년 호환식 생산법으로 머스컷총을 제작하여 대량생산의 기초를 마련했고, 1818년 최초로 밀링머신(프레이즈반)을 만들었다. 휘트니가 개량한 조면기는 매우 혁신적이었고 구조가 단순하여 단기간에 널리 보급되었다. 그의 조면기 발명은 면화 산업의 성장을 자극했다. 미국 남부의 면화생산량을 급격히 증가하였고 본격적으로 대규모 플랜테이션 농장들이 들어서게 되었다. 이후 면화는 미국의 수출품중 절반을 차지할 정도가 되었으며 덩달아 아프리카 흑인 노예가 크게 증가하였고 노예제는 미국 남부지역에 확고히 뿌리 내리게 되었다. (ko)
- Eli Whitney was een Amerikaans uitvinder. Hij is waarschijnlijk het bekendst van zijn cotton gin, een egreneer- of ontkorrelmachine waarmee de zaadjes van katoen automatisch van de plant gescheiden konden worden. (nl)
- Eli Whitney (Westborough, 8 dicembre 1765 – New Haven, 8 gennaio 1825) è stato un imprenditore, inventore e ingegnere statunitense, ideatore della sgranatrice di cotone e considerato per questo uno degli artefici della crescita industriale del suo paese. Dal 1900 è stato eletto nella Hall of Fame for Great Americans. Nel 1798 ricevette l'incarico di progettare i fucili per l'esercito degli Stati Uniti, e ne furono richiesti ben 10.000 in due anni. Studiò l'intercambiabilità dei componenti, e fece in modo che i pezzi venissero prodotti usufruendo dell'energia idraulica e di macchinari. (it)
- イーライ・ホイットニー（Eli Whitney,1765年12月8日 - 1825年1月8日）は、アメリカの発明家。綿繰り機、フライス盤を発明した。日本ではエリ・ホイットニーと記述されることもある。 特に綿繰り機は産業革命の鍵となった発明の1つで、南北戦争以前の南部の経済発展に大きく貢献した。その発明により高地の短毛種の木綿が高収益な作物になり、（ホイットニーが意図していたか否かとは無関係に）アメリカの奴隷制度の経済的基盤を築いた。しかしホイットニー本人は綿繰り機をめぐる特許侵害裁判の費用がかさみ、富を得ることはできなかった。その後は軍用のマスケット銃の製造を政府から請け負うようになった。1825年に亡くなるまで武器製造と発明を続けた。 (ja)
- Eli Whitney (Westborough, 8 de dezembro de 1765 — New Haven, 8 de janeiro de 1825) foi um inventor estadunidense. Contrariando o desejo de seus pais, de que fosse advogado ou padre, Whitney optou pelo curso de engenharia mecânica. Formou-se pela Yale University em 1792 e começou sua carreira como professor na Carolina do Sul, pois não encontrou oportunidade melhor compatível com sua capacidade. Em uma viagem Whitney, conheceu Catharine Greene, viúva do general revolucionário americano Nathanael Greene. Quando retornou à Carolina do Sul, Whitney recebeu a notícia de que seu salário seria reduzido pela metade e desistiu do emprego, abandonando a carreira de tutor. Catharine convida-o para acompanhá-la em sua plantação de algodão e estudar Direito. No tempo livre, ele poderia ajudar, no que fosse possível, Phineas Miller, gerente da plantação, com quem ela pretendia se casar. Whitney decide aceitar a proposta e se muda para a fazenda. O que restringia a produção da fazenda era fazer a limpeza do algodão, uma tarefa manual que levava várias horas. Whitney enxergou aí uma grande oportunidade: se criasse uma máquina capaz de fazer esse trabalho mais depressa, traria prosperidade para o sul do país, que passava por dificuldades devido ao declínio da escravatura, e muito dinheiro para seus bolsos. Analisando a limpeza manual do algodão, em poucos dias Whitney elaborou o esboço de um equipamento: uma espécie de peneira com um tambor, que girava muito próximo a ela, trabalhando como os dedos ao puxar o fio. Na superfície do cilindro, ganchos capturavam o fio a partir da semente e uma escova rotativa os puxava. Construído o protótipo, demonstrou seu funcionamento para alguns amigos, que ficaram impressionados com a eficácia do equipamento: produzia em apenas uma hora o mesmo que um dia inteiro de vários trabalhadores. Vendo o potencial do invento, continuou aperfeiçoando-o por mais alguns meses e entrou com um pedido de patente no dia 20 de junho de 1793. Apenas em 14 de março de 1794 Whitney recebeu sua patente da descaroçadora de algodão, porém devido à impaciência dos plantadores locais, ansiosos para implantar a máquina em suas produções, esta foi copiada e pirateada graças à facilidade com que podia ser construída. Phineas Miller havia feito uma parceria com Whitney, combinando que ficaria no sul acompanhando a utilização das descaroçadoras e arrecadando dinheiro para o projeto, cerca de 33% do lucro dos produtores que se beneficiassem do invento deles. Enquanto Whitney retornaria ao norte, para New Haven, começando a fabricação da máquina. Como já era de se esperar, a taxa de 33% sobre o lucro, os royalties e custos de implantação não foram pagos aos inventores, que batalharam durante anos em tribunais abrindo diversos processos. Isto causou uma enorme dívida para os dois, devido aos enormes gastos e nenhum retorno, levando a companhia a quebrar em 1797. Em 1807 o Congresso dos Estados Unidos recusou o pedido de renovação de patente, colocando fim na participação de Whitney e Miller no ramo do algodão. O invento trouxe prosperidade ao sul e lucros milionários aos produtores de algodão, mas apenas transtornos e decepções a Whitney, que abandonou definitivamente o sul dos Estados Unidos para voltar a New Haven e começar uma nova ideia que transformaria agora a face norte do país. Desta vez, criou não uma máquina mas sim um sistema de produção, que posteriormente seria conhecido como “sistema americano de produção”, onde trabalhadores pouco qualificados conseguiriam fazer um produto final com a mesma qualidade que um especialista sozinho, porém com uma velocidade muito maior. Devido a sua boa reputação e influência no governo, Whitney conseguiu fechar um contrato com o governo americano para produzir 10 mil mosquetes a um preço inferior ao de mercado, no prazo de dois anos, aplicando seu sistema de fabricação na área de espingardas. Nesta época, Whitney não tinha nem uma fábrica e nem funcionários. Este sistema se baseava na ideia de padronização dos produtos: um trabalhador seguia uma linha de montagem sempre idêntica e, auxiliado de máquinas (a maioria projetada pelo próprio Whitney), diminuiria incrivelmente o tempo de produção. Outro fator determinante nesse sistema era que o operário não precisava ter um conhecimento mecânico tão abrangente como no caso da produção artesanal, antes utilizada: bastava aprender a usar as máquinas e seguir o planejamento de produção previamente elaborado. Por isso, antes de qualquer empregado entrar em sua fábrica, Whitney construiu todas as máquinas e equipamentos que seriam necessários e também elaborou um planejamento bem definido e eficaz para produzir as espingardas. Mesmo após o início das atividades da fábrica, este planejamento sofreu várias modificações, levando quase 8 anos para ser concluído e se tornar completamente funcional, ao ponto de atender em 1811 um pedido de 15 mil espingardas que foram fabricadas em apenas dois anos. Whitney acreditava que a fábrica era um benefício para a América e, ao contrário de Benjamim Thompson, não desprezava quem trabalhava em suas fábricas. (pt)
- Eli Whitney (ur. 8 grudnia 1765, zm. 8 stycznia 1825) – amerykański wynalazca i przedsiębiorca. Jest konstruktorem odziarniarki bawełny (patent z 14 marca 1794), maszyny do mechanicznego oddzielania nasion bawełny od włókien. Maszyna ta zmniejszyła koszty uprawy bawełny; dzięki mechanizacji procesu oczyszczania bawełny wydajność jednego pracownika wzrosła 50-krotnie. Wśród innych pomysłów Whitneya, duże znaczenie dla rozwoju przemysłu miał pomysł wykorzystania linii montażowej w produkcji masowej; pomysł ten wykorzystał z powodzeniem Henry Ford, a później także inni przemysłowcy. Będąc na krawędzi bankructwa zdołał w roku 1798 zyskać kontrakt na dostawę 15 tysięcy karabinów dla armii amerykańskiej, z czego wywiązał się do roku 1809. Jego fabryka w New Haven w stanie Connecticut stała się wzorem dla innych przedsiębiorców produkujących broń. (pl)
- Eli Whitney, född 8 december 1765 i Worcester County, Massachusetts, död 8 januari 1825 i New Haven, Connecticut, var en amerikansk uppfinnare. 1793 patenterade han bomullsgin-maskinen (engelska ginning machine), en maskin som befriar den nyskördade bomullen från frön och kvarsittande kapseldelar. (sv)
- Илай Витни (англ. Eli Whitney; 8 декабря 1765, , Массачусетс — 8 января 1825) — Американский изобретатель и промышленник. Изобрёл хлопковый волокноотделитель (cotton gin), одним из первых сконструировал фрезерный станок, заложил основы организации массового производства в машиностроении. Использование хлопковых волокноотделителей укрепило экономику Южных штатов перед Гражданской Войной в США и стало одной из предпосылок сохранения рабства. Несмотря на многочисленные патентные дела в судах, Витни не смог извлечь выгоды из этого своего изобретения. Позднее, работая над военными заказами для армии, разработал принцип взаимозаменяемости деталей на сборке и довел его до промышленного применения. (ru)
- 伊莱·惠特尼（英語：Eli Whitney，1765年12月8日－1825年1月8日）是活跃于美国18世纪末至19世纪初的一位发明家、机械工程师和机械制造商。他发明了軋花機，联合发明了铣床，并提出了可互换零件的概念，为人类工業的发展做出了重要贡献。 (zh)
- Елі (Ілай) Вітні (англ. Eli Whitney; 8 грудня 1765 — 8 січня 1825) — американський винахідник і промисловець, який зробив ключові винаходи у промисловій революції і закладав основи масового виробництва. Його ім'я пов'язане з винаходом і вдосконаленням бавовноочищувальної машини (Cotton gin), яка буквально зробила переворот у ткацькій промисловості. Так само його ідея взаємозамінності і стандартизації деталей машин стала одним з основних принципів машинобудування. (uk)
|
| rdfs:comment
|
- إيلي ويتني (بالإنجليزية: Eli Whitney) (من 8 من ديسمبر 1765م حتى 8 من يناير عام 1852م) هو مخترع أمريكي اشتهر باختراع محلج القطن. وكان محلج القطن واحدًا من الاختراعات الرئيسة لـلثورة الصناعية وساهم في تشكيل اقتصاد الجنوب قبل الحرب. حوَّل اختراع ويتني القطن القصير الذي ينمو في المرتفعات إلى محصول مُربِح، مما أدى إلى تدعيم الأساس الاقتصادي للعبودية في الولايات المتحدة (بغض النظر عن نية ويتني وإذا أراد ذلك أم لم يكن يريده). وبالرغم من عِظم التأثير الاجتماعي والاقتصادي لاختراع ويتني، إلا أنه خسر كثيرًا من الأرباح في المعارك القانونية حول التعدي على براءة اختراع محلج القطن. بعد ذلك، حوَّل ويتني انتباهه إلى تأمين عقود مع الحكومة ليقوم بتصنيع البنادق القصيرة للجيش القاري الذي كان لا يزال في طور التشكيل في تلك الفترة. واستمر في تصنيع واختراع الأسلحة حتى وفاته عام 1825م. (ar)
- Eli Whitney (8a de Decembro, 1765 – 8a de Januaro, 1825) estis usona inventisto plej bone konata ĉar inventis la kotonseparilon. Tiu estis unu el la ŝlosilaj inventoj de la Industria Revolucio kaj de la ekonomio de la antaŭmilita Suda Usono. La inventaĵo de Whitney konvertis la malgrandan kotonproduktadon en profitega produktado, kiu plifortigis la ekonomian fondon de la sklaveco en Usono. Spite la socian kaj ekonomiaj efikon de lia invento, Whitney perdis multajn profitojn en juraj bataloj pri patentoj por la kotonseparilo. Tiele, li turnis atenton al sekurigo de kontraktoj kun la registaro en la fabrikado de pafiloj por la ĵus formita Armeo de Usono. Li plue fabrikis armilojn kaj inventis ĝis sia morto en 1825. (eo)
- Eli Whitney (Westborough, Massachusetts; 8 de diciembre de 1765-New Haven, Connecticut; 8 de enero de 1825) fue un inventor y fabricante estadounidense. (es)
- Ceapadóir a saolaíodh i Westborough, Massachusetts ab ea Eli Whitney (8 Nollaig 1765 - 8 Eanáir 1825). I 1793 fuair sé paitinn ar an inneall cadáis chun snáithíní cadáis a scaradh ó na síolta, forbairt a chuaigh faoin sclábhaíocht is a bhí réabhlóideach i stair na Stát Aontaithe. I 1798 d'fhorbair sé córas nua chun gunnaí a olltáirgeadh. (ga)
- Eli Whitney (8 décembre 1765 – 8 janvier 1825) est un mécanicien et industriel américain, inventeur de diverses machines. Il pressent dès 1798 la tendance croissante à la production en série et est l'un des précurseurs de l'organisation rationnelle du travail. (fr)
- 일라이 휘트니(Elias (Eli) Whitney, 1765년 12월 8일~1825년 1월 8일)는 미국의 공학자 및 발명가였다. 1793년 면화의 씨앗을 분리하는 조면기를 발명하였다. 1798년 호환식 생산법으로 머스컷총을 제작하여 대량생산의 기초를 마련했고, 1818년 최초로 밀링머신(프레이즈반)을 만들었다. 휘트니가 개량한 조면기는 매우 혁신적이었고 구조가 단순하여 단기간에 널리 보급되었다. 그의 조면기 발명은 면화 산업의 성장을 자극했다. 미국 남부의 면화생산량을 급격히 증가하였고 본격적으로 대규모 플랜테이션 농장들이 들어서게 되었다. 이후 면화는 미국의 수출품중 절반을 차지할 정도가 되었으며 덩달아 아프리카 흑인 노예가 크게 증가하였고 노예제는 미국 남부지역에 확고히 뿌리 내리게 되었다. (ko)
- Eli Whitney was een Amerikaans uitvinder. Hij is waarschijnlijk het bekendst van zijn cotton gin, een egreneer- of ontkorrelmachine waarmee de zaadjes van katoen automatisch van de plant gescheiden konden worden. (nl)
- Eli Whitney (Westborough, 8 dicembre 1765 – New Haven, 8 gennaio 1825) è stato un imprenditore, inventore e ingegnere statunitense, ideatore della sgranatrice di cotone e considerato per questo uno degli artefici della crescita industriale del suo paese. Dal 1900 è stato eletto nella Hall of Fame for Great Americans. Nel 1798 ricevette l'incarico di progettare i fucili per l'esercito degli Stati Uniti, e ne furono richiesti ben 10.000 in due anni. Studiò l'intercambiabilità dei componenti, e fece in modo che i pezzi venissero prodotti usufruendo dell'energia idraulica e di macchinari. (it)
- イーライ・ホイットニー（Eli Whitney,1765年12月8日 - 1825年1月8日）は、アメリカの発明家。綿繰り機、フライス盤を発明した。日本ではエリ・ホイットニーと記述されることもある。 特に綿繰り機は産業革命の鍵となった発明の1つで、南北戦争以前の南部の経済発展に大きく貢献した。その発明により高地の短毛種の木綿が高収益な作物になり、（ホイットニーが意図していたか否かとは無関係に）アメリカの奴隷制度の経済的基盤を築いた。しかしホイットニー本人は綿繰り機をめぐる特許侵害裁判の費用がかさみ、富を得ることはできなかった。その後は軍用のマスケット銃の製造を政府から請け負うようになった。1825年に亡くなるまで武器製造と発明を続けた。 (ja)
- Eli Whitney, född 8 december 1765 i Worcester County, Massachusetts, död 8 januari 1825 i New Haven, Connecticut, var en amerikansk uppfinnare. 1793 patenterade han bomullsgin-maskinen (engelska ginning machine), en maskin som befriar den nyskördade bomullen från frön och kvarsittande kapseldelar. (sv)
- 伊莱·惠特尼（英語：Eli Whitney，1765年12月8日－1825年1月8日）是活跃于美国18世纪末至19世纪初的一位发明家、机械工程师和机械制造商。他发明了軋花機，联合发明了铣床，并提出了可互换零件的概念，为人类工業的发展做出了重要贡献。 (zh)
- Елі (Ілай) Вітні (англ. Eli Whitney; 8 грудня 1765 — 8 січня 1825) — американський винахідник і промисловець, який зробив ключові винаходи у промисловій революції і закладав основи масового виробництва. Його ім'я пов'язане з винаходом і вдосконаленням бавовноочищувальної машини (Cotton gin), яка буквально зробила переворот у ткацькій промисловості. Так само його ідея взаємозамінності і стандартизації деталей машин стала одним з основних принципів машинобудування. (uk)
- Eli Whitney (Westborough, Massachusetts 8 de desembre de 1765 – New Haven, Connecticut, 8 de gener de 1825), va ser un inventor estatunidenc conegut per inventar la màquina per desgranar el cotó, anomenada desmotadora en català (cotton gin en anglès), que va formar part del desenvolupament de la Revolució Industrial nord-americana. Malgrat la seva importància econòmica Whitney va perdre els profits econòmics del seu invent en batalles legals sobre infraccions de la seva patent. Des de 1796 va esta casat amb Catherine Littlefield Greene. (ca)
- Eli Whitney (8. prosince 1765, – 8. ledna 1825, New Haven) byl americký vynálezce. Vyrostl na farmě v Massachusetts. Během Americké revoluce, když byl ve vznikajícím státě nedostatek hřebíků v důsledku britského embarga, začal tyto hřebíky vyrábět. Tehdy prvně poznal, jak funguje trh. Brzy rozšířil výrobu na jehlice a hole. (cs)
- Eli Whitney (* 8. Dezember 1765 in Westborough, Province of Massachusetts Bay; † 8. Januar 1825 in New Haven, Connecticut) ältester Sohn von Eli Whitney Senior, einem erfolgreichen Farmer, war ein US-amerikanischer Erfinder und Fabrikant und gilt als Begründer des Austauschbaus.Auch wird ihm die Entwicklung der ersten Baumwoll-Entkörnungsmaschine (Egreniermaschine) 1793 zugeschrieben. Die Entkörnungsmaschine war eine mechanische Vorrichtung, die die Samen von der Baumwolle trennte, ein Prozess, der bis dahin extrem arbeitsintensiv war. (de)
- Eli Whitney Jr. (December 8, 1765 – January 8, 1825) was an American inventor, widely known for inventing the cotton gin, one of the key inventions of the Industrial Revolution that shaped the economy of the Antebellum South. (en)
- Eli Whitney Jr. (Westborough, Massachusetts, 1765eko abenduaren 8a – New Haven, Connecticut, 1825eko urtarrilaren 8a) estatubatuar asmatzailea izan zen; kotoi-makina asmatzeagatik da ezaguna, ekonomia moldatu zuen Industria Iraultzaren funtsezko asmakizun nagusietako bat (eu)
- Eli Whitney (Westborough, 8 de dezembro de 1765 — New Haven, 8 de janeiro de 1825) foi um inventor estadunidense. Contrariando o desejo de seus pais, de que fosse advogado ou padre, Whitney optou pelo curso de engenharia mecânica. Formou-se pela Yale University em 1792 e começou sua carreira como professor na Carolina do Sul, pois não encontrou oportunidade melhor compatível com sua capacidade. Whitney acreditava que a fábrica era um benefício para a América e, ao contrário de Benjamim Thompson, não desprezava quem trabalhava em suas fábricas. (pt)
- Eli Whitney (ur. 8 grudnia 1765, zm. 8 stycznia 1825) – amerykański wynalazca i przedsiębiorca. Jest konstruktorem odziarniarki bawełny (patent z 14 marca 1794), maszyny do mechanicznego oddzielania nasion bawełny od włókien. Maszyna ta zmniejszyła koszty uprawy bawełny; dzięki mechanizacji procesu oczyszczania bawełny wydajność jednego pracownika wzrosła 50-krotnie. Wśród innych pomysłów Whitneya, duże znaczenie dla rozwoju przemysłu miał pomysł wykorzystania linii montażowej w produkcji masowej; pomysł ten wykorzystał z powodzeniem Henry Ford, a później także inni przemysłowcy. (pl)
- Илай Витни (англ. Eli Whitney; 8 декабря 1765, , Массачусетс — 8 января 1825) — Американский изобретатель и промышленник. Изобрёл хлопковый волокноотделитель (cotton gin), одним из первых сконструировал фрезерный станок, заложил основы организации массового производства в машиностроении. (ru)
|
