अब्दुल कलाम

एपीजे अब्दुल कलाम
भारतको ११ औँ राष्ट्रपति
कार्य काल २५ जुलाई २००२ – २५ जुलाई २००७
पूर्ववर्ती	केआर० नारायण
उत्तरावर्ती	प्रतिभा पाटिल
जन्म	१९ अक्टोबर १९३१ रामेश्वरम् तमिलनाडु ब्रिटिस भारत
मृत्यु	२७ जुलाई २०१५(२०१५-०७-२७) (८३ वर्ष)
धर्म	इस्लाम

अब्दुल कलाम

अवुल पकिर जैनुलाअबदीन अब्दुल कलाम (तमिल: அவுல் பகீர் ஜைனுலாப்தீன் அப்துல் கலாம்; उनको एक मध्यम वर्गीय मुस्लिम परिवारमी १५ अक्टोबर, १९३१, रामेश्वरम धनुषकोटि, तमिलनाडु, भारत), मी जन्म भएको थियो जसलाई सामान्यतया डाक्टर ए पी जे अब्दुल कलामका नामले जानिन्छ । डाक्टर ए.पी.जे. अब्दुल कलाम भारतीय गणतन्त्रका ११ औँ निर्वाचित राष्ट्रपतिका रूपमी चिनिन्छन्। उनी भारतका पूर्व राष्ट्रपति, प्रसिद्ध वैज्ञानिक रे अभियन्ता हुनाका साथै उनी अविवाहित थिए। डा. आरजे आब्दुल कलाम भारतको मिसायल कार्यक्रमको प्रमुख वास्तुकार हुन्।।

प्रारम्भिक जीवन

अब्दुल कलामको पिता जैनुलाब्दीन न त धेरै पढेलेखेका थिए, न त धेरै धनी नै थिए। उनी एक नाविक थिए रे नियमका पक्क थिए। यिनको पिता मछुआराहरूलाई नाऊ भाडामी दिने गर्थे । अब्दुल कलाम सयुंक्त परिवारमी रहन्थे। परिवारको सदस्य संख्याको अनुमान यस प्रकार लगाउन सकिन्छ कि घर आफू सहित पाँच भाइ एवं पाँच बहिनी थिए रे घरमी तीन परिवार रहने गर्थो । अब्दुल कलामका जीवनमी यिनको पिताको धेरै प्रभाव रह्यो। उनका पिता पढ़े लेखेका न भए पनि उनले दिएको संस्कार अब्दुल कलामको जीवनमी धेरै काम आयो।

विद्यार्थी जीवन

पाँच वर्षको अवस्थामी रामेश्वरमका पंचायत प्राथमिक स्कूलमी तिनको दीक्षा-संस्कार भएको थियो । अब्दुल कलामले आफ्नो आरम्भिक शिक्षा नियमित राख्न लागि अखबार बेच्ने कार्य पनि गरेका थिए। कलामले सन् १९५८ मी मद्रास इन्स्टिच्यूट आफ टेकनालजीबाटी अन्तरिक्ष विज्ञानमी स्नातकको उपाधि प्राप्त गरेका थिए । स्नातक गरिसके पछि उनले हावरक्राफ्ट परियोजनामी काम गर्नका लागि भारतीय रक्षा अनुसन्धान एवं विकास संस्थानमी प्रवेश गरे। १९६२ मी उनी भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान सङ्गठनमी आये जहाँ उनले सफलतापूर्वक धेरै उपग्रह प्रक्षेपण परियोजनाहरूमी आफ्नो भूमिका निभाए । परियोजना निर्देशकका रूपमी भारतका पहिला स्वदेशी उपग्रह प्रक्षेपण यान एसलवी३का निर्माणमी महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाए जहाँबाटी जुलाई १९८० मी रोहिणी उपग्रह सफलतापूर्वक अन्तरिक्षमी प्रक्षेपित गरिएको थियो।

व्यावसायिक जीवन

सन् १९६२ मी उनी 'भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान सङ्गठन'मी आये। डॉ.अब्दुल कलामलाई प्रोजेक्ट डायरेक्टरका रूपमी भारतको पहिलो स्वदेशी उपग्रह (एस.एल.वी. तृतीय) प्रक्षेनजीक्त्र बनाउने श्रेय हासिल छ। जुलाई १९८० मी उनले रोहिणी उपग्रहलाई पृथ्वीको कक्षाका निकट स्थापित गरेका थिए । यस प्रकार भारत पनि अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष क्लबको सदस्य बनेको थियो । यस रो लन्च व्यहीकल प्रोग्रामलाई परवान चढाउने श्रेय पनि उनलाई प्रदान गरियो । डॉ. कलामले स्वदेशी लक्ष्य भेदी (गाइडेड मिसाइल्स)लाई डिजाइन गरे। उनले अग्नि एवं पृथ्वी जस्ता मिसाइल्सलाई स्वदेशी प्रविधीबाटी बनाए का थिए । डाक्टर कलाम जुलाई १९९२ देखि डिसेम्बर १९९९ सम्म रक्षा मन्त्रीका विज्ञान सलाहकार तथा सुरक्षा शोध रे विकास विभागका सचिव थिए। उनले स्ट्रेटेजिक मिसाइल्स सिस्टमको उपयोग आग्नेयास्त्रहरूका रूपमी गरे। यस्तै प्रकारले पोखरणमी अर्को पल्ट न्यूक्लियर विस्फोट पनि परमाणु ऊर्जाका साथ मिलाए । यस्तो प्रकारले भारतले परमाणु हथियारको निर्माणको क्षमता प्राप्त गर्नमी सफलता आर्जित गर्यो डाक्टर कलामले भारतको विकास स्तरलाई सन् २०२० सम्म विज्ञानका क्षेत्रमी अत्याधुनिक गर्नका लागि एक विशिष्ट सोच प्रदान गरे । उनी भारत सरकारको मुख्य वैज्ञानिक सल्लाहकार पनि रहे। १९८२ मी उनी भारतीय रक्षा अनुसन्धान एवं विकास संस्थानमी निर्देशकका रूपमी उनको पुनरागमन भयो रे उनले आफ्नो सारा ध्यान "गाइडेड मिसाइल" को विकासमी केन्द्रित गरे। अग्नि मिसाइल रे पृथ्वी मिसाइलको सफल परीक्षणको श्रेय पनि उनैलाई छ। जुलाई १९९२ मी ती भारतीय रक्षा मन्त्रालयमी वैज्ञानिक सलाहकार नियुक्त भए । तिनको रेखदेखमी भारतले सन् १९९८ मी पोखरणमी आफ्नो अर्को सफल परमाणु परीक्षण गर्यो रे परमाणु शक्तिदेखि सम्पन्न राष्ट्रहरूको सूचीमी सामेल भयो ।

पुरस्कार

अवुल पकीर जैनुलबीदीन अब्दुल कलाम लाई भारत सरकार द्वारा सन् १९८१ मी प्रशासकीय सेवाका क्षेत्रमी पद्म भूषणबाटी सम्मानित गरिएको थियो। डाक्टर कलामलाई भारतका सर्वोच्च नागरिक सम्मान भारत रत्नबाटी १९९७ मी सम्मानित गरिएको छ। १८ जुलाई, २००२ मी डाक्टर कलामलाई नब्बे प्रतिशत बहुमत द्वारा भारतको राष्ट्रपति चुनिएको रे उनले २५ जुलाईमी आफ्नो पदभार ग्रहण गरे। त्यस पदका लागि उनको नामांकन त्यस समय सत्ता मी रहेको राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक गठबन्धनको सरकारले गरेको थियो जसलाई भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेसको समर्थन प्राप्त भएको थियो। उनको विरोध गर्न दलहरूमी त्यस समय सबैभन्दा मुख्य दल भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टी रे अन्य वामपंथी सहयोगी दल थिए। वामपन्थी दलहरूले आफ्नो तर्फबाटी ८७ वर्षीया श्रीमती लक्ष्मी सहगलको नामांकन गरेका थिए जो सुभाषचन्द्र बोसका आजाद हिन्द फौजमी रे द्वितीय विश्वयुद्धमी आफ्नो योगदानका लागि जानिन्छन्।

मृत्यु

‘मिसाइल म्यान’ का रूपमी चिनिने भारतका ११ औँ राष्ट्रपति एपीजे अब्दुल कलामको 27 July, 2015 मी ८३ वर्षको उमेरमी मेघालयको सिलोङमा निधन भएको हो । सिलोङस्थित इन्डियन इन्स्टिच्युट अफ म्यानेजमेन्टका विद्यार्थीको निम्तोमी प्रवचन दिन उनी सोमबार बिहान सिलोङ पुगेका थिए । साँझ ६ बजेर ३२ मिनटमी इन्स्टिच्युटको समारोहस्थलमै एकाएक बेहोस भएका थिए । तत्काल स्थानीय बेथानी अस्पताल पुर्‍याइएका उनलाई राति पौने ८ बजे चिकित्सकले मृत घोषणा गरेका थिए । उनले अंतिमपल्ट बोलेको वाक्य थियो ,"फनी गाइ! आर यू डुइन वेल?" भनेर आफ्नो सहयोगी श्रीजन पल सिंहलाई भनेका थिए ।

किताबहरू

डाक्टर कलामले साहित्यिक रूपले पनि आफ्नो शोधलाई चार उत्कृष्ट पुस्तकहरूमी समाहित गरेका छन जो यस प्रकार छन्- 'विंग्स अफ फायर', 'इण्डिया २०२०- ए विजन फर द न्यू मिलेनियम', 'माई जर्नी' तथा 'इग्नाटिड माइंड्स- अनलीशिंग द पोवर विदिन इन्डिया'। यी पुस्तकहरूको धेरै भारतीय तथा विदेशी भाषाहरूमी अनुवाद भइसकेको छ। यसरि उनी भारतका एक विशिष्ट वैज्ञानिक हुन्, जसलाई ३० विश्वविद्यालहरू रे संस्थानहरूदेखि डाक्टरेटको मानद उपाधि प्राप्त भैसकेको छ ।

• इग्नाइटेड माइंडस: अनलीशिंग थिए पावर विदीन इन्डिया एपीजे अब्दुल कलाम कृत (पहरूग्विन बुक्स, २००३) ISBN ०-१४-३०२९८२-७
• इन्डिया- माय-ड्रीम एपीजे अब्दुल कलाम कृत (एक्सेल बुक्स, २००४) ISBN ८१-७४४६-३५०-X
• एनविजनिंग अन एमपावर्ड नेशन: टेक्नालजी फार सोसायटल ट्रांसफारमेशन एपीजे अब्दुल कलाम कृत (टाटा मैकग्रा हिल पब्लिशिंग कंपनी लिमिटेड, २००४) ISBN ०-०७-०५३१५४-४
• आत्मकथात्मक
  • विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम एपीजे अब्दुल कलाम कृत , अरुण तिवारी (ओरिहरूट लांगमैन, १९९९) ISBN ८१-७३७१-१४६-१
  • साइंटिस्ट टू प्रेसिडहरूट एपीजे अब्दुल कलाम कृत (ज्ञान पब्लिशिंग हाउस, २००३) ISBN ८१-२१२-०८०७-६
  • इटरनल क्वेस्ट: लाईफ ऐंड टाइम्स आफ डाक्टर अवुल पकिर जैनुलाआबदीन अब्दुल कलाम एस चन्द्रा कृत (पहरूटागन पब्लिशर्स, २००२) ISBN ८१-८६८३०-५५-३
  • प्रेसिडहरूट एपीजे अब्दुल कलाम आरका पूर्ति कृत (अनमोल पब्लिकेशन्स, २००२) ISBN ८१-२६१-१३४४-८
  • ए पी जे अब्दुल कलाम: द विजनरी आफ इन्डिया'का भूषण एवं जी कात्याल कृत (एपीएच पब्लिशिंग कार्पोरेशन, २००२) ISBN ८१-७६४८-३८०-X