Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αξιούπολη

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αυτή είναι μια παλιά έκδοση της σελίδας, όπως διαμορφώθηκε από τον Mpalanos500 (συζήτηση | συνεισφορές) στις 13:45, 18 Φεβρουαρίου 2022. Μπορεί να διαφέρει σημαντικά από την τρέχουσα έκδοση.

Συντεταγμένες: 40°59′9″N 22°32′30″E / 40.98583°N 22.54167°E / 40.98583; 22.54167

Αξιούπολη
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Αξιούπολη
40°59′9″N 22°32′30″E
ΧώραΕλλάδα
Διοικητική υπαγωγήΔήμος Παιονίας
Έκταση70,435 km²[1]
Υψόμετρο39 μέτρα[1]
Πληθυσμός2.729 (2021)
Ταχ. κωδ.614 00
Τηλ. κωδ.2343
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Αξιούπολη, γνωστή έως το 1926 ως Μποέμιτσα[2] ή Βοέμιτσα (βουλγαρικά: Боймица[3]) είναι χωριο στην επαρχία Παιονίας του Νομού Κιλκίς με 3.000 κατοίκους. Απελευθερώθηκε το 1912, όπως και όλη η επαρχία Παιονίας. Το 1948 αποτέλεσε Δήμο. Βρίσκεται στη Δυτική όχθη του ποταμού Αξιού.

Βρίσκεται 547 χιλιόμετρα Βόρεια-Βορειοδυτικά από την Αθήνα, 62 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης, 34 χιλιόμετρα δυτικά του Κιλκίς, 3,5 χιλιόμετρα δυτικά του Πολυκάστρου και δυτικά του ποταμού Αξιού.

Ιστορία

Αρχαιότητα και Ρωμαίοι

Στην περιοχή, ζούσαν Παίονες[4] (ήδη αναφέρονται στην Ιλιάδα). Μετά το 12ο π. Χ. αιώνα στην περιοχή εγκαθίστανται και Βοττιαίοι[5], ενώ βόρεια της Αξιούπολης, έχει βρεθεί προϊστορικό νεκροταφείο (11ος αιώνας π.Χ.)[6]. Στο νεκροταφείο έχει βρεθεί η αρχαιότερη χύτρα ταχύτητας (ηλικίας 2.700 ετών)[7]. Σύμφωνα με τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα, κατά τους αρχαϊκούς χρόνους την Αμφαξίτιδα εξουσίαζαν οι Παίονες.[8] Στην κλασική αρχαιότητα, η κοιλάδα του Αξιού ονομαζόταν Αμφαξίτις. Την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου (429π.Χ.), η περιοχή έγινε θέατρο επιχειρήσεων, καθώς ο Σιτάλκης, βασιλιάς των Θρακών, εισήλθε στην περιοχή από το βορρά, με σκοπό να επιτεθεί στο βασίλειο των Μακεδόνων. Τελικά, απέτυχε να καταλάβει την Ευρωπό και απεχώρησε.[9][10].[11] Νοτιοδυτικά της Αξιούπολης (στο δρόμο για Γοργόπη), υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα, για τα οποία εικάζεται ότι σχετίζονται με την αρχαία Γόρτυνα[9]. Τον 5ο αιώνα π.Χ. η περιοχή ενσωματώθηκε στο Βασίλειο της Μακεδονίας και έκτοτε ακολουθεί τη μοίρα της υπόλοιπης Ελλάδας[12].

Κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας, η περιοχή ανήκε στην Τρίτη Μερίδα της επαρχίας της Μακεδονίας με πρωτεύουσα την Πέλλα. Κατά την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας δέχεται επιδρομές Σλάβωνκαι άλλων φυλών από το Βορρά. Υπήρξε και κάθοδος Βοημών, οι οποίοι ονομάζουν την κοιλάδα του Αξιού, Μποέμιτσα[13], δηλαδή μικρή Βοημία.

Τουρκοκρατία

Το 1397, η περιοχή περιέρχεται στα χέρια των Οθωμανών. Περιγραφές Οθωμανών της εποχής (όπως ο χρονογράφος Χατζή Καλφά), αναδεικνύουν το Ελληνικό στοιχείο ως το μόνο στην περιοχή[εκκρεμεί παραπομπή]. Βαθμιαία, από τον 15ο αιώνα, έρχονται στην περιοχή Βούλγαροι ως εργάτες στους αγρούς. Τους επόμενους 3 αιώνες εγκαθίστανται στην περιοχή πολλοί Βλάχοι, εκδιωγμένοι από τη Βόρειο Ήπειρο και Δυτική Μακεδονία από τις λεηλασίες των Τουρκαλβανών.

Το 1700, ιδρύεται η Αξιούπολη, ως Μποέμιτσα, από τους κατοίκους τριών γειτονικών χωριών, λόγω των εκτεταμένων καταστροφών που προκάλεσαν σε αυτά τα τουρκικά αντίποινα. Η κωμόπολη ονομάστηκε έτσι λόγω της θέσης της στη δυτική όχθη του Αξιού[14][15]. Το 1760 ο πληθυσμός της ενισχύεται από κατοίκους του Ντρατσικού (Δάσκιου) Ημαθίας.

Επανάσταση του 1821 και Μακεδονικός Αγώνας

Στην Ελληνική επανάσταση του 1821, πολλοί κάτοικοι της περιοχής συμμετείχαν στα επαναστατικά κινήματα της Κεντρικής Μακεδονίας και ιδίως στη Βωγδάντσα (σημερινό Μπογκντάντσι Βόρεια Μακεδονία). Η οικογένεια του Ζαφειρίου Σταματιάδη από την Ειδομένη έδωσε τους πιο γνωστούς αγωνιστές της επανάστασης. Η αποτυχία της επανάστασης στη Μακεδονία έφερε την περιοχή σε δυσμένεια. Μετά την Καταστροφή της Νάουσας το 1822, εγκαταστάθηκαν στην Αξιούπολη πολλές οικογένειες από τη Νάουσα. Το 1843, με την παραχώρηση κάποιων δικαιωμάτων στους Χριστιανούς, χτίζεται η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, η οποία ολοκληρώνεται το 1859. Το 1843 οι κάτοικοι πήραν άδεια από τις Οθωμανικές αρχές και το 1859 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του Ναού του Αγίου Δημητρίου, που αγιογραφήθηκε την περίοδο 1860 - 1862 από τον περίφημο αγιογράφο Μαργαρίτη Λάμπου από τη Χαλάστρα. Διοικητικά ανήκε στο καζά της Γευγελής. Το 1873 είχε 30 μωαμεθανικές και 90 χριστιανικές οικογένειες, ενώ το 1903 οι κάτοικοί της ήταν 1.413.[16]

Μετά το 1878, δρουν στην περιοχή σώματα ντόπιων οπλαρχηγών με σκοπό την άμυνα κατά των Βουλγάρων. Από την Ειδομένη δρουν τα σώματα των Νικόλαου Στοΐδη, Στόικου Στοΐδη και Δέλλιου Κοβάτση. Από τη Γευγελή (Βόρεια Μακεδονία), ο Δημοσθένης Κύρου συντονίζει και οργανώνει την άμυνα των Ελλήνων σε όλη την περιοχή. Από τη Γευγελή επίσης, ενεργοποιούνται τα σώματα των Χρήστου Δέλλιου και Σίμου Μάλιου. Από τη Νεγόριτσα (Νεγκόρτσι, Βόρεια Μακεδονία) τα σώματα των Αθανάσιου Γιαγκούλα, Ιωάννη Τάσκου και Πέτρου Χαρισιάδη.[17] Στην περιοχή δρουν επίσης και οι ομάδες των Αθανάσιου Καπετανόπουλου και Πέτρου Αβραμίδη από τις Τίκφες (Καβαντάρτσι, Βόρεια Μακεδονία).[17] Σημαντική είναι τέλος, η προσφορά των οπλαρχηγών Νικόλαου Νικόλτσα, Γεώργιου Ξανθού και Δέλλιου Πέτκου Τοπάλη από τη Μαρζέντσα (Μαρζέντσι, Βόρεια Μακεδονία). Ο τελευταίος σκοτώθηκε από κομιτατζήδες το 1898.[17] Το 1894 χτίστηκε το πρώτο σχολείο στην Αξιούπολη. Οι κάτοικοι του Δήμου Αξιούπολης είχαν σημαντική συμμετοχή στο Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908)[18]. Στις 22 προς την 23η Οκτωβρίου 1912 ελευθερώθηκε το διοικητικό κέντρο της περιοχής, η Γουμένισσα, και στη συνέχεια όλη η επαρχία από τον τουρκικό ζυγό.

Μακεδονομάχοι

  • Αθανάσιος Γερτζίκης
  • Ιωάννης Γουσίδης
  • Βασίλειος Παπαγεωργίου
  • Αναστάσιος Καρακεχαγιάς
  • Νικόλαος Κουλέρδας
  • Χρήστος Κωτσίδης
  • Σοφία Νίκου
  • Δημήτριος Πένος
  • Κάννης Δημήτριος
  • Κάννης Ευάγγελος
  • Κάννης Πέτρος
  • Κάννης Αθανάσιος

20ός αιώνας

Οι κάτοικοι της Αξιούπολης έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη μάχη του Σκρα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο[19], κατά τον οποίο γαλλικός Στρατός εγκαταστάθηκε στην πόλη, ώστε να ελέγχει τις κύριες αρτηρίες ανεφοδιασμού. Οι Γάλλοι βοήθησαν στην κατασκευή πολλών έργων στην περιοχή, με σκοπό τη βελτίωση των μεταφορών. Μεταξύ άλλων, κατασκεύασαν σιδηροδρομική γραμμή από την Αξιούπολη έως το Σκρα. Αυτά τα έργα βοήθησαν αργότερα στην ανάπτυξη της Αξιούπολης.

Κατά την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας το 1923, η Αξιούπολη και η γύρω περιοχή δέχτηκε πρόσφυγες από τη Θράκη και τη Μικρά Ασία[20].

Ο κεντρικός σιδηρόδρομος Θεσσαλονίκης-Βιέννης περνούσε σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από την κωμόπολη και από την ίδρυσή του μέχρι το 1913 είχε το όνομα "Σ.Σ. ΓΟΥΜΕΝΙΤΣΗΣ", από το 1927 μετονομάστηκε σε ""Σ.Σ. ΑΞΙΟΥΠΟΛΗΣ. Από το σταθμό αυτό διεξάγονταν το εμπόριο της περιοχής, και έγινε κέντρο εφοδιασμού του ελληνικού και συμμαχικού στρατού κατά τους Βαλκανικούς και Παγκόσμιους Πολέμους[21]. Λόγω της γεωπολιτικής σημασίας της θέσης της, η Αξιούπολη ήταν από τα τελευταία μέρη που άφησαν οι Γερμανοί, πριν αποχωρήσουν από την Ελλάδα στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις 8 Απριλίου του 1944, οι Γερμανοί κατέλαβαν την πόλη, ελέγχοντας έτσι τους σιδηροδρόμους, τις γέφυρες και τις γραμμές ανεφοδιασμού του Άξονα. Στις 31 Οκτωβρίου, οι Γερμανοί αποχώρησαν. Κατά τη Γερμανική κατοχή, δυνάμεις του ΕΛΑΣ πραγματοποίησαν πολλές επιχειρήσεις δολιοφθορών κατά των δυνάμεων του Άξονα, ενώ οι κάτοικοι διευκόλυναν τους Έλληνες αντιστασιακούς, παρέχοντάς τους καταφύγιο.

Στην Αξιούπολη λειτουργεί από το Μάρτιο του 2009, το Παράρτημα Μακεδονίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών "Ελευθέριος Βενιζέλος"[22].

Εξέλιξη πληθυσμού

Απογραφή Πληθυσμός
1873 406
1878 540
1900 1.845
1905 1.360
1910 1.485
1913 750
1920 1.595
1928 1.945
1940 2.237
1951 2.738
1961 3.564
1971 3.155
1981 3.364
1991 2.981
2001 3.275
2011 2.897

Αξιοθέατα

Τα αξιοθέατα στην περιοχή περιλαμβάνουν το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αξιούπολης, βιβλιοθήκη, το Μέγα Ρέμα (Κοτζά Ντερέ), τη Λίμνη του Μεταλλείου και το Άγαλμα της Ελευθερίας στην κεντρική πλατεία, όπου και ο υπεραιωνόβιος πλάτανος που ανήκει στη Γοργόπη, όπου η παράδοση τον θέλει να υπάρχει από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επίσης, σημαντικό αξιοθέατο είναι η Σμαραγδένια λίμνη. Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Κούπα και Σκρα.

Το Σκρα είναι γνωστό λόγω της μάχης που έγινε εκεί στις 17 Μαΐου του 1917 κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Εκπαίδευση

Η Αξιούπολη διαθέτει ένα πλήρες συγκρότημα δημόσιων σχολείων, που περιλαμβάνει δύο δημοτικά σχολεία, ένα γυμνάσιο και ένα γενικό λύκειο. Υπάρχει επίσης, και ένα επαγγελματικό λύκειο (ΕΠΑΛ)καθώς και δύο νηπιαγωγεία και έναν δημόσιο παιδικό σταθμό.

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 dlib.statistics.gr/Book/GRESYE_02_0101_00098%20.pdf.
  2. ↑ Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών Μποέμιτσα - Αξιούπολις
  3. ↑ Teplov, V. (1877). Materialy dlja statistiki Bolgarii, Trakii i Makedonii s priloženijem karty raspredelenija po veroispovedanijam. Transchel. σελ. 258. 
  4. ↑ Χρήστος Π. Ίντος, Παιονία και Παίονες, από τα μυθικά χρόνια ως την Άλωση της Πόλης, Γουμένισσα 1983.
  5. ↑ N. G. L. Hammond "Ιστορία της Μακεδονίας, τόμος Α΄", σελ. 194
  6. ↑ Προϊστορικό νεκροταφείο, Δήμος Αξιούπολης[νεκρός σύνδεσμος]
  7. ↑ Αρχαιολογία, Χύτρα ταχύτητας 2.700 ετών
  8. ↑ Cambridge Ancient History - The Expansion of the Greek World, Eighth to Sixth Centuries B.C., vol. 3, Cambridge Univ. Press, 1982, σ. 274.
  9. ↑ 9,0 9,1 A History of Macedonia Volume 1: Historical geography and prehistory By Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond, Guy Thompson Griffith Σελίδα 171 ISBN 0-19-814294-3 (1972)
  10. ↑ Θουκυδίδης, Ιστορία, 2.100
  11. ↑ Χρήστος Π. Ίντος, Παιονία και Παίονες, από τα μυθικά χρόνια ως την Άλωση της Πόλης, Γουμένισσα 1983 και Η Αξιούπολη στην ιστορική της διαδρομή, Κιλκίς 2000, σ. 13-21.
  12. ↑ Χρήστος Π. Ίντος, Η Αξιούπολη στην ιστορικ΄ή της διαδρομή, Κιλκίς 2000
  13. ↑ "History of Macedonia I" N. G. L. Hammond, 1972
  14. ↑ "Μακεδονία: 4.000 χρόνια Ελληνικού πολιτισμού" Σακελλαρίου, 1990
  15. ↑ «Άρθρο Ν. Βεζύρη, Δήμος Αξιούπολης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2004. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2009. 
  16. ↑ Χρήστος Π. Ίντος, Η Αξιούπολη στην ιστορική της διαδρομή, Κιλκίς 2000, σ. 26-27.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 "Ο Μακεδονικός Αγών" K. Βακαλόπουλος, Χ. Νεράντζης, 2000
  18. ↑ Χρήστος Π. Ίντος, Κέντρα οργάνωσης, δράσης και αντίστασης των Ελλήννων στο Ν. Κιλκίς κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, στον τόμο Μακεδονικός Αγών, ΕΜΣ, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 177-191 και του ιδίου Η Αξιούπολη στην ιστορική της διαδρομή, Κιλκίς 2000, σ. 31-34..
  19. ↑ Χ. Π. Ίντος - Β. Χαραλαμπίδης, Η περιοχή του Ν. Κιλκίς, από την αρχαιότητα ως τα νεότερα χρόνια, Κιλκίς 1994, σ. 36-44.
  20. ↑ Χρήστος Π. Ίντος, Η Αξιούπολη στην ιστορική της διαδρομή, Κιλκίς 2000, σ. 47-48
  21. ↑ Χρήστος Π. Ίντος, Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Γουμενίτσης, περιοδικό ΠΡΙΣΜΑ, Κιλκίς
  22. ↑ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & Μελετών "Ελ. Βενιζέλος", Παράρτημα Μακεδονία (διαμέρισμα)ς

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αξιούπολη&oldid=9333540"