Έλληνες της Αντιόχειας

Οι Έλληνες της Αντιόχειας είναι εθνικά μέλη Ελλήνων της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αντιόχειας και Ελλήνων Χριστιανών Καθολικών που ζουν ή έχουν ζήσει στη Συρία, τον Λίβανο και στην περιοχή της σύγχρονης επαρχίας Χατάι της Τουρκίας, η οποία περιλαμβάνει την παλιά πόλη της Αντιόχειας ή τη σημερινή Αντάκια, καθώς και τους απογόνους τους στη Μέση Ανατολή και στην αμερικανική ήπειρο. Η κοινότητα έχει μακρά κληρονομιά, η οποία χρονολογείται από την ίδρυση της Αντιόχειας το 323 π.Χ. από τον Σέλευκο Α΄ Νικάτορα την εποχή των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία. Η πλειονότητα των Ελλήνων της Αντιόχειας είναι μίξη πρώιμων Μακεδόνων εποίκων, Ελλήνων της Ρωμαϊκής εποχής, Ελλήνων του Βυζαντίου, εξελληνισμένων Ιουδαίων-Χριστιανών, και Χριστιανών της Συρίας και Λιβάνου. Μερικοί από αυτούς τους Αραμαίους μιλούσαν Συριακά και έκαναν τη θρησκευτική λειτουργία στην Αρχαία Συριακή Αραμαϊκή. Καθώς τα Αραβικά γίνονταν η κοινή γλώσσα στην περιοχή των Λεβαντίνων σήμερα, η πλειονότητα έχει γίνει μια Χριστιανική Αραβόφωνη κοινότητα, η οποία πρωτίστως μιλά Λεβαντίνικα Αραβικά, αν και πολλοί επίσης μιλούν Ελληνικά και Τουρκικά.

Ιστορία

Ιστορικά θεωρούνταν μέρος του «Ρωμαίικου Έθνους» από τις Οθωμανικές αρχές. Η κοινότητα είχε έντονη τάση για μετανάστευση στις αρχές του 20ού αιώνα. Καθώς το Σαντζάκ ήταν τότε μέρος της Συρίας, οι Έλληνες δεν ήταν υποκείμενοι στην ανταλλαγή πληθυσμών του 1923. Όταν το Χατάι προσαρτήθηκε από την Τουρκία το 1939, πολλοί μετανάστευσαν στη Συρία και τον Λίβανο. Ο πληθυσμός των Ελλήνων της Αντιόχειας αυξήθηκε κατά τα χρόνια της κατοχής, όταν μετανάστευαν στο Λεβάντε Έλληνες για να ξεφύγουν από την πείνα και την υποδούλωση. Πολλοί από αυτούς δεν επέστρεψαν στην Ελλάδα και παρέμειναν εκεί. Μετά τη δεκαετία του 1960 ένα μεταναστευτικό κύμα οδήγησε πολλούς Έλληνες της Αντιόχειας σε χώρες της Δύσης, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Λατρευτικές παραδόσεις και λαογραφία

Μερικές χαρακτηριστικές Ελληνικές ιερατικές τελετές και ύμνοι των αρχαίων Συναγωγών, οι οποίες δημιουργήθηκαν στην Αντιόχεια, έχουν επιζήσει εν μέρει στις εκκλησιαστικές λειτουργίες των Μελχιτών και των Ελληνορθόδοξων κοινοτήτων στην επαρχία Χατάι στη νότια Τουρκία, τη Συρία, τον Λίβανο και τους Αγίους Τόπους.

Πληθυσμός και Εθνοπολιτισμική Κληρονομιά

Με τη στενά γεωγραφική έννοια, σύμφωνα με την απογραφή που διεξήχθη από το Πατριαρχείο της Αντιόχειας το 1895, υπήρχαν 50.000 Έλληνες της Αντιόχειας στο ίδιο το Σαντζάκ της Αλεξανδρέτας, δηλαδή διαμένουν στην επαρχία Χατάι στη νότια Τουρκία, σε σύγκριση με τις 30.000 της δεκαετίας του 1930. Το 1995 ο συνολικός πληθυσμός υπολογίστηκε στις 10.000. Όμως τα περισσότερα μέλη των Ελληνορθόδοξων και των Ελλήνων-Καθολικών κοινοτήτων της Συρίας και του Λιβάνου, «Μελχίτες» ή «Ρωμιοί», ανάγουν την εθνοπολιτισμική τους κληρονομιά στους Έλληνες και του Μακεδόνες εποίκους και εξελληνισμένων Ιουδαίων-Χριστιανών του παρελθόντος, ιδρυτές των αρχικών κοινοτήτων των Ελλήνων της Αντιόχειας της Κιλικίας και της βορειοδυτικής Συρίας. Μετρώντας τα μέλη των μειονοτήτων που έχουν επιβιώσει στην επαρχία Χατάι της Τουρκίας και των οικογενειών τους της διασποράς, υπάρχουν περισσότεροι από 1,8 εκατομμύρια Ελληνομελχίτες χριστιανοί της Αντιόχειας που ζουν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και τη Λατινική Αμερική σήμερα.

Τόπος

Σημαντικός αριθμός Ελλήνων Αντιοχειτών στην Τουρκία ζει στην Κωνσταντινούπολη. Είναι επίσης συγκεντρωμένοι στην Αλεξανδρέττα, στο Samandağ και στο Altınözü στο Χατάι. Υπάρχει επίσης κοινότητα στη Μερσίνη. Το 2005 σημειώθηκαν γεγονότα διακοινοτικής βίας με τους μουσουλμάνους στο Altınözü, που ξεκίνησαν με αφορμή τη σεξουαλική παρενόχληση μιας νέας Χριστιανής από τον βοηθό ενός μουσουλμάνου κουρέα.

Προσωπικότητες ελληνικής καταγωγής

• Αλέξανδρος ο Αντιοχέας, γλύπτης
• Φιλόδημος ο Επικούρειος, φιλόσοφος
• Ποσειδώνιος ο Ρόδιος ή Απαμεύς, φιλόσοφος, αστρονόμος, γεωγράφος, πολιτικός, ιστορικός και διδάσκαλος
• Αρχίας ο Αντιοχεύς, επιγραμματοποιός
• Ευαγγελιστής Λουκάς
• Λιβάνιος, ρήτορας
• Ιωάννης ο Χρυσόστομος
• Αφθόνιος ο Αντιοχέας, ρήτορας
• Γεώργιος Αντιοχέας, αμηράς
• Ιωάννης Μαλάλας, χρονογράφος
• Ευάγριος Σχολαστικός, λόγιος
• Οικουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος Β΄ Κονταρής
• Χατζή Νταούτ Φαρκούχ, τραπεζίτης
• Ιωάννης Φάχρη, τραπεζίτης, ευεργέτης
• Ελένη Αρχιγένους, λόγια, ευεργέτιδα
• Ευανθία Θεοφιλίδου, ευεργέτρια
• Παυλάκης Φενερλής, ιατρός
• Αδελφοί Αμπέτ, εθνικοί ευεργέτες