Ζυστίν ή Τα βάσανα της αρετής
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
 Προμετωπίδα της δεύτερης έκδοσης του έργου (1791). | |
| Συγγραφέας | Μαρκήσιος ντε Σαντ |
|---|---|
| Μεταφραστής | Μίρκα Σκάρα |
| Τίτλος | Justine ou les Malheurs de la vertu |
| Γλώσσα | γαλλική |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1791 |
| Μορφή | ερωτική λογοτεχνία |
| Θέμα | έγκλημα[1] αρετή[1] επανάσταση[1] φιλοσοφία[1] unhappiness[2][1] αίσθημα[1] Ερωτισμός[2][1] θάνατος[1] νύχτα[1] αλληλεπίδραση[1] |
| Τόπος | Παρίσι[2][3] ύπαιθρος[2][3] Λυών[3] |
| Επόμενο | Juliette |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Η Ζυστίν (ή Τα βάσανα της Αρετής, ή με μια σειρά από άλλους τίτλους) είναι ένα κλασσικό ερωτικό μυθιστόρημα από τον Ντονατιέν Αλφόνς Φρανσουά ντε Σαντ, που είναι ευρύτερα γνωστός ως Μαρκήσιος ντε Σαντ. Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη έκδοση με σκληρό εξώφυλλο του κειμένου, ενώ έχει ήδη περιέλθει ως κοινό κτήμα. Το ίδιο το κείμενο συχνά ενσωματώνεται σε διάφορες συλλογές του έργου του ντε Σαντ.
Η Ζυστίν γράφτηκε ακριβώς πριν από τη Γαλλική Επανάσταση στη Γαλλία και αφηγείται την ιστορία μιας νεαρής γυναίκα που παρουσιάζεται υπό το όνομα Τερέζα. Την ιστορία της αφηγείται στη Madame de Lorsagne καθώς υπερασπίζεται τον εαυτό της για τα εγκλήματά της, καθ΄οδόν προς την τιμωρία και τον θάνατο. Αυτή εξηγεί τη σειρά των βασάνων που την οδήγησαν στην παρούσα κατάσταση.
Η Ιστορία του έργου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο γαλλικός πρωτότυπος τίτλος της Ζυστίν -Les infortunes de la vertu- ήταν πρώιμο έργο του Μαρκήσιου ντε Σαντ, που γράφτηκε μέσα σε 2 εβδομάδες το 1787 κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του στη Βαστίλη. Ήταν ένα διήγημα (187 σελίδων) με σχετικά λίγη από την αισχρότητα που χαρακτηρίζει τα γραπτά του τελευταίου καθώς ήταν γραμμένο σε κλασσικό στυλ (που ήταν δημοφιλές στην εποχή του), με πολύ υπερφίαλη και μεταφορική περιγραφή.
Μια πιο εκτεταμένη και περισσότερο γραφική παραλλαγή, με τον τίτλο Justine ou Les Malheurs de la vertu (1791) (Αγγλικός τίτλος: Justine, or Good Conduct Well Chastised ή απλά Justine) ήταν το πρώτο από τα βιβλία του ντε Σαντ υπό δημοσίευση.
Μια ακόμα πιο εκτεταμένη παραλλάγη La Nouvelle Justine ou Les Malheurs de la vertu δημοσιεύθηκε το 1797. Αυτή συνοδεύονταν από μια συνέχεια, L'Histoire de Juliette σχετικά με την αδερφή της Ιουστίνης. Και τα δύο έργα έφταναν τους 10 τόμους με περίπου 4000 σελίδες συνολικά. Η έκδοσή τους ολοκληρώθηκε το 1801. Αυτή η τελική έκδοση, υπό τον τίτλο La Nouvelle Justine, στην οποία εγκατέλειψε την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο των δύο προηγούμενων παραλλαγών, περιελάμβανε περίπου 100 γκραβούρες.
Ο Ναπολέων Α΄ Βοναπάρτης διέταξε τη σύλληψη του ανώνυμου συγγραφέα της Ζυστίν και Ζουλιέτ, με αποτέλεσμα ο ντε Σαντ να εγκλειστεί για τα υπόλοιπα 13 χρόνια της ζωής του. Ο Ναπολέων αποκαλούσε τη Ζυστίν ως "το πιο αποκρουστικό βιβλίο που είδε ποτέ το φως από την πιο διεφθαρμένη φαντασία".[εκκρεμεί παραπομπή]
Μια λογοκριμένη Αγγλική μετάφραση εκδόθηκε στις ΗΠΑ από τη Risus Press στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Η πρώτη μη λογοκριμένη Αγγλική μετάφραση (από τον 'Pieralessandro Casavini', που ήταν το ψευδώνυμο του Austryn Wainhouse) δημοσιεύθηκε από τον εκδοτικό οίκο Olympia Press το 1953. Ο Wainhouse αργότερα αναθεώρησε τη μετάφρασή του για τη δημοσίευσή της στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον οίκο Grove Press. Άλλες παραλλαγές που έχουν εκδοθεί, με κυριότερη την έκδοση Wordsworth, είναι συνοπτικές και σε μεγάλο βαθμό λογοκριμένες.
Πλοκή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πλοκή αφορά την Ιουστίνη, μια δωδεκάχρονη παρθένα που ξεκινά άπορη την περιπέτειά της στη Γαλλία. Την ακολουθεί μέχρι την ηλικία των 26 ετών, στην αναζήτησή της για την αρετή. Σε κάθε σκηνή αυτή παρουσιάζεται να ζει μέσα στο βίτσιο και την κακοποίηση, που κρύβεται κάτω από τη μάσκα της αρετής που γοητεύει την ίδια. Οι ατυχείς καταστάσεις περιλαμβάνουν: μια περίσταση κατά την οποία αυτή ζητά καταφύγιο και εξομολόγηση σε ένα μοναστήρι, αλλά αναγκάζεται να γίνει αντικείμενο του σεξ για τους καλόγερους, που την υποβάλλουν σε άπειρα όργια, βασανισμούς και κακοποιήσεις. Και σε μια άλλη περίπτωση όταν βοηθώντας έναν ευγενή που τον έχουν ληστέψει στην εξοχή, αυτός την οδηγεί στον Πύργο του με υποσχέσεις για μια θέση να φροντίζει τη γυναίκα του, αλλά στην πραγματικότητα αυτή εγκλείεται σε μια σπηλιά και υποβάλλεται στις γνωστές προαναφερθείσες τιμωρίες. Αυτές οι τιμωρίες την καταδιώκουν συνεχώς, ακόμα και όταν πηγαίνει σε έναν δικαστή για να ζητήσει την απαλλαγή της στην περίπτωση ενός εμπρησμού, και στη συνέχεια βρίσκει τον εαυτό της να ταπεινώνεται δημόσια σε ένα δικαστήριο, ανίσχυρη να τον υπερασπιστεί.
Η Ιουστίνη (Θηρεσία) και η Ιουλιέττα ήταν κόρες του κυρίου de Bertole. Ο Bertole ήταν ένας χήρος τραπεζίτης που ερωτεύτηκε τη γυναίκα ενός άλλου άνδρα. Ο άντρας αυτός, ο κύριος de Noirseuil, με σκοπό την εκδίκηση, προσποιήθηκε ότι ήταν φίλος του, και αφού βεβαιώθηκε πρώτα ότι χρεωκόπησε, τελικά τον δηλητηρίασε, αφήνοντας τα κορίτσια ορφανά. Η Ιουλιέττα και η Ιουστίνη ζούσαν σε ένα γυναικείο μοναστήρι, όπου η Ηγουμένη του μοναστηριού διέφθειρε την Ιουλιέττα (και επιχείρησε να διαφθείρει και την Ιουστίνη επίσης). Παρόλα αυτά η Ιουστίνη παρέμενε γλυκιά και ενάρετη. Όταν η Ηγουμένη ανακάλυψε τον θάνατο του Bertole πέταξε και τα δύο κορίτσια έξω από το μοναστήρι. Την ιστορία της Ιουλιέττας αφηγείται ένα άλλο βιβλίο, και η Ιουστίνη συνεχίζει την επιδίωξη της αρετής, αρχίζοντας την επαγγελματική της ζωή ως υπηρέτρια στο σπίτι του Usurer Harpin, όπου τα προβλήματά της ξεκινούν από την αρχή.
Στην αναζήτησή της για εργασία και καταφύγιο η Ιουστίνη συνεχώς πέφτει στα χέρια διεστραμμένων και αγυρτών που τη βιάζουν και βασανίζουν την ίδια και εκείνους που έχει κάνει φίλους. Η Ζυστίν κατηγορήθηκε άδικα για κλοπή από τον Harpin και στάλθηκε στη φυλακή περιμένοντας την εκτέλεσή της. Αυτή έπρεπε να συμμαχήσει με την κυρία Dubois, μια εγκληματία που τη βοήθησε να δραπετεύσει μαζί με τη συμμορία της. Για να δραπετεύσουν έπρεπε να βάλουν φωτιά στη φυλακή, με αποτέλεσμα να πεθάνουν 21 άνθρωποι. Μετά τη δραπέτευσή της με τη συμμορία της Dubois, η Ζυστίν περιπλανιέται και συμπτωματικά περνά μέσα από τα κτήματα του Κόμη ή Bressac.
Αυτές, φυσικά, περιγράφονται σε πραγματικά σαδική μορφή. Εντούτοις, σε αντίθεση με κάποια άλλα έργα του, το μυθιστόρημα αυτό δεν είναι απλώς ένας κατάλογος από σαδομαζοχιστικές πράξεις. Πιο πολύ επιδιώκει να δείξει, αν και με υπερβολικά λανθάνοντα τρόπο, μια αντιστροφή της ποιητικής δικαιοσύνης : πώς εκείνοι που ζούνε μια ζωή βουτηγμένη στο βίτσιο ευημερούν, ενώ οι ενάρετοι υποφέρουν.
Την ιστορία αφηγείται η "Θηρεσία" σε ένα πανδοχείο στη μαντάμ de Lorsagne. Τελικά αποκαλύπτεται ότι η μαντάμ de Lorsagne είναι η από καιρό χαμένη της αδερφή. Η ειρωνεία είναι ότι η αδερφή της υποκύπτοντας για μια σύντομη περίοδο στο βίτσιο μπόρεσε στη συνέχεια να κερδίσει μια άνετη ζωή μέσα από την οποία θα μπορούσε να ασκεί τη φιλανθρωπία, ενόσω η Ιουστίνη αρνήθηκε να κάνει παραχωρήσεις για το ευρύτερο καλό και βυθίστηκε περισσότερο στο βίτσιο από εκείνους που με τη θέλησή τους στράφηκαν προς αυτό.
Η ιστορία τελειώνει με τη μαντάμ de Lorsagne που την ανακουφίζει από τη ζωή του βίτσιου αποκαθιστώντας το όνομά της. Πολύ σύντομα, η Ιουστίνη γίνεται συνεσταλμένη και μελαγχολική, και τελικά χτυπιέται από έναν κεραυνό και σκοτώνεται ακαριαίως. Η μαντάμ de Lorsagne γίνεται μέλος ενός θρησκευτικού τάγματος μετά τον θάνατο της Ιουστίνης.
Μείζονα θέματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο ντε Σαντ αναμίχθηκε ενεργά τόσο στην ανάπτυξη των δικών του φιλοσοφικών ιδεών (που αργότερα έγιναν πολλές από τις αρχές του σαδισμού) όσο και στην έρευνα της μεταβαλλόμενης κατάστασης της χώρας του. Καθώς, αργότερα στη ζωή του, αναμίχθηκε ενεργά στην πολιτική και έγινε μέλος της Εθνοσυνέλευσης της Γαλλικής Επανάστασης, μπορούμε να δούμε πολλές από τις ιδέες του να έχουν εισαχθεί στο έργο του αυτό που ήταν από τα πρώτα του.
Κεντρικές φιλοσοφικές ιδέες όπως οι ακόλουθες:
- να πηγαίνεις ενάντια στην αποδεκτή παράδοση
- η υποκειμενικότητα της αρετής και του βίτσιου
- το κυνήγι της ηδονής και οι συνέπειες του
- τα κακά της απολυταρχίας εξίσου είτε πρόκειται για καλό ή κακό σκοπό
- Η φύση, ως ο μοναδικός πραγματικά κυρίαρχος πάνω στον άνθρωπο
- Την έννοια του Λόγου ως κυρίαρχη και πέρα από συμφέροντα σύστημα
Οι περισσότερο πολιτικές του ιδέες εστιάζουν στην/στον:
- ιεραρχία και τις ανισότητες μέσα στο ταξικό σύστημα
- διαφθορά της εκκλησίας, του δικαστικού συστήματος και των περισσοτέρων θεσμών
- αντίστοιχο ρόλο των φύλων
- ανάγκη να βασιστούμε στους άλλους (ταιριαστή καθώς ο ντε Σαντ υιοθέτησε μια μορφή ουτοπικού σοσιαλισμού, τουλάχιστον προς το τέλος της ζωής του)
Επιπρόσθετες Κεντικές Φιλοσοφικές Ιδέες:
1. Η επιδίωξη της αρετής, όσο και αυτή του βίτσιου, γίνονται και τα δύο για χάρη της ηδονής, καθώς η ηδονή είναι ο υπέρτατος σκοπός της ανθρωπότητας και της ζωής.
2. Ο πόνος είναι καλός επίσης, στο βαθμό που η απομάκρυνσή του συνεπάγεται ευχαρίστηση, και ακόμα πολύ πιο κορυφούμενη ευχαρίστηση.
3. Το κακό και το έγκλημα είναι ευθέως ευχάριστα από μόνα τους, καθώς αποφεύγουν την εξιδανίκευση και την καθυστερημένη ευγνωμοσύνη που ενέχεται στις πράξεις της αρετής. Φυσικά, είναι η ικανοποίηση αυτό που ο ενάρετος περιμένει στη μετά θάνατον ζωή, μετά από μια δια βίου άρνηση των ενστικτωδών ικανοποιήσεων που τις έχουν στερηθεί είτε με τη δική τους θέληση, μέσω της επιβολής του εθίμου ή του νόμου.
4. Υπάρχει όμως εξίσου ένας τύπος ευχαρίστησης που αφορά τους "δίκαιους" στις τιμωρίες που επιβάλλονται από τον νόμο και την κοινωνία σε αυτούς που κρίνονται "ένοχοι" ακολουθώντας τα φυσικά τους ένστικτα, και αυτή ακριβώς η ευχαρίστηση είναι εξίσου διεστραμμένη.
5. Η θέληση για δύναμη είναι η θέληση για ηδονή, και όλη η χρήση της λογικής είναι ταγμένη για την επίτευξη, με οποιαδήποτε άμεση έκδηλη μορφή, αυτού του σκοπού. Ως εκ τούτου, η αρετή είναι πάντα μια μάσκα των χαρακτήρων.
Ταινίες, Τηλεόραση ή θεατρικές προσαρμογές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ιστορία έχει μεταφερθεί πολλές φορές στον κινηματογράφο, με περισσότερο σημαντική μια διεθνή συμπαραγωγή του 1969 που σκηνοθετήθηκε από τον Jesus Franco και πρωταγωνιστές τους Τζακ Πάλανς, Romina Power, και τον Klaus Kinski στο ρόλο του Μαρκησίου, με τον τίτλο Marquis de Sade: Justine. Έχει υπάρξει επίσης και μια έκδοση σε κόμικς από τον Guido Crepax.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Justine or Good Conduct Well Chastised, 1791 Αρχειοθετήθηκε 2008-02-18 στο Wayback Machine., online e-book.
- Complete text of the 1791 edition, in the original French.
- Full Russian translation of the final 1797 version.
- Justine (fr)
- Engravings from the 1789 Dutch edition
