Θέμα Πελοποννήσου

Χάρτης της Ελλάδας κατά το 900, υπό Βυζαντινή κυριαρχία. Φαίνονται τα «θέματα» και κύριοι οικισμοί

Το Θέμα της Πελοποννήσου ήταν διοικητικό διαμέρισμα («θέμα») της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που περιελάμβανε την Πελοπόννησο. Ιδρύθηκε περίπου στο 800 και η πρωτεύουσά του ήταν η Κόρινθος, έπειτα η Μονεμβάσια και τέλος ο Μυστράς.

Ιστορική αναδρομή

Μέχρι τον 7ο αιώνα, οι περιοχές της Πελοποννήσου που ήταν κάτω από τον έλεγχο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν μέρος του θέματος της Ελλάδος. Κατά το 800 όμως, το θέμα αυτό χωρίστηκε. Το όνομα «Θέμα της Ελλάδος» κρατήθηκε για τα εδάφη της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας ενώ η Πελοπόννησος έγινε ένα χωριστό θέμα. Ο πρώτος γνωστός στρατηγός (διοικητής ενός θέματος) της Πελοποννήσου ήταν ο Λέων Σκληρός, που αναφέρεται είτε το 805 ή το 811. Ίσως δε να ήταν και ο πρώτος κάτοχος της στρατηγείας Πελοποννήσου. Η ίδρυση χωριστού θέματος είχε άμεση σχέση με την επανάκτηση του ελέγχου από την κυβέρνηση της αυτοκρατορίας από τα σλαβικά φύλα (βλ. τους Εζερίτες και τους Μηλιγγούς) καθώς και με την εγκατάσταση Ελλήνων εποίκων από την Ιταλία και τη Μικρά Ασία.

Ο στρατηγός της Πελοποννήσου θεωρούνταν πρώτος τη τάξει ανάμεσα στους διοικητές των "δυτικών", δηλ. των ευρωπαϊκών θεμάτων. Βασικός του ρόλος ήταν ο έλεγχος των υποτελών σλαβικών φύλων της ενδοχώρας και η άμυνα ενάντια στις αραβικές επιδρομές, που ήταν ιδιαίτερα συχνές τον ένατο και δέκατο αιώνα. Μεταξύ των υφισταμένων του αξιωματούχων βρισκόταν και ένας τουρμάρχης «της παραλίου» που διοικούσε μια ναυτική μοίρα από τέσσερα χελάνδια. Μετά τη βυζαντινή ανακατάληψη της Κρήτης το 961 και την κατάλυση του πειρατικού εμιράτου του Χάνδακα, η Πελοπόννησος, απαλλαγμένη από τις αραβικές επιδρομές, γνώρισε μια περίοδο μεγάλης άνθησης.

Μετά το τέλος του 10ου αιώνα, η Πελοπόννησος συχνά διοικούνταν από κοινού με το θέμα Ελλάδος. Κατά τον 11ο αιώνα, και οι δυο επαρχίες διοικούνταν από τον μέγα δούκα, τον ανώτατο διοικητή του Βυζαντινού στόλου. Η Πελοπόννησος έμεινε υπό τον έλεγχο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της αρχές του 13ου αιώνα, όταν καταλήφθηκε από τους Λατίνους, κατά τα γεγονότα που ακολούθησαν την Τέταρτη Σταυροφορία, οπότε οι Σταυροφόροι με αρχηγό τον Γουλιέλμο Σαμπλίτη σχημάτισαν το Πριγκιπάτο της Αχαΐας.

Γνωστοί διοικητές ήταν οι παρακάτω :

• Λέων Σκληρός, 805 ή 811
• Πέτρος, 9ος αιών
• Θεόκτιστος Βρυέννιος, 842
• Κρηνίτης Αροτράς, 922
• Βάρδας ο Πλατυπόδης
• Βασίλειος Απόκαυκος, 997
• Κωνσταντίνος Τεσσαροκονταπήχυς, 10ος αιώνας
• Αλέξιος Αριστηνός, πραίτωρ
• Νικόλαος Αγιοθεοδωρίτης, πραίτωρ
• Θεόδωρος Στυππειώτης, πραίτωρ, μετά τον Αγιοθεοδωρίτη
• Κωνσταντίνος Χοιροσφάχτης
• Νικηφορίτζης, ? - 1071
• Θεοδόσιος, 11ος αιώνας
• Ευμάθιος Φιλοκάλης, 1093-1112
• Μιχαήλ Στρυφνός, ? - 1203?, μέγας δούξ
• Μιχαήλ Δούκας, ανάμεσα 1195 - 1201
• Μιχαήλ Καντακουζηνός (απεβ. 1316), 1308 - 1316, επίτροπος Πελοποννήσου
• Ανδρόνικος Ασάν, 1316-1322, επίτροπος Πελοποννήσου
• Δεσπότες του Μυστρά

Δείτε επίσης

• Όριον Πατρών και Μεθώνης
• Όριον Κορίνθου, Άργους και Ναυπλίου
• Επαρχία Λακεδαίμονος
• Μηλιγγοί
• Εζερίτες

Πηγές

• Kazhdan, Alexander, επιμ. (1991). Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. 
• Johannes Koder· Friedrich Hild (1976). Tabula Imperii Byzantini, Band 1: Hellas und Thessalia. Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 3-7001-0182-1. 
• Nesbitt, John W.· Oikonomides, Nicolas, επιμ. (1994). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 2: South of the Balkans, the Islands, South of Asia Minor. Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-226-9. 
• Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus. Rome: Biblioteca Apostolica Vaticana.