Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου
| Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Ίδρυση | 1ος αι. |
| Ιδρυτής | Απόστολος Παύλος |
| Xώρα | Ελλάδα |
| Έδρα | Κως |
| Υπαγωγή | Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως |
| Αρχιερατικές Περιφέρειες | 2
|
| Ενορίες | 26 |
| Ναοί | 58 |
| Μονές | 16 |
| Μητροπολιτικός Ναός | Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Νικολάου |
| Ιεραρχία | |
| Μητροπολίτης | Ναθαναήλ |
| Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος | Πρωτοπρεσβύτερος Ιωάννης Διακοπαναγιώτης |
| Ιεροκήρυκες | 1
|
| Εφημέριοι | 35 |
| Διάκονοι | 1 |
| Ιστοσελίδα | |
| www.imkn.gr | |
Η Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου είναι μια εκκλησιαστική επαρχία της Δωδεκανήσου, που υπάγεται απευθείας στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Στο παρελθόν αποκαλούταν Ιερά Μητρόπολις Κώου, καθώς κάλυπτε μόνο το νησί της Κω· όμως το 2004 προσαρτήθηκε σε αυτήν και το νησί της Νισύρου, δίνοντάς της την τωρινή της ονομασία. Εντός των ορίων της επαρχίας λειτουργούν 26 ενορίες, 100 παρεκκλήσια και 16 μονές. Από το 2009 Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου είναι ο Σεβασμιώτατος κ. Ναθαναήλ.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ιδρυτής της Χριστιανικής Εκκλησίας στην Κω θεωρείται ο Απόστολος Παύλος, καθώς αναφέρεται πως στην γ΄ αποστολική περιοδεία του πέρασε από την Κω κατά το ταξίδι της επιστροφής στα Ιεροσόλυμα. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε Επισκοπή στην Κω, αλλά ο πρώτος γνωστός σε εμάς επίσκοπος είναι ο Μελίφρωνας, που μετείχε στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο. Στη Νίσυρο οργανώνεται για πρώτη φορά επισκοπή γύρω στα μέσα του 9ου αιώνα με το όνομα Επισκοπή Νισύρας. Στις αρχές του 10ου αιώνα η Επισκοπή Νισύρας καταργήθηκε, αλλά επανεμφανίστηκε στα μέσα του ίδιου αιώνα.
Από τα τέλη του 4ου/αρχές του 5ου αιώνα, όταν η Επισκοπή Ρόδου αναβαθμίστηκε σε Μητρόπολη, η Επισκοπή Κώου, και μετά τη δημιουργία της τον 9ο αιώνα και η Επισκοπή Νισύρας υπάγονταν στη δικαιοδοσία του εκάστοτε Μητροπολίτη Ρόδου.
Η κατάληψη της Ρόδου από το θρησκευτικό - στρατιωτικό τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη το 1309, ήταν η αρχή μιας δύσκολης περιόδου για τον Ορθόδοξο πληθυσμό των νησιών. Οι Ιωαννίτες Ιππότες, όντας Καθολικοί, εκδίωξαν τον Ορθόδοξο Μητροπολίτη Ρόδου και τη θέση του πήρε Καθολικός Αρχιεπίσκοπος. Μάλλον αυτό ήταν το γεγονός που οδήγησε στην εξύψωση της Επισκοπής Κώου σε Αρχιεπισκοπή. Πολύ σύντομα όμως, η ιστορία θα επαναλαμβανόταν, καθώς, κάποια στιγμή μετά και την κατάληψη της Κω από τους Ιππότες (1314), και ο εκεί Ορθόδοξος ιεράρχης και αντικαθιστόταν από Λατίνο Επίσκοπο.
Με σκοπό τη διαφύλαξη του φρονήματος των Ορθοδόξων νησιωτών, το Πατριαρχείο εφάρμοσε την «κατ' επίδοσιν» ποιμαντορία των επαρχιών που κατέλαβαν οι Ιππότες. Έτσι, το 1369 η Ρόδος και η Κως αποδόθηκαν στον Μητροπολίτη Σίδης. Ομοίως, το 1378 ο Πατριάρχης Νείλος «... ενέκρινε ίνα ο Μύρων Μητροπολίτης κρατών επιδόσεως τας Μητροπόλεις Ρόδου και Κώου». Και αργότερα, ο Μητροπολίτης Πέργης και Αττάλειας έλαβε τις Μητροπόλεις Ρόδου και Κώου, ενώ ο Μητροπολίτης Μύρων έλαβε τη σχολάζουσα Αρχιεπισκοπή Καρπάθου.
Η απειλή των Οθωμανών Τούρκων ανάγκασε τους Ιωαννίτες Ιππότες αναθεωρήσουν σε έναν βαθμό την πολιτική τους και, με σκοπό την σύμπραξη των νησιωτών στις επερχόμενες μάχες, επέτρεψαν την έλευση Ορθόδοξων ιεραρχών στα νησιά στα τέλη του 15ου αιώνα. Η συνθηκολόγηση του Τάγματος με τον σουλτάνο Σουλεϊμάν και η αποχώρησή τους από τα νησιά το 1523, απάλλαξε τους νησιώτες από τους Λατίνους και επέτρεψε την επανίδρυση των Ορθόδοξων Επισκοπών.
Επόμενος σταθμός με ιστορική σημασία είναι η 11η Απριλίου 1838, όταν ο Πατριάρχης Γρηγόριος ΣΤ΄ έχρισε την επαρχία της Κω Μητρόπολη.
Το 1912 ξεκίνησε η περίοδος της Ιταλοκρατίας και στην αρχή οι Ιταλοί δε δημιούργησαν προβλήματα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Όμως, μετά την επικράτηση του φασισμού ακολούθησαν πιο επιθετική πολιτική. Θέλοντας να εξιταλίσουν τα Δωδεκάνησα, προσπάθησαν να αποκόψουν τις σχέσεις των νησιωτών με την Ελλάδα. Προς αυτή την κατεύθυνση δημιούργησαν το λεγόμενο «ζήτημα του αυτοκεφάλου». Στην Κω ειδικότερα, μετά τον θάνατο του Μητροπολίτη Αγαθαγγέλου το 1924, οι Ιταλοί απαγόρευσαν την εγκατάσταση νέου μητροπολίτη. Τη διοίκηση ανέλαβε ο πρωτοσύγκελλος της μητρόπολης, αρχιμανδρίτης Φιλήμων Φωτόπουλος, ως Γενικός Πατριαρχικός Επίτροπος της Επαρχίας Κώου. Η Κως έπρεπε να αναμένει 23 χρόνια, ως το 1947 όταν τα Δωδεκάνησα πέρασαν στον έλεγχο της Ελλάδας, για την ενθρόνιση του επόμενου μητροπολίτη της, Εμμανουήλ.
Το πιο πρόσφατο σημαντικό σημείο στην ιστορία της Μητρόπολης Κώου ήρθε το 2004, όταν σε μια προσπάθεια να βελτιωθεί η θρησκευτική διοίκηση των νησιών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε την απόσπαση της Νισύρου από τη δικαιοδοσία της Μητρόπολης Ρόδου και την προσάρτησή της στη Μητρόπολη Κώου.
Επισκοπικός κατάλογος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Όνομα | Έτη | Σημειώσεις |
|---|---|---|
| Μελίφρων | ~ 325 | συμμετείχε στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο |
| Εδέσιος | ~ 342 | |
| Ελλάνικος | ~ 400 | |
| Ιουλιανός | ~ 448 ~ 459 | συμμετείχε στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο[1] |
| Ιωάννης | ~ 470 | |
| Ιωάννης Ευτελής | ~ 480 | |
| Αριστοκράτης | ~ 490 | |
| Δωρόθεος | ~ 518 | μετείχε στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης[2] |
| Γεώργιος | ~ 680 | μετείχε στην ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο[3] |
| Κωνσταντίνος | ~ 879 | μετείχε στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης |
| Αθανάσιος | ~ 1100 | |
| Μιχαήλ | 1250 – 1267 | |
| Ησαΐας | 1270 – 1271 | |
| Νήφων | ~ 1288 | |
| Γαβριήλ | ~ 1309 | |
| Γεράσιμος Α΄ | 1326 – 1343 | |
| - | 1369 | κατ' επίδοσιν στον Μητροπολίτη Σίδης |
| - | 1385 | κατ' επίδοσιν στον Μητροπολίτη Μύρων |
| - | 1387 | κατ' επίδοσιν στον Μητροπολίτη Πέργης και Αττάλειας |
| - | 1393 | κατ' επίδοσιν στον Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως |
| Γεώργιος | 1418 | Χωρεπίσκοπος Νερατζιάς |
| Νίκανδρος | 1572 – 20 Φεβρουαρίου 1584[4] | |
| Ιάκωβος | ~ 1585[5] | |
| Διονύσιος | 1590[4] – 1593 | |
| Χρύσανθος | 1593[4] – 1594 | |
| Ιάκωβος | 1595 | επαύθη[6] |
| Γαβριήλ | 1595 – 1616 | παραιτήθηκε[7] |
| Χριστόφορος | 1 Ιουνίου 1616[7] – Ιούνιος 1621 | καθαιρέθηκε[8] |
| Αντώνιος | 22 Μαρτίου 1626[9] – ; | |
| Σεραφείμ | 1626 – 1637 | παραιτήθηκε[10] |
| Ιωακείμ | Ιανουάριος 1638[10] – 1652 | |
| Κοσμάς | 1648 | |
| Ζαχαρίας Α΄ | 1660 | |
| Μακάριος | 1670 – 1687[6] | |
| Κύριλλος Α΄ | 1688 – 1720 | |
| Νεόφυτος | 1720 – 1748 † | |
| Μελέτιος Α΄ | 22 Αυγούστου 1748 – 27 Μαρτίου 1761 | κατόπιν Σερρών[11] |
| Θεόκλητος | 1761 – 1763 | |
| Μελέτιος Β΄ | πριν τον Μάιο 1763[12] – 1765 | |
| Ιωσήφ | 1766 – 1768 | |
| Καλλίνικος | 1768 – 1774 | |
| Παρθένιος | 1774 – 1790 | παραιτήθηκε[6] |
| Ζαχαρίας Β΄ | 1790 – 1798 | Βασανίστηκε στην τουρκική ναυαρχίδα. Τεμαχίστηκε, αποκεφαλίστηκε και ρίχθηκε στη θάλασσα |
| Κύριλλος Β΄ | 1798 – 1801 | |
| Γεράσιμος Β΄ | Μάρτιος 1801 – 28 Φεβρουαρίου 1838 † | Έσωσε Χριστιανούς από σφαγές |
| Κύριλλος Γ΄ | 16 Μαρτίου 1838 – Ιούλιος 1840 | από 11 Απριλίου 1838 Μητροπολίτης, κατόπιν Βιδύνης |
| Συνέσιος | Ιούλιος 1840 – 1842 † | από Ευχαΐτων[6] |
| Κύριλλος Δ΄ (Περπυράς) | περί τον Οκτώβριο 1842 – πριν τον Ιούλιο 1843 † | από Κίτρους |
| Παγκράτιος | Ιούλιος 1843 – 23 Ιουλίου 1853 | παραιτήθηκε |
| Κύριλλος Γ΄ (Κτενάς) | 25 Ιουλίου 1853 – Μάρτιος 1867 | κατόπιν Ελασσώνος |
| Γερμανός (Καβακόπουλος) | 12 Μαρτίου 1867 – 19 Φεβρουαρίου 1876 | μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης |
| Μελέτιος Οικονόμου | 19 Φεβρουαρίου 1876 – 28 Αυγούστου 1885 † | από Φαναριοφαρσάλων |
| Παύλος (Συμεωνίδης) | 14 Οκτωβρίου 1885 – 21 Ιουνίου 1888 | επαύθη |
| Αθανάσιος (Νικολαΐδης ή Πολέμης) | 23 Ιουνίου 1888 – 1 Ιουνίου 1893 | από Μετρών και Αθύρων, κατόπιν Σισανίου |
| Καλλίνικος (Παλαιοκρασσάς) | 1 Ιουνίου 1893 – 12 Φεβρουαρίου 1900 | από πρώην Στρωμνίτσης, κατόπιν Παραμυθίας |
| Ιωακείμ (Βαξεβανίδης) | 17 Φεβρουαρίου 1900 – 14 Φεβρουαρίου 1908 | κατόπιν Καστορίας |
| Νικόδημος (Κομνηνός ή Ανδρέου) | 19 Φεβρουαρίου 1908 – Ιούλιος 1908 | από Βιζύης, δεν εποδέχτηκε την εκλογή, παραιτήθηκε |
| Αγαθάγγελος (Αρχύτας ή Χατζηνικολάου) | 31 Ιουλίου 1908 – 10 Ιουλίου 1924 † | από Καρπάθου και Κάσου |
| – | 10 Ιουλίου 1924 – 2 Μαΐου 1937 | Γενικός Πατριαρχικός Επίτροπος Αρχιμ. Φιλήμων Φωτόπουλος |
| – | 2 Μαΐου 1937 – 1 Μαρτίου 1947 | Γενικός Πατριαρχικός Επίτροπος Αρχιμ. Φιλήμων Φωτόπουλος |
| Εμμανουήλ (Καρπάθιος) | 1 Μαρτίου 1947 – 24 Νοεμβρίου 1950 | |
| Εμμανουήλ (Καρπάθιος) | 24 Νοεμβρίου 1950 – 23 Μαΐου 1967 | μετέπειτα Μεσημβρίας |
| Ναθαναήλ (Δικαίος) | 23 Μαΐου 1967 – 12/14 Αυγούστου 1979 | από Μιλητουπόλεως (τιτουλάριος επίσκοπος) |
| Ιεζεκιήλ (Τσουκαλάς) | 16 Σεπτεμβρίου 1979 – 14 Δεκεμβρίου 1982 | από Πισιδίας, παραιτήθηκε |
| Αιμιλιανός (Ζαχαρόπουλος) | 14 Δεκεμβρίου 1982 – 28 Απριλίου 2004 | από Βελγίου |
| Αιμιλιανός (Ζαχαρόπουλος) | 28 Απριλίου 2004 – 23 Φεβρουαρίου 2009 | |
| Ναθαναήλ (Διακοπαναγιώτης) | 8 Μαρτίου 2009 – σήμερα | |
Ενορίες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο νησί της Κω
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- (πόλη της Κω) Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Νικολάου
- (πόλη της Κω) Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής
- (πόλη της Κω) Ιερός Ναός Αγίου Παύλου
- (Πλατάνι) Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου και Αρχαγγέλου Γαβριήλ
- (Παραδείσι) Ιερός Ναός Αγίων Πάντων
- (Νέα Αλικαρνασσός) Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
- (Ζηπάρι) Ιερός Ναός Θείας Αναλήψεως
- (Ασφενδιού) Ιερός Ναός Ευαγγελισμού Θεοτόκου
- (Ασφενδιού) Ιερός Ναός Ασωμάτων
- (Ζια) Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου
- (Λαγουδί) Ιερός Ναός Γενεσίου Θεοτόκου
- (Λινοπότι) Ιερός Ναός Αγίου Παύλου και Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου - Βαπτιστήριο
- (Άγιος Δημήτριος - Χαϊχούτες) Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου
- (Πυλί) Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
- (Πυλί) Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
- (Αμανιού) Ιερός Ναός Εισοδίων Θεοτόκου
- (Αντιμάχεια) Ιερός Ναός Αγίας Τριάδος
- (Αντιμάχεια) Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου
- (Αντιμάχεια) Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων
- (Μαστιχάρι) Ιερός Ναός Ευαγγελισμού Θεοτόκου
- (Καρδάμαινα) Ιερός Ναός Γενεσίου Θεοτόκου
- (Κέφαλος) Ιερός Ναός Εισοδίων Θεοτόκου
Στο νησί της Νισύρου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- (Μανδράκι) Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Γενεσίου Θεοτόκου Ποταμητίσσης
- (Εμπορειό) Ιερός Ναός Γενεσίου Θεοτόκου
- (Νικιά) Ιερός Ναός Εισοδίων Θεοτόκου
- (Πάλοι) Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων
Παρεκκλήσια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο νησί της Κω
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- (πόλη της Κω) Ιερό Παρεκκλήσιο Παναγίας Φανερωμένης
Στο νησί της Νισύρου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- (Μανδράκι) Ιερός Προσκυνηματικός Ναός Αγιου Νικήτα Νισυρίου
- (Αυλάκι) Ιερός Προσκυνηματικός Ναός Αγίου Παντελεήμονος
Σε νησίδες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- (ν. Γυαλί) Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Προδρόμου
- (ν. Άγιος Αντώνιος) Ιερό Εξωκκλήσιο Αγίου Αντωνίου
Μονές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Κω
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανδρώες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ιερά Μονή Παναγίας Καστριανών στο Παλαιό Πυλί
- Ιερά Μητροπολιτική Μονή Τιμίου Προδρόμου στο Θυμιανό του Κεφάλου
- Ιερό Ησυχαστήριο Φοβεράς Προστασίας και Αγίου Μηνά
Γυναικείες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ιερά Μονή Αγίου Νεκταρίου
Άλλα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ιερό Μονύδριο Οσίας Μελούς εν Βουρρίνη στην Κω
- Ιερό Κάθισμα των εν Δωδεκανήσω Αγίων και εν τη Ιερά Μητροπόλει Κώου και Νισύρου διαλαμψάντων
- Ιερό Προσκύνημα Αγίας Ειρήνης Θερμών
- Ιερό Προσκύνημα Προφήτη Ζαχαρία
- Ιερά Μονή Σωτήρος Χριστού στην κορυφή του όρους Δίκαιος
- Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στις παρυφές του όρους Δίκαιος
- Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία - Σκηνούριο Κάθισμα
Στη Νίσυρο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανδρώες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ιερά Μονή Παναγίας Σπηλιανής στο Μανδράκι
- Ιερά Μονή Παναγίας Κυράς στον Εμπορειό
- Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στα Νικιά
- Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού Άργους στο Μανδράκι
- Ιερά Μονή Ευαγγελισμού Θεοτόκου στο Μανδράκι
Αγιολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τοπικοί Άγιοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Οσία Ξένη
- Όσιος Χριστόδουλος
- Οσία Μελώ η εν Βουρρίνη της Κω
- Άγιος Ιωνάς ο Γαρμπής ο Νισύριος
- Άγιος Χρήστος εκ Πρεβέζης
- Άγιος Ιωάννης ο Ναύκληρος
- Άγιος Νικήτας ο Νισύριος
- Άγιος Γρηγόριος ο Γραβανός
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Διαμαντόπουλος 1938, σελ. 171-172.
- ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. σελ. 168. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021.
- ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. σελ. 711. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Ατέσης 1984, σελ. 37.
- ↑ «Ιάκωβος, (Κώου)». Ακαδημία Αθηνών. Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Ατέσης 1984, σελ. 38.
- ↑ 7,0 7,1 Αποστολόπουλος 1987, σελ. 370.
- ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 265.
- ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελίδες 390-391.
- ↑ 10,0 10,1 Αποστολόπουλος 1987, σελ. 418.
- ↑ Μητροπολίτης από Μ.Πρωτοσυγκέλλων, Αθηναγόρας (1932). «Ο θεσμός των συγκέλλων εν τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών: 264-265. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/19053/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2022.
- ↑ «Πατριαρχικαί πινακίδες». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΙΕ): 233. 1882. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA233#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2022.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Κωνσταντινίδης, Εμμανουήλ (1968). Συμβολή εις την εκκλησιαστικήν ιστορίαν της Δωδεκανήσου. Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. doi:10.12681/eadd/5695.
- Διαμαντόπουλος, Α. Ν (1938). «Κατάλογος επισκόπων και μητροπολίτων Αγχιάλου». Θρακικά (9). https://www.he.duth.gr/erg_laog/thrakika/Thrakika09.pdf. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2022.
- Αποστολόπουλος, Δημήτρης Γ. (1987). Η Νομική Συναγωγή Του Δοσιθέου. Μία Πηγή Και Ένα Τεκμήριο. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών.
- Ατέσης, Βασίλειος Γ. (1984). «Συμβολὴ εἰς τοὺς ἐπισκοπικοὺς καταλόγους ἐπαρχιῶν τινων ἔξω τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας». Θεολογία ΝΕ΄ (1): 18-54. https://www.ecclesia.gr/greek/press/theologia/material/1984_1_3_Atesis.pdf. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2024.
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Επίσημος ιστότοπος της Ιεράς Μητρόπολης Κώου και Νισύρου
- Ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Κώου και Νισύρου στον επίσημο ιστότοπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου Αρχειοθετήθηκε 2018-09-15 στο Wayback Machine.