Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μελατονίνη

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το συντακτικό του μορίου της μελατονίνης
Η στερεοχημική δομή του μορίου της μελατονίνης

Η μελατονίνη (C13Η16N2O2), γνωστή και με τη χημική της ονομασία ως N-ακετυλο-5-μεθοξυτρυπταμίνη[1] (η πλήρως χημική επίσημη ονομασία κατά IUPAC είναι N-2-(5-μεθοξυ-1H-ινδολ-3-υλ)αιθυλακεταμίδη), είναι μία ορμόνη μοριακού βάρους 232,28 που παράγεται από ζώα, φυτά και μικρόβια[2][3]. Στα ζώα τα επίπεδα των συγκεντρώσεών της στο αίμα αυξομειώνονται ακολουθώντας έναν ημερήσιο κύκλο, επιτρέποντας έτσι τη ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού σε αρκετές βιολογικές λειτουργίες[4].

Πολλές βιολογικές επιδράσεις της μελατονίνης επάγονται μέσα από την ενεργοποίηση των υποδοχέων μελατονίνης[5], ενώ άλλες οφείλονται στο ότι είναι ένα ισχυρό και διεισδυτικό αντιοξειδωτικό,[6], με ειδικότερη δράση στην προστασία του DNA, τόσο στους πυρήνες των κυττάρων όσο και στα μιτοχόνδρια[7].

Το σύνολο των επιδράσεων της μακροχρόνιας λήψεως συμπληρωμάτων μελατονίνης στην ανθρώπινη διατροφή δεν έχει ακόμα πιστοποιηθεί[8]. Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) κατατάσσει τη μελατονίνη στα διατροφικά συμπληρώματα και όχι στα φάρμακα. Διατίθεται πάντως στις ΗΠΑ και αλλού και ως συνταγογραφούμενο φάρμακο βραδείας απελευθερώσεως για ανθρώπους ηλικίας άνω των 55 ετών. Η δράση του έχει αποδειχθεί σε κλινικές δοκιμές ότι μειώνει την αϋπνία και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου και την ημερήσια δραστηριότητα[9][10].

Στα φυτά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μελατονίνη έχει βρεθεί σε πολλά είδη φυτών, όπως στο Tanacetum parthenium, στο υπερικό (Hypericum perforatum)[3], το φυτό του ρυζιού, στο καλαμπόκι, στην ντοματιά και στην άμπελο[11]. Ο ρόλος της μελατονίνης στη φυσιολογία των φυτών περιλαμβάνει τη ρύθμιση των κύκλων που σχετίζονται με την εναλλαγή φωτός-σκότους, την άμυνα ενάντια σε αφιλόξενα περιβάλλοντα και την αντιοξειδωτική της δράση. Η τελευταία υπήρξε πιθανότατα η αρχική λειτουργία της μελατονίνης στους γήινους οργανισμούς και οι άλλες προστέθηκαν κατά τη μεταγενέστερη εξέλιξή τους[12]. Η ουσία ρυθμίζει επίσης (εξισορροπητικά με άλλες) την ανάπτυξη των φυτών, αφού έχει αποδειχθεί ότι επιβραδύνει τον σχηματισμό των ριζών, ενώ προάγει την ανάπτυξη πάνω από το έδαφος[13].

Η μελατονίνη έχει ανιχνευθεί σε φυτικές τροφές όπως είναι τα κεράσια (περ. 0,17 ως 13,46 δισεκατομμυριοστά του γραμμαρίου ανά γραμμάριο)[14], οι μπανάνες, τα σταφύλια, το ρύζι και τα δημητριακά, τα χόρτα, το ελαιόλαδο, το κρασί[15] και η μπύρα.

Με τη χώνευση φυτικών τροφών πλούσιων σε μελατονίνη από τα πτηνά, τα μόριά της προσδένονται γρήγορα στους υποδοχείς μελατονίνης του εγκεφάλου τους[16], ενώ όταν οι άνθρωποι καταναλώνουν τέτοιες τροφές (π.χ. μπανάνα, ανανά, πορτοκάλι) τα επίπεδα μελατονίνης στο αίμα τους αυξάνονται σημαντικά[17]

Στα ζώα γενικώς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλά ζώα χρησιμοποιούν τις μεταβολές στη διάρκεια της παραγωγής μελατονίνης κάθε ημέρα ως δείκτη της εναλλαγής των εποχών του έτους[18]: Στα ζώα (και στους ανθρώπους) η σύνθεση και η έκκριση της ουσίας επηρεάζεται από τη διαφορετική διάρκεια της νύχτας το θέρος και τον χειμώνα. Σηματοδοτείται έτσι στους οργανισμούς τους η έναρξη εποχιακών λειτουργιών, όπως η αύξηση του τριχώματος και η επιθυμία για ζευγάρωμα.

Στα θηλαστικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα θηλαστικά ειδικότερα, η μελατονίνη συντίθεται σε 4 ενζυματικά στάδια από το απαραίτητο αμινοξύ τρυπτοφάνη, με τη σεροτονίνη να παράγεται στο τρίτο στάδιο. Η μελατονίνη εκκρίνεται στο αίμα (ενδοκρινής ορμόνη) από τον αδένα που είναι γνωστός ως επίφυση και βρίσκεται στον εγκέφαλο. Γνωστή και ως «η ορμόνη του σκότους» εκκρίνεται κατά τη διάρκεια της νύκτας, τόσο στα ημερόβια, όσο και στα νυκτόβια ζώα. Μπορεί επίσης να συντεθεί από ποικίλα περιφερειακά κύτταρα, όπως του μυελού των οστών[19][20], τα λεμφοκύτταρα και τα επιθηλιακά κύτταρα. Συνήθως η συγκέντρωση μελατονίνης στα κύτταρα αυτά είναι πολύ υψηλότερη από αυτή του αίματος, αλλά δεν φαίνεται να ρυθμίζεται σε σχέση με τα επίπεδα του φωτός.

Η μελατονίνη μπορεί να μειώσει την επιθυμία για ζευγάρωμα παρεμποδίζοντας την έκκριση της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) και της ωοθυλακιορηξίνης (FSH) από την υπόφυση, ιδίως στα θηλαστικά που έχουν συγκεκριμένη εποχή ζευγαρώματος όταν το φως της ημέρας διαρκεί περισσότερες ώρες. Αντιθέτως, στα θηλαστικά που αναπαράγονται όταν οι νύκτες είναι μακρές, η αναπαραγωγή τους ευνοείται από τη μελατονίνη. Κατά τη διάρκεια της νύχτας η μελατονίνη μειώνει τα επίπεδα της λεπτίνης.

Η γνώση των επιπέδων φωτός φθάνει στον υπερχιασματικό πυρήνα από τα φωτοευαίσθητα γαγγλιακά κύτταρα στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ενδογενώς φωτοευαίσθητους φωτοϋποδοχείς ξεχωριστούς από αυτούς που επιτελούν τη λειτουργία του σχηματισμού εικόνων στο μάτι. Αυτά τα κύτταρα αποτελούν περί το 2% όλων των γαγγλιακών κυττάρων του αμφιβληστροειδούς στον άνθρωπο και εκκρίνουν τη φωτοχρωστική μελανοψίνη[21].

Η μελανοψίνη δεν πρέπει να συγχέεται με τη μελατονίνη, καθώς είναι δομικώς άσχετη με την ορμόνη. Είναι μία πρωτεΐνη (οψίνη) με μέγιστη απορρόφηση στο κυανό φως (μήκος κύματος 484 nm)[22]. Με τον τρόπο αυτό, το ερέθισμα που δημιουργεί το κυανό φως (όπως π.χ. το φως από τον γαλάζιο ουρανό) επάγει έναν κιρκάδιο ρυθμό ρυθμίζοντας τη σύνθεση ειδικευμένων νευρικών και ενδοκρινικών σημάτων «φωτός/σκότους». Η μελατονίνη εκκρίνεται, όπως προαναφέρθηκε, κατά τη διάρκεια των σκοτεινών ωρών σε όλα τα ζώα.

Στον άνθρωπο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κιρκάδιος ρυθμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στους ανθρώπους η μελατονίνη παράγεται από την επίφυση, που βρίσκεται μεν στον εγκέφαλο, αλλά έξω από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Το «σήμα» της μελατονίνης αποτελεί μέρος του συστήματος που ρυθμίζει τον κύκλο του ύπνου προκαλώντας χημικά υπνηλία και μειώνοντας τη θερμοκρασία του σώματος, αλλά είναι το κεντρικό νευρικό σύστημα (συγκεκριμένα ο υπερχιασματικός πυρήνας) αυτό που ελέγχει κυρίως τον ημερήσιο κύκλο[23].

Τα επίπεδα της μελατονίνης στα βρέφη αυτορυθμίζονται περίπου τον τρίτο μήνα μετά τη γέννηση, οπότε τα υψηλότερα επίπεδα αρχίζουν να μετρώνται μεταξύ του μεσονυκτίου και της 8ης πρωινής[24].

Στους ανθρώπους το 90% της μελατονίνης καθαρίζονται σε ένα και μόνο πέρασμα από το ήπαρ, ενώ μικρή ποσότητα απεκκρίνεται με τα ούρα[25]. Μικροποσότητες τέλος ανιχνεύονται στο σάλιο.

Η παραγωγή μελατονίνης μειώνεται με τη γήρανση του ανθρώπινου οργανισμού[26]. Επίσης, στην αρχή της εφηβείας η νυκτερινή απελευθέρωση μελατονίνης καθυστερεί, οδηγώντας το άτομο να κοιμάται και να ξυπνά σε πιο αργές ώρες[27].

Εξάρτηση από το φως

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η παραγωγή μελατονίνης από την επίφυση παρεμποδίζεται από το φως, ιδίως το κυανό (γαλάζιο) φως, που προσπίπτει στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού και επάγεται από το σκοτάδι. Η έναρξη της εκκρίσεώς της κάθε βράδυ αποκαλείται dim-light melatonin onset (DLMO).

Μέχρι τον εικοστό αιώνα οι άνθρωποι που ζούσαν στην εύκρατη ζώνη της Γης δέχονταν λιγότερες ώρες φωτός από τον γαλάζιο ουρανό της ημέρας (έστω και όσο περνά μέσα από τα σύννεφα) κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Οι φωτιές τους έδιναν κυρίως κίτρινο φως. Στον εικοστό αιώνα οι λαμπτήρες πυρακτώσεως που κυρίως χρησιμοποιούνταν για φωτισμό παρήγαν επίσης σχετικώς λίγο κυανό φως[28]. Φορώντας γυαλιά που εμποδίζουν το κυανό φως κατά τις ώρες πριν τον ύπνο μπορούμε να περιορίσουμε πολύ την απώλεια μελατονίνης. Οι Kayumov et al. έδειξαν ότι φως που δεν περιέχει φωτόνια με μήκος κύματος μικρότερο των 530 nm δεν εμποδίζει την παραγωγή μελατονίνης, ακόμα και σε συνθήκες έντονου φωτισμού[29].

Αντιοξειδωτική δράση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πέρα από τη δράση της ως χρονιστή του βιολογικού ρολογιού, η μελατονίνη είναι ένα ισχυρός καθαριστής από τις ελεύθερες ρίζες και αντιοξειδωτική ουσία με ευρύτατο φάσμα, όπως ανακαλύφθηκε το 1993.[30][31] Σε πολλές απλούστερες μορφές ζωής, αυτή είναι η μόνη γνωστή λειτουργία της[32]. Η δράση της είναι καίρια, επειδή η μελατονίνη μπορεί να διασχίσει εύκολα την κυτταρική μεμβράνη[33], αλλά και τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό[6][34]. Απορροφά απευθείας ελεύθερες ρίζες που περιέχουν οξυγόνο και άζωτο, συμπεριλαμβανομένου του υδροξυλίου, του O2− και του NO.[13][31] Η μελατονίνη «συνεργάζεται» με άλλα αντιοξειδωτικά βελτιώνοντας τη συνολική αποτελεσματικότητα του καθενός[13]. Η μελατονίνη έχει αποδειχθεί δύο φορές πιο δραστική από τη βιταμίνη E, που θεωρείται το αποτελεσματικότερο λιπόφιλο αντιοξειδωτικό[35]. Σημαντικό χαρακτηριστικό της μελατονίνης, που τη διακρίνει από άλλους κλασικούς «καθαριστές» ριζών, είναι ότι και οι μεταβολίτες της αποτελούν επίσης «καθαριστές» ριζών, δημιουργώντας έτσι αυτό που αναφέρεται ως «αντίδραση καταρράκτη»[32]. Διαφέρει εξάλλου από άλλες κλασικές αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως τις βιταμίνες C και E, στο ότι έχει αμφίφιλες ιδιότητες. Συγκρινόμενη με συνθετικά αντιοξειδωτικά που στοχεύουν στα μιτοχόνδρια (τα MitoQ και MitoE), η μελατονίνη αποδείχθηκε ότι προστατεύει καλύτερα από το μιτοχονδριακό οξειδωτικό στρες[36].

Ανοσοποιητικό σύστημα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρότι είναι γνωστό ότι η μελατονίνη αλληλεπιδρά με το ανοσοποιητικό σύστημα[37], οι λεπτομέρειες αυτών των αλληλεπιδράσεων δεν είναι ξεκάθαρα γνωστές. Η περισσότερο καταγεγραμμένη στην επιστημονική βιβλογραφία δράση φαίνεται να είναι η αντιφλεγμονώδης[38]. Λίγες μελέτες έχουν σχεδιασθεί για την αποτίμηση της αποτελεσματικότητας της μελατονίνης στη θεραπεία ασθενειών. Τα περισσότερα δεδομένα βασίζονται σε μικρές και ανολοκλήρωτες κλινικές δοκιμές. Πιστεύεται ότι το όποιο θετικό ανοσολογικό αποτέλεσμα οφείλεται στη δράση της ουσίας πάνω στους υποδοχείς υψηλής συγγένειας (MT1 και MT2). Σε προκλινικές μελέτες η μελατονίνη έχει βρεθεί να ενισχύει την παραγωγή κυτοκινών[39], κάτι που αντιρροπεί τις επίκτητες ανοσολογικές ανεπάρκειες. Κάποιες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μελατονίνη ίσως να είναι χρήσιμη στην καταπολέμηση μολυσματικών ασθενειών[19] και, δυνητικά, στη θεραπεία του καρκίνου.[40]

Σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα η παραγωγή μελατονίνης έχει βρεθεί αυξημένη συγκρινόμενη με υγιείς ανθρώπους ίσης ηλικίας[41]

Επίδραση στα όνειρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ορισμένοι λήπτες συμπληρωμάτων μελατονίνης αναφέρουν μία αύξηση στα έντονα όνειρα. Πολύ υψηλές δόσεις μελατονίνης (50 mg) αύξησαν δραματικά τον χρόνο ύπνου REM και τη θέαση ονείρων σε ανθρώπους με ή χωρίς ναρκοληψία[42].

Αυτισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μελατονίνη πιθανώς να βελτιώνει τον ύπνο σε ανθρώπους με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD)[43].

Γήρανση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν έρευνες που στηρίζουν την άποψη ότι η μελατονίνη έχει αντιγηραντικές ιδιότητες. Ο παιδικός οργανισμός εμφανίζει τη μέγιστη έκκριση μελατονίνης μετά τα μεσάνυκτα και ερευνητές πιστεύουν ότι τα επίπεδα μελατονίνης κορυφώνονται νωρίτερα καθώς οι άνθρωποι γερνούν[44][45][46]. Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί οι ηλικιωμένοι πηγαίνουν νωρίτερα στο κρεβάτι, ξυπνούν νωρίς και έχουν περισσότερα προβλήματα με τον ύπνο τους από ό,τι τα παιδιά και οι νέοι[47].

Κάποιες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μελατονίνη διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαδικασία της γηράνσεως και ότι ίσως δρα ως αντιγηραντικός παράγοντας όταν χορηγείται σε ηλικιωμένα ποντίκια. Σε μία εργασία[48] αναφέρθηκε ότι η χορήγηση της ουσίας σε ποντίκια αντιστρέφει την αλλαγή στην έκφραση 13 γονιδίων, καθιστώντας τη παρόμοια με αυτή νεαρών ατόμων. Η χορήγηση της μελατονίνης μπορεί ίσως να εξουδετερώνει την οξειδωτική βλάβη και να καθυστερεί τη νευροεκφυλιστική διαδικασία της γηράνσεως[33]. Μικρές δόσεις μελατονίνης που χορηγήθηκαν σε ποντίκια στο εργαστήριο μείωσαν την οξειδωτική βλάβη της γηράνσεως και καθυστέρησαν φλεγμονές, με αποτέλεσμα την αύξηση της μακροβιότητας των ζώων[49].

Διαβήτης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολυμορφισμοί απλού νουκλεοτιδίου του υποδοχέα 1B MT2 της ανθρώπινης μελατονίνης έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφανίσεως διαβήτη τύπου 2.[50] Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι γυναίκες με μικρή έκκριση μελατονίνης είναι πιθανότερο να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2 από ό,τι γυναίκες με μεγάλη έκκριση[51].

Παιδιατρική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ οι συσκευασίες μελατονίνης συχνά προειδοποιούν κατά της χρήσεως από παιδιά, οι διαθέσιμες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μελατονίνη είναι ασφαλής και αποτελεσματική σε περιπτώσεις ADHD και αϋπνίας σε παιδιά[52]. Ωστόσο, χρειάζονται μεγαλύτερες και πιο μακροχρόνιες έρευνες προκειμένου να εδραιώσουν τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια, καθώς και τη βέλτιστη δοσολογία[52].

Ιατρικές χρήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Συσκευασία μελατονίνης σε ταμπλέτες

Η μελατονίνη έχει μελετηθεί ως δυνητικά χρήσιμη για παθήσεις όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος[53], ο καρκίνος, οι ανοσολογικές διαταραχές, οι καρδιαγγειακές ασθένειες, η κλινική κατάθλιψη, η εποχική κατάθλιψη (SAD), οι κιρκαδικές διαταραχές ύπνου, η σεξουαλική δυσλειτουργία[54] και η αϋπνία στους ηλικιωμένους[54][55]. Πιθανότατα βελτιώνει τις αρρυθμίες του κιρκάδιου ρυθμού και τη SAD[56] Η βασική έρευνα υποδεικνύει ότι η μελατονίνη ίσως συμμετέχει στη ρύθμιση των επιδράσεων ουσιών όπως η κοκαΐνη[57][58].

Μία επισκόπηση του 2004 διαπίστωσε ότι η μελατονίνη αύξησε σημαντικά τον συνολικό χρόνο ύπνου σε ανθρώπους που υπέφεραν από στέρηση ύπνου.[25]

Σε προκαταρκτικές μελέτες η βραδεία απελευθέρωση μελατονίνης επέφερε βελτίωση της ποιότητας του ύπνου σε ασθενείς με χρόνια σχιζοφρένεια[59], καθώς και σε ασθενείς με κλινική κατάθλιψη[60][61] Ως πρόσθετο στην ανθυπερτασική θεραπεία, η βραδεία απελευθέρωση μελατονίνης βελτίωσε τον έλεγχο της πιέσεως του αίματος σε ασθενείς με νυκτερινή υπέρταση[62].

Διαταραχές κιρκάδιου ρυθμού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εσπερινή λήψη μελατονίνης και η φωτοθεραπεία μετά το ξύπνημα αποτελούν τη συνήθη αντιμετώπιση της διαταραχής καθυστερούμενων φάσεων ύπνου (delayed sleep phase disorder, DSPD) και της διαταραχής ώρας ύπνου, στις οποίες οι κιρκάδιοι ρυθμοί δεν είναι βιολογικώς συγχρονισμένοι με τον περιβαλλοντικό κύκλο. Φαίνεται να υπάρχει κάποια χρησιμότητα και για άλλες διαταραχές κιρκάδιου ρυθμού που σχετίζονται με τον ύπνο, όπως το τζετ λαγκ και τα προβλήματα ανθρώπων που εναλλάσσονται σε νυκτερινές βάρδιες[25].

Πολύ μικρή δόση της ουσίας λαμβανόμενη αρκετές ώρες πριν την ώρα του ύπνου σε συμφωνία με την καμπύλη αποκρίσεως φάσεως για τη μελατονίνη στον άνθρωπο (PRC) δεν προκαλεί υπνηλία, αλλά, δρώντας ως χρονοβιοτικό (επιδραστικό δηλαδή σε χαρακτηριστικά της δομής του βιολογικού χρόνου), προχωρεί ελαφρώς τη φάση και δρα προσθετικά του αποτελέσματος της φωτοθεραπείας: μία δόση 0,3 ως 3 mgr της ουσίας λαμβανόμενη από το στόμα και τη σωστή ώρα μπορεί να προσθέσει περίπου 30 λεπτά στη δίωρη επίσπευση που επιτυγχάνει η φωτοθεραπεία[63].

Μάθηση, μνήμη και νόσος Αλτσχάιμερ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι υποδοχείς της μελατονίνης φαίνεται ότι εμπλέκονται στους μηχανισμούς της μαθήσεως και της μνήμης, όπως δείχνουν πειράματα σε ποντίκια[64]. Η μελατονίνη μπορεί να μεταβάλει ηλεκτροφυσιολογικές διαδικασίες σχετιζόμενες με τη μνήμη, όπως η μακροχρόνια ενδυνάμωση (long-term potentiation, LTP) των μεταδόσεων σημάτων μεταξύ δύο νευρώνων. Η πρώτη δημοσιευμένη ένδειξη ότι η μελατονίνη ίσως να είναι χρήσιμη στην αντιμετώπιση της νόσου Αλτσχάιμερ ήταν η απόδειξη ότι αυτή η νευρορμόνη αποτρέπει τον θάνατο των νευρώνων που προκαλείται από την έκθεση στην πρωτεΐνη αμυλοειδές β, η οποία συσσωρεύεται στους εγκεφάλους των ασθενών που πάσχουν από την ασθένεια[65]. Επίσης, η μελατονίνη παρεμποδίζει τη συσσώρευση αμυλοειδούς β σε νευροτοξικές μικροσυγκεντρώσεις που φαίνεται να προκαλούν τη νευροτοξικότητα αυτής της πρωτεΐνης[66].

Η μελατονίνη έχει αποδειχθεί ότι αποτρέπει την υπερφωσφορυλίωση της πρωτεΐνης τ σε αρουραίους. Η υπερφωσφορυλίωση της πρωτεΐνης τ μπορεί να προκαλέσει τον σχηματισμό νευροϊνωδών πλοκών, ενός ιστοπαθολογικού ευρήματος συνηθισμένο σε διάφορους τύπους άνοιας: στη νόσο Αλτσχάιμερ, τέτοιες πλοκές (πλεξούδες ινών) ανιχνεύονται στον υποθάλαμο, κάτι που μειώνει την παραγωγή μελατονίνης από τον οργανισμό.

Μία άλλη μελέτη συνδέει τον απογευματινό εκνευρισμό που παρατηρείται σε πολλούς ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ,

το λεγόμενο «sundowning», με μία καθυστέρηση στον κιρκάδιο ρυθμό, όπως αυτός διακριβώνεται από τη θερμοκρασία βάθους του σώματος[67]. Αυτό ίσως υπονοεί μία πιθανή συσχέτιση με την έκκριση της μελατονίνης.

Ντελίριο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δοκιμή με τη χρήση placebo έδειξε ότι η χορήγηση μικρών δόσεων μελατονίνης σε 72 ηλικιωμένους ασθενείς μείωσε σημαντικά το ντελίριο (οξεία συγχυτική κατάσταση)[68].

Αντιδιεγερτικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τη χορήγηση μελατονίνης σε ασθενείς με σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD) που λάμβαναν μεθυλφαινιδάτη, ο χρόνος που χρειάζονταν για να κοιμηθούν μειώθηκε σημαντικά. Επιπλέον, η δράση της μελατονίνης μετά από τρεις μήνες χορηγήσεως δεν έδειξε διαφορά σε σχέση με τη δράση της μετά από μία εβδομάδα[69]

Πονοκέφαλοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλές κλινικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η κατανάλωση συμπληρωμάτων μελατονίνης αποτελεί μία αποτελεσματική προληπτική αγωγή για τις ημικρανίες και τις ισταμινογενείς κεφαλαλγίες[70][71]

Καταθλιπτικές διαταραχές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μελατονίνη έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της εποχικής καταθλίψεως[72] και εξετάζεται η χρήση της σε περιπτώσεις διπολικής διαταραχής και άλλων διαταραχών στις οποίες εμπλέκονται απορρυθμίσεις στον κιρκάδιο ρυθμό[73].

Καρκίνος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μία συστηματική επισκόπηση κλινικών δοκιμών σε 643 ασθενείς με καρκίνο επεσήμανε μία τάση για αυξημένα ποσοστά επιβιώσεως, αλλά χρειάζονται παραπέρα μελέτες[74]: το Εθνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο βρήκε ότι η τάση αυτή δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί[75].

Χολολιθίαση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η παρουσία μελατονίνης στη χοληδόχο κύστη έχει πολλές προστατευτικές ιδιότητες, όπως η μετατροπή της χοληστερόλης σε χολή (κάτι που αποτρέπει το οξειδωτικό στρες) και η αύξηση της κινητικότητας των χολολίθων από την κύστη[76]. Μειώνει επίσης την ποσότητα της παραγόμενης χοληστερόλης ρυθμίζοντας την ποσότητά της που διαπερνά το εντερικό τοίχωμα. Η χορήγηση μεγάλων δόσεων μελατονίνης σε ινδικά χοιρίδια αποκατέστησε τη φυσιολογική λειτουργία μειώνοντας τη φλεγμονή μετά από επαχθείσα χολοκυστίτιδα, και μάλιστα ανεξάρτητα από το εάν χορηγήθηκε πριν ή μετά από την έναρξη της φλεγμονής[76]. Η συγκέντρωση μελατονίνης στη χολή είναι 2 ως 3 φορές υψηλότερη από ό,τι τα (χαμηλά) ημερήσια επίπεδά της στο αίμα, τόσο στον άνθρωπο, όσο και σε πολλά ημερόβια θηλαστικά[77].

Αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε ζώα η μελατονίνη μειώνει τα ποσοστά θανάτου των νευρώνων από γλουταμάτη, εξαιτίας όπως φαίνεται της αντιοξειδωτικής της δράσεως. Σε μία κλινική μελέτη με 31 ασθενείς με αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση, πολύ υψηλές δόσεις μελατονίνης (300 mg/ημέρα επί δύο έτη) έγιναν καλώς ανεκτές[78].

Παχυσαρκία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μελατονίνη εμπλέκεται στον μεταβολισμό και τον έλεγχο του βάρους σε μικρά ζώα. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η μακροχρόνια προσθήκη μελατονίνης στο πόσιμο νερό μειώνει το σωματικό βάρος και το κοιλιακό λίπος σε πειραματόζωα, ιδίως σε μεσήλικες αρουραίους[79], και αυτή η απώλεια βάρους δεν σήμαινε ότι τα ζώα έτρωγαν λιγότερο ή ότι ήταν περισσότερο δραστήρια. Πιθανώς η μελατονίνη προάγει την ενεργοποίηση του φαιού λιπώδους ιστού (BAT)[80]. Αυτό θα ύψωνε τον βασικό μεταβολικό ρυθμό διεγείροντας την παραγωγή θερμότητας με την αποσύζευξη της οξειδωτικής φωσφορυλιώσεως στα μιτοχόνδρια. Το εάν τα αποτελέσματα σε πειραματόζωα μπορούν να επεκταθούν και στην ανθρώπινη παχυσαρκία είναι θέμα μελλοντικών κλινικών δοκιμών[81].

Ακτινοπροστασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μελέτες τόσο σε ζώα[82], όσο και σε ανθρώπους[83][84] έχουν δείξει ότι η μελατονίνη μπορεί να προστατεύει από τη ραδιενέργεια, και μάλιστα αποτελεσματικότερα από την αμιφωστίνη,[85], που χρησιμοποιείται συνήθως για τον σκοπό αυτό. Ο τρόπος με τον οποίο η μελατονίνη ασκεί ακτινοπροστατευτική δράση πιστεύεται ότι οφείλεται στην εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών[32]. Εκτιμάται ότι σχεδόν το 70% των βιολογικών βλαβών που προκαλούν οι ιονίζουσες ακτινοβολίες μπορεί να χρεωθεί στις ελεύθερες ρίζες, ιδίως στο υδροξύλιο που διασπά το DNA, πρωτεΐνες και τις κυτταρικές μεμβράνες. Τα πλεονεκτήματα της χρήσεως της μελατονίνης ως ακτινοπροστατευτικού παράγοντα θα ήταν η ευρύτητα της προστασίας, η άμεση διαθεσιμότητα, η λήψη από το στόμα και η έλλειψη γνωστών παρενεργειών[86].

Εμβοές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρκετές ιατρικές μελέτες με ενήλικες ασθενείς υποδεικνύουν ότι η μελατονίνη μπορεί να έχει ευεργετική δράση στην αντιμετώπιση των εμβοών[87][88][89][90]

Διάφορες άλλες καταστάσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μελατονίνη έχει χρησιμοποιηθεί κατά της διαταραχής περιοδικών κινήσεων στον ύπνο, μιάς συνηθισμένης νευρολογικής κατάστασης που σε σοβαρές περιπτώσεις επηρεάζει αρνητικά τον ύπνο και προκαλεί αίσθημα κοπώσεως την ημέρα. Σε μία μικρή κλινική δοκιμή από τους D. Kunz and F. Bes, 7 από τους 9 πάσχοντες έδειξαν μετρήσιμη βελτίωση[91].

Σε μία δοκιμή για τη χρήση της ουσίας κατά του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου το 2010, η μελατονίνη ανακούφισε από κάποια συμπτώματα[92].

Μία ερευνητική ομάδα στην Ιταλία ανεκάλυψε ότι η συμπληρωματική χορήγηση της ουσίας κατά τις βραδυνές ώρες σε γυναίκες που βρίσκονταν στην έναρξη της εμμηνόπαυσης βελτιώνει τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα και τα επίπεδα της γοναδοτροπίνης, ενώ μπορεί να αποκαθιστά τη γονιμότητα και να αποτρέπει την κατάθλιψη που συνδέεται με την εμμηνόπαυση[93]. Ακόμα, έχει αναφερθεί ότι η εσπερινή λήψη μελατονίνης αυξάνει τα επίπεδα της προλακτίνης σε 6 στις 7 γυναίκες[94].

Παρενέργειες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μελατονίνη φαίνεται να προκαλεί πολύ λίγες παρενέργειες βραχυπρόθεσμα (μέχρι και τρεις μήνες) σε χαμηλές δόσεις στους υγιείς ανθρώπους. Μία συστηματική επισκόπηση[95] το 2006 ερεύνησε ειδικά την ασφάλεια σε δύο κατηγορίες χρήσεων της ουσίας σε διαταραχές του ύπνου[95]. Η μελέτη συμπέρανε ότι «δεν υπάρχει ένδειξη ότι η μελατονίνη είναι επικίνδυνη για βραχεία χρήση»[95].

Μία επισκόπηση το 2012 έδειξε ότι η συνταγογραφούμενη μελατονίνη βραδείας απελευθερώσεως είναι ασφαλής όταν λαμβάνεται για μέχρι και 12 μήνες[10].

Ανεπιθύμητες παρενέργειες σε μερικούς ανθρώπους μπορεί να είναι η ναυτία, η υπνηλία μετά την πρωινή έγερση, η ευερεθιστότητα[96], η μείωση της ροής του αίματος και η υποθερμία[97].

Σε άτομα με αυτοάνοσες ασθένειες υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία ως προς το εάν η χορήγηση μελατονίνης συμπληρωματικά μπορεί να μαλακώσει ή να οξύνει τα συμπτώματα που οφείλονται στη λήψη ανοσορρυθμιστών (φαρμάκων ανοσοθεραπείας)[98][99].

Ασθενείς με ορθοστατική υπόταση πιθανώς να δουν τα συμπτώματά τους να επιδεινώνονται όταν πάρουν συμπληρώματα μελατονίνης, σύμφωνα με μελέτη στο Milton S. Hershey Medical Center της Πενσυλβάνια[100].

Η μελατονίνη βρέθηκε ότι μειώνει τις συγκεντρώσεις της ωχρινοτρόπου ορμόνης στο αίμα[101]. Γενικώς οι επιδράσεις της μελατονίνης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή παραμένουν άγνωστες[102], παρότι επιχειρήθηκε να χρησιμοποιηθεί και ως αντισυλληπτικό κατά τη δεκαετία του 1990 με κάποιο αποτέλεσμα[103].

Μελέτη το 2008 δείχνει κάποιες τοξικές επιδράσεις της ουσίας στα κύτταρα των φωτοϋποδοχέων στους αμφιβληστροειδείς χιτώνες αρουραίων όταν χορηγείται σε συνδυασμό με μεγάλες δόσεις ηλιακού φωτός[104]. Επίσης η μελατονίνη έχει ενοχοποιηθεί για αύξηση της πιθανότητας εμφανίσεως όγκων σε θηλυκά λευκά ποντίκια[105][106].

Εργαστηριακό παρασκεύασμα μελατονίνης από το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι για φαρμακευτική χρήση κατόπιν συνταγής

Παρεμβάσεις σε ζώα που αυξάνουν τη βιοδιαθεσιμότητα της μελατονίνης φαίνεται να αυξάνουν τη βαρύτητα των συμπτωμάτων της νόσου του Πάρκινσον, ενώ αντιθέτως η μείωση της ουσίας δια της αφαιρέσεως της επιφύσεως (ή με έκθεση σε δυνατό φως επί ώρες) μπορεί να ανακουφίσει από τα παρκινσονικά συμπτώματα[107]. Παρόμοια, η μελατονίνη ίσως επιτείνει τον νευροεκφυλισμό σε προχωρημένη νόσο του Πάρκινσον[108].

Διαθεσιμότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μελατονίνη είναι διαθέσιμη σε συσκευασίες άμεσης και βραδείας απελευθερώσεως στον οργανισμό. Οι πρώτες προκαλούν την κορύφωση των επιπέδων της ουσίας στο αίμα σε 1 ώρα μετά τη λήψη και επιστροφή στα κανονικά επίπεδα μετά από άλλες δύο ώρες, ενώ οι δεύτερες απελευθερώνουν σταδιακά τη μελατονίνη τους σε 8 ως 10 ώρες, μιμούμενες το προφίλ της ενδογενούς εκκρίσεως του οργανισμού.

Σε μερικές χώρες η μελατονίνη είναι διαθέσιμη ακόμα και χωρίς ιατρική συνταγή (π.χ. Β. Αμερική, Φινλανδία). Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Αυστραλία χορηγείται με συνταγή, ενώ σε άλλες χώρες η πώλησή της απαγορεύεται (παρότι η κατοχή και η χρήση της μπορεί να είναι νόμιμες). Η μελατονίνη αμέσου απελευθερώσεως είναι ευρύτατα διαθέσιμη στο διαδίκτυο ως «συμπλήρωμα διατροφής».

Η ορμόνη χορηγείται από το στόμα (σε κάψουλες, ταμπλέτες ή υγρό) ή με διαδερμικά αυτοκόλλητα.

Η χρήση μελατονίνης που εξάγεται από ζωικό ιστό επιφύσεως μπορεί να εκθέσει στον κίνδυνο της μολύνσεως από γενετικό υλικό ιών, ενώ η χημικώς παρασκευαζόμενη μελατονίνη είναι ακίνδυνη ως προς αυτό[4][109].

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μελατονίνη ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στα ζώα, σε σχέση με τον μηχανισμό με τον οποίο κάποια αμφίβια και ερπετά αλλάζουν το χρώμα του δέρματός τους[110][111]. Το 1917 οι Carey Pratt McCord και Floyd P. Allen είχαν ανακαλύψει ότι παρασκευάσματα από την επίφυση αγελάδων καθιστούσαν ανοικτόχρωμο το δέρμα γυρίνων συστέλλοντας τα σκούρα μελανοφόρα κύτταρα της επιδερμίδας τους[112][113]. Το 1958 ο καθηγητής της δερματολογίας Ααρών Μπ. Λέρνερ (1920-2007) και συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, με την ελπίδα ότι μια ουσία από την επίφυση μπορεί να ήταν χρήσιμη στη θεραπεία δερματικών ασθενειών, απομόνωσαν την ορμόνη από την επίφυση βοοειδών και την ονόμασαν «μελατονίνη»[114]. Το 1975 οι Lynch κ.ά. δημοσίευσαν[115] την απόδειξη ότι η παραγωγή της μελατονίνης ακολουθεί ένα κιρκάδιο ρυθμό στην έκκρισή της από την ανθρώπινη επίφυση. Η ανακάλυψη της αντιοξειδωτικής δράσεως της μελατονίνης έγινε το 1993.[116] Το πρώτο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τη χρήση της ως βοήθημα για τον ύπνο δόθηκε στον Richard Wurtman του MIT το 1995. Τη δεκαετία εκείνη η ορμόνη έλαβε μεγάλη δημοσιότητα ως δυνητική θεραπεία για πολλές παθήσεις[117]. Το The New England Journal of Medicine συνόψισε σε ένα σημείωμα της συντάξεως το 2000: «Η υπερβολή και οι ισχυρισμοί για τις χαρακτηριζόμενες ως θαυματουργικές δυνάμεις της μελατονίνης πριν από αρκετά χρόνια ήταν μία πολύ κακή υπηρεσία σε ένα επιστημονικό πεδίο με πραγματική σημασία για την ανθρώπινη υγεία. Με τις πρόσφατες, προσεκτικές και ακριβείς παρατηρήσεις σε τυφλούς, αποκαλύπτεται το αληθινό δυναμικό της μελατονίνης και ξεκαθαρίζει η σημασία του χρονισμού της θεραπείας. Η «εικοσιτετράωρη κοινωνία» μας, με τις χαοτικές ενδείξεις που δίνει για τον χρόνο στους οργανισμούς μας και την έλλειψη φυσικού φωτός, μπορεί ακόμα να αποκομίσει ουσιαστικά οφέλη.»[118]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Melatonin». Sleepdex. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2011. 
  2. ↑ Caniato R, Filippini R, Piovan A, Puricelli L, Borsarini A, Cappelletti EM (2003). «Melatonin in plants». Adv. Exp. Med. Biol.. Advances in Experimental Medicine and Biology 527: 593–7. doi:10.1007/978-1-4615-0135-0_68. ISBN 978-0-306-47755-3. PMID 15206778. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Paredes SD, Korkmaz A, Manchester LC, Tan DX, Reiter RJ (2009). «Phytomelatonin: a review». J. Exp. Bot. 60 (1): 57–69. doi:10.1093/jxb/ern284. PMID 19033551. https://archive.org/details/sim_journal-of-experimental-botany_2009_60_1/page/57. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Altun A, Ugur-Altun B (Μάιος 2007). «Melatonin: therapeutic and clinical utilization». Int. J. Clin. Pract. 61 (5): 835–45. doi:10.1111/j.1742-1241.2006.01191.x. PMID 17298593. 
  5. ↑ Boutin JA, Audinot V, Ferry G, Delagrange P (Αύγουστος 2005). «Molecular tools to study melatonin pathways and actions». Trends Pharmacol. Sci. 26 (8): 412–9. doi:10.1016/j.tips.2005.06.006. PMID 15992934. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Hardeland R (Ιούλιος 2005). «Antioxidative protection by melatonin: multiplicity of mechanisms from radical detoxification to radical avoidance». Endocrine 27 (2): 119–30. doi:10.1385/ENDO:27:2:119. PMID 16217125. 
  7. ↑ Reiter RJ, Acuña-Castroviejo D, Tan DX, Burkhardt S (Ιούνιος 2001). «Free radical-mediated molecular damage. Mechanisms for the protective actions of melatonin in the central nervous system». Ann. N. Y. Acad. Sci. 939: 200–15. doi:10.1111/j.1749-6632.2001.tb03627.x. PMID 11462772. 
  8. ↑ Ratzburg C. «Melatonin: The Myths and Facts». Vanderbilt University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2007. 
  9. ↑ Lemoine P, Zisapel N (2012). «Prolonged-release formulation of melatonin (Circadin) for the treatment of insomnia». Expert Opin Pharmacother 13 (6): 895–905. doi:10.1517/14656566.2012.667076. PMID 22429105. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Lyseng-Williamson KA (2012). «Melatonin prolonged release: in the treatment of insomnia in patients aged ≥55 years». Drugs Aging 29 (11): 911–23. doi:10.1007/s40266-012-0018-z. PMID 23044640. 
  11. ↑ Iriti M, Faoro F (2009). «Bioactivity of grape chemicals for human health». Nat Prod Commun 4 (5): 611–34. PMID 19445314. 
  12. ↑ Tan DX, Hardeland R, Manchester LC, Paredes SD, Korkmaz A, Sainz RM, Mayo JC, Fuentes-Broto L, Reiter RJ (August 2010). «The changing biological roles of melatonin during evolution: from an antioxidant to signals of darkness, sexual selection and fitness». Biol Rev Camb Philos Soc 85 (3): 607–23. doi:10.1111/j.1469-185X.2009.00118.x. PMID 20039865. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Arnao MB, Hernández-Ruiz J (Μάιος 2006). «The physiological function of melatonin in plants». Plant Signal Behav 1 (3): 89–95. doi:10.4161/psb.1.3.2640. PMID 19521488. 
  14. ↑ Burkhardt S, Tan DX, Manchester LC, Hardeland R, Reiter RJ (Οκτώβριος 2001). «Detection and quantification of the antioxidant melatonin in Montmorency and Balaton tart cherries (Prunus cerasus)». J. Agric. Food Chem. 49 (10): 4898–902. doi:10.1021/jf010321. PMID 11600041. 
  15. ↑ Lamont KT, Somers S, Lacerda L, Opie LH, Lecour S (May 2011). «Is red wine a SAFE sip away from cardioprotection? Mechanisms involved in resveratrol- and melatonin-induced cardioprotection». J. Pineal Res. 50 (4): 374–80. doi:10.1111/j.1600-079X.2010.00853.x. PMID 21342247. 
  16. ↑ Hattori A, Migitaka H, Iigo M, Itoh M, Yamamoto K, Ohtani-Kaneko R, Hara M, Suzuki T, Reiter RJ (Μάρτιος 1995). «Identification of melatonin in plants and its effects on plasma melatonin levels and binding to melatonin receptors in vertebrates». Biochem. Mol. Biol. Int. 35 (3): 627–34. PMID 7773197. 
  17. ↑ Sae-Teaw M, Johns J, Johns NP, Subongkot S (Οκτώβριος 2012). «Serum melatonin levels and antioxidant capacities after consumption of pineapple, orange, or banana by healthy male volunteers». J. Pineal Res. 55 (1): 58–64. doi:10.1111/jpi.12025. PMID 23137025. 
  18. ↑ Lincoln GA, Andersson H, Loudon A (Οκτώβριος 2003). «Clock genes in calendar cells as the basis of annual timekeeping in mammals – a unifying hypothesis». J. Endocrinol. 179 (1): 1–13. doi:10.1677/joe.0.1790001. PMID 14529560. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Maestroni GJ (Μάρτιος 2001). «The immunotherapeutic potential of melatonin». Expert Opin Investig Drugs 10 (3): 467–76. doi:10.1517/13543784.10.3.467. PMID 11227046. 
  20. ↑ Conti A, Conconi S, Hertens E, Skwarlo-Sonta K, Markowska M, Maestroni JM (Μάιος 2000). «Evidence for melatonin synthesis in mouse and human bone marrow cells». J. Pineal Res. 28 (4): 193–202. doi:10.1034/j.1600-079X.2000.280401.x. PMID 10831154. 
  21. ↑ Nayak SK, Jegla T, Panda S (Ιανουάριος 2007). «Role of a novel photopigment, melanopsin, in behavioral adaptation to light». Cell. Mol. Life Sci. 64 (2): 144–54. doi:10.1007/s00018-006-5581-1. PMID 17160354. https://archive.org/details/sim_cellular-and-molecular-life-sciences_2007-01_64_2/page/144. 
  22. ↑ Roberts JE (2005). «Update on the positive effects of light in humans». Photochem. Photobiol. 81 (3): 490–2. doi:10.1562/2004-12-02-IR-391. PMID 15656701. 
  23. ↑ Richardson GS (2005). «The human circadian system in normal and disordered sleep». J Clin Psychiatry 66 Suppl 9: 3–9; quiz 42–3. PMID 16336035. 
  24. ↑ Ardura J, Gutierrez R, Andres J, Agapito T (2003). «Emergence and evolution of the circadian rhythm of melatonin in children». Horm. Res. 59 (2): 66–72. doi:10.1159/000068571. PMID 12589109. 
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Buscemi N, Vandermeer B, Pandya R, Hooton N, Tjosvold L, Hartling L, Baker G, Vohra S, Klassen T (Νοέμβριος 2004). «Melatonin for treatment of sleep disorders». Evidence Report/Technology Assessment (Summary) (108): 1–7. PMID 15635761. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK37431/. 
  26. ↑ Sack RL, Lewy AJ, Erb DL, Vollmer WM, Singer CM (1986). «Human melatonin production decreases with age». J. Pineal Res. 3 (4): 379–88. doi:10.1111/j.1600-079X.1986.tb00760.x. PMID 3783419. 
  27. ↑ Gavin ML, Scaivina MT (2009). «Why Aren't Teens Getting Enough Sleep?». How Much Sleep Do I Need?. 
  28. ↑ Cornell University, Light source spectra
  29. ↑ Kayumov L, Casper RF, Hawa RJ, Perelman B, Chung SA, Sokalsky S, Shapiro CM (Μάιος 2005). «Blocking low-wavelength light prevents nocturnal melatonin suppression with no adverse effect on performance during simulated shift work». J. Clin. Endocrinol. Metab. 90 (5): 2755–61. doi:10.1210/jc.2004-2062. PMID 15713707. 
  30. ↑ Tan DX, Chen LD, Poeggeler B, Manchester LC, Reiter RJ (1993). «Melatonin: a potent, endogenous hydroxyl radical scavenger». Endocrine J. 1: 57–60. https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxkdW54aWFudGFufGd4OjVkMjA5NGZkMzFmYjRkOTU. 
  31. ↑ 31,0 31,1 Poeggeler B, Saarela S, Reiter RJ, Tan DX, Chen LD, Manchester LC, Barlow-Walden LR (Νοέμβριος 1994). «Melatonin – a highly potent endogenous radical scavenger and electron donor: new aspects of the oxidation chemistry of this indole accessed in vitro». Ann. N. Y. Acad. Sci. 738: 419–20. doi:10.1111/j.1749-6632.1994.tb21831.x. PMID 7832450. Bibcode: 1994NYASA.738..419P. https://archive.org/details/sim_annals-of-the-new-york-academy-of-sciences_1994_738/page/419. 
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Tan DX, Manchester LC, Terron MP, Flores LJ, Reiter RJ (Ιανουάριος 2007). «One molecule, many derivatives: a never-ending interaction of melatonin with reactive oxygen and nitrogen species?». J. Pineal Res. 42 (1): 28–42. doi:10.1111/j.1600-079X.2006.00407.x. PMID 17198536. 
  33. ↑ 33,0 33,1 Pohanka M (2011). «Alzheimer´s disease and related neurodegenerative disorders: implication and counteracting of melatonin». Journal of Applied Biomedicine 9 (4): 185–196. doi:10.2478/v10136-011-0003-6. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-06-03. https://web.archive.org/web/20130603121859/http://www.zsf.jcu.cz/jab/9_4/pohanka.pdf/. Ανακτήθηκε στις 2014-10-01. 
  34. ↑ Reiter RJ, Manchester LC, Tan DX (September 2010). «Neurotoxins: free radical mechanisms and melatonin protection». Curr Neuropharmacol 8 (3): 194–210. doi:10.2174/157015910792246236. PMID 21358970. 
  35. ↑ Pieri C, Marra M, Moroni F, Recchioni R, Marcheselli F (1994). «Melatonin: a peroxyl radical scavenger more effective than vitamin E». Life Sci. 55 (15): PL271–6. doi:10.1016/0024-3205(94)00666-0. PMID 7934611. 
  36. ↑ Lowes DA, Webster NR, Murphy MP, Galley HF (Μάρτιος 2013). «Antioxidants that protect mitochondria reduce interleukin-6 and oxidative stress, improve mitochondrial function, and reduce biochemical markers of organ dysfunction in a rat model of acute sepsis». Br J Anaesth 110 (3): 472–80. doi:10.1093/bja/aes577. PMID 23381720. 
  37. ↑ Arushanian EB, Beĭer EV (2002). «[Immunotropic properties of pineal melatonin]» (στα Russian). Eksp Klin Farmakol 65 (5): 73–80. PMID 12596522. 
  38. ↑ Pohanka, M (2013). «Impact of melatonin on immunity: a review». Central European Journal of Medicine 8 (4): 369–376. doi:10.2478/s11536-013-0177-2. http://link.springer.com/article/10.2478%2Fs11536-013-0177-2. 
  39. ↑ Carrillo-Vico A, Reiter RJ, Lardone PJ, Herrera JL, Fernández-Montesinos R, Guerrero JM, Pozo D (Μάιος 2006). «The modulatory role of melatonin on immune responsiveness». Curr Opin Investig Drugs 7 (5): 423–31. PMID 16729718. 
  40. ↑ Maestroni GJ (1999). «Therapeutic potential of melatonin in immunodeficiency states, viral diseases, and cancer». Adv. Exp. Med. Biol.. Advances in Experimental Medicine and Biology 467: 217–26. doi:10.1007/978-1-4615-4709-9_28. ISBN 978-1-4613-7133-5. PMID 10721059. 
  41. ↑ Cutolo M, Maestroni GJ (Αύγουστος 2005). «The melatonin-cytokine connection in rheumatoid arthritis». Ann. Rheum. Dis. 64 (8): 1109–11. doi:10.1136/ard.2005.038588. PMID 16014678. 
  42. ↑ Lewis, Alan (1999). Melatonin and the Biological Clock. McGraw-Hill. σελ. 23. ISBN 0-87983-734-9. 
  43. ↑ Braam W, Smits MG, Didden R, Korzilius H, Van Geijlswijk IM, Curfs LM (Μάιος 2009). «Exogenous melatonin for sleep problems in individuals with intellectual disability: a meta-analysis». Dev Med Child Neurol 51 (5): 340–9. doi:10.1111/j.1469-8749.2008.03244.x. PMID 19379289. https://archive.org/details/sim_developmental-medicine-and-child-neurology_2009-05_51_5/page/340. 
  44. ↑ Sharma M, Palacios-Bois J, Schwartz G, Iskandar H, Thakur M, Quirion R, Nair NP (Φεβρουάριος 1989). «Circadian rhythms of melatonin and cortisol in aging». Biological Psychiatry 25 (3): 305–319. doi:10.1016/0006-3223(89)90178-9. PMID 2914154. 
  45. ↑ Brown GM, Young SN, Gauthier S, Tsui H, Grota LJ (Σεπτεμβρίου 1979). «Melatonin in human cerebrospinal fluid in daytime: its origin and variation with age». Life Science 25 (11): 929–936. doi:10.1016/0024-3205(79)90498-3. PMID 513940. 
  46. ↑ Touitou Y (Ιούλιος 2001). «Human aging and melatonin». Exp. Gerontol. 36 (7): 1083–1100. doi:10.1016/S0531-5565(01)00120-6. PMID 11404053. https://archive.org/details/sim_experimental-gerontology_2001-07_36_7/page/1083. 
  47. ↑ Ehrlich SD (20 Ιανουαρίου 2012). «Melatonin». University of Maryland Medical Center. 
  48. ↑ Sharman EH, Sharman KG, Ge YW, Lahiri DK, Bondy SC (Απρίλιος 2004). «Age-related changes in murine CNS mRNA gene expression are modulated by dietary melatonin». J. Pineal Res. 36 (3): 165–70. doi:10.1046/j.1600-079X.2003.00112.x. PMID 15009506. 
  49. ↑ Acuña-Castroviejo D, Martín M, Macías M, Escames G, León J, Khaldy H, Reiter RJ (Μάρτιος 2001). «Melatonin, mitochondria, and cellular bioenergetics». J. Pineal Res. 30 (2): 65–74. doi:10.1034/j.1600-079X.2001.300201.x. PMID 11270481. Lay summary – Science Daily. 
  50. ↑ Peschke E, Mühlbauer E (Οκτώβριος 2010). «New evidence for a role of melatonin in glucose regulation». Best Pract. Res. Clin. Endocrinol. Metab. 24 (5): 829–41. doi:10.1016/j.beem.2010.09.001. PMID 21112029. 
  51. ↑ McMullan CJ, Schernhammer ES, Rimm EB, Hu FB, Forman JP (April 2013). «Melatonin secretion and the incidence of type 2 diabetes». JAMA 309 (13): 1388–96. doi:10.1001/jama.2013.2710. PMID 23549584. Lay summary – ScienceDaily. 
  52. ↑ 52,0 52,1 Bendz LM, Scates AC (Ιανουάριος 2010). «Melatonin treatment for insomnia in pediatric patients with attention-deficit/hyperactivity disorder». Ann Pharmacother 44 (1): 185–91. doi:10.1345/aph.1M365. PMID 20028959. https://archive.org/details/sim_annals-of-pharmacotherapy_2010-01_44_1/page/185. 
  53. ↑ Kandil TS, Mousa AA, El-Gendy AA, Abbas AM (Ιανουάριος 2010). «The potential therapeutic effect of melatonin in Gastro-Esophageal Reflux Disease». BMC Gastroenterol 10: 7. doi:10.1186/1471-230X-10-7. PMID 20082715. 
  54. ↑ 54,0 54,1 «Melatonin (N-acetyl-5-methoxytryptamine): Evidence». Drugs and Supplements. MayoClinic.com. 1 Σεπτεμβρίου 2012. 
  55. ↑ Srinivasan V, Pandi-Perumal SR, Trahkt I, Spence DW, Poeggeler B, Hardeland R, Cardinali DP (2009). «Melatonin and melatonergic drugs on sleep: possible mechanisms of action». Int. J. Neurosci. 119 (6): 821–46. doi:10.1080/00207450802328607. PMID 19326288. 
  56. ↑ Cassone VM (Νοέμβριος 1990). «Effects of melatonin on vertebrate circadian systems». Trends Neurosci. 13 (11): 457–64. doi:10.1016/0166-2236(90)90099-V. PMID 1701579. 
  57. ↑ Sircar R (Φεβρουάριος 2000). «Effect of melatonin on cocaine-induced behavioral sensitization». Brain Res. 857 (1–2): 295–9. doi:10.1016/S0006-8993(99)02460-9. PMID 10700581. 
  58. ↑ Uz T, Akhisaroglu M, Ahmed R, Manev Η (Δεκέμβριος 2003). «The pineal gland is critical for circadian Period1 expression in the striatum and for circadian cocaine sensitization in mice». Neuropsychopharmacology 28 (12): 2117–23. doi:10.1038/sj.npp.1300254. PMID 12865893. 
  59. ↑ Shamir E, Laudon M, Barak Y, Anis Y, Rotenberg V, Elizur A, Zisapel N (2000). «Melatonin improves sleep quality of patients with chronic schizophrenia». J Clin Psychiatry 61 (5): 373–7. PMID 10847313. 
  60. ↑ Dolberg OT, Hirschmann S, Grunhaus L (Αύγουστος 1998). «Melatonin for the treatment of sleep disturbances in major depressive disorder». Am J Psychiatry 155 (8): 1119–21. PMID 9699707. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-09-07. https://web.archive.org/web/20140907171241/http://ajp.psychiatryonline.org/article.aspx?articleid=172965. Ανακτήθηκε στις 2014-10-01. 
  61. ↑ Dalton EJ, Rotondi D, Levitan RD, Kennedy SH, Brown GM (2000). «Use of slow-release melatonin in treatment-resistant depression». J Psychiatry Neurosci 25 (1): 48–52. PMID 10721684. 
  62. ↑ Grossman E, Laudon M, Zisapel N (2011). «Effect of melatonin on nocturnal blood pressure: meta-analysis of randomized controlled trials». Vasc Health Risk Manag 7: 577–84. doi:10.2147/VHRM.S24603. PMID 21966222. 
  63. ↑ Mundey K, Benloucif S, Harsanyi K, Dubocovich ML, Zee PC (Οκτώβριος 2005). «Phase-dependent treatment of delayed sleep phase syndrome with melatonin». Sleep 28 (10): 1271–8. PMID 16295212. 
  64. ↑ Larson J, Jessen RE, Uz T, Arslan AD, Kurtuncu M, Imbesi M, Manev Η (Ιανουάριος 2006). «Impaired hippocampal long-term potentiation in melatonin MT2 receptor-deficient mice». Neurosci. Lett. 393 (1): 23–6. doi:10.1016/j.neulet.2005.09.040. PMID 16203090. 
  65. ↑ Pappolla MA, Sos M, Omar RA, Bick RJ, Hickson-Bick DL, Reiter RJ, Efthimiopoulos S, Robakis NK (Μάρτιος 1997). «Melatonin prevents death of neuroblastoma cells exposed to the Alzheimer amyloid peptide». J. Neurosci. 17 (5): 1683–90. PMID 9030627. 
  66. ↑ Pappolla M, Bozner P, Soto C, Shao H, Robakis NK, Zagorski M, Frangione B, Ghiso J (Μάρτιος 1998). «Inhibition of Alzheimer beta-fibrillogenesis by melatonin». J. Biol. Chem. 273 (13): 7185–8. doi:10.1074/jbc.273.13.7185. PMID 9516407. 
  67. ↑ Volicer L, Harper DG, Manning BC, Goldstein R, Satlin A (Μάιος 2001). «Sundowning and circadian rhythms in Alzheimer's disease». Am J Psychiatry 158 (5): 704–11. doi:10.1176/appi.ajp.158.5.704. PMID 11329390. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-psychiatry_2001-05_158_5/page/704. 
  68. ↑ Al-Aama T, Brymer C, Gutmanis I, Woolmore-Goodwin SM, Esbaugh J, Dasgupta M (Ιούλιος 2011). «Melatonin decreases delirium in elderly patients: a randomized, placebo-controlled trial». Int J Geriatr Psychiatry 26 (7): 687–94. doi:10.1002/gps.2582. PMID 20845391. 
  69. ↑ Tjon Pian Gi CV, Broeren JP, Starreveld JS, Versteegh FG (Ιούλιος 2003). «Melatonin for treatment of sleeping disorders in children with attention deficit/hyperactivity disorder: a preliminary open label study». Eur. J. Pediatr. 162 (7–8): 554–5. doi:10.1007/s00431-003-1207-x. PMID 12783318. 
  70. ↑ Dodick DW, Capobianco DJ (Φεβρουάριος 2001). «Treatment and management of cluster headache». Curr Pain Headache Rep 5 (1): 83–91. doi:10.1007/s11916-001-0015-0. PMID 11252143. 
  71. ↑ Gagnier JJ (Αύγουστος 2001). «The therapeutic potential of melatonin in migraines and other headache types». Altern Med Rev 6 (4): 383–9. PMID 11578254. 
  72. ↑ «Properly Timed Light, Melatonin Lift Winter Depression By Syncing Rhythms». National Institute of Mental Health. 1 Μαΐου 2006. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2011. 
  73. ↑ Bhattacharjee Y (Σεπτέμβριος 2007). «Psychiatric research. Is internal timing key to mental health?». Science 317 (5844): 1488–90. doi:10.1126/science.317.5844.1488. PMID 17872420. 
  74. ↑ Mills E, Wu P, Seely D, Guyatt G (Νοέμβριος 2005). «Melatonin in the treatment of cancer: a systematic review of randomized controlled trials and meta-analysis». J. Pineal Res. 39 (4): 360–6. doi:10.1111/j.1600-079X.2005.00258.x. PMID 16207291. 
  75. ↑ National Cancer Institute (Μαΐου 2013). «Topics in complementary and alternative therapies (PDQ)». National Cancer Institute, National Institutes of Health. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2013. 
  76. ↑ 76,0 76,1 Koppisetti S, Jenigiri B, Terron MP, Tengattini S, Tamura H, Flores LJ, Tan DX, Reiter RJ (Οκτώβριος 2008). «Reactive oxygen species and the hypomotility of the gall bladder as targets for the treatment of gallstones with melatonin: a review». Dig. Dis. Sci. 53 (10): 2592–603. doi:10.1007/s10620-007-0195-5. PMID 18338264. https://archive.org/details/sim_digestive-diseases-and-sciences_2008-10_53_10/page/2592. 
  77. ↑ Tan D, Manchester LC, Reiter RJ, Qi W, Hanes MA, Farley NJ (Οκτώβριος 1999). «High physiological levels of melatonin in the bile of mammals». Life Sci. 65 (23): 2523–9. doi:10.1016/S0024-3205(99)00519-6. PMID 10622237. 
  78. ↑ Weishaupt JH, Bartels C, Pölking E, Dietrich J, Rohde G, Poeggeler B, Mertens N, Sperling S, Bohn M, Hüther G, Schneider A, Bach A, Sirén AL, Hardeland R, Bähr M, Nave KA, Ehrenreich Η (Νοέμβριος 2006). «Reduced oxidative damage in ALS by high-dose enteral melatonin treatment». J. Pineal Res. 41 (4): 313–23. doi:10.1111/j.1600-079X.2006.00377.x. PMID 17014688. 
  79. ↑ Wolden-Hanson T, Mitton DR, McCants RL, Yellon SM, Wilkinson CW, Matsumoto AM, Rasmussen DD (Φεβρουάριος 2000). «Daily melatonin administration to middle-aged male rats suppresses body weight, intraabdominal adiposity, and plasma leptin and insulin independent of food intake and total body fat». Endocrinology 141 (2): 487–97. doi:10.1210/en.141.2.487. PMID 10650927. 
  80. ↑ Tan DX, Manchester LC, Fuentes-Broto L, Paredes SD, Reiter RJ (Μάρτιος 2011). «Significance and application of melatonin in the regulation of brown adipose tissue metabolism: relation to human obesity». Obes Rev 12 (3): 167–88. doi:10.1111/j.1467-789X.2010.00756.x. PMID 20557470. 
  81. ↑ Nedergaard J, Bengtsson T, Cannon B (Αύγουστος 2007). «Unexpected evidence for active brown adipose tissue in adult humans». Am J Physiol Endocrinol Metab. 293 (2): E444–E452. doi:10.1152/ajpendo.00691.2006. PMID 17473055. 
  82. ↑ Meltz ML, Reiter RJ, Herman TS, Kumar KS (Μάρτιος 1999). «Melatonin and protection from whole-body irradiation: survival studies in mice». Mutat. Res. 425 (1): 21–7. doi:10.1016/S0027-5107(98)00246-2. PMID 10082913. 
  83. ↑ Reiter RJ, Herman TS, Meltz ML (Δεκέμβριος 1996). «Melatonin and radioprotection from genetic damage: in vivo/in vitro studies with human volunteers». Mutat. Res. 371 (3–4): 221–8. doi:10.1016/S0165-1218(96)90110-X. PMID 9008723. 
  84. ↑ Reiter RJ, Herman TS, Meltz ML (Φεβρουάριος 1998). «Melatonin reduces gamma radiation-induced primary DNA damage in human blood lymphocytes». Mutat. Res. 397 (2): 203–8. doi:10.1016/S0027-5107(97)00211-X. PMID 9541644. 
  85. ↑ Topkan E, Tufan H, Yavuz AA, Bacanli D, Onal C, Kosdak S, Yavuz MN (Οκτώβριος 2008). «Comparison of the protective effects of melatonin and amifostine on radiation-induced epiphyseal injury». Int. J. Radiat. Biol. 84 (10): 796–802. doi:10.1080/09553000802389678. PMID 18979313. 
  86. ↑ Shirazi A, Ghobadi G, Ghazi-Khansari M (Ιούλιος 2007). «A radiobiological review on melatonin: a novel radioprotector». J. Radiat. Res. 48 (4): 263–72. doi:10.1269/jrr.06070. PMID 17641465. 
  87. ↑ Hurtuk A, Dome C, Holloman CH, Wolfe K, Welling DB, Dodson EE, Jacob A (Ιούλιος 2011). «Melatonin: can it stop the ringing?». Ann. Otol. Rhinol. Laryngol. 120 (7): 433–40. PMID 21859051. https://archive.org/details/sim_annals-of-otology-rhinology-laryngology_2011-07_120_7/page/433. 
  88. ↑ Megwalu UC, Finnell JE, Piccirillo JF (Φεβρουάριος 2006). «The effects of melatonin on tinnitus and sleep». Otolaryngol Head Neck Surg 134 (2): 210–3. doi:10.1016/j.otohns.2005.10.007. PMID 16455366. https://archive.org/details/sim_otolaryngology-head-and-neck-surgery_2006-02_134_2/page/n57. 
  89. ↑ Rosenberg SI, Silverstein H, Rowan PT, Olds MJ (Μάρτιος 1998). «Effect of melatonin on tinnitus». Laryngoscope 108 (3): 305–10. doi:10.1097/00005537-199803000-00001. PMID 9504599. https://archive.org/details/sim_laryngoscope_1998-03_108_3/page/305. 
  90. ↑ Pirodda A, Raimondi MC, Ferri GG (Αύγουστος 2010). «Exploring the reasons why melatonin can improve tinnitus». Med. Hypotheses 75 (2): 190–1. doi:10.1016/j.mehy.2010.02.018. PMID 20207491. 
  91. ↑ Kunz D, Bes F (Μάρτιος 2001). «Exogenous melatonin in periodic limb movement disorder: an open clinical trial and a hypothesis». Sleep 24 (2): 183–7. PMID 11247054. 
  92. ↑ Basu PP, Pacana T, Shah N, Hampole H, Krishnaswamy N, Rayapudi K (2010). «Role of melatonin in colonic motility in irritable bowel syndrome – Constipation MIMI-C-a double blinded randomized placebocontrol clinical trial». Neurogastroenterology & Motility 22: 23–90. doi:10.1111/j.1365-2982.2010.01549.x. 
  93. ↑ Bellipanni G, DI Marzo F, Blasi F, Di Marzo A (Δεκέμβριος 2005). «Effects of melatonin in perimenopausal and menopausal women: our personal experience». Ann. N. Y. Acad. Sci. 1057: 393–402. doi:10.1196/annals.1356.030. PMID 16399909. Bibcode: 2005NYASA1057..393B. 
  94. ↑ Terzolo M, Revelli A, Guidetti D, Piovesan A, Cassoni P, Paccotti P, Angeli A, Massobrio M (Αύγουστος 1993). «Evening administration of melatonin enhances the pulsatile secretion of prolactin but not of LH and TSH in normally cycling women». Clin. Endocrinol. (Oxf) 39 (2): 185–91. doi:10.1111/j.1365-2265.1993.tb01772.x. PMID 8370131. https://archive.org/details/sim_clinical-endocrinology_1993-08_39_2/page/185. 
  95. ↑ 95,0 95,1 95,2 Buscemi N; Vandermeer B; Hooton N; Pandya R; Tjosvold L; Hartling L; Vohra S; Klassen TP και άλλοι. (Φεβρουάριος 2006). «Efficacy and safety of exogenous melatonin for secondary sleep disorders and sleep disorders accompanying sleep restriction: meta-analysis». BMJ 332 (7538): 385–393. doi:10.1136/bmj.38731.532766.F6. PMID 16473858. 
  96. ↑ Brent Bauer, M.D. «Melatonin side effects: What are the risks?». Mayo Clinic. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2011. 
  97. ↑ Zhdanova IV; Wurtman RJ; Regan MM; Taylor JA; Shi JP; Leclair OU (Οκτώβριος 2001). «Melatonin treatment for age-related insomnia». J. Clin. Endocrinol. Metab. 86 (10): 4727–4730. doi:10.1210/jc.86.10.4727. PMID 11600532. 
  98. ↑ Morera AL; Henry M; Μ de La Varga (2001). «Seguridad en el uso de la melatonina [Safety in melatonin use]» (στα es). Actas Esp Psiquiatr 29 (5): 334–337. PMID 11602091. 
  99. ↑ Terry PD; Villinger F; Bubenik GA; Sitaraman SV (Ιανουάριος 2009). «Melatonin and ulcerative colitis: evidence, biological mechanisms, and future research». Inflamm. Bowel Dis. 15 (1): 134–140. doi:10.1002/ibd.20527. PMID 18626968. 
  100. ↑ Ray CA (2003). «Melatonin attenuates the sympathetic nerve responses to orthostatic stress in humans». The Journal of Physiology 551 (3): 1043–1048. doi:10.1113/jphysiol.2003.043182. PMID 12869610. Lay summary – ScienceDaily (16 Σεπτεμβρίου 2003). 
  101. ↑ Juszczak M; Michalska M (2006). «Wpływ melatoniny na syntezę i wydzielanie prolaktyny, hormonu luteinizującego (LH) i folikulotropowego (FSH) [The effect of melatonin on prolactin, luteinizing hormone (LH), and follicle-stimulating hormone (FSH) synthesis and secretion]» (στα pl). Postepy Hig Med Dosw (Online) 60: 431–438. PMID 16921343. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-11-02. https://web.archive.org/web/20141102054834/http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=453297. Ανακτήθηκε στις 2014-10-01. 
  102. ↑ Srinivasan V; Spence WD; Pandi-Perumal SR; Zakharia R; Bhatnagar KP; Brzezinski A (Δεκέμβριος 2009). «Melatonin and human reproduction: shedding light on the darkness hormone». Gynecol. Endocrinol. 25 (12): 779–785. doi:10.3109/09513590903159649. PMID 19905996. 
  103. ↑ Cohen M· ΑΜ van Heusden· Verdonk HER· Wijnhamer P (1993). «Melatonin/Norethisterone contraception». Στο: Touitou Y· Arendt J· Pevet P. Melatonin and the Pineal Gland – From Basic Science to Clinical Application. Amsterdam: Elsevier. σελίδες 339–345. ISBN 978-0-444-89583-7. 
  104. ↑ Wiechmann AF; Chignell CF; Roberts JE (Φεβρουάριος 2008). «Influence of dietary melatonin on photoreceptor survival in the rat retina: an ocular toxicity study». Exp. Eye Res. 86 (2): 241–250. doi:10.1016/j.exer.2007.10.015. PMID 18078931. 
  105. ↑ Anisimov VN; Zavarzina NY; Zabezhinski MA; Popovich IG; Zimina OA; Shtylick AV; Arutjunyan AV; Oparina TI και άλλοι. (Ιούλιος 2001). «Melatonin increases both life span and tumor incidence in female CBA mice». J. Gerontol. A Biol. Sci. Med. Sci. 56 (7): B311–23. doi:10.1093/gerona/56.7.B311. PMID 11445596. 
  106. ↑ Rodriguez RR (13 Ιανουαρίου 2010). «Warning Letter». Inspections, Compliance, Enforcement, and Criminal Investigations. U.S. Food and Drug Administration. 
  107. ↑ Schernhammer E; Chen Η; Ritz B (Μάιος 2006). «Circulating melatonin levels: possible link between Parkinson's disease and cancer risk?». Cancer Causes Control. 17 (4): 577–582. doi:10.1007/s10552-005-9002-9. PMID 16596313. 
  108. ↑ Meng T; Zheng ZH; Liu TT; Lin L (Μάιος 2012). «Contralateral retinal dopamine decrease and melatonin increase in progression of hemiparkinsonium rat». Neurochem Res. 37 (5): 1050–1056. doi:10.1007/s11064-012-0706-4. PMID 22252727. 
  109. ↑ «Melatonin». Drugs.com. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2011. 
  110. ↑ Filadelfi AM; Castrucci AM (Μάιος 1996). «Comparative aspects of the pineal/melatonin system of poikilothermic vertebrates». J. Pineal Res. 20 (4): 175–186. doi:10.1111/j.1600-079X.1996.tb00256.x. PMID 8836950. 
  111. ↑ Sugden D; Davidson K; Hough KA; Teh MT (Οκτώβριος 2004). «Melatonin, melatonin receptors and melanophores: a moving story». Pigment Cell Res. 17 (5): 454–560. doi:10.1111/j.1600-0749.2004.00185.x. PMID 15357831. 
  112. ↑ Coates PM· Blackman MR· Cragg GM· LevineM· Moss J· White JD (2005). Encyclopedia of dietary supplements. Νέα Υόρκη: Marcel Dekker. σελίδες 457–466. ISBN 0-8247-5504-9. 
  113. ↑ McCord CP; Allen FP (January 1917). «Evidences associating pineal gland function with alterations in pigmentation». J Exptl Zool 23 (1): 206–224. doi:10.1002/jez.1400230108. http://books.google.com/?id=OOM1AQAAMAAJ&pg=PA207. 
  114. ↑ Lerner AB; Case JD; Takahashi Y (Ιούλιος 1960). «Isolation of melatonin and 5-methoxyindole-3-acetic acid from bovine pineal glands». J. Biol. Chem. 235: 1992–1997. PMID 14415935. https://archive.org/details/sim_journal-of-biological-chemistry_1960-07_235_7/page/1992. 
  115. ↑ Lynch HJ; Wurtman RJ; Moskowitz MA; Archer MC; Ho MH (Ιανουάριος 1975). «Daily rhythm in human urinary melatonin». Science 187 (4172): 169–171. doi:10.1126/science.1167425. PMID 1167425. Bibcode: 1975Sci...187..169L. 
  116. ↑ Poeggeler B; Reiter RJ; Tan DX; Chen LD; Manchester LC (Μάιος 1993). «Melatonin, hydroxyl radical-mediated oxidative damage, and aging: a hypothesis». J. Pineal Res. 14 (4): 151–168. doi:10.1111/j.1600-079X.1993.tb00498.x. PMID 8102180. 
  117. ↑ Arendt J (Αύγουστος 2005). «Melatonin: characteristics, concerns, and prospects». J. Biol. Rhythms 20 (4): 291–303. doi:10.1177/0748730405277492. PMID 16077149. https://archive.org/details/sim_journal-of-biological-rhythms_2005-08_20_4/page/291. «Υπάρχει πολύ μικρή ένδειξη για βραχυπρόθεσμη τοξικότητα ή ανεπιθύμητα αποτελέσματα στους ανθρώπους. Η ασυνήθιστη «υπερβολή» των θαυματουργών ιδιοτήτων της μελατονίνης κατά το πρόσφατο παρελθόν δεν προσέφερε καλές υπηρεσίες στην αποδοχή των γνήσιων ωφελειών από τη λήψη της.». 
  118. ↑ Arendt J (Οκτώβριος 2000). «Melatonin, circadian rhythms, and sleep». N. Engl. J. Med. 343 (15): 1114–1116. doi:10.1056/NEJM200010123431510. PMID 11027748. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μελατονίνη&oldid=10737270"