Τριμούρτι

Γλυπτό το 10ου αιώνα όπου αναπαριστούνται οι 3 θεότητες του Τριμούρτι, οι Βισνού, Σίβα, και Βράχμα

Η ονομασία Τριμούρτι (ΔΦΑ: /trɪˈmʊərti/, Σανσκριτικά: त्रिमूर्तिः μτφ: τρείς μορφές) αναφέρεται στην έννοια του Ινδουισμού όπου τα κοσμολογικά φαινόμενα της δημιουργίας, συντήρησης, και καταστροφής, προσωποποιούνται με τις μορφές του δημιουργού Βράχμα, του διατηρητή Βισνού, και του καταστροφέα Σίβα.

Εξέλιξη

Κατά την Πουρανική περίοδο στην Ινδία υπήρξε μια άνοδος των μεταβεδικών θρησκειών που προκάλεσαν μια μετεξέλιξη του Ινδουισμού.

Η περίοδος αυτή δεν διέθετε ομοιογένεια, και συμπεριελάμβανε τον ορθόδοξο Βραχμανισμό με ίχνη από παλαιότερες Βεδικές παραδοσιακές δοξασίες, καθώς και ανεξάρτητα ρεύματα όπως τον Σαϊβισμό, Βαϊσναβισμό, και Σακτισμό. Ένα από τα σημαντικά χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου είναι η αρμονία των σχέσεων μεταξύ της ορθόδοξης πίστης και των ανεξαρτήτων ρευμάτων.

Υπάρχουν πολύ λίγα σημεία στην Ινδική λογοτεχνία όπου αναφέρεται το Τριμούρτι. Η ταυτοποίηση των Βράχμα, Βισνού και Σίβα ως διαφορετικές εκφάνσεις του ίδιου όντος δίνεται με έμφαση στο κείμενο της πουράνας, όπου ο Βράχμα λατρεύεται ως το σύνολο του Τριμούρτι.

• 
• 
• 

Ο τριαδικός αυτός χαρακτήρας της θεότητας, παρουσιάζει ομοιότητες με την τριαδικότητα που εμφανίζεται στον Χριστιανισμό ως η Αγία Τριάδα -υιός, άγιο πνεύμα, πατέρας-, ωστόσο η σημαντική διαφορά είναι πως στην περίπτωση του Ινδουισμού η λατρεία συνήθως περιορίζεται κάθε φορά σε μόνο μία από τις 3 υποστάσεις -ανάλογα με το για ποιο θρησκευτικό κίνημα του Ινδουισμού πρόκειται- αγνοώντας τις άλλες, σε αντίθεση με τον χριστιανισμό όπου λατρεύονται και τα τρία στοιχεία συλλογικά. Επίσης υπάρχουν αμφιβολίες για το κατά πόσο ο Βράχμα θεωρείται συλλογικά ως η υπέρτατη θεότητα σε σχέση με τον Βισνού και τον Σίβα. Έτσι η έννοια του Τριμούρτι είναι ευμετάβλητη ανάλογα με την περίπτωση, όπου η κάθε μορφή αποτελεί διαφορετική υπόσταση της μιας πραγματικής θεότητας.

Ινδουιστικές ερμηνείες

Σαουράμ

Η αίρεση των Σαουράμ λατρεύει τον Σουρύα ως την ανώτατη θεότητα και δεν αποδέχεται το Τριμούρτι καθώς πιστεύουν πως ο Σουρύα είναι ο μόνος θεός. Σε κάποιες παλαιότερες μορφές του Τριμούρτι εμφανιζόταν ο Σουρύα στη θέση του Βράχμα, ή ως τέταρτη θεότητα πάνω από τις άλλες 3 οι οποίες αναπαριστούσαν τις διαφορετικές υποστάσεις του. Έτσι ο Σουρύα ήταν ο Βράχμα το πρωί, ο Βισνού το απόγευμα, και ο Σίβα τη νύχτα. Ο Σουρύα ήταν επίσης μέλος του αρχικού Βεδικού Τριμούρτι όπου συμπεριλαμβάνονταν ο Άγκνι και ο Βάγιου.

Βαϊσναβισμός

Ο Βαϊσναβισμός δεν αποδέχεται σε γενικές γραμμές την έννοια του Τριμούρτι. Για παράδειγμα, θεωρείται πως μόνο ο Βισνού είναι ο ανώτατος θεός, και ο Σίβα είναι υποτακτικός του, ενώ επίσης ερμηνεύει τις πουράνες με διαφορετικό τρόπο, όπου οι Βαϊσναβιτικικές πουράνες σε σχέση με τις Σαϊβατικές είναι πλέον έγκυρες.

Ωστόσο μερικές άλλες σχολές του ρεύματος αυτού, δεν κάνουν διαχωρισμό μεταξύ του Βισνού και του Σίβα και τις θεωρούν ως μετουσιώσεις του ίδιου θεού, καθώς και λατρεύονται όλες οι κύριες θεότητες του ινδικού πάνθεον με την ίδια ευλάβεια.

Σαϊβισμός

Οι Σαϊβίτες θεωρούν πως ο Σίβα εκτελεί 5 λειτουργίες, την δημιουργία, διατήρηση, διάλυση, και απόκρυψη και φανέρωση της χάριτος. Αντίστοιχα, οι πρώτες 3 από αυτές τις λειτουργίες αντιστοιχούν στον Σίβα με τη μορφή του Βράχμα (δημιουργία), του Βισνού (διατήρηση), και του Ρούντρα (διάλυση). Η θεώρηση αυτή βρίσκεται σε αντίθεση με την πεποίθηση άλλων ρευμάτων πως ο Σίβα είναι ο θεός της καταστροφής. Για τους Σαϊβίτες ο Σίβα είναι ο μόνος θεός και αυτός που εκτελεί όλες τις ενέργειες, εκ των οποίων η καταστροφή δεν είναι παρά μόνο μία από αυτές. Έτσι και το ίδιο το Τριμούρτι δεν είναι παρά μια από τις πολλές εκφράσεις και ονομασίες του ίδιου του Σίβα.

Σμαρτισμός

Ο Σμαρτισμός είναι δόγμα του Ινδουισμού το οποίο δίνει έμφαση σε μια ομάδα 5 θεοτήτων παρά μόνο σε 1 θεότητα. Οι θεοί αυτοί είναι οι Γκανέσα, Βισνού, Σίβα, Ντέβι, και Σουρύα. Αργότερα προστέθηκε και ο Καρτικέγια σε αυτούς κάνοντας τις θεότητες συνολικά 6 στον αριθμό, οι οποίες λατρεύονται ισότιμα. Παράλληλα, υπάρχει και μια μονιστική αντίληψη βάσει της οποίας είναι δυνατό να επιλεγεί μια μόνο προτιμώμενη θεότητα για την τέλεση λατρείας, ενώ την ίδια στιγμή οι υπόλοιπες λατρεύονται ως διαφορετικές μορφές του πανταχού παρόντος Βράχμα.

Πηγές

• Basham, A. L. (1954). The Wonder That Was India: A Survey of the Culture of the Indian Sub-Continent Before The Coming of the Muslims. New York: Grove Press, Inc.,. 
• Courtright, Paul B. (1985). Lord of Obstacles, Lord of Beginnings. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-505742-2. 
• Flood, Gavin (1996). An Introduction to Hinduism. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-43878-0. 
• Flood, Gavin (Editor) (2003). The Blackwell Companion to Hinduism. Malden, MA: Blackwell Publishing Ltd. ISBN 1-4051-3251-5. 
• Grimes, John A. (1995). Ganapati: Song of the Self. SUNY Series in Religious Studies. Albany: State University of New York Press. ISBN 0-7914-2440-5. 
• Jansen, Eva Rudy (2003). The Book of Hindu Imagery. Havelte, Holland: Binkey Kok Publications BV. ISBN 90-74597-07-6.  Eighth printing; First published 1993.
• Radhakrishnan, Sarvepalli (Editorial Chairman) (1956). The Cultural Heritage of India. Calcutta: The Ramakrishna Mission Institute of Culture.  Second edition, four volumes, revised and enlarged, 1956 (volume IV).
• Winternitz, Maurice (1972). History of Indian Literature. New Delhi: Oriental Books Reprint Corporation.  Second revised reprint edition. Two volumes. First published 1927 by the University of Calcutta.
• Zimmer, Heinrich (1972). Myths and Symbols in Indian Art and Civilization. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-01778-6. 

Δείτε επίσης

• Αγία Τριάδα
• Τρίγκλαβ

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Το Τριμούρτι ή η ινδική τριάς». Αθηναις 4 (12): σελ. 90. 1879-01-01. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-06-01. https://web.archive.org/web/20200601004010/http://pleias.lis.upatras.gr/index.php/athinais/article/view/9309. Ανακτήθηκε στις 2016-05-23.