ayıq

Azerbaijani

FWOTD – 20 December 2018

Other scripts

Cyrillic		آییق
Abjad		ајыг

Etymology

From Proto-Turkic *ād- (“sober, to sober up”), whence also ayılmaq (“to awaken”). Cognate with Karakhanid اَذِغْ (aδïɣ), Turkish ayık, Crimean Tatar ayınıq, Bashkir айыҡ (ayıq), Chuvash урӑ (ură).

Pronunciation

• IPA^(key): [ɑˈjɯχ]

• Audio (Baku):

  (file)

• Hyphenation: ay‧ıq

Adjective

ayıq (comparative daha ayıq, superlative ən ayıq)

1. sober

   Antonyms: içkili, sərxoş

   • 2016 November 16, “Archived copy”, in Baku.ws‎^[1], archived from the original on 26 January 2018:

     Yol polisinin sərxoş tutduğu sürücü ayıq çıxdı.

     A driver that the traffic police thought to be drunk, turned out to be sober.

2. conscious

   Antonym: bayğın

   • 2015, Gülarə Munis, Sahilin Arzuları, Arzuların Sahili‎^[2], Baku, page 124:

     Yaxşı ki, Sahil ayıq deyildi. Yaxşı ki, o, mənim bu halımı görmürdü. Çarpayının yanında dayanıb onun ayılmasını gözləyir, göz yaşlarımı saxlaya bilmirdim.

     It was a good thing that Sahil wasn't conscious. It was a good thing that he didn't see this state of mine. As I was standing next to his hospital bed and waiting for his awaking, I couldn't hold back the tears.

3. awake

   Synonyms: oyaq, oyanıq

   Antonym: yatmış

   • 2014 February 20, AzVision.az‎^[3]:

     Lakin süni şəkildə özünü gecənin ortasında yuxudan durmağa məcbur etmək, 2 saat ayıq qalıb yenidən yatmaq fizioloji baxımdan düzgün deyil.

     However, to artificially force oneself to stay away from sleeping in the middle of night, to remain awake for 2 hours and then fall back asleep is not right from the physiological point of view.

4. vigilant, watchful

   Synonyms: oyaq, sayıq, sərvaxt, gözüaçıq

   • 1933, Səməd Vurğun, Kənddə Teatr; republished as Səməd Vurğun. Seçilmiş Əsərləri, Baku: Şərq-Qərb, 2005, page 32:

     Siz bilirsiniz ki, dəyişir zaman,
     Dəyişir hər şeyin əvvəlki halı.
     Belə bir zamanda ayıq olmalı!

     Do you know that times are changing
     The erstwhile state of each thing is changing
     In times like these one has to be vigilant!

   • 1946, Məmməd Səid Ordubadi, Qılınc və Qələm; republished as Məmməd Səid Ordubadi. Qılınc və Qələm. Birinci Hissə, Baku: Şərq-Qərb, 2005, page 154:

     Xırda çıxışların tərəfdarı deyiləm. Əvvəla, bu çıxışlar hökuməti ayıq salır, onun böyük üsyanları boğmaq üçün hazırlanmasına səbəb olur.

     I am no supporter of small riots. First, these riots sober (lit. 'make sober') the government and cause it to prepare to stifle major rebellions.

Derived terms

• ayıqlıq (“sobriety, vigilance, awakeness”)

References

• Orucov, Əliheydər, editor (2006), “ayıq”, in Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti‎^[4] (in Azerbaijani), volume I, Baku: Şərq-Qərb, page 179b
• Starostin, Sergei, Dybo, Anna, Mudrak, Oleg (2003) “*ād-”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill

Tatar

Adjective

ayıq

1. Latin spelling of айык (ayıq, “sober; conscious”)