Marĉomumio: Malsamoj inter versioj

Marĉomumio
Persona informo
	v • d • r

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Nuna versio ekde 14:18, 11 apr. 2024

Marĉo mumio estas homa korpo aŭ restaĵoj, kiuj estis konservitaj en la acida medio de marĉo. Molaj korpopartoj estas tiel ofte konservitaj, dum mineralaj partoj de la ostoj ofte neniiĝis.

Ĝenerale

Marĉomumioj estis konataj ekde kiam troveblas skribaĵoj. Plej ofte la korpoj estis hazarde trovitaj dum elfosado de torfo kaj ree enterigitaj. Elprenitaj el la protektanta marĉo la korpoj rapide sekiĝis kaj putriĝis. El Eŭropo oni konas nuntempe pli ol 1000 marĉomumiojn. Ĝis antaŭ nelonge tiaj mumioj aŭ ties partoj estis foje prilaboritaj al mumipulvoro kaj venditaj en apotekoj kiel kuraciloj.

La plej multaj trovaĵoj datiĝas el la 3-a kaj 4-a jarcentoj, t.e. el la nordeŭropa ferepoko. Marĉomumioj troveblas en la tuta Nord-Eŭropo kaj la britaj insuloj, de homoj oferitaj al la dioj, inter -650 kaj 500. En Irlando oni trovis pli ol 100. Ekzekutitaj kaj submarĉigitaj krimuloj estas verŝajne nur esceptoj. Ĉefe la ĝermanoj submarĉigis homojn, la plej multajn kiel religiaj oferoj por la dioj. La roma verkisto Tacito priskribis en sia libro pri la ĝermanoj la homoferojn por la terdiino Nerthus, kiuj okazis prefere en malfrua vintro aŭ en frua printempo.

Sed ne ĉiuj marĉomumioj estiĝis pro oferoj aŭ krimpunoj: de ĉiam nature mortintoj estis entombigitaj en marĉoj. Ekzemple la virino de Peiting, kiu mortis dum aŭ post la nasko de sia infano.

La plej nova marĉomumio estas la pli ol 2500-jara junulino de la Uchter-marĉo. La unua korpofragmento estis trovita en la jaro 2000, aliaj en 2005 en la Uchter-marĉo ĉe Nienburg. La korpo de la 16 ĝis 20-jara junulino estas preskaŭ tute konservita. Ĝi estas unu el la plej malnovaj kadavroj trovitaj en la nordgermanaj marĉoj. La esploristoj atendas gravajn klarigojn pri la vivmaniero de homoj antaŭ 2500 jaroj.

Ankaŭ homoj akcidentiĝintaj en marĉoj konserviĝis kiel marĉomumioj, kiel la virino de Fraer Mose. Oni trovis ŝin sternita sur la ventro, unu piedo malliberigita en pli profunda torfotavolo.

Pro la pli kaj pli mekanika tekniko de la torfelfosado, marĉomumitrovaĵoj estas pli kaj pli malprobablaj. Pligrandiĝas la risko, ke la trovaĵoj estas nerekonite elfositaj kun la torfo kaj porĉiame neniigitaj.

Marĉokonservado

El kemia vidpunkto, marĉoj estas kutime acidaj medioj. La sfagnoj haltigas la mikrobiologian kreskon de bakterioj, kiuj diserigas organajn materialojn, kiel ligno aŭ ledo. Laŭtipe kelkaj marĉoj havas tian econ, ke ilia acido preskaŭ komplete malkalkiĝas ostojn de vivuloj kaj neniigas la ostostrukturon. Per la en marĉoj ekzistantaj taninoj, haŭto, haroj, kaj ungoj estas vere tanitaj kaj tiel konservitaj. La koloro de la materialo tamen ege ŝanĝiĝas. Helpas al la konservado la protekto de la aero kaj la malseketa stokado en la akvo.

Scienca signifo

Unua science ekzamenis marĉomumion la irlanda grafino de Moira en la jaro 1781, sed necesis ankoraŭ kelkaj jardekoj antaŭ ol la scienco vere atentis pri marĉomumioj.

Pro la escepta konservado, marĉomumioj ofertas unikan okazon por esplori homojn el la ferepoko. Eblas vidi kiuj malsanoj doloris ilin kaj en kelkaj kazoj (viro de Tollund, viro de Grauballe) eblas analizi la enhavon de la stomako por determini la dieton aŭ mortomomenton. Laŭ tio la plej multaj marĉomumioj, estis oferitaj al la dioj fine de la vintro. La bona konservado de la vizaĝtrajtoj ebligas vidi detiaman homon "okulalokule". Tio klarigas la fascinon, kiujn havas marĉomumioj al iuj homoj.

Esploroj de la kanada antropologo Heather Gill-Robinsen evidentiĝis, ke la marĉomumioj de Schleswig-Holstein en la muzeo Schloss Gottorf, donis valorajn indicojn pri la nutrado de la ferepoka popolo. Ĝi konsistis el nur malmultege da viandaĵoj kaj neniaj marbestoj. La sciencistino rimarkis ankaŭ, ke kelkaj pli malnovaj marĉotrovaĵoj estis manipulitaj.

Ekde la komenco de la marĉomumiesplorado oni provis ofte starigi kompletan liston de ĉiuj eŭropaj marĉomumioj. Pro la foje malfacila fontigo (multaj raportoj estas nur parolaj; multaj marĉomumioj perdiĝis, ĉar ili estis enterigitaj denove aŭ troviĝas en nekonata loko) ne eblas diri kiom da trovaĵoj precize ekzistas. La ekzemplo de la esplorlaboroj de Alfred Dieck bone evidentiĝas tiun problemaron.

Teorioj

Por la ĝermanoj la marĉo estis la limo inter la homa kaj la dia mondo, tial okazis multe da ritaj oferadoj tie. Sed laŭ la roma historiisto Tacito ankaŭ malkuraĝuloj, milittimuloj kaj aliaj estis submarĉigitaj. Tacito skribis en la Germania (12,1): ^[1]

„ proditores et transfugas arboribus suspendunt, ignavos et imbelles et corpore infames caeno ac palude, iniecta insuper crate, mergunt. (perfidulojn kaj transfuĝintojn ili pendumas ĉe arboj, malkuraĝulojn, milittimemulojn kaj korpe ...n ili subkotigas aŭ submarĉigas kaj aldone ĵetas plektaĵon super ili) ”

Kelkaj famaj marĉomumioj

Danio

La virino de Arden
La virino de Borremose
La virino de Elling
La virino de Fraer Mose
La virino de Haraldskær
La virino de Huldremose
La virino de Roum Mose
La viro de Grauballe
La viro de Kragelund
La viro de Porse Mose
La viro de Sogaards Mose (fakte temas pri du marĉomumioj)
La viro de Tollund

Germanio

La virino de Peiting
La knabo de Kayhausen
La junulino de la Uchter-marĉo
La viro de Jührdenerfeld
La viro de Bernuthsfeld
La viro de Damendorf
La viro de Dätgen
La viro de Osterby (kapo kun nodohararanĝo)
La viro de Rendswühren
La viro de Windeby
La viroj de Hunteburg
La viro de Obenaltendorf
La marĉomumio de Windeby I (iam konata kiel la knabino de Windeby, sed kiu estis laŭ lastaj esploroj de 2006, knabo)
La viro de Neu Versen

Anglio

La viro de Lindow
La marĉomumio de Prestatyn (temas pri infano, sed de ĝis nun nekonata sekso)
La viro de Worsley Moss

La viro de Bocksten

Vidu ankaŭ

Mumio
Marĉo

Referencoj

↑ Publius Cornelius Tacitus: "Germania". Reclam, Ditzingen 1972, 2002

Bibliografio

Michael Gebühr: Moorleichen in Schleswig-Holstein. Verein zur Förderung des Archäologischen Landesmuseums e.V., Schleswig 2002, Wachholtz, Neumünster 2005. ISBN 3-529-01870-8
Peter Vilhelm Glob: The Bog People. Iron Age Man preserved. Cornell University Press, Cornell 1969. ISBN 0-8014-0492-4 (Grundlegende Arbeit über Moorleichen und ihre Deutung als Menschenopfer)
Peter Vilhelm Glob: Die Schläfer im Moor. Winkler, München 1966
Miranda Aldhouse Green Menschenopfer - Ritualmord von der Eisenzeit bis zum Ende der Antike Magnus Verlag. Essen 2003. ISBN 3-88400-009-8
Peter Pieper: Peat bog corpses. In: Andreas Bauerochse & Henning Haßmann (Hrsg.): Peatlands. Leidorf, Rahden/Westfalen 2003. ISBN 3-89646-026-9
Wijnand van der Sanden C14-Datierungen von Moorleichen aus Niedersachsen und Schleswig-Holstein. In: Die Kunde Neue Folge 46. Hrsg. vom Niedersächsischen Landesverein für Urgeschichte. Hannover 1995.
Wijnand van der Sanden Mumien aus dem Moor - Die vor- und frühgeschichtlichen Moorleichen aus Nordwesteuropa. Drents Museum / Batavian Lion International. Amsterdam 1996. ISBN 90-6707-416-0
Publius Cornelius Tacitus: Germania. Reclam, Ditzingen 1972, 2002 (lat./dt.). ISBN 3-15-009391-0

Eksteraj ligiloj

Informoj kaj datumaro pri marĉomumioj de la internacia migra ekspozicio "The mysterious bog people" (angle)
Informoj pri marĉomumioj (angle)
Doktorverko pri esploroj de la haŭto de 2000-jaraj marĉomumioj^{[rompita ligilo]}
Informoj pri konservado en marĉoj Arkivigite je 2013-12-27 per la retarkivo Wayback Machine
Schloß-Gottorf - arkeologia muzeo de Schleswig-Holstein Arkivigite je 2009-11-26 per la retarkivo Wayback Machine
Bibliografio pri marĉomumiesplorado Arkivigite je 2007-10-09 per la retarkivo Wayback Machine
La knabino de la Uchter-marĉo Arkivigite je 2009-01-22 per la retarkivo Wayback Machine

Marĉomumio en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Marĉomumio en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

[1] Publius Cornelius Tacitus: "Germania". Reclam, Ditzingen 1972, 2002

[1]

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
+{{Informkesto homo}}'''[[Marĉo]][[mumio]]''' estas [[homo|homa]] [[korpo]] aŭ restaĵoj, kiuj estis konservitaj en la [[acido|acida]] [[medio]] de [[marĉo]]. Molaj korpopartoj estas tiel ofte konservitaj, dum mineralaj partoj de la [[osto]]j ofte neniiĝis.[[Dosiero:Grauballemanden stor.jpg|eta|240px|La [[viro de Grauballe]], marĉomumio el [[Danio]]]]
-[[dosiero:Homme de Tollund.jpg|thumb|240px|La [[viro de Tollund]]]]
-[[dosiero:Grauballemanden stor.jpg|thumb|240px|La [[viro de Grauballe]], marĉomumio el [[Danio]]]]
-'''[[Marĉo]][[mumio]]''' estas [[homo|homa]] [[korpo]] aŭ restaĵoj, kiuj estis konservitaj en la [[acido|acida]] [[medio]] de [[marĉo]]. Molaj korpopartoj estas tiel ofte konservitaj, dum mineralaj partoj de la [[osto]]j ofte neniiĝis.
 == Ĝenerale ==
-Marĉomumioj estis konataj ekde kiam troveblas skribaĵoj. Plej ofte la korpoj estis hazarde trovitaj dum elfosado de [[torfo]] kaj ree enterigitaj. Elprenitaj el la protektanta marĉo la korpoj rapide sekiĝis kaj putriĝis. El [[Eŭropo]] oni konas nuntempe pli ol 1000 marĉomumiojn. Ĝis antaŭ ne longe tiaj [[mumio]]j aŭ ties partoj estis foje prilaboritaj al [[mumipulvoro]] kaj venditaj en [[apoteko]]j kiel [[kuracilo]]j.
+Marĉomumioj estis konataj ekde kiam troveblas skribaĵoj. Plej ofte la korpoj estis hazarde trovitaj dum elfosado de [[torfo]] kaj ree enterigitaj. Elprenitaj el la protektanta marĉo la korpoj rapide sekiĝis kaj putriĝis. El [[Eŭropo]] oni konas nuntempe pli ol 1000 marĉomumiojn. Ĝis antaŭ nelonge tiaj [[mumio]]j aŭ ties partoj estis foje prilaboritaj al [[mumipulvoro]] kaj venditaj en [[apoteko]]j kiel [[kuracilo]]j.
-La plej multaj trovaĵoj datas el la [[3-a jarcento|3-a]] kaj [[4-a jarcento]]j, t.e. el la nordeŭropa [[ferepoko]]. Marĉomumioj troveblas en la tuta [[Nord-Eŭropo]] kaj la [[Britio|britaj insuloj]], de homoj oferitaj al la dioj, inter [[-650]] kaj [[500]]. En [[Irlando]] oni trovis pli ol 100.
+La plej multaj trovaĵoj datiĝas el la [[3-a jarcento|3-a]] kaj [[4-a jarcento]]j, t.e. el la nordeŭropa [[ferepoko]]. Marĉomumioj troveblas en la tuta [[Nord-Eŭropo]] kaj la [[Britio|britaj insuloj]], de homoj oferitaj al la dioj, inter [[-650]] kaj [[500]]. En [[Irlando]] oni trovis pli ol 100.
 Ekzekutitaj kaj submarĉigitaj [[krimulo]]j estas verŝajne nur esceptoj. Ĉefe la [[ĝermanoj]] submarĉigis homojn, la plej multajn kiel religiaj oferoj por la [[dioj]]. La [[romo|roma]] verkisto [[Tacito (verkisto)|Tacito]] priskribis en sia libro pri la ĝermanoj la homoferojn por la terdiino [[Nerthus]], kiuj okazis prefere en malfrua [[vintro]] aŭ en frua [[printempo]].
 Sed ne ĉiuj marĉomumioj estiĝis pro oferoj aŭ krimpunoj: de ĉiam nature mortintoj estis [[entombigo|entombigitaj]] en marĉoj. Ekzemple la [[virino de Peiting]], kiu mortis dum aŭ post la nasko de sia infano.
@@ Linio 18: / Linio 16: @@
 == Marĉokonservado ==
 El [[Kemio|kemia]] vidpunkto, marĉoj estas kutime [[acido|acidaj]] [[medio]]j. La [[sfagnoj]] haltigas la [[mikrobiologio|mikrobiologian]] kreskon de [[bakterio]]j, kiuj diserigas organajn materialojn, kiel [[ligno]] aŭ [[ledo]]. Laŭtipe kelkaj marĉoj havas tian econ, ke ilia acido preskaŭ komplete malkalkiĝas ostojn de vivuloj kaj neniigas la ostostrukturon. Per la en marĉoj ekzistantaj [[tanino]]j, [[haŭto]], [[haro]]j, kaj [[ungo]]j estas vere tanitaj kaj tiel konservitaj. La koloro de la materialo tamen ege ŝanĝiĝas. Helpas al la konservado la protekto de la [[aero]] kaj la malseketa stokado en la [[akvo]].
@@ Linio 29: / Linio 26: @@
 Esploroj de la [[kanado|kanada]] [[antropologo]] Heather Gill-Robinsen evidentiĝis, ke la marĉomumioj de [[Schleswig-Holstein]] en la [[muzeo]] [[Schloss Gottorf]], donis valorajn indicojn pri la [[nutrado]] de la ferepoka popolo. Ĝi konsistis el nur malmultege da [[viando|viandaĵoj]] kaj neniaj [[marbesto]]j. La sciencistino rimarkis ankaŭ, ke kelkaj pli malnovaj marĉotrovaĵoj estis manipulitaj.
 Ekde la komenco de la marĉomumiesplorado oni provis ofte starigi kompletan liston de ĉiuj eŭropaj marĉomumioj. Pro la foje malfacila fontigo (multaj raportoj estas nur parolaj; multaj marĉomumioj perdiĝis, ĉar ili estis enterigitaj denove aŭ troviĝas en nekonata loko) ne eblas diri kiom da trovaĵoj precize ekzistas. La ekzemplo de la esplorlaboroj de Alfred Dieck bone evidentiĝas tiun problemaron.
-==Teorioj==
+== Teorioj ==
 Por la [[ĝermanoj]] la marĉo estis la [[limo]] inter la homa kaj la dia mondo, tial okazis multe da ritaj oferadoj tie. Sed laŭ la roma [[historiisto]] [[Tacito (verkisto)|Tacito]] ankaŭ malkuraĝuloj, milittimuloj kaj aliaj estis submarĉigitaj. Tacito skribis en la ''Germania'' (12,1): <ref>Publius Cornelius Tacitus: "Germania". Reclam, Ditzingen [[1972]], [[2002]]</ref> {{citaĵo|proditores et transfugas arboribus suspendunt, ignavos et imbelles et corpore infames caeno ac palude, iniecta insuper crate, mergunt. ''(perfidulojn kaj transfuĝintojn ili pendumas ĉe arboj, malkuraĝulojn, milittimemulojn kaj korpe ...n ili subkotigas aŭ submarĉigas kaj aldone ĵetas plektaĵon super ili)''}}
@@ Linio 40: / Linio 37: @@
 == Abgrenzung ==
 Moorleichen sind zu trennen von Funden im Moor aus der Zeit der jüngeren [[Trichterbecherkultur]] wie in Dagsmose, Døjringe, Føllenslev, Gemeindeberggasse, Sigersdal und Sludegard Mose, alle in Dänemark, die aus Leichenteilen bestehen (zumeist Schädeln) und als Mooropfer anzusehen sind.<ref> Manfred Rech: "Studien zu Depotfunden der Trichterbecher und Einzelgrabkultur des Nordens". S. 48-53, Offa-Bücher Bd. 39 (1979) </ref>
 -->
 == Kelkaj famaj marĉomumioj ==
-[[dosiero: Haraldskaerwoman.jpg|thumb|right|240px|La [[virino de Haraldskær]]]]
+[[Dosiero: Haraldskaerwoman.jpg|eta|dekstra|240px|La [[virino de Haraldskær]]]]
-[[Image:Mann aus Jührdenerfeld.jpg|thumb|240px|La [[viro de Jührdenerfeld]]]]
+[[Dosiero:Mann aus Jührdenerfeld.jpg|eta|240px|La [[viro de Jührdenerfeld]]]]
-===[[Danio]]===
+=== [[Danio]] ===
-*La [[virino de Arden]]
+* La [[virino de Arden]]
-*La [[virino de Borremose]]
+* La [[virino de Borremose]]
-*La [[virino de Elling]]
+* La [[virino de Elling]]
-*La [[virino de Fraer Mose]]
+* La [[virino de Fraer Mose]]
-*La [[virino de Haraldskær]]
+* La [[virino de Haraldskær]]
-*La [[virino de Huldremose]]
+* La [[virino de Huldremose]]
-*La [[virino de Roum Mose]]
+* La [[virino de Roum Mose]]
-*La [[viro de Grauballe]]
+* La [[viro de Grauballe]]
-*La [[viro de Kragelund]]
+* La [[viro de Kragelund]]
-*La [[viro de Porse Mose]]
+* La [[viro de Porse Mose]]
-*La [[viro de Sogaards Mose]] (fakte temas pri du marĉomumioj)
+* La [[viro de Sogaards Mose]] (fakte temas pri du marĉomumioj)
-*La [[viro de Tollund]]
+* La [[viro de Tollund]]
-===[[Germanio]]===
+=== [[Germanio]] ===
-*La [[virino de Peiting]]
+* La [[virino de Peiting]]
-*La [[knabo de Kayhausen]]
+* La [[knabo de Kayhausen]]
-*La [[junulino de la Uchter-marĉo]]
+* La [[junulino de la Uchter-marĉo]]
-*La [[viro de Jührdenerfeld]]
+* La [[viro de Jührdenerfeld]]
-*La [[viro de Bernuthsfeld]]
+* La [[viro de Bernuthsfeld]]
-*La [[viro de Damendorf]]
+* La [[viro de Damendorf]]
-*La [[viro de Dätgen]]
+* La [[viro de Dätgen]]
-*La [[viro de Osterby]] (kapo kun nodohararanĝo)
+* La [[viro de Osterby]] (kapo kun nodohararanĝo)
-*La [[viro de Rendswühren]]
+* La [[viro de Rendswühren]]
-*La [[viro de Windeby]]
+* La [[viro de Windeby]]
-*La [[viroj de Hunteburg]]
+* La [[viroj de Hunteburg]]
-*La [[viro de Obenaltendorf]]
+* La [[viro de Obenaltendorf]]
-*La [[marĉomumio de Windeby I]] (iam konata kiel la ''knabino de Windeby'', sed kiu estis laŭ lastaj esploroj de [[2006]], knabo)
+* La [[marĉomumio de Windeby I]] (iam konata kiel la ''knabino de Windeby'', sed kiu estis laŭ lastaj esploroj de [[2006]], knabo)
-*La [[viro de Neu Versen]]
+* La [[viro de Neu Versen]]
-===[[Anglio]]===
+=== [[Anglio]] ===
-*La [[viro de Lindow]]
+* La [[viro de Lindow]]
-*La [[marĉomumio de Prestatyn]] (temas pri infano, sed de ĝis nun nekonata sekso)
+* La [[marĉomumio de Prestatyn]] (temas pri infano, sed de ĝis nun nekonata sekso)
-*La [[viro de Worsley Moss]]
+* La [[viro de Worsley Moss]]
-===[[Nederlando]]===
+=== [[Nederlando]] ===
-*La [[virino de Zweeloo]]
+* La [[virino de Zweeloo]]
-*La [[junulino de Yde]]
+* La [[junulino de Yde]]
-*La [[viro de Emmer-Erfscheidenveen]]
+* La [[viro de Emmer-Erfscheidenveen]]
-===[[Irlando]]===
+=== [[Irlando]] ===
-*La [[virino de Meenybradden-marĉo]]
+* La [[virino de Meenybradden-marĉo]]
-*La [[viro de Gallagh-marĉo]]
+* La [[viro de Gallagh-marĉo]]
-===[[Svedio]]===
+=== [[Svedio]] ===
-*La [[viro de Bocksten]]
+* La [[viro de Bocksten]]
-==Vidu ankaŭ==
+== Vidu ankaŭ ==
-*[[Mumio]]
+* [[Mumio]]
-*[[Marĉo]]
+* [[Marĉo]]
 == Referencoj ==
@@ Linio 101: / Linio 99: @@
 == Bibliografio ==
-* Michael Gebühr: ''Moorleichen in Schleswig-Holstein.'' Verein zur Förderung des Archäologischen Landesmuseums e.V., Schleswig 2002, Wachholtz, Neumünster 2005.  ISBN 3-529-01870-8
+* Michael Gebühr: ''Moorleichen in Schleswig-Holstein.'' Verein zur Förderung des Archäologischen Landesmuseums e.V., Schleswig 2002, Wachholtz, Neumünster 2005. ISBN 3-529-01870-8
 * Peter Vilhelm Glob: ''The Bog People. Iron Age Man preserved.'' Cornell University Press, Cornell 1969. ISBN 0-8014-0492-4 (Grundlegende Arbeit über Moorleichen und ihre Deutung als Menschenopfer)
 * Peter Vilhelm Glob: ''Die Schläfer im Moor''. Winkler, München 1966
 * Miranda Aldhouse Green ''Menschenopfer - Ritualmord von der Eisenzeit bis zum Ende der Antike'' Magnus Verlag. Essen 2003. ISBN 3-88400-009-8
 * Peter Pieper: ''Peat bog corpses.'' In: Andreas Bauerochse & Henning Haßmann (Hrsg.): ''Peatlands''. Leidorf, Rahden/Westfalen 2003. ISBN 3-89646-026-9
 * Wijnand van der Sanden ''C14-Datierungen von Moorleichen aus Niedersachsen und Schleswig-Holstein''. In: ''Die Kunde'' Neue Folge 46. Hrsg. vom Niedersächsischen Landesverein für Urgeschichte. Hannover 1995.
 * Wijnand van der Sanden ''Mumien aus dem Moor - Die vor- und frühgeschichtlichen Moorleichen aus Nordwesteuropa''. Drents Museum / Batavian Lion International. Amsterdam 1996. ISBN 90-6707-416-0
-* [[Tacito (verkisto)|Publius Cornelius Tacitus]]: ''Germania.'' Reclam, Ditzingen 1972, 2002 (lat./dt.).  ISBN 3-15-009391-0
+* [[Tacito (verkisto)|Publius Cornelius Tacitus]]: ''Germania.'' Reclam, Ditzingen 1972, 2002 (lat./dt.). ISBN 3-15-009391-0
 == Eksteraj ligiloj ==
+* [http://www.bogpeople.org Informoj kaj datumaro pri marĉomumioj de la internacia migra ekspozicio "The mysterious bog people" (angle)]
+* [http://www.pbs.org/wgbh/nova/bog/ Informoj pri marĉomumioj (angle)]
+* [http://deposit.ddb.de/cgi-bin/dokserv?idn=965024164&dok_var=d1&dok_ext=pdf&filename=965024164.pdf Doktorverko pri esploroj de la haŭto de 2000-jaraj marĉomumioj]{{404|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
+* [http://www.moorinform.de Informoj pri konservado en marĉoj] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20131227230828/http://www.moorinform.de/ |date=2013-12-27 }}
+* [http://www.schloss-gottorf.de/alm/index.php Schloß-Gottorf - arkeologia muzeo de Schleswig-Holstein] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20091126104301/http://www.schloss-gottorf.de/alm/index.php |date=2009-11-26 }}
+* [http://www.landesarchaeologen.de/news/litverz_nld_moorleiche.pdf Bibliografio pri marĉomumiesplorado] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20071009140638/http://www.landesarchaeologen.de/news/litverz_nld_moorleiche.pdf |date=2007-10-09 }}
+* [http://www.landesarchaeologen.de/news/moorleiche.html La knabino de la Uchter-marĉo] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20090122123126/http://www.landesarchaeologen.de/news/moorleiche.html |date=2009-01-22 }}
+{{Projektoj}}
-* [http://www.bogpeople.org Informoj kaj datumaro pri marĉomumioj de la internacia migra ekspozicio "The mysterious bog people" (angle)]
-* [http://www.pbs.org/wgbh/nova/bog/ Informoj pri marĉomumioj (angle)]
-* [http://deposit.ddb.de/cgi-bin/dokserv?idn=965024164&dok_var=d1&dok_ext=pdf&filename=965024164.pdf Doktorverko pri esploroj de la haŭto de 2000-jaraj marĉomumioj]
-* [http://www.moorinform.de Informoj pri konservado en marĉoj]
-* [http://www.schloss-gottorf.de/alm/index.php Schloß-Gottorf - arkeologia muzeo de Schleswig-Holstein]
-* [http://www.landesarchaeologen.de/news/litverz_nld_moorleiche.pdf Bibliografio pri marĉomumiesplorado]
-* [http://www.landesarchaeologen.de/news/moorleiche.html La knabino de la Uchter-marĉo]
-{{Commonscat|Bog bodies}}
 [[Kategorio:Marĉomumioj| ]]
 [[Kategorio:Arkeologio]]
-[[da:Moselig]]
-[[de:Moorleiche]]
-[[en:Bog body]]
-[[et:Rabalaibad]]
-[[fi:Suoruumis]]
-[[fr:Hommes des tourbières]]
-[[it:Mummia di palude]]
-[[la:Cadavera turbarii]]
-[[li:Veenliek]]
-[[nds:Moorliek]]
-[[nl:Veenlijk]]
-[[nn:Myrlik]]
-[[no:Moselik]]
-[[ru:Болотные люди]]
-[[sv:Mosslik]]