Moluscos Fosiles de Argentina
Moluscos Fosiles de Argentina
Moluscos Fosiles de Argentina
MONOGRAFÍAS
DÉLA
ACADEMIA NACIONAL DE CIENCIAS EXACTAS,
FÍSICAS Y NATURALES
BUENOS AIRES
N°15
Facultad de Ciencias Exactas y Naturales. Universidad de Buenos Aires. Ciudad Universitaria. (1428)
Buenos Aires - Argentina.
Valeria Reichler Pellegrini 1452. (2600) Venado Tuerto. Santa Fe. Argentina
BUENOS AIRES
1998
Anal. Aead. Nac. Cs. Ex. Fís. Nat, Buenos Aires, Monografía 15, 1998
CONTENIDO
Familia Nuculanidae................................................................................................................... 48
Subclase Autobranchia................................................................................................................ 49
Orden Arcoidea............................................................................................................................ 49
Familia Arcidae ...........................................................................................................................49
Familia Limopsidae ................................................................................................................... 51
Familia Glycymerididae .............................................................................................................51
Orden Mytiloida .......................................................................................................................... 52
Familia Mytilidae........................................................................................................................ 52
Orden Ostreoidea ........................................................................................................................ 54
Familia Ostreidae ....................................................................................................................... 54
Familia Plicatulidae.................................................................................................................... 56
Familia Pectinidae ...................................................................................................................... 56
Familia Anomiidae...................................................................................................................... 60
Subclase Heterodonta ................................................................................................................. 61
Orden Veneroida ......................................................................................................................... 61
Familia Lucinidae ....................................................................................................................... 61
Familia Chamidae ....................................................................................................................... 63
Familia Carditidae ...................................................................................................................... 63
Familia Crassatellidae .............................................................................................................. 65
Familia Cardiidae ....................................................................................................................... 67
Familia Mactridae ....................................................................................................................... 68
Familia Tellinidae ....................................................................................................................... 70
Familia Solecurtidae................................................................................................................... 71
Familia Corbiculidae................................................................................................................... 72
Familia Veneridae....................................................................................................................... 72
Orden Myoidea ............................................................................................................................ 79
Familia Corbulidae ..................................................................................................................... 79
Familia Hiatellidae ..................................................................................................................... 81
Familia Pholadidae ..................................................................................................................... 82
Subclase Anómalo desmata ......................................................................................................... 82
Orden Pholadomyoida ................................................................................................................. 82
Familia Periplomatidae .............................................................................................................. 82
RESUMEN
Se realiza la revisión sistemática de los moluscos marinos miocenos contenidos en las sedimentitas
aflorantes a lo largo del litoral atlántico, desde la región patagónica (Formación Puerto Madryn) hasta
la República Oriental del Uruguay (Formación Camacho), incluyéndose asimismo el estudio de la
faunas presentes en el Formación Paraná (provincia de Entre Ríos) y en los niveles "entrerrienses"
del subsuelo de la provincia de Buenos Aires.
La presente obra reúne tanto trabajos recientemente publicados, como investigaciones inédi-
tas, proporcionando además, la primer revisión de la fauna procedente de las capas "entrerrienses"
del subsuelo de Buenos Aires. Se mencionan taxones desconocidos hasta ahora para los horizontes
miocenos de Argentina, tales como Macoma (M.) perplana (Ihering), Tellina (T.) jeguaensis Ihering,
Caryocorbula caribaea (d'Orbigny), Protothaca antigua (King) y Mactra janeiroensis (Smith), citán-
dose por primera vez para el Mioceno los géneros Lamelliconcha, Ledella, Varicorbula, Parvilucina
y Trachycardium?. Se describen tres especies nuevas: Lucinisca matiasi del Río y Martínez,
Pododesmus camachoi Martínez y del Río y Amusium figuerasi Martínez
ABSTRACT
The systematic revisión of the Marine Miocene mollusks found in exposures along the Western
Atlantic coast from Patagonian región (Argentina) to the República Oriental del Uruguay has been
carried out. The molluskan faunas contained in the Paraná Formation (Entre Ríos Province) and in
the wells located in the Buenos Aires Province are also reviewed.
The study includes unpublished and published papers and a revisión of the "Entrerriense"
molluskan fauna from the subsurface of the Buenos Aires Province.
Unknown taxa from the Argentinian Miocene beds are mentioned for the first time: Macoma
(M.) perplana (Ihering), Tellina (T.) jeguaensis Ihering, Caryocorbula caribaea (d'Orbigny), Protothaca
antigua (King) and Mactra janeiroensis (Smith), and three new species: Lucinisca matiasi del Río &
Martínez, Pododesmus camachoi Martínez & del Río and Amusium figuerasi Martínez are described.
Anal. Acad. Nac. Cs. Ex. Fís. Nat., Buenos Aires, Monografía 1, 1998
52°
36°
REFERENCIAS
Perforaciones
48 o -
Área cubierta par el mar entrerriense
JOOKm
60° 52°
Figura 1 - Área abarcada por el mar «entrerriease» y ubicación geográfica de las regiones con depósitos miocenos
marinos aflorantes en Argentina y Uruguay: A - Península Valdés (ver Figura 2); B - Salinas del Gualicho (ver
figura 3); C - Curso inferior del río Paraná (ver figura 4); D - Departamentos de Colonia y San José (Uruguay)
i,ver Figuras 5 y 6).
Delgada
C H U B T
REFERENCIA S
A Localidades fosilíferas
O 5 10 15Km
Figura 2 - Distribución geográfica de las principales localidades fosilíferas de la Formación Puerto Madryn en
península Valdés y alrededores de la ciudad de Puerto Madryn (provincia de Chubut, Argentina)
La cuenca ocupada por el mar «entre- los «Estratos con Monophoraster y Vene-
rriense» no se habría extendido por el sur ricor», de los cuales se diferencia por el
más allá de la región de península Valdés abrupto cambio en la composición de la me-
y por el oeste hasta una franja norte-sur, gafauna. En la zona del golfo San Matías,
situada a 25 km al oeste de la ciudad de estas sedimentitas son conocidas como Fa-
Puerto Madryn (Scasso y del Río, 1987). cies Balneario La Lobería, y constituyen
Camacho (1967) extendió la presencia de una intercalación de 10 metros en los hori-
depósitos «entrerrienses» hacia el norte, zontes continentales correspondientes a la
más allá de Sierra Grande, pudiéndose se- Formación Río Negro.
guir estos depósitos desde la región de pe-
nínsula Valdés hasta la localidad de Cueva Formación Paraná
de Los Leones, reapareciendo nuevamente
en Salinas del Gualicho y, a lo largo del Los horizontes «entrerrienses» vuelven a
margen septentrional del golfo San Matías, aflorar en la margen izquierda del río
entre Caleta de los Loros y Punta Faro (pro- Paraná, entre las localidades de Diamante
vincia del Río Negro) (Figura 3). La Forma- y La Paz (provincia de Entre Ríos), donde
ción Puerto Madryn en la localidad de Cue- se los conoce como Formación Paraná (Fi-
vas de Los Leones, con 40 metros de espe- gura 4). Esta región fue objeto del primer
sor y en las Salinas del Gualicho con un estudio del Terciario marino de Argentina,
espesor total de 20 metros se apoya sobre efectuado por d' Orbigny (1842), a quien le
COL FO
SAN MATÍAS
V A Localidades fosilíferas
Afloramientos de la Formación
Puerto Madryn
Figura 3 - Distribución de las localidades fosilíferas en el margen septentrional del golfo San Matías, alrededo-
res de las Salinas del Gualicho (provincia del Río Negro) y Cueva de Los Leones (provincia del Chubut). Argenti-
REFERENCIAS
A LocdidalG fos&fa-oi
Figura 4 - Principales localidades fosilíferas de la Formación Paraná aflorantes en la margen izquierda del curso
inferior del río Paraná, (provincia de Entre Ríos, Argentina)
MONTEVIDEO
U R
Figura 5 - Distribución de las perforaciones y de los depósitos aflorantes de la Formación Camacho. (Uruguay)
11
DEPARTAMENTO \ DEPARTAMENTO /
J
SAN JOSÉ
Figura 6 - Principales localidades fosilíferas de la Formación Camacho (Uruguay) 1 - Barranca de Los Loros; 2 -
Punta Gorda; 3 - Cerro Bautista; 4 - Cantera Camacho; 5 - El Manzano; 6 - Arroyo de las Limetas; 7 - San Juan;
8 - La Negra ; 9 - San Pedro; 10 - El Chileno 1 ; 11 - El Chileno 2; 12 - Cantera Ferrando; 13 - Artilleros; 14 -
Arazatí .
localidad y sección tipo, el paquete sedimen- Argentina varió según los autores entre el
tario no adquirió el rango formacional hasta Eoceno (d'Orbigny, 1842, Philippi, 1893),
1966 cuando Goso y Bossi propusieron la Mioceno temprano (Ihering, 1907) , Mioceno
denominación de Formación Camacho. Más tardío (Pascual et al., 1984, Zabert, 1978,
recientemente estos depósitos fueron revisa- Herbst y Zabert, 1987, Malumián, 1970,
dos minuciosamente por Sprechmann (1978, 1978, García, 1970 y Malumián y Masiuk,
1980), Figueiras y Broggi (1971, 1973, 1987, 1973) y Plioceno ( Borchert, 1901, Etche-
1988) y Martínez (1988, 1990, 1994). verría, 1984). Más recientemente, y de
La Formación Camacho aflora exclusiva- acuerdo con las características composi-
mente en el litoral de los departamentos de cionales de esta malacofauna en Argentina,
Colonia y San José, encontrándosela también y por sus afinidades con otras asociaciones
en el subsuelo de éste último (perforaciones terciarias, la edad de la misma fue asigna-
DINAMIGE 1394 a y b) y en los departamen- da al Mioceno medio (del Río, 1988). La
tos de Maldonado (perforación IGU 861/2, edad de la Formación Camacho ha estado
«Laguna del Sauce») y Rocha (perforación tradicionalmente ligada en forma depen-
IGU 364, «Chuy») (Figura 5). Según diente a aquella asignada a la Formación
Preciozzi et al. (1985) se apoya discordante- Paraná. Sin embargo, el hallazgo en el tope
mente sobre el basamento cristalino, o sobre de la Formación Camacho de una asociación
la Formación Fray Bentos (Oligoceno Tem- de mamíferos asignable al Mioceno tardío (
prano?-Mioceno Temprano?) de origen con- Perea et al., 1985, 1989), extendería la edad
tinental, mientras que la sobreyacen en dis- de los depósitos marinos al Mioceno tardíc
cordancia la Formación Raigón (Plioceno en las latitudes más septentrionales cubier-
continental) o la Formación Libertad (Pleis- tas por el mar «entrerriense» correspondien-
toceno continental). De acuerdo con Martí- tes al litoral uruguayo (Martínez, 1994).
nez (1994), su potencia máxima es de alre-
dedor de 17 metros pudiéndose distinguir el CARACTERÍSTICAS
Miembro Bautista, presente en el sector si- COMPOSICIONALES DE LOS
tuado al norte del Departamento de Colo- MOLUSCOS "ENTRERRIENSES".
nia (Barranca de Los Loros, Punta Gorda,
Cerro Bautista, Cantera Camacho), y el En Argentina los moluscos «entrerrien-
Miembro San Pedro, en la región litoral al ses» han sido objeto de estudio desde media-
norte del arroyo Santo Domingo hasta dos del siglo pasado por d'Orbigny (1842)
Arazatí. Mientras el Miembro Bautista ha- Philippi (1893), Borchert (1901), Iherinj
bría sido depositado en un ambiente some- (1907), y más recientemente por Wahnisl
ro, muy cercano a la costa, el miembro San (1937, 1939), Carral Tolosa (1942), Camachc
Pedro correspondería a depósitos de ambien- (1966) y del Río (1991, 1992, 1994).
tes subtidales donde se registran niveles Península Valdés es la región donde estí
coquionoideos producto de frecuentes episo- asociación se encuentra mejor representa
dios tempestíticos. Se observa una ligera da debido a su abundancia, diversidad, tan
profundización de la cuenca hacia el sur y to genérica cuanto específica, y por su ex
hacia el este evidenciada por el desarrollo de célente estado de preservación. En prime:
facies estuáricas, tidales y de niveles muy lugar de abundancia se tiene a los pectíni
influenciados por el oleaje en el Miembro dos, que junto a las ostreas, constituyei
Bautista, y por la presencia de facies densas acumulaciones fosilíferas en las qu<
subtidales que revelan una marcada acción son los integrantes dominantes, frecuente
de corrientes, la intervención de frecuentes mente exclusivos de la fauna. En segundi
procesos tempestíticos y una típica icnofacies lugar se encuentran los árcidos, venérido;
de dicho ambiente en el Miembro San Pedro. y/o gastrópodos. A esta asociación di
moluscos se suman briozoarios, que junto i
EDAD DE LA FAUNA DE MOLUSCOS Spirocolpus ambulacrum suelen constituí
asociaciones biespecíficas. El braquiópod<
Desde tiempos antiguos, la edad otorga- Pachymagas piramidesia Ihering y e
da a las sedimentitas «entrerrienses» de equinodermo Monophoraster darwini Deso
13
a veces se encuentran asociados a cualquie- pectínidos dada por los géneros Argopecten,
ra de los grupos mencionados o frecuente- y representantes gigantes de Flabellipecten,
mente forman horizontes monoespecíficos. Amusium y Chesapecten. Sumados a estos
Hacia el norte de península Valdés, los pectínidos se encuentran los géneros Rasia,
afloramientos de la Formación Puerto Ma- Chionopsis, Antinioche, Diño car dium,
dryn presentes en Cueva de Los Leones, Spisula (Mactromeris), Lucinisa, Lucina
Salinas del Gualicho y Lobería Viedma sólo s.str. Parvilucina, Miltha, Gyroscala,y
son reconocibles por la presencia del Hexacorbula, quienes completan el listado
pectínido Aequipecten paranensis (d'Orbig- de formas restringuidas a esta biozona (del
ny), escasos representantes de Chlamys Río, 1988). La fauna de moluscos de la For-
actinodes (Sowerby) y Amusium parís del mación Camacho fue inicialmente estudia-
Río y otros bivalvos tales como Ameghi- da por Teisseire (1928), Figueiras y Broggi
nomya sp. Chionopsis sp. y Panopea sp. (1971, 1973, 1976, 1987 y 1988), y reciente-
En el subsuelo de la Cuenca del Salado mente por Martínez (1994). En líneas gene-
(perforación Monte Veloz) y alrededores de rales, y en contraposición con la asociación
la ciudad de Buenos Aires (perforaciones argentina, esta fauna es menos diversi-
Riachuelo 4, Riachuelo 5, Alsina, Espinel, ficada con respecto a los bivalvos y está
Arroyo Pescado) (provincia de Buenos Aires) caracterizada por la casi ausencia de pectí-
y en los afloramientos del curso inferior del nidos, los que se encuentran representados
río Paraná, aparecen nuevos taxas no regis- únicamente por escasos ejemplares de
tradas en Patagonia, asi como la desapari- Aequipecten paranensis (d'Orbigny) y
ción de algunos géneros que eran típicos de Amusium figuerasi n. sp. Numéricamente
esta última región. Entre los géneros que predominan los bivalvos, pero los gastró-
aparecen en Paraná y Buenos Aires se en- podos son muy diversificados. Entre los pri-
cuentran Littorina, Cantharus, Costo- meros, los más abundantes corresponden a
anachis, Prunum, Olivancillaria, Bulla, Chionopsis, la forma más característica,
Crasssotrea, Pododesmus, Adraría, Ledella, árcidos y Mactra.
Adula?, Limopsis, Crassinella, Miltha, Las relaciones entre las asociaciones li-
Luciría s.str., Parvilucina, Mactra, Tagelus geramente diferentes presentes en Pata-
s.str., Tivela (Pachydesma), Tivela s.str., gonia, Entre Ríos y Uruguay han sido dis-
Lamelliconcha, Varicorbula, Nioche (Anti- cutidas por Martínez (1988, 1994) y del Río
nioche), y nuevas especies de Caryocorbula. (1991) y son objeto de un estudio que se está
Por otra parte, el pectínido Aequipecten llevando a cabo por los autores. La fauna
paranensis (d'Orbigny) sigue caracterizan- contenida en la Formación Camacho guarda
do por su abundancia a todos estos niveles. un mayor grado de similitud con la presente
Esta especies, junto con la primera apari- en la Formación Paraná que con la de la
ción de Felaniella vilardeboaena (d'Orbig- Formación Puerto Madryn (Martínez,
ny,), Polymesoda salobris (Ihering), Pitar 1994, 1990), lo cual se evidencia por los ín-
laziarina (Ihering), Protothaca antigua dices de similitud y porcentajes de géneros
(King), Cyrtopleura lanceolata (d'Orbigny), y especies en común tales como Littorina
Caryocorbula pulchella (Phüippi) y la últi- unicostalis Borchert, Crucibulum argenti-
ma aparición de Ameghinomya argentina num (Philippi), ?Turritella indeterminata
(Ihering), Dosinia meridionalis (Ihering), Borchert, Turritella americana Bravard,
Panopea regularis Ortmann, el gastrópodo Strombus bravardi Borchert, Suspira
Spirocolpus piramidesia (Ihering) y de los consimilis (Ihering), Epitonium borcherti
géneros Valdesia, Pteromyrtea, Glycyme- Ihering, "Trophon" paranensis Borchert,
rita, Crassatellites, Panopea, Dosinia, Arca Cantharus borcherti (Ihering), Costoanachis
y Potiarca permitieron definir la Biozona de rioplatensis (Ihering), Prunum pruniformis
Extensión Coincidente Aequipecten para- (Ihering), Olivancillaria sp., ?Odonto-
rensis s.str. (del Río, 1988), delimitando su cymbiola nodulifera (BorcherU, Leionucula
base y techo respectivamente. Además, esta puelcha (d'Orbigny), Pododesmus papy-
zona estaría caracterizada por la presencia raceus (Philippi), Chionopsis munsterii
exclusiva de una peculiar asociación de (d'Orbigny) Aequipecten paranensis (d'Or-
14
15
16
17
25
Subclase Prosobranchia Milne Edwards, 1848 1985 Valdesia (Valdesia) valdesiensis del Río: 266,
Orden Archaeogastropoda Thiele, 1925 Lám.l, figs. 4 - 6
Superfamilia Patelloidea Rañnesque, 1815 1985 V. (V.) camachoi del Río: 266, Lám. 1. figs. 1 - 3
Familia Lottidae Gray, 1840 1985 V. (V.) leonardinii del Río: 267, Lám. 1. figs. 7 - 9
Género Scurria Lesson, 1830 Conchilla mediana, cónica, umbilicada.
Especie tipo: Patella scurra Lesson, (por desig.
Espira compuesta por 4 vueltas con hom-
orig.). Reciente, desde Callao (Perú) hasta el sur de bros angostos, horizontales y lisos. Vueltas
Patagonia (Argentina). ornamentadas por 12 a 16 tubérculos alar-
gados axialmente y situados en el borde del
"Scurria scurra" (Lesson, 1830) hombro; existen dos carenas periféricas, por
(Lám. 1, fig. 3) encima de la adapical se sitúa un cíngulo,
1995 Scurria scurra (Lesson); Brunet: 5, lám. 1, ñg. 3.
y entre éste y la carena se observan estrías
muy finas. Base de especímenes adultos
"Conchilla alta, cónica; ápice subcentral, recorrida por 7 - 1 8 estrías aplanadas, cru-
abertura oval. Escultura constituida por zadas por líneas axiales muy delgadas.
estrías concéntricas más notorias que las Abertura romboidal.
radiales". (Brunet, 1995: 5). Distribución: Formación Puerto Ma-
Distribución: Formación Puerto Ma- dryn aflorante en Cerro Prismático.
dryn aflorante en Puerto Pirámide.
Observaciones: podría tratarse asimis- Subfamilia Tegulinae Kuroda, Habe y Oyama, 1971
mo de un representante de la Familia
Ácmaeidae, pero lo observable de sus carac- Género Tegula Lesson, 1832
teres no permite una identificación gené-
rica. Especie tipo: T. pellisserpentis Wood , {por
monotipia). Reciente, desde El Salvador hasta el oeste
de Colombia.
Superfamilia Trochoidea Rañnesque, 1815
Familia Trochidae Rañnesque, 1815 Subgénero Agathistoma Olsson y Harbison, 1953
Género Valdesia del Río, 1985 Especie tipo: Trochus uiridulus Gmelin., (por desig.
orig.). Reciente, América Central.
Especie tipo: Valdesia valdesiensis del Río (por
desig. orig.), Mioceno, Provincia del Chubut, Argentina.
Tegula (Agathistoma) laevigata (Borchert, 1901)
(Lám. 15, figs.4 - 5)
Subgénero Valdesia s.str.
1901 Gibbula laevigata Borchert: 58, Lám. 5, figs. 21 -
Valdesia (V.) valdesiensis del Río, 1985 22 1907 Neomphalius laevigatus (Borchert);
(Lám. 1, figs. 22 - 23) Ihering: 364
26
27
28
29
o externo finamente estriado interiormen- 1971 T. americana {Bravard); Figueiras y Broggi: 136
". (traducción de Bochert, 1901: 55). 1994 Spirocolpus sp.; Martínez: 91
Distribución: Formación Paraná año-
tnte en Paraná. Conchilla mediana, turritelliforme. Ápi-
Observaciones: Debido a que se posee ce y vueltas neopiónicas fragmentadas. Es-
aa única conchilla, la ilustrada por pira constituida por 8 vueltas plano - con-
orchert (1901), y a su pobre estado de con- vexas, separadas por suturas lineares pro-
jrvación, se asigna el material revisado con fundas y ornamentadas por 4 - 6 costillas
udas al género Alvania Risso, 1826, no espirales de igual epesor, entre las que se
udiéndose efectuar asignación específica intercalan, hacia las vueltas básales, líneas
Iguna. espirales secundarias. Interespacios entre
costillas primarias iguales entre sí y equi-
valentes a tres veces el grosor de las líneas
espirales secundarias. El esquema de la or-
Superfamilia Cerithioidea Fleming, 1822 namentación en las vueltas adultas es
Familia Turritellidae Clarke-Woodward, 1851
rAsBtCuD. Zona apertural rota,
Género Spirocolpus Finlay, 1927 Distribución: Formación Paraná aflo-
rante en Paraná y Formación Camacho
Especie tipo: T. waihaoensis Marwick (por desig. aflorante en San Pedro y Artilleros.
rig.). Eoceno medio - tardío, Nueva Zelanda. Observaciones: Carral Tolosa (1942)
describe e ilustra Turritella aff. T. ameri-
cana Bravard para los niveles "entre-
Spirocolpus pyramidesia (Ihering, 1907)
(Lám. 1, fig. 24) rrienses" presentes en la perforación de
Monte Veloz: 177,00 m - 186,00 m (Carral
Tolosa: 573, Lám. 2, fis. 7 a - b).
L907 T. ambulacrum pyramidesia Ihering: 367
L988 Spirocolpus pyramidesia; del Río, Lám. 4, ñg. 8 fTurritella indeterminata Borchert, 1901
(Lám. 15, fig. 19)
Conchilla mediana a grande, elongada,
turritelliforme. Protoconcha mamilada. Es- 1901 Turritella indeterminata Borchert: 53, Lám. 5,
fig.6
pira compuesta por 8 a 10 vueltas convexas, 1907 T. indeterminata Borchert; Ihering: 368. 1971
separadas por suturas profundas con ram- T. indeterminata Borchert; Figueiras y Broggi:
pa sutural marcada (el perfil en adultos es 136
subcuadrado), ornamentadas por tres cordo-
nes primarios entre los que se intercalan Conchüla grande. Protoconcha ausente.
cordones secundarios y terciarios. El esque- Espira elevada, compuesta por 5 vueltas
ma neopiónico en una vuelta adulta es convexas, separadas por suturas lineares
AsBtCu, siendo el interespacio BC menor profundas. Vueltas adultas ornamentadas
que el AB. Abertura subcuadrada simétri- por tres cordones secundarios lisos, poste-
ca. riores, seguidos por 6 primarios hacia la
Distribución: Formación Puerto Ma- zona anterior, todos ellos intercalados entre
dryn aflorante en cerro Prismático, cerro costillas terciarias. Abertura rota
Avanzado, El Doradillo, Eje Tentativo y Distribución: Formación Paraná aflo-
Puerto Pirámide. rante en Paraná y Formación Camacho
aflorante en Artilleros.
Género Turritella Lamarck, 1799
Especie tipo: T. terebra (Linné), (por monotipia). Turritella iheringiana Figueiras y Broggi, 1976
Reciente, Océano Pacífico sudoccidental. (Lám. 22 , fig. 5)
1976 Turritella iheringiana Figueiras y Broggi: 136,
Turritella americana Bravard, 1901 Lám. 1, fig. 1.
(Lám. 15, fig. 18; Lám. 23, fig. 14)
31
dos (si el ejemplar fuera completo), separa- Superfamilia Stromboidea Rafinesque, 1815
dos por suturas marcadas situadas en el Familia Strombidae Rafinesque, 1815
fondo de un profundo surco espiral. Cada Género Strombus Linné, 1758
anfracto está ornamentado con 7 costulas o
cordones espirales subiguales, a excepción
del superior, que es algo más fuerte, sepa- Especie tipo: Strombus pugilis Linné, (por desig.
subsec. de Lamarck, 1799). Reciente, desde Carolina del
rados por intervalos algo más anchos que Norte (Estados Unidos de América) hasta Paraná (Bra-
los cordones. Cada anfracto presenta debajo sil).
de la sutura, una superfice lisa inclinada,
en la cual solo se advierten líneas de Strombus bravardi Borchert, 1901
crecimiento, siguiéndole, en el hombro de la (Lám. 15, figs. 14)
vuelta, el primer cordón algo más notorio, 1901 Strombus bravardi Borchert; 52, Lárn. 5, figs. 4 -
al que siguen otros seis subiguales, estan- 5 1907 S. bravardi Borchert;
do el séptimo situado en el declive del pro- Ihering: 368
fundo surco espiral en que se encuentra la
sutura. La escultura axial está constituida Molde interno, fragmentado. Ápice au-
por numerosas líneas de crecimiento, que le sente. Espira cónica, incompleta, constitui-
confieren a dichos cordones aspecto granu- da por 4 vueltas, con una hilera de tubér-
loso. La parte inferior de la última vuelta culos dispuestos sobre el hombro; última
es obtusamente angulada y se continúa con vuelta grande y con dos filas de tubérculos,
la base, en la que se aprecian 5 cordones una ubicada en el hombro y la otra en la
espirales más aplanados. Por la posición del mitad de la vuelta. Abertura fragmentada,
molde, no se observan detalles de la aber- donde se advierte el comienzo de la expan-
tura". (Figueiras y Broggi, 1976: 136). sión del labio externo, en especial, poste-
Distribución: Formación Camacho riormente.
aflorante en Artilleros. Distribución: Formación Paraná
aflorante en Diamante.
Familia Fossaridae Troschel, 1861 Observaciones: Figueiras y Broggi
(1971: 141) citan esta especie para la For-
Género Fossarus Philippi, 1841 mación Camacho aflorante en Artilleros.
32
man nodulos poco notorios. Marca muscu- pequeña. El borde libre del septum está roto
lar en forma de herradura abierta anterior- al medio, por esta razón no es posible decir
mente". (Brunet: 5). si es recto o curvado" (traducción de
Distribución: Formación Puerto Ma- Borchert, 1901: 223).
dryn aflorante en Punta Fárdela. Distribución: Formación Paraná aflo-
Observaciones: A juicio de los autores rante en Paraná.
se trataría de un representante de la Fami- Observaciones: se cuenta con fragmen-
lia Acmaeidae, pero lo observable de sus tos del único ejemplar conocido pero sobre
caracteres no permite efectuar ningún aná- la base de la descripción e ilustración con
lisis más detallado. las que se cuenta, es posible acreditar la
asignación taxonómica del mismo.
33
Cónchala grande, cónica, oval, con el 1962 P. entrenaría (Borchert); P. de Medina: 211, figs.
ápice en el tercio posterior. Infundibulum 9-10 1966 P. entrenaría (Borchert); Camacho:
120: Lám. 15,
subcircular, algo más recto en uno de sus fig. 19
margenes y unido por un borde a la pared 1971 P. entrenaría (Borchert); Figueiras y Broggi: 142
interna de la conchilla. Escultura compues- 1988 Suspira consimilis (Ihering); del Río, Lám. 4, fig.
6
ta por alrededor de 50 costillas axiales, cru- 1994 E. entreriana (Borchert); Martínez: 95, Lám. 4-1,
zadas por finas estrías de crecimiento. figs. c-d
Distribución: Formación Puerto Ma- 1995 Natica (Natica) pastorei Brunet: 40, Lám.4, fig.
dryn aflorante en El Doradillo. 4
1995 N. (N.) borreloi Brunet: 41, Lám. 4, ñg. 5
Superfamilia Naticoidea Forbes, 1838 1900 Natica ovoidea Philippi; Ortniann: 380. 1902 N.
Familia Naticidae Forbes, 1838 ovoidea Philippi; Ortmann: 187, Lám. 33, fif 1907
Subfamilia Polinicinae Finlay y Marwick, 1937 Polinices ortmanni Ihering: 157, Lám, 15, ñg." 1988
Euspira ortmanni (Ihering); del Río, Lám. 4, f 9
Género Suspira Agassiz, 1830
Conchilla pequeña, oval. Espira cóni
Especie tipo: Natica glaucinoides Sowerby (=Natica moderadamente alta, constituida por ti
labellata Lamarck) (por desig. subsec. de Bucquoy, vueltas convexas y altas; última vuelta ti
Dautzenberg y Dollfus, 1883). Paleógeno, Francia e In-
glaterra. veces más alta que la espira. Abertura
milunar. Labio interno ligeramente fie;
nado. Ombligo abierto y mediano.
Euspira consimilis (Ihering, 1897) Distribución: Formación Puerto I
(Lám. 2, figs. 9 -12; Lám. 15, fig. 22; dryn aflorante en la Lobería de Punta
Lám. 23, figs-3-5)
r ámide.
1897 Natica consimilis Ihering: 283, fig. 12
1899 N. consimilis Ihering; Ihering: 28
1901 IV. entreriana Borchert: 225, Lám. 5, fig. 19 Género Polinices Montfort, 1810
1907 Polinices magellanica consimilis (Ihering);
Ihering: 156 Especie tipo: Polinices albus Montfort (=A
1907 P. entreriana (Borchert); Ihering: 366 1942 P. mamilla Linné) (por desig.orig.). Reciente, Indias
entrerriana (Borchert); Carral Tolosa: 568, dentales.
Lám. 2, fig. 2
34-
35
36
nium sp. para los niveles "entrerrienses" costulación espiral que caracteriza a E.
presentes en la perforación IGU 364. (Asperiscala) chubutina.
Ihering (1907) ha citado esta especie en
la perforación de Puente Alsina: 75,00 m.
Subgénero Asperiscala de Boury, 1909
)specie tipo: Scalaria bellastriata Carpenter (por Epitonium (Asperiscala) "coloniensis" (Figueiras y
¡ig. orig.). Reciente, desde California hasta Baja Broggi, 1983) (Lám. 22, fig. 6)
California.
1983 Epitonium coloniensis Figueiras y Broggi: 344,
Lám. 1, fig. 2
Epitonium (Asperiscala) chubutina
(Ihering, 1907)
{Lám. 2, fígs. 3 - 4) "Conchilla de forma cónica con anfractos
convexos de rápido crecimiento, que presen-
1907 Scalaria chubutina Ihering: 364, Lám 14, fig. 99 tan fuertes costulas axiales que constituyen
1966 Epitonium chubutina (Ihering); Camacho: 116, verdaderas varices, en número aproximado
Lám. 15, figs. 12 a - b 1995 E. (E.) multistriatum
(Say); Brunet: 33, Lám.3, de 12 - 14 por vuelta; los interespacios son
fig.9 man anchos que las varices, por lo menos
1995 E. (E.) tontii Brunet: 33, Lám. 3, fig. 10 1995 el doble, y presentan finas estrías espirales
E. (Asperiscala) aff. nouangliae (Couthouy); (6 - 8), visibles en la 4 a vuelta e indistin-
Brunet: 34, Lám. 3, fig. 11 1995 E.
(Asperiscala) chubutinum (Ihering): Brunet: tas en los otros interespacios. Las costulas
35, Lám. 3, fig. 12 1995 E. (E.) qulrogai axiales parecen continuarse con las de las
Brunet: 35, Lám. 3, fig. 13 vueltas, aparte de las dos neopiónicas que
son lisas; la cuarta vuelta es bastante
globosa y es posible que el número de
Conchilla de tamaño moderado. Espira anfractos sea mayor, lo que no podemos afir-
rota) compuesta por 7 vueltas convexas, mar por encontrarse roto el molde a ese
separadas por suturas profundas. Ornamen- nivel." (Figueiras y Broggi, 1983: 344)
tación dada por 12 a 19 costillas axiales Distribución: Formación Camacho aflo-
suavemente prosoclinas, las que varían des- rante en San Pedro.
de suaves cordones de espesor homogéneo,
con delicadas angulaciones sobre los hom- Género Gyroscala de Boury, 1887
wos de las vueltas, a costillas lamelares
gruesas en las que las angulaciones se en- Especie tipo: Scalaria commutata Monterosato (por
cuentran fuertemente marcadas; interes- desig. orig.). Reciente, Mar Caribe y Europa.
pacios recorridos por 26 a 34 líneas espi-
rales, más gruesas en la mitad de las vuel- Gyroscala cionei Brunet, 1995
tas, y ausentes sobre los hombros de las (Lám. 2, figs. 5 - 6 )
mismas. Abertura subovoidal.
Distribución: Formación Puerto Ma- 1988 Epitonium (Gyroscala) gastoni del Río, Láni 4f
fig.l (nom. nuil.) 1995 E. (G.) cionei
dryn aflorante en Puerto Pirámide y Punta Brunet: 36, Lám 3, fig. 4
Fárdela.
Observaciones: Wahnish (1939) y Ca- Conchilla mediana. Protoconcha compues-
rral Tolosa (1942) menciona esta especie ta por dos vueltas lisas. Espira integrada por
para los niveles «entrerrienses» presentes 8 a 9 vueltas convexas separadas por con su-
en las perforaciones Riachuelo 5: 93,60 m - turas impresas. Costulación dada por 15 a 16
95,00 m, Riachuelo 4: 172,00 m - 191,60 m costillas axiales no prosoclinas, lamelares,
y Monte Veloz: 177,00 m - 177,00 m y gruesas y bajas. Costilla basal fuertemente
271,00 m - 284,00 m. Carral Tolosa ilustra definida y cordoniforme. Abertura holosto-
un ejemplar de Monte Veloz (Laám. 2, figs. mada, suboval; labio externo fuertemente en-
6 a - b), pero a juzgar por su breve descrip- grosado y no reflejado hacia atrás.
ción y por su ilustración, los autores del Distribución: Formación Puerto Ma-
presente trabajo consideran como dudosa la dryn aflorante en El Doradillo y Lobería
presencia de esta especie en dichas perfo- Punta Pirámide.
raciones, ya que no se hace referencia a la
37
38
1901 Trophon paranensis Borchert: 52, Lám.4, ñgs. 12 "Conchilla subfusiforme, pequeña, de la
-13. 1907 Trophon geuersianus paranensis
Borchert: que se conserva completa la espira, com-
Ihering: 368. 1946 Trophon geuersianus (Pallas) puesta de tres anfractos, además de la vuel-
(partim); Carcelles: ta nuclear. La espira es cónica y de creci-
66. 1971 Trophon geuersianus paranensis
Borchert;
miento regular; los anfractos son poco con-
Figueiras y Broggi: 143. vexos y la sutura bien marcada pero no pro-
funda. Debajo de la sutura, la parte supe-
Conchilla subfusiforme de espira corta, rior de cada anfracto presenta una especie
compuesta por 4 ó 5 vueltas angulosas en la de reborde que determina una estrecha
sutura. Ultima vuelta representando 2/3 a rampa. La escultura está constituida por
3/4 de la longitud total, con una acentuada costulas axiales separadas por surcos más
inflexión. Ornamentación muy variable, pu- estrechos, y en número de 14 a 16 en la
diendo ser casi lisa, con estriación espiral, o penúltima vuelta; presenta, aunque son
con escultura espiral y axial predominando muy poco notorios, cordones espirales irre-
una u otra. Abertura oval a redondeada; ca- gulares. En el ejemplar falta la última vuel-
nal sifonal corto, angosto y recurvado. El ta pero se puede apreciar parte de la zona
borde interno de la última vuelta a veces no parietal, que presenta finas líneas espirales,
está soldado al borde columelar, dejando un y el extremo de la columela (que mide 2, 3
ombligo de profundidad variable. mm) y es levemente curvada hacia la iz-
Distribución: Formación Paraná aflo- quierda. No se advierte la abertura".
rante en Paraná y Formación Camacho (Figueiras y Broggi, 1988: 345)
aflorante en Artilleros. Distribución: Formación Camacho aflo-
rante en San Pedro.
"Trophon" laciniatus santacruzencis Ihering, Observaciones: Figueiras y Broggi
1897 (Lám. 2,
ñg. 22 )
(1988) crean con dudas esta especie, a nues-
tro juicio también la asignación genérica es
1897 Trophon laciniatus var. santacruzencis Ihering: dudosa.
294, Lám. 3, fig. 4 1901 T . cf. T. patagónicas
d'Orbigny; Borchert: 51
Familia Thaididae Josseaume, 1888
Conchilla mediana, subfusiforme, con cin- Subfamilia Thaidinae Roding, 1909
co vueltas escalonadas. Ultima vuelta
aproximadamente dos veces mayor que la Género Thais Roding, 1798
espira. Escultura consistente en estria-
ciones espirales y lámelas axiales (9 a 11 en Especie tipo: Murex neritoidea Linné (=Murex fusus
Gmelin) (por desig. subsec. de Iredale, 1915). Reciente,
la última vuelta), las que desarrollan una África occidental.
proyección espiniforme en el hombro de las
»neltas. Abertura ovoide a redondeada; ca-
mal sifonal corto y angosto, subrecto; Thais ferrandoana Figueiras y Broggi, 1988
«¿umela algo cóncava a subrecta. Ombligo (Lám. 22, fig. 10)
de dimensiones variables.
1988 Thais ferrandoana Figueiras y Broggi: 347,
Distribución: Formación Puerto Ma- Lám.l, figs. 4 a - b.
dryn aflorante en Fondeadero Ninfas, Ce-
rro Avanzado y Puerto Pirámide y Forma- Conchilla mediana, oblonga a subfusi-
ción Paraná aflorante en Paraná. forme, con espira corta y última vuelta
'"Trophon dubitans" Figueiras y Broggi, 1988
grande, compuesta de 5 vueltas convexas.
(Lám. 22, fig. 9) Suturas marcadas. Ornamentación dada por
numerosas estrías espirales. Abertura gran-
Trophon dubitans Figueiras y Broggi: 345, Lám.l, de, sub - oval alargada. Labio externo con
fig-3 8 - 10 denticulaciones que se prolongan
39
hacia el borde y hacia adentro, dándole as- Distribución: Formación Camacho aflo-
pecto lirado o crenulado al interior. Canal rante en El Manzano.
sifonal anterior corto (modificado de Fi-
gueiras y Broggi, 1988: 347)
Distribución: Formación Camacho aflo- "Buccinanops uruguayensis" {Pilsbry, 1897)
rante en cantera Ferrando.
1971 Buccinanops uruguayensis (Pilsbry); Figueiras y
Observaciones: Figueiras y Broggi Broggi: 147
(1988) indican que esta especie podría ser
incluida dentro del subgénero Entacanthus
Ihering, 1907. "Conchilla alargada de tamaño mas bien
pequeño, de espira alargada, compuesta de
6 a 7 anfractos, los tres primeros algo esca-
Familia Nassariidae Iredale, 1916 lonados y desde el cuarto en adelante con
Subfamilia Dorsaninae Cossmann, 1901
líneas espirales en la base. Suturas marca-
Género Buccinanops d'Orbigny, 1841 das. Superficie lisa, con finas estrías de cre-
cimiento. Abertura semioval con canal
Especie tipo: Buccinum cochlidium Chemnitz , (por
sifonal corto y ancho; labio externo simple,
desig. orig.) (= Buccinum cochlidium Dillwyn,= columela ancha y cóncava con callo típico
Buccinum lamarckü Kiener). Reciente, desde Río Gran- que forma la escotadura sifonal". (Figueiras
de (Brasil) hasta el golfo de San Matías (Argentina). y Broggi, 1971: 147).
Distribución: Formación Camacho aflo-
rante en San Pedro.
Buccinanops larranagai Figueiras y Broggi, 1988 Observaciones: el material descripto
(Lám. 22, figs.14 - 15, Lám. 23, fig. 8)
por Figueiras y Broggi (1971) se encuentra
1988 Buccinanops larranagai Figueiras y Broggi: 350, extraviado y solo se cuenta con la descrip-
Lám. 1, figs. 6a - b. 1994 B. larranagai Figueiras ción transcripta, careciéndose de ilustración
y Broggi; Martínez: 121, alguna, por lo que esta especie es colocada
ñg. 4: 6.
en la categoría de taxones dudosos.
Conchilla oval, cónica, alargada, com-
puesta por 7 vueltas, incluidas las 2 vuel- "Buccinanops duartei" Klappenbach, 1961
tas embrionarias. Espira aproximadamente
la mitad de la longitud total. Sutura mar- 1971 Buccinanops duartei Klappenbach; Figueiras y
cada, pero poco profunda. Superficie lisa. Broggi: 146
Abertura oval, angulosa hacia arriba; labio
externo simple; columela recta; canal sifonal "Conchilla suboval, alargada, sólida, opa-
anterior corto y ancho. ca, carente de escultura . Espira corta, có-
Distribución: Formación Camacho aflo- nica, ápice ligeramente romo. Tamaño más
rante en San Pedro. bien pequeño. Presenta 5 a 6 anfractos, los
primeros débilmente convexos, casi rectos,
acentuándose la convexidad en los anfractos
Buccinanops cf. B. cochlidium (Dillwyn, 1817) cuarto y quinto. El último subcilíndrico,
(Lám. 23, fig. 9) alargado, dos veces mayor que los restan-
tes. Conchilla embrionaria lisa; en las de-
1971 Buccinanops gradatum (Deshayes); Figueiras y más vueltas, estrías de crecimiento bien
Broggi: 146 1994 Buccinanops cf. B.
gradatum (Deshayes); notables, perceptibles a simple vista, más
Martínez: 122, Lám. 4: 2, figs. b - c marcadas en el último anfracto. Sutura
poco profunda, irregular, cubierta por una
callosidad. Sin perióstraco. Abertura oval
Observaciones: se cuenta únicamente alargada, más bien pequeña, cuyo eje for-
con un molde interno de una conchilla ma un ángulo de unos 45° con relación al
oblonga, con espira moderadamente larga y eje principal de la conchillas. Borde
con vueltas escalonadas. La útlima vuelta columelar ancho, levemente arqueado, con
es muy convexa. un callo parietal blanco, porcelanáceo, que
40
se derrama ampliamente hacia la parte su- sutura se advierte una fina línea espiral,
perior de la vuelta. Labio externo simple, bien visible en la última vuelta; a continua-
cortante, regularmente curvado y algo dila- ción un fino cordón notorio en los dos últi-
tado en la mitad inferior. Columela gruesa, mos anfractos, al que sigue un surco espi-
cóncava por encima y presentando un fuer- ral bien marcado y luego un reborde redon-
te pliegue por debajo, frente al corto y an- deado en el hombro de cada vuelta. El res-
cho canal sifonal, cuyo borde posterior está to de la superficie es liso, con solo finas lí-
limitado por un pequeño reborde o costilla". neas de crecimiento poco visibles. Los carac-
(Figueiras y Broggi, 1971: 147). teres de la abertura no son observables por
Distribución: Formación Camacho la posición del molde". (Figueiras y Broggi,
aflorante en San Pedro. 1988: 349)
Observaciones: las mismas que para "B. Distribución: Formación Camacho aflo-
uruguayensis" (Pilsbry). rante en San Pedro.
Observaciones: se transcribe la descrip-
ción original. A nuestro juicio el material es
"Buccinanops moniliferum" (Valenciennes, 1834) muy fragmentario como para permitir una
identificación a nivel específico, si bien la
1834 Buccinum moniliferum Valenciennes (en Kiener):
11, Lám. 3, fig. 8 1971 Dorsanum moniliferum asignación al género Buccinanops pareciera
(Valenciennes); Figueiras razonable.
y Broggi: 146
42
43
tación del dibujo proporcionado por Ihering Distribución: Formación Paraná aflo-
(1907). Este autor afirma que el material rante en Paraná.
descripto por Borchert (1901: 48, Lám. 4, Observaciones: a nuestro juicio el mol-
fig. 8) como Oliva reticularis Lamarck var. de interno ilustrado por Philippi, material
brasiliana Borchert debería ser integrado a que está extraviado, podría corresponder
Olivancillaria prisca Ihering. A nuestro tanto a un Volutidae como a Olividae.
juicio solo correspondería a O. prisca, el
ejemplar figurado por Ihering, y como ya se Subfamilia Olivellinae Troschel, 1869
estableció anteriormente, el ejemplar de Género Olivella Swainson, 1831
Borchert y aquellos de Uruguay, son consi-
derados como Olivancillaria sp.
Especie tipo: Oliva purpurata Swainson (= Olivella
dama Mawe ), (por desig. subsec. de Dalí, 1909). Re-
ciente, desde el golfo de California (Estados Unidos de
''Olivancillaria urceus" (Róding, 1798) América) hasta el golfo de Acapulco (México).
1893 Oliva platensis Philippi: 8, Lám. 1, ñg. 12 Especie tipo: Voluta prunum Gmelin, (por mo-
notipia). Reciente, desde el mar Caribe hasta Brasil.
"Molde interior, casi cilindrico, delgado;
las roscas aplanadas cerca de la sutura, la Prunum pruniformis (Ihering, 1907)
última pasa paulatinamente a la nariz (o (Lám.15, fig. 16)
cola de muchos autores); la espira ocupa 1901 Marginella cf. prunum Gmelin; Borchert:48, Lám.
como la cuarta parte de la altura de la con- 4 , fig. 11 1907 M. pruniformis
cha." (Philippi: 8). Ihering: 370
44
Conchilla pequeña, alargada - oval, con 3 última vuelta presenta en sus 2/3 posterio-
ó 4 vueltas convexas separadas por suturas res 4 cordones espirales, el primero a nivel
algo profundas. Superficie lisa o con líneas del hombro, y en posición más anterior se
de crecimiento. Parte inferior de la columela ubican los otros cordones, más cercanos
con cuatro pliegues angulosos, de los cuales, entre sí que con el presente en el hombro.
los dos inferiores están más próximos y son El tercio más anterior presenta 2 cordones
más oblicuos que los dos superiores. mucho más delgados y cruzados por finas
Distribución: Formación Paraná aflo- estrías axiales. La abertura se encuentra
rante en Paraná. rota, pero se puede inferir una forma ovoi-
Observaciones: Figueiras y Broggi de. Canal sifonal largo y angosto. No se
(1971: 152) citan esta especie en la Forma- advierte la escultura por faltar la capa su-
ción Camacho aflorante en San Pedro. perficial de la conchilla. Columela recta.
Distribución: Formación Puerto Ma-
Superfamilia Conoidea Rafinesque, 1815
dryn aflorante en Puerto Pirámide.
Familia Turridae Swainson, 1840
Subfamilia Turrinae Swainson, 1840
Subfamilia Daphnellinae Casey, 1904
Género Gemmula Weinkauff, 1875
Género Pleurotomella Verrill, 1873
Especie tipo: Pleurotoma gemmata Hinds, (por
desig. subsec de Cossmann, 1896). Reciente, golfo de Especie tipo: Pleurotomella packardü Verril, (por
California (Estados Unidos de América). monotipia). Reciente, Atlántico Norte.
Gemmula clossi Figueiras y Broggi, 1976 Pleurotomella parodizi (Figueiras y Broggi, 1976)
(Lám. 22, fig. 21) (Lám. 22, ñg. 20)
1976 Gemmula clossi Figueiras y Broggi: 140, Lám. 1, 1976 Clathurella parodizi Figueiras y Broggi: 144,
ñg. 4 Lám. 1, fig 6 1987 Pleurotomella parodizi
1987 G. clossi Figueiras y Broggi : 274, Lám. 1 ñg. 4. Figueiras y Broggi: 278,
1994 G. clossi Figueiras y Broggi; Martínez: 130, fígs. 4:8 Lám. 1, ñg. 6 1994 P. parodizi (Figueiras y
Broggi); Martínez: 132,
Conchilla pequeña, fusiforme. Espira (rota) ñgs. 4: 9
alargada y compuesta por 6 vueltas angulo-
sas, con una carena periférica y otra ubicada Conchilla pequeña, subfusiforme a bicó-
en el tercio posterior de las mismas. Las vuel- nica. Espira integrada por 6 vueltas angu-
tas están ornamentadas por numerosas es- losas y tabuladas, con una carena que reco-
trías axiales de crecimiento prosoclinas y por rre su parte media. Sutura apenas definida
14 a 15 tubérculos bien marcados, dispuestos y bordeada inferiormente por un cordón
sobre la carena periférica. Abertura alarga- subsutural. Ornamentación dada por 20 tu-
da y estrecha; columela subrecta; canal sifo- bérculos diminutos, suavemente elongados
nal alargado y ligeramente flexionado. axialmente y homogéneamente espaciados.
Distribución: Formación Camacho aflo- Distribución: Formación Camacho aflo-
rante en San Pedro. rante en San Pedro.
47
48
dad de San Pedro. Dicho material se en- Conchilla rectangular con área liga-
cuentra extraviado. mentaria ancha, larga y subhorizontal y
carena umbo - posterior marcada. Área
Subfamilia Ledellinae Género umbonal ancha y plana ; ambones promi-
nentes. Superficie ornamentada por costi-
Ledella Verrill y Busch, 1897
llas radiales más gruesas en la zona media
y muy delgadas las ubicadas en el área pos-
Especie tipo: Leda messanensis (Seguenza). Desde terior, por detrás de la carena.
Massachusetts (Estados Unidos de América) hasta In- Distribución; Formación Puerto Ma-
dias Occidentales.
dryn aflorante en San José Este.
1962 Leda seminella Martínez Fontes y Williamson: 1893 Arca platensis Philippi: 11, Lám. 11, ñg. 8
169, figs. 1 - 3 1897 A. platensis Philippi; Ihering: 236 y 330
1901 A. platensis Philippi; Borchert: 29, Lám. 2, fígs.
5-6
Conchilla pequeña, ovalada, más larga 1907 A. platensis Philippi; Ihering: 372 1991 A.
que alta, apenas inflada y suavemente (Arca) platensis Philippi; del Río: 30, Lám. 1,
rostrada. Margenes ventral redondeado, % 2
anterior muy convexo, dorso - anterior sua-
vemente redondeado y dorso - posterior rec- Conchilla ovoidal, poco convexa con área
tilíneo. Lúnula mal definida y escudete pla- ligamentaria corta y angosta, área posterior
no y muy angosto. Un surco radial umbo - mal definida y carena umbo-posterior débil-
postero - ventral define un área suavemen- mente marcada. Área umbonal aplanada y
te deprimida en la región posterior. Escul- ancha; umbones diminutos y poco elevados.
tura exterior dada por 20 líneas comargi- Costillas radiales del área posterior redon-
nales subredondeadas a subaplanadas de es- deadas y más gruesas que las del resto de
pesor homogéneo y que cambian de direc- la valva, las que son filosas, angostas y de
ción en el área posterior. Interior descono- espesor homogéneo.
cido. Distribución: Formación Paraná aflo-
Distribución: niveles "entrerríenses" rante en Paraná.
presentes en la perforación de Mar de Ajó
a 700 m de profundidad, dada a conocer
por Ameghino. Subfamilia Anadarinae Reinhart, 1935
Observaciones: el material descripto Género Anadara Gray, 1847
por Martínez Fontes y Williamson no ha
podido ser localizado por los autores. Especie tipo: Arca antiquata Linné, (por desig. orig.)
Reciente, Madagascar.
49
1991 A (Rasia) tirata (Philippi); del Río: 31, fig. 3, fíg- 70,00 m -72,00 m y en la Formación Paraná
text. 3 - 4 aflorante en Arroyo Los Galpones, Puerto
1992 A. (Rasia) lirata (Philippi); del Río: 15, Lám. 1,
figs. 5 - 6 Viejo y La Paz.
1994 A (Rasia) lirata (Philippi); Martínez: 141, Lám
4: 3, fig. c Anadara (Rasia) plana del Río, 1987
(Lám. 16. fig. 17)
Conchilla pequeña, subcuadrada. Área
ligamentaria angosta y larga (longitud com- 1987 Anadara (Rasia) plana del Río: 485, Lám. 1, fíg.
prendida entre el 73% y 86% de la longi- 4 1991 A. (R.) plana del Río: 35, figs.- text. 3 -
4, 7 - 8
tud charnelar), con dos o tres pares de li-
gamentos en «chevron» y dos o tres ramas
ligamentarias posteriores impares. Área Conchilla pequeña, subcuadrada. Área
umbonal convexa y poco prominente. Orna- ligamentaria situada prácticamente por de-
mentación dada por 30 a 36 costillas radia- trás del umbón, con uno o dos pares de sur-
les más angostas o de igual ancho que los cos en «chevron» y hasta 4 ramas impares
interespacios, planas en el área posterior y posteriores. Área umbonal alta, prominente
subredondeadas en el resto de la conchilla. y aplanada; umbones altos y fuertemente
Distribución: Formación Puerto Ma- recurvados. Ornamentación dada por 23 a
dryn aflorante en Punta Norte, Formación 26 costillas planas, muy delgadas las an-
Paraná aflorante en Paraná, Puerto Viejo y teriores y más gruesas las posteriores;
Bajada Grande y Formación Camacho interespacios más anchos que las costillas.
aflorante en San Pedro. Distribución: Formación Paraná aflo-
rante en Diamante.
Anadara (Rasia) bravardi del Río, 1987
(Lám. 6, figs. 1, 5; Lám. 13, fig. 11; Lám.
16, figs. 3 - 4, Lám. 24, figs. 1 - 2) Género Scapharca Gray, 1847
1939 Arca bomplandiana d' Orbigny; Wahnish:149, Especie tipo: Arca inaequalis Bruguiere (por desig.
Lám. 2, fig. 3 orig.). Reciente, India sudoriental.
1962 Área sp. P. de Medina: 210, figs. 16 - 17 1973
Anadara sp., Figueiras y Broggi: 206 1987 A. (Rasia)
bravardi del Río: 484, Lám. 1, fig. 3
1991 A (R.) bravardi del Río: 32, figs. - text. 3 - 7 Subgénero Potiarca Iredale, 1939
1992 A. (R.) bravardi del Río: 16, Lám. 1, figs.2 - 4
1994 A (R.) bravardi del Río; Martínez: 143, Lám. 4: Especie tipo: Potiarca pilula sácenla Iredale (por
3, figs.d - e desig. orig.). Reciente, Pacífico occidental.
Conchilla mediana, más larga que alta. Scapharca (Potiarca) bomplandeana (d' Orbigny,
1842) (Lám. 16, figs. 14 -
Área ligamentaria angosta y con un largo 16, Lám. 24, fig. 4)
comprendido entre el 66% y 70% del largo
de la valva, con 2 ó 3 surcos ligamentarios 1842 Arca bomplandeana d' Orbigny:130, Lám. 14,
figs. 15 -18 1973 Anadara bonplandiana
en «chevron», una o dos ramas posteriores (d'Orbigny); Figueiras y
y una rama anterior impares. Ornamenta- Broggi: 205 1987 Scapharca (Potiarca)
ción dada por 30 a 35 costillas redondeadas bomplandeana (d'Orbigny);
a subaplanadas en la zona anterior y me- del Río: 486, Lám. 2, fig. 1 1991 S. (P.)
bomplandeana (d'Orbigny); del Río: 37,
dia de las valvas, y más planas y de mayor Lám. 2, fig. 2, fig.- text. 10 1994 S. (P.)
tamaño que las situadas en la región pos- bomplandeana (d'Orbigny); Martínez: 146,
terior de las valvas. Lám 4: 3, fig. f
Distribución: niveles "entrerrienses"
presentes en la perforación IGU 364 (Chuy): Conchilla mediana a grande, ovalada
115,00 m -117,00 m., Formación Puerto oblicuamente, más alta que larga; área
Madryn aflorante en Puerto San José Este, posterior marcada y bien delimitada por
niveles «entrerrienses» de la perforación una carena redondeada. Zona umbonal poco
Riachuelo 5: 68,00 m -72,00 m, Riachuelo 4: prominente y convexa; umbones diminutos.
50
Área cardinal corta, alta y subtriangular, 1987 Scapharca (Potiarca) frenguellii (Doello Jurado);
con el margen dorsal curvado y surcada por del Río: 488, Lám. 2, fig. 3 1991 S. (P.)
frenguellii (Doello Jurado); del Río: 40,
estrías horizontales y numerosos surcos Lám. 1, ñg. 5, fig.- text. 10
ondeados ó por 2 ó 3 surcos en «chevron».
Valva derecha ornamentada por 30 a 32 Conchilla mediana a grande, ovalada
costillas lisas o suavemente nodosas. Val- oblicuamente. Zona umbonal prominente,
va izquierda ornamentada con igual núme- aplanada y ancha. Área posterior desarro-
ro de costillas que la valva opuesta, orna- llada y delimitada por una carena marcada.
mentadas por fuertes nodosidades, aplana- Área ligaméntaria alta, corta, en la mayo-
das las centrales, y redondeadas las ante- ría de los casos muy erosionada. Escultura
riores y posteriores. de la valva izquierda dada por 30 a 32 cos-
Distribución: Formación Camacho aflo- tillas subredondeadas a subaplanadas y de
rante en San Pedro y El Manzano y Forma- igual tamaño que los espacios intercostales,
ción Paraná aflorante en Paraná y en Arro- ornamentadas por escamas o nodos.
yo Los Galpones. Distribución: Formación Paraná aflo-
Observaciones: esta especie ha sido ci- rante en Arroyo Los Galpones.
tada por Ihering (1907) para la perforación
de Puente Alsina y por Doello Jurado (1915)
para Espinel. SuperfamiliaLimopsoidea Dalí, 1895
Familia Limopsidae Dalí, 1895
Scapharca (Potiarca) frenguellii (Doello Jurado, Especie tipo: Arca orbicularis Da Costa (por desig.
1987) (Lám. 16, subsec. de Dalí, 1898) Reciente, Europa.
figs. 12 - 13)
51
1992 Glycymeris (Glycymeris) longioriformis del Río: Especie tipo: Mytilus edulis Linné (por desig. orig.).
17, Lám. 1, fíg. 7 Reciente, cosmopolita.
52
53
54
laterales. Área ligamentaria angulosa, con 67,00m - 72,00 m, Riachuelo 5: 95,00 m; For
una foseta ancha y profunda. Impresión mación Paraná aflorante en Paraná; Forma
muscular semilunar, muy marcada y pro- ción Puerto Madryn aflorante en Cerrc
funda en algunos ejemplares. Avanzado, El Doradillo, Cerro Prismático
Distribución: Formación Camacho aflo- Punta Ninfas, Fondeadero Ninfas, Eje Ten
rante en Arroyo de Las Limetas, Chileno tativo, Punta Tehuelche, Punta Logaritmo
2, Barranca de los Loros, Cerro Bautista, El San José Este, San José Oeste, Puerto Pira
Manzano y La Negra; Formación Paraná mide, Lobería Punta Pirámide, Punta Par
aflorante en Paraná; Formación Puerto déla, Punta Norte, Punta Delgada, Salinj
Madryn aflorante en Cerro Avanzado, El Grande, Punta Hércules, Punta San Román
Doradillo, Cerro Prismático, Punta Ninfas, Lote 39, Punta Quiroga, Puerto Lobos.
Fondeadero Ninfas, Eje Tentativo, Punta Observaciones: esta especie fue citadí
Tehuelche, Punta Logaritmo, San José Este, por Ihering (1907) y Doello Jurado (1915
San José Oeste, Puerto Pirámide, Lobería para las perforaciones de Espinel: 80,00 rr
Punta Pirámide, Punta Fárdela, Punta Nor- - 95,00 m y Alsina.
te, Punta Delgada, Salina Grande, Punta
Hércules, Punta San Román, Lote 39, Punta
Quiroga, Puerto Lobos; niveles Subfamilia Crassostreinae Tarigoe, 1981
Tribu Crassostreini Tarigoe, 1981
«entrerrienses» presentes en las perforacio-
nes Riachuelo 4 y 5: 95,00 m - 95,65 m . Género Cras&astrea Sacco, 1897
Observaciones: Esta especie ha sido ci-
tada por Ihering (1907) y Doello Jurado Especie tipo: Ostrea uirginica Gmelin (por desig
orig.). Reciente, desde el golfo de San Lorenzo (Cana
(1915) para los niveles "entrerrienses" pre- da) hasta el golfo de Méjico.
sentes en las perforaciones de Puente
Alsina y Espinel: 80,00 m - 97,00 m.
Crassostrea rizophorae {Guiíding, 1828)
(Lám. 18, fig. 3, Lám. 24, fig. 6)
?Ostrea alvarezi d'Orbigny, 1842
(Lám. 7, ñgs. 7 - 8; Lám. 13, ñgs. 8 - 10; Lám. 17, ñgs. 1785 Ostrea arbórea Chenmitz: 74, fig. 681
1-3 ) 1828 O. rizophorae Guiíding: 542
1901 O. puelchana Borchert: 20, Lám. 1 , figs. 5 - 6
1842 Ostrea aluarezi d'Orbigny: 134, Lám. 7, fig. 19 1928 O. puelchana Borchert; Teisseire: 354
1901 O. alvarezi d'Orbigny; Borchert: 187, Lám. 6, 1907 O. parasítica var. praia Ihering: 426
figs. 1 - 4 1968 O. rizophorae praia Ihering; Figueiras y Sicardi: 27Í
1939 O. aluarezi d'Orbigny; Wahnish: 150, Lám. 2, fig. 1 1973 Crassostrea rizophorae (Guiíding); Figueiras ;
1966 O. aluarezi d'Orbigny; Camacho: 68, Lám. 11, figs. Broggi: 214 1989 C. rizophorae praia
1 a-b (Ihering); Perea, Ubilla ;
Martínez.: 82.
Conchilla mediana a grande, inequivalva. 1994 C. rizophorae (Guiíding); Martínez: 157, Lám. 4
Valva izquierda notoriamente mayor que la 4, fig. b
1995 Ostrea puelchana Borchert; Aceñolaza et al.: 2
derecha, convexa, de contorno suborbicular Lám 1, figs. a - e
a alargado e irregular, ornamentada con
costillas radiales redondeadas y regulares,
más conspicuas cerca del margen ventral. Conchilla alargada, subtrigonal, angoste
Chomata presente desde la zona liga- y delgada. Umbón recto, largo y grueso
mentaria hasta casi la mitad de la valva. cavidad umbonal pronunciada. Superficie
Valva derecha aplanada, alargada y recorri- externa ligeramente plegada y expandidE
da por líneas coniarginales de crecimiento. cerca del borde ventral. Valva izquierda
Anachomata presente desde la zona muy convexa, puntiaguda en el áret
ligamentaria hasta casi la mitad de la val- ligamentaria. Valva derecha plana. Bordee
va. Área ligamentaria triangular a trape- internos de ambas valvas lisos.
zoidal. Impresión del músculo aductor gran- Distribución: Formación Camacho aflo-
de, cercana al borde posterior. rante en Arazatí 1 y Barranca de Los Lo-
Distribución: niveles "entrerrerrienses" ros; Formación Paraná aflorante en Para-
presentes en la perforación Riachuelo 4: ná.
55
Superfamilia Plicatuloidea Watson, 1930 das, con una longitud total auricular com-
Familia Plicatulidae Watson, 1930 prendida entre el 56% y el 67% del largo
Género Plicatula Lamarck, 1801 total de las valvas. Cruras cardinales obso-
letas y auriculares débiles, con dentilios
Especie tipo: Spondylus plicatus Linné (por desig. marcados. Valva derecha recorrida por 23
subsec. de Schmidt, 1818). Reciente, océanos Indico y a 26 costillas anchas, aplanadas, con lados
Pacíñco. verticales, lisas o surcadas longitudinal-
Plicatula sp.
mente. Valva izquierda ornamentada por
(Lám. 24, fig. 5) costillas radiales muy espaciadas, redondea-
das y recorridas longitudinalmente por una
1973 Plicatula gibbossa Lamarck; Figueiras y Broggi: costilla delgada y filosa. Superficie de am-
209 1994 Plicatula sp; Martínez: 159, Lám 4: bas valvas ornamentada por numerosas lí-
4, fig. c
neas comarginales.
Distribución: Formación Paraná aflo-
Conchilla sólida, inequivalva, de contor- rante en Diamante, El Brete, Paraná , Arro-
no variable, predominantemente subtrian- yo Ensenada y La Paz.
gular. Charnela de la valva izquierda con Observaciones: esta especie fue citada
tres fosetas y dos fuertes dientes cardina- por Ihering (1907) para la perforación de
les divergentes. Valva derecha con dos dien- Puente Alsina.
tes laterales, dos cardinales y tres fosetas.
Impresión muscular circular, excéntrica.
Flabellipecten piramidesensis (Ihering, 1907)
Línea paleal muy cercana al borde. Super- (Lám. 4, fig. 1; Lám. 5, ñg. 3}
ficie externa ornamentada por 9 a 12 fuer-
tes pliegues radiales lisos, plegados o 1907 Pectén oblongus pyramidesius Ihering: 375
escamosos, lo que le confiere al margen ven- 1992 Flabellipecten piramidesensis (Ihering); del Río:
22, Lám. 3, fig. 3, Lám. 4, figs. 1 - 4.
tral aspecto fuertemente plegado.
Distribución: Formación Camacho aflo- Conchilla grande con aurículas medianas
rante en Cerro Bautista y en los niveles y margen dorsal auricular con una longitud
"entrerrienses" presentes en la perforación comprendida entre el 48% y el 58% del lar-
IGU 364 : 122,10 m - 124,00 m. go total de las valvas. Aurículas recorridas
por finas líneas radiales y líneas comar-
Suborden Pectinina Waller, 1978
ginales. Cruras auriculares marcadas y con
Superfamilia Pectinoidea Rafinesque, 1815 dentilio prominente, a veces bífído, en la
Familia Pectinidae Wilckes, 1810 (emend. Waller, aurícula anterior izquierda. Valva derecha
1993} Subfamilia ornamentada por 24 a 27 pliegues aplana-
Pectininae Rafinesque, 1815 dos a subredondeados, bajos y lisos. Valva
Género Flabellipecten Sacco, 1897 izquierda con 23 a 26 pliegues bajos, lige-
ramente redondeados, a veces distalmente
Especie tipo: Flabellipecten flabelliformis Borchi recorridos por una costillita aguda longi-
(por desig. orig.). Plioceno, Italia. tudinal. Ambas valvas cubiertas por líneas
comarginales que se hacen notablemente
Flabellipecten oblongas (Philippi, 1893) más densas hacia la región ventral.
(Lám. 18, fig. 5) Distribución: Formación Puerto Ma-
dryn aflorante en Puerto San José Este,
1893 Pectén, oblongas Philippi: 12, Lám. 2, fig. 4 Salina Grande, Lote 39, Lobería Punta Pi-
1901 P. oblongas Philippi; Borchert: 24
1907 P. oblongus Philippi; Ihering: 375 rámide y Puerto Pirámide.
1966 Chlamys oblongus (Philippi); Camacho: 66, Lám.
10, fig. 1 1991 Flabellipecten oblongus
(Philippi); del Río: 49, Género Amusium Róding, 1798
Lám. 3, fig. 1 - 2, fig, - text. 15 - 16
Especie tipo: Amusium pleuronectes (Linné) (por
Conchilla grande, ligeramente aplanada. desig. subsec. de Herrmannsen, 1846). Reciente, Pací-
Aurículas subiguales y radialmente estria- fico Occidental.
56
Amusium darwinianum (d'Orbigny, 1842) San José Este, Salina Grande, Fondeadero
(Lám. 18, fig.4) Ninfas, Punta Quiroga, Punta Delgada,
1842 Pectén darwinianus d'Orbigny: 139 Lote 39 Cueva Los Leones y Puerto Lobos.;
1893 P. (Amusium ) darwinianum (d'Orbigny); niveles "entrerrienses" presente en las per-
Philippi: 18, Lám. 3, fíg. 4 1901 P. darwinianus foraciones Riachuelo 5: 93,60 m - 95,00 m
d'Orbigny; Borchert: 214, Lám. 4, y Riachuelo 4.
figs. 4 - 6
1907 Amusiujn darwinianum {d'Orbigny); Ihering: 379
1966 A darwinianum (d'Orbigny); Camacho: 65, Lám.
9, fig. 9 1991 A darwinianum (d'Orbigny); del Amusium figueirasi n. sp. (Martínez)
Río: 51, Lám. 1, (Lám. 24, figs. 8 - 9, Lám. 25, fig. 1)
fig. 4, Lám. 2, fig. 1, Lám. 4, figs. 2 - 3
1994 Amusium figueirasi Martínez: 166, Lám. 4: 5, fígs.
c-d-e
Conchilla gruesa, con aurículas grandes
a medianas. Uno o dos pares de cruras car- Conchilla gruesa, equidimensional, sub-
dinales en la valva derecha; dos pares de orbicular, poco convexa. Aurículas peque-
cruras cardinales y un par de cruras auri- ñas, ligeramente más grande la anterior.
culares elongadas y prominentes con fuer- Valva derecha con dos cruras cardinales
tes dentilios en la valva izquierda. Interior cortas; un par de cruras auriculares, anchas
de ambas valvas recorrido por costillas ra- que se adelgazan dorsalmente. Interior re-
diales muy fuertes, redondeadas, acentua- corrido por 18 a 19 costillas radiales redon-
das y filosas hacia el margen ventral, con 5 deadas, equidistantes más fuertes hacia el
a 7 pares de costillas en la zona media de borde ventral.
las valvas y 5 a 8 costillas equidistantes Material: Holotipo, una valva derecha
ubicadas hacia los margenes anterior y pos- FCDP 2312, procedente de Cerro Bautista:
terior. largo: 76, 5 mm, alto: 75, 1 mm, long. auri-
Distribución: Formación Paraná aflo- cular: 24,00 mm (colección Martínez); para-
rante en Paraná, Puerto Viejo, La Paz y tipo, una valva derecha FCDP 311, proceden-
Cantera Izaguirre. te de cantera Camacho: largo: 61,1 mm, alto:
Observaciones: Ihering (1907) y Doello 64,4 mm. Además se cuenta con una valva
Jurado (1915) citan esta especie para los derecha de un ejemplar juvenil FCDP 2375 y
niveles "entrerrienses" presentes en las per- un fragmento FCDP 2399 de cerro Bautista
foraciones de Alsina y Espinel. y otro fragmento FCDP 2652 de La Negra
Distribución: Formación Camacho aflo-
rante en Cerrro Bautista, Cantera Camacho
Amusium parís del Río, 1992 y La Negra .
(Lám. 8, figs. 1, 12; Lám. 13, fig. 12}
Observaciones: Esta especie difiere de
1846 Pectén darwinianus d'Orbigny; Sowerby: 609, A. parís del Río y de A. darwinianum
Lám. 3, figs. 28 - 29 1939 Amusium (d'Orbigny) por la presencia de costillas
darwinianum (d'Orbigny); Wahnish: radiales internas equidistantes entre sí y
151 1992 A. parís del Río: 23, Lám. 2, figs. 3 - 4,
Lám. 3, por poseer las aurículas más pequeñas.
figs. 1 - 2 Etimología: a la memoria del Profesor
y amigo Alfredo Figueiras, por sus contri-
Conchilla delgada con aurículas iguales buciones al conocimiento de los moluscos
y pequeñas. Ambas valvas con un par de actuales y fósiles del Uruguay.
cruras auriculares fuertemente marcadas y
con dentilios prominentes; cruras cardina-
les cortas y débiles. Interior de las valvas Subfamilia Chlamydinae von Teppner, 1922
Tribu Chlamydini von Teppner, 1922
recorrido por 19 a 22 pares de costillas ra-
diales finas y redondeadas. Género Chlamys Ró'ding, 1798
Distribución: Formación Puerto Ma-
dryn aflorante en Eje Tentativo, Punta Especie tipo: Ostrea islándica Gmelin (=Pecten
islandicus Müller) (por desig. subsec. de Herrmannsen,
Pardela, Puerto Pirámide, Lobería Punta 1846). Reciente, océanos Ártico y Atlántico nororiental
Pirámide, Puerto San José Oeste, Puerto y noroccidental.
57
Chlamys actinodes (Sowerby, 1846) 1973 Ch. paranensis (d'Orbigny); Figueiras y Broggi:
(Lám. 5, fígs. 1 - 2; Lám. 6, ñg. 2) 210.
1991 Aequipecten paranensis (d'Orbigny); del Río: 54,
1846 Pectén actinodes Sowerby: 376, Lám. 3, fig. 33 Lám. 2, fig. 5, figs.- text. 17 - 18.
1921 Chlamys theresinae Rovereto: 27, ñg. 12 a 1992 1992 A paranensis (d'Orbigny); del Río: 32, Lám. 7,
Chlamys actinodes (Sowerby); del Río: 27, Lám. 5, figs. 1 - 2, figs.- text. 9, 10, 14, 17:1, 19:1.
figs. 1 - 4, Lám. 6, fígs. 1 - 2, fig.- text. 5 - 8 1994 A. paranensis (d'Orbigny); Martínez: 162, Lám 4:
5, fig. a
Conchilla grande, con la valva izquierda Conchilla mediana a pequeña, poco infla-
más convexa que la derecha. Especímenes da, subequidimensional con la valva izquier-
juveniles subtriangulares, equilaterales a da más convexa que la derecha. Margen
subequilaterales, más altos que largos; in- auricular comprendido entre el 48% y el
dividuos adultos con contorno orbicular, li- 65% de la longitud total de las valvas.
geramente inequilaterales, con incipiente Aurícula anterior más larga que la poste-
crecimiento oblicuo y más largos que altos. rior, con escotadura bisal profunda, trian-
Aurícula anterior más larga que la poste- gular, con ápice redondeado a subre-
rior, con profunda escotadura bisal en la dondeado. Uno o dos pares de cruras cardi-
valva derecha. Un par de cruras cardinales nales, un par auricular con dentilio poste-
en ambas valvas con un fuerte dentilio. rior prominente en ambas valvas. Ctenolio
Superficie del disco recorrida por 40 a 50 con 4 o 5 dientes pectidinales pequeños.
pliegues redondeados y ornamentados por Ornamentación exterior de ambas valvas
finas costillas radiales, o por 60 a 70 costi- dada por 17 a 25, por lo general 18 a 21
llas primarias muy ñnas, bajas, filosas, se- costillas redondeadas, separadas por inter-
paradas por costillas secundarias ínás del- espacios aplanados de igual ancho que los
gadas. pliegues; escultura secundaria dada por 3
Distribución: Formación Puerto Ma- costillitas escamosas en los interespacios y
dryn aflorante en Eje Tentativo, Punta por 3 , 5 0 7 costillitas sobreimpuestas a los
Logaritmo, El Doradillo, Cerro Prismático, pliegues.
Cerro Avanzado, Punta Fárdela, Puerto Pi- Distribución: Formación Puerto Ma-
rámide, Lobería de Punta Pirámide, Lote dryn añorante en Eje Tentativo, Punta
39, Salina Grande, San José Este, Punta Quiroga, Punta Tehuelche , Puerto Pirámi-
Tehuelche, Punta Quiroga, Puerto Lobos, de, Lobería Punta Pirámide , Punta Parde-
Salinas del Gualicho. la, Puerto San José Este, Puerto San José
Oeste, Salina Grande, Punta Delgada, Pun-
ta Hércules, Lobería de Viedma, Playa Bo-
Género Aequipecten Fischer, 1887 nita, Cueva de los Leones; niveles "entre-
rrienses" presentes en las perforaciones
Especie tipo: Chlamys opercularis (Linné) (= Ostrea Monte Veloz: 145,00 m - 177,00 m, 271,00
opercularis Linné), (por desig. orig.). Reciente, mar
Mediterráneo y océano Atlántico nororiental. m - 325,00 m, 325,00 m - 380,00; Riachuelo
4, Riachuelo 5: 93,60 m - 95,00 m; Forma-
Aequipecten paranensis paranensis (d'Orbigny, ción Paraná aflorante en Paraná, La Paz,
1842) Bajada Grande y Puerto Viejo; Formación
(Lám. 5, figs. 4 - 5; Lám. 8, ñg. 13, Lám. 18, figs. 7,
Lám. 25, fig. 8) Camacho aflorante en Cerro Bautista .
Observaciones: Ihering (1907) citó esta
1842 Pectén paranensis d'Orbigny: 132, Lám. 7, fígs. especie para la perforación de Puente Alsina
5-9. 1846 P. paranensis d'Orbigny; Sowerby: y Doello Jurado (1915) para Espinel.
610, Lám. 3,
ñg. 30.
1901 P. paranensis d'Orbigny; Borchert: 190. 1907
Myochlamys paranensis (d'Orbigny); Ihering:
376. 1939 M. paranensis (d'Orbigny); Wahnish: Aequipecten paranensis pennatus del Río, 1992
27, Lám. 2, (Lám. 4, fig. 2 - 3)
ñg- 2. 1966 Chlamys paranensis (d'Orbigny);
Camacho: 66, 1992 Aequipecten paranensis pennatus del Río: 37,
Lám. 9, fig. 11, Lám. 10, fig. 2. Lám. 6, figs. 3 - 5, figs. - text. 15, 17: 2, 19: 2
58
Conchilla mediana a pequeña, con largo escotadura bisal ancha y ápice anguloso.
auricular comprendido entre el 60% y el Ornamentación exterior de las valvas dada
75% del largo total de las valvas. Valva de- por 13 a 17 pliegues aplanados, con sección
recha más convexa y pliegues más altos que transversal rectangular, con lados vertica-
en Aequipecten paranensis s.str., los cuales les, longitudinalmente acanalados o con 3
presentan sección transversal subrec- costülitas secundarias suavemente impresas
tangular y están recorridos por costülitas y cubiertos por lámelas comarginales den-
secundarias prominentes, siendo la central samente distribuidas por toda la superficie
más gruesa que las laterales. valvar, las que se proyectan a manera de
Distribución: Formación Puerto Ma- escamas en los interespacios y sobre los la-
dryn aflorante en Salina Grande y Punta terales de los pliegues.
Norte. Distribución: Formación Puerto Ma-
dryn aflorante en Lobería Punta Pirámide,
Puerto Pirámide y Punta Ninfas.
Género Argopecten Montero sato, 1889
Especie tipo: Pectén solidulus Reeve (= Pectén - Género Chesapecten Ward y Blackwelder, 1975
.ircularis Sowerby) (por desíg. subsec. Monterosato
1899). Reciente, California (Estados Unidos de Améri- Especie tipo: Chesapecten nefrens Ward y
ca) hasta Perú. Blackwelder (por desig. orig.). Mioceno, Maryland (Es-
tados Unidos de América).
Argopecten gratus del Río, 1992
(Lám. 4, figs. 6 - 7)
Chesapecten crassus del Río, 1992
1992 Argopecten gratus del Río: 42, Lám. 3, ñg. 4 (Lám. 6, figs. 6 - 7)
Distribución: Formación Puerto Ma- externa con líneas de crecimiento bien de-
dryn aflorante en Lobería de Punta Pirámi- limitadas. Superficie interna con impresión
de y Lote 39. muscular de forma trapezoidal alargada,
Observaciones: Martínez (1994: 164, que llega más allá de la mitad de la valva.
Lám 4: 4, fígs. d - e) asignó a este género La impresión muscular se va ensanchando
fragmentos y una valva izquierda presentes ventralmente y termina inclinándose algo
en El Manzano y Cerro Bautista (Chesapec- hacia atrás; margen ventral subrecto. Mús-
ten sp, ver Lám. 25, fig. 11 de este trabajo). culo del biso subcircular y estriado obli-
cuamente. Área ligamentaria muy reducida
o ausente. A ambos lados del umbón el
Superfamilia Anomioidea Rafínesque, 1815 margen dorsal se ve engrosado por pliegues
Familia Anomiidae Rafinesque, 1815 que corresponden a los antiguos bordes
Género Pododesnius Philippi, 1837 valvares. Valva derecha desconocida.
Material: se cuenta con 9 valvas izquier-
Especie tipo: Pododesmus ruáis (Broderip) {por das. Holotipo PI- NS 2828, alto= 43, 9mm ,
monotipia). Reciente, desde Carolina del Sur (Estados largo= 43, 5 mm; Paratipos PI-UNS 2829.
Unidos de América) hasta el golfo de San Matías (Ar- alto= 45,0 mm, largo= 41,2 mm, PI-UNS
gentina).
2830, alto= 47, 5 mm, largo= 45,5 mm, PI-
Pododesmus papyraceus (Philippi, 1893) UNS 2831 (roto), PI-UNS 2832, alto= 43, 8,
(Lám. 17, ñgs. 4 - 6, Lám. 25, fígs. 2 - 3) largo= 31,5 mm, PI-UNS 2833, alto= 41,2
mm, largo= 35,2 mm, PI-UNS 2834, alto=
1893 Osteophorus papyraceus Philippi: 14, Lám. 4, fig. 37,2 mm, largo= (roto), PI-UNS 2835, alto=
3
1897 Placunomia papyracea (Philippi); Ihering: 328 42,0 mm, largo= 31,7 min, PI-UNS 2836,
1901 P. papyracea (Philippi); Borchert: 21, Lám. 1, figs. alto= 43,5 mm, largo= 43,6 mm. (colección
7-9 Farinati)
1907 Pododesmus papyraceus (Philippi); Ihering: 379
1973 P. papyraceus (Philippi); Figueiras y Broggi: 212 Distribución: niveles "entrerrieles'
1994 P. papyraceus (Philippi); Martínez: 168, Lám 4:5, presentes en el Balneario La Lobería (Vied-
fig- b ma)
Observaciones: Pododesmus camachoil
Conchilla subcircular, inequivalva, más n. sp. se diferencia de P. papyraceus (Phili-
alargada en los juveniles. Valva izquierda ppi) porque la nueva especie es más gran-
convexa. Valva derecha aplanada. Superfi- de, frágil y convexa, presentando además la
cie lisa. Valva izquierda con la impresión impresión muscular dirigida más hacia
muscular debajo del umbón y extendiéndo- atrás y más alargada. P. ruáis (Broderip) se
se y ensanchándose más alia del centro. distingue principalmente por presentar un
Valva derecha con una perforación oval mayor tamaño, contorno más irregular y la
alargada para el pasaje del biso. impresión muscular subcuadrangular a sub-
Distribución: Formación Camacho aflo- elíptica. P. leloiri Carcelles presenta impre-
rante en San Pedro y Arazatí 1; Formación sión muscular con bordes curvos, en tanta
Paraná aflorante en Paraná. que en P. camachoi n. sp. la impresión del
músculo aductor es más alargada y de for-
Pododesmus camachoi n. sp. ma trapezoidal. De todas ellas se distingue
(Lám. 7 figs. 1 - 4) también por el engrosamiento del borde
1981 Pododesmus payraceus (Philippi); Farinati , dorsal.
Aramayo y Terraza: 655, Lám. 4, fígs. 5 - 7 Etimología: dedicada al Dr. Horacio H.
Camacho, por sus contribuciones al conoci-
Valva izquierda de contorno subcircular miento del Terciario de América del Sur. y
a subpiriforme, delgada, convexa a muy a la formación de paleontólogos sudameri-'
convexa. Margen alto, irregular. Superficie canos.
60
62
Familia Ungulinidae H. Adams y A. Adams, 1857 las localidades de San Pedro y para la per-
foración IGU 364, P. de Medina también
Género Diplodonta Bronn, 1831
menciona esta especie para la última loca-
Especie tipo: Venus lupinas Broechi (non Venus lidad, mientras que Martínez (1994: 171)
lupinus Linné) (por desig. subsec. de Herrmannsen, cita la presencia de Felaniella sp. para IGU
1847). Reciente, Atlántico nororiental; Oligoceno - 364: 128,00 m - 130,00 m..
Plioceno, Italia.
63
tral redondeado y anterior convexo. Orna- curva más extendida hacia la parte ante-
mentación externa dada por 21 costillas rior. Región cardinal bien desarrollada, alta,
radiales, subredondeadas en la región ma- fuerte, cubriendo la cavidad umbonal. La
dura de las valvas, y aplanadas y con lados valva derecha (única que disponemos) pre-
verticales en la sección juvenil, separadas senta un solo diente central cuneiforme de
por interespacios muy angostos y profundos; base triangular, grueso, saliente, recto; está
las 10 costillas posteriores son más angos- delimitado posteriormente por una ancha
tas que el resto y presentan sección trans- foseta ligamentaria (resilífero) y por delan-
versal durante todo el desarrollo ontogené- te está separado de la base del diente car-
tico; costulación radial ornamentada por lí- dinal anterior de la valva izquierda. Los
neas comarginales, muy acentuadas hacia dientes laterales, anterior (más largo) y
el margen ventral. Interior desconocido. posterior, están separados del margen por
Distribución: Formación Paraná aflo- un surco poco profundo, donde se alojarían
rante en Paraná. los dientes laterales marginales de la valva
Observaciones: Ihering (1907) mencio- izquierda. Color de la conchilla blanco. Im-
na esta especie para los niveles "entre- presiones de los músculos aductores marca-
rrienses" presentes en la perforación de dos, presentando un color castaño claro que
Alsina y Wahnish (1939) cita Venericardia los hacen bien visibles. Línea paleal entera,
sp para Riachuelo 5, aclarando que podría visible, bien marcada. Borde ventral in-
tratarse de V. crassicosta. Figueiras y terno liso (no denticulado como en la espe-
Broggi (1973) citan esta especie para la cie tipo). Dado el estado de conservación del
Formación Camacho aflorante en Artilleros, fragmento ventral, algo desgastado y
pero el material se encuentra extraviado. erosionado, no muestra, sin embargo, indi-
cios de haber poseído crenulación del borde
Familia Condylocardiidae Bemard, 1897 interno». (Figueiras, 1990: 168)
Subfamilia Condylocardiinae Bernard, 1897
Distribución: Formación Camacho pre-
Género Americuna Klappenbach, 1963 sente en la perforación IGU 364: 122,10 m
- 124,00 m.
Especie tipo: Americuna besnardi Klappenbach . Observaciones: El ejemplar descripto
(por desig. orig.) Reciente, desde Río de Janeiro (Bra-
sil) hasta La Paloma (Uruguay).
por Figueiras se encuentra depositado en la
colección Broggi (privada). Si bien los au-
Americuna antigua Figueiras, 1990 tores han tenido acceso al material, la ob-
tención de ilustraciones del mismo no fue
1990 Americuna antigua Figueiras: 168 posible.
1994 A. antiqua Figueiras; Martínez: 174.
65
66
Especie tipo: Cardium sultorum Linné, 1758 (por 1915 Mactra janeiroensis Smith: 102, Lám. 4, fíg. 2
desig. subsec. de Fleming, 1818)- Reciente, Europa 1962 M. bonariensis Philippi; P. de Medina: 209 , fígs.
11-12
68
1970 M. janeiroetisis Smith; Castellanos 236, Lám. 21, ca del centro del margen dorsal. Carena
fígs. 7 - 8 1975 M. janeiroensis Smitti; Ríos: postero - dorsal marcada. Mitad anterior de
235, fig. 1125
la conchilla más grande que la posterior y
Conchilla ovalada, ligeramente inequila- ligeramente más baja. Margenes ventral
teral con la parte posterior algo más gran- convexo, dorso - posterior inclinado hacia
de que la anterior. Umbones pequeños, si- abajo, anterior redondeado, acuminado y
tuados en el tercio anterior del margen dor- dorso anterior suavemente convexo. Char-
sal; área umbonal poco prominente. Mar- nela de la valva derecha con dientes cardi-
genes ventral suavemente convexo, poste- nales delgados, anteriores elongados y si-
rior y anterior redondeados , dorso - ante- tuados cerca de los cardinales y posteriores
rior algo cóncavo y dorso - posterior recti- más alejados. Ornamentación externa dada
líneo. Lúnula y escudete no definidos. Ca- por líneas comarginales.
rena postero - ventral marcada. Dientes Distribución: Formación Paraná aflo-
cardinales pequeños y delgados. Condróforo rante en Paraná.
con base subaplanada. Seno paleal con ápi- Observaciones: La descripción propor-
ce redondeado. Superfice externa ornamen- cionada se hizo sobre la base de la ilustra-
tada por líneas comarginales marcadas. ción de Borchert (1901, Lám. 3, figs. 27 -
Distribución: Formación Paraná aflo- 28), el material está perdido y no se han
rante el Arroyo de los Galpones. vuelto a encontrar especímenes que puedan
ser identificados con esta especie. Sin lu-
"Mactra bonariensis" Philippi, 1893 gar a dudas no se trata de la especie "M.
(Lám. 19, fig. 7) bonariensis" Philippi, como lo asegurara
Ihering (1907). Por lo que se explicó en las
1893 Mactra bojiarie.nsis Philippi: 8, Lám. 1, ñg. 5
observaciones de éste último taxón, el mis-
mo podría no corresponder al género Mactra
"Concha muy delgada, aovada-oblonga, y además, su contorno es marcadamente
mas bien que triangular; los ápices situados diferente del ejemplar de Borchert, el cual
en el medio, bastante prominentes; las sí corresponde al género Mactra. Con res-
estremidades redondeadas, la posterior un pecto a la asignación específica efectuada
poquito menos alta que la anterior; la línea por Borchert no podemos afirmar que se
elevada que corre del ápice a la estremidad trate de M. patagónica d'Orbigny, ya que la
posterior bien marcada solo cerca del ápi- comparación entre ejemplares actuales y la
ce". (Philippi, 1893: 8). ilustración de Borchert, revelaría que M.
Distribución: Formación Paraná aflo- patagónica presenta contornos marcada-
rante en Paraná. mente más elongados transversalmente
Observaciones: de acuerdo con los co- que la especie miocena de Paraná. Care-
mentarios efectuados por Philippi a conti- ciéndose de material fósil y con la escasa
nuación de la descripción de la especie, y información que se posee, no es posible lle-
según lo observado en la ilustración propor- gar a una asignación específica adecuada,
cionada, es muy probable que no se trate de por lo que se propone como dudosa la pre-
un representante del género Mactra, pero sencia de M. patagónica en el Mioceno de
con los datos disponibles no es posible efec- la Formación Paraná.
tuar ningún tipo de asignación taxonómica.
69
Spisula (Mactromeris ) longa del Río, 1994 Distribución: Formación Camacho aflo-
(Lám. 9ffígs. 12-14) rante en San Pedro.
1994 Spisula (Mactromeris ) longa del Río: 108, Lám.
1, fígs. 1 - 2 Superfamilia Tellinoidea De Blainville, 1814
Familia Tellinidae De Blainville, 1814
Conchilla de contorno trigonal ovalado, Subfamilia Tellininae De Blainville, 1814
más larga que alta, subequilateral. Mar-
genes dorso-anterior suavemente cóncavo y Género Tellina Linné, 1758
dorso-posterior convexo. Umbón diminuto Especie tipo: Tellina radiata Linné (por desig.
situado en la mitad del margen dorsal. Área subsec. de Children, 1823). Reciente, desde Florida
posterior delimitada por una carena suave- (Estados Unidos de América) hasta Guayanas.
mente definida. Charnela de la valva dere-
cha con dientes cardinales anterior parale- Tellina jeguaensis Ihering, 1897
lo al margen anterior y el medio vertical, (Lám. 11, figs. 9 - 10)
laterales anteriores AI largo y muy cerca
del cardinal anterior, y Allí corto; latera- 1897 Tellina jeguaensis Ihering: 260, Lárn. 5, fig. 33
1907 T. jeguaensis Ihering: 315
les posteriores PI y Pili paralelos entre sí.
Valva izquierda con la rama anterior del Conchilla pequeña, inequilateral, con
cardinal inclinada hacia adelante y la rama margenes dorso-anterior y anterior redon-
posterior inclinada hacia atrás, lateral an- deados, ventral rectilíneo y posterior
terior AII cerca del cardinal y subparalelo acuminado y margen dorso-posterior con-
al margen dorsal y lateral posterior PIV vexo. Dientes cardinales diminutos, diver-
elongado y oblicuo al margen dorsal. Seno gentes, el posterior bífido y los laterales PI
paleal horizontal y lingüiforme. y Pili alargados. Área posterior cóncava,
Distribución: Formación Puerto Ma- bien marcada y separada del resto de la
dryn aflorante en Puerto Pirámide, Fondea- superficie de la conchilla por una carena
dero Ninfas y Puerto San José Este. redondeada. Seno paleal con ápice redon-
deado, extendiéndose casi hasta el múscu-
lo aductor anterior y con el margen ventral
Subfamilia Lutraríínae H. y A. Adams, 1856 totalmente unido a la línea paleal. Superfi-
cie exterior lustrosa y ornamentada por fi-
Género Raeta Gray, 1853
nas líneas comarginales suavemente defini-
das.
Especie tipo: Mactra campechensis Gray (=Lutraria Distribución: Formación Puerto Ma-
plicatella Lamarck), (por monotipia). Reciente, Caro- dryn aflorante en Punta Norte.
lina del Norte (Estados Unidos de América) hasta Río
Negro (Argentina). Observaciones: De acuerdo con Fi-
gueiras en Sprechmann (1978) y Martínez
(1994) este género, representado solo por
Raeta c£ R. (R. ) plicatella (Lamarck, 1818) fragmentos de charnelas ha sido encontra-
(Lám. 26, fig. 7) do en la Formación Camacho presente en la
perforación IGU 364, (Chuy) entre los
1818 Lutraria plicatella Lamarck: 470 1973 Labiosa 122,00 m y 124,00 m (Tellina sp. en el
(Raeta ) plicatella Lamarck; Figueiras y Broggi: 221 Cuadro).
Conchilla ovalada trigonal, equivalva e
inequilátera!, timbones pequeños, algo sa- "7'e//ma;p/aíensííí"Philippi, 1893
lientes y prosógiros. Borde dorsal arqueado, (Lám. 19, fig. 8)
parte posterior subrectilínea y parte ante- 1893 Tellina platensis Phüippi: 9, Lám. 1, fig. 6
rior más corta y curva. Borde anterior cur- 1907 T. platensis Phüippi; Ihering: 387
vo y ventral en curva abierta. Borde poste-
rior breve, subredondeado a rostrado. Care- "Concha muí delgada, oblonga, elíptica;
na umbo-posterior cercana al margen. ápices situados como en las dos terceras
partes de la lonjitud; las dos estremidades
70
casi iguales, redondeadas; el márjen ventral dondeada y mucho mayor (2/3) que la pos-
poco arqueado" (Philippi, 1893: 9). terior, estrecha y subtruncada (1/3). Desde
Distribución: Formación Paraná aflo- el umbón, opistógiro, parten dos pliegues
rante en Paraná. redondeados dirigidos hacia la extremidad
Observaciones: el material que fuera posterior, donde forman una pequeña
depositado en el Museo Nacional de Chile, angulación superior y otra inferior. Super-
se encuentra extraviado. ficie con líneas de crecimiento y finas estrías
concéntricas. Seno paleal profundo con el
extremo redondeado. Charnela: valva iz-
«Tellina afE T. petitiana" d'Orbigny, 1846
quierda con dos dientes cardinales, el ante-
rior más fuerte y bífido, y dos dientes late-
1973 Tellina aff. T. petitiana d'Orbigny; Figueiras y rales posteriores cortos, el lateral anterior
Broggi: 222 ausente o unido al borde dorsal anterior;
valva derecha con dos dientes cardinales
"Conchilla delgada y frágil, oval alarga- subiguales,un diente lateral posterior fuer-
da, comprimida, con umbones subcentrales te y otro lateral anterior corto y fuerte".
poco salientes. Margen dorsal subrecto; bor- (Figueiras y Broggi, 1973: 223)
de anterior redondeado; borde ventral en Distribución: Figueiras y Broggi (1973)
amplia curva y borde posterior anguloso y describen esta especie para la Formación
flexuoso. Extremidad anterior amplia y re- Camacho aflorante San Pedro, pero el ma-
dondeada; extremidad posterior más estre- terial se encuentra extraviado.
cha y angulosa (rostrada). Superficie con
finas líneas de crecimiento cruzadas por Subfamilia Macominae Olsson, 1961
apenas perceptibles líneas radiales. Seno
paleal profundo y redondeado, llegando al Género Macoma Leach, 1819
tercio anterior y línea inferior del seno con- Especie tipo: Tellina calcárea Gmelin, {por
fluente con la línea paleal". (Figueriras y monotipia). Reciente, mar Ártico.
Broggi: 222).
Distribución: Figueiras y Broggi (1973) Macoma (Macoma) perplana (Ihering, 1897)
mencionan la presencia de esta especie en (Lám. 11, ñgs. 3 - 5)
la Formación Camacho aflorante en San 1897 Tellina perplana Ihering: 259, Lám. 6, fig. 39
Pedro. El material se encuentra extraviado. 1902 T. perplana Ihering; Ortmann: 148, Lám. 28, fig. 8
1907 Sanguinolaria perplana (Ihering): 313
Subgénero Angulus Mergele von Mühlfeld, 1811 Conchilla ovalada - subtrigonal, mediana,
Especie tipo: Tellina lanceolata Grnelin (por desig. muy delgada y aplanada. Margenes anterior
subsec. de Gray, 1847). Reciente, Australia. redondeado y posterior ligeramente acumi-
ado. Bordes dorso - posterior cóncavo y dor-
so - anterior convexo. Umbones subcen-
"Tellina (Angulus) gibber" Ihering, 1907 trales. Área posterior angosta, definida por
1907 Tellina gibber Ihering: 456, Lám.18, figs. 126 a - b una carena y un surco suavemente marca-
1973 Tellina (Angulus) gibber Ihering; Figueiras y do. Ambas valvas con dos dientes cardina-
Broggi: 223 1966 Quadrans gibber (Ihering); les pequeños y divergentes.
Camacho: 99, Lám. 14, Distribución: Formación Puerto Ma-
fig.4
dryn aflorante en Fondeadero Ninfas.
"Conchilla oval, delgada, con umbones
pequeños poco prominentes, situados hacia Familia Solecurtidae d'Orbigny, 1846
el tercio posterior. Borde dorsal arqueado; Subfamilia Solecurtinae d'Orbigny, 1846
borde anterior redondeado; borde ventral en
curva abierta uniéndose en ángulo con el Género Tagelus Gray, 1847
borde posterior que es subrecto y presenta Especie tipo: Solens guineensis Wood (= Salen
una saliente al unirse al margen dorsal pos- adansonii Bosc), (por desig. orig.}. Reciente, costa occi-
terior. Extremidad anterior de la valva re- dental de África.
71
Tagelu (Tagelus) plebeius entrerrianus 1994 Polymesoda (Egeta) salobris (Ihering); del Río:
{Borchert, 1901) (Lám. 14, 109, Lám. 2, figs.10 - 11, fig. - text. 2
fig. 1; Lám. 19, ñg. 12)
Conchilla subtrigonal, subequilateral,
1901 Solecurtus platensis d'Orbigny; Borchert: 21,
más larga que alta. Carena posterior
Lám.. 3, fig. 26
débilmente marcada. Umbones subcen-
1907 Tagelus gibbus entrerrianus Ihering: 387 1991
T. (T.) plebeius entrerrianus Ihering; del Río: trales, pequeños y prosógiros. Dientes car-
64, fig - text. 22 dinales anterior y posterior de ambas
valvas lamelares y el diente medio rectan-
Conchilla mediana, elongada - subelíp- gular; dientes laterales anterior derecho AI
tica, casi tres veces más larga que alta, lige- triangular lamelar, y Allí corto; laterales
ramente inequilateral; zona anterior más posteriores de la valva izquierda PII y PIV
alta que la posterior. Carena postero - elongados. Seno paleal triangular, pequeño
umbonal bien definida. Margenes dorso-an- y ascendente.
terior suavemente convexo, dorso-posterior Distribución: Formación Puerto Ma-
cóncavo, ventral recto e inclinado hacia ade- dryn aflorante en Fondeadero Ninfas.
lante, y anterior y posterior redondeados.
Umbón opistógiro, situado hacia el tercio
posterior del borde dorsal. Valva derecha con Superfamilia Veneroidea Rafinesque, 1815
Familia Veneridae Rafínesque, 1815
dos dientes cardinales pequeños anchos y
subparalelos. Seno paleal grande, con ápice "Venus bravardi" Philippi, 1893
redondeado y profundo, alcanzando la región (Lám. 21, fíg. 8)
media de las valvas, por detrás de los
umbones. Superficie exterior recorrida por 1893 Venus bravardi Philippi: 9, Lám. 1, fíg, 4
líneas comarginales finas y bien marcadas. "Concha aovada-triangular, medianamente
Distribución: Formación Paraná aflo- comprimida, adornada por surcos concén-
rante en Paraná, y niveles «entrerrienses» tricos, regulares en el declive posterior y que
presentes en la perforación Riachuelo 4: se prolongan aun un poco sobre los umbones;
68,00 m -70,00 m y 74,00 m- 76,00 m. ápices, situados delante de la tercera parte
Observaciones: Figueiras y Broggi de la concha; márjen dorsal anterior muí
(1973) describen esta especie para la Forma- poco cóncavo, el posterior poco convexo, el
ción Camacho aflorante en San Pedro y ventral regularmente arqueado; estremidad
para los niveles "entrerrrienses" presentes posterior mas estrecha, casi rostrada; lúnula
en la perforación IGU 364, pero los autores limitada por una línea impresa, pero no
no proporcionan ilustración y el material se anonada y ni siquiera plana; no se distingue
encuentra extraviado. área alguna". (Philippi, 1893: 9).
Distribución: Formación Paraná aflo-
Superfamilia Corbiculoidea Gray, 1847 rante en Paraná.
Familia Corbiculidae Gray, 1847 Observaciones: el material que fuera
Género Polymesoda Rafinesque, 1820
depositado en el Museo Nacional de Chile,
se encuentra extraviado.
Especie tipo: Polymesoda caroliniana (Boss) (por
desíg. orig.). Reciente, desde Carolina del Norte hasta
Texas (Estados Unidos de América). Subfamilia Merectricinae Gray. 1847
72
Tivela (Pachydesma) oblonga (Philippi, 1893) Tivela (Eutivela) " isabelleana" (d'Orbigny, 1846)
(Lám. 20, figs. 1 - 2) (Lám. 21, figs. 1-3)
1893 Cytherea oblonga Philippi: 10, Lám. 1, fig. 1 1846 Venus isabelleana d'Orbigny: 556 1901 Tivela
1901 Tivela argentina Sowerby; Borchert: 36, Lám. trígona Borchert: 36, Lám. 3, figs. 11 - 13 1907 Tivela
3, figs. 9 - 1 0 isabelleana (d'Orbigny); Ihering: 385 1966 T. (E.)
1907 T. fulminato, oblonga {Philippi); Ihering: 384 isabelleana (d'Orbigny); Camacho: 82, Lám. 12, fig. 8
1991 T. (Pachydesma) oblonga (Philippi); del Río: 65,
Lám. 5, figs. 1 -3
Conchilla pequeña triangular casi equila-
ConchiHa trigonal elongada, inequüateral teral, umbón diminuto, opistógiro y subcen-
y globosa. Área lunular cóncava. Charnela tral. Margenes anterior y posterior convexos
de la valva derecha con dientes cardinales y anterior suavemente redondeado. Lúnula
anterior triangular e inclinado hacia ade- lancetiforme, convexa y grande; surco
lante, medio laminar e inclinado hacia atrás lunular apenas marcado. Charnela de la
y posterior rectangular, delgado, bífido y valva izquierda compuesta por tres dientes
separado de la ninfa; lámina accesoria cardinales y un lateral anterior; dientes
triangular y separada del margen dorso - posterior y medio más delgados que el an-
anterior y paralela a éste; dos láminas ac- terior, el cual es prominente y se encuen-
cesorias que delimitan la foseta del lateral tra muy cerca del diente lateral. Seno paleal
anterior de la valva izquierda. Valva iz- triangular, corto y con ápice redondeado.
quierda con cardinales anterior laminar, Superfice exterior ornamentada por suaves
alargado y paralelo al margen dorso - ante- líneas comarginales corroídas que permiten
rior, medio angosto y vertical y posterior observar una escultura radial muy dedil.
delgado; lateral anterior AII laminar, trian- Distribución: niveles "entrerrienses"
gular y muy cerca del cardinal anterior. presentes en la perforación IGU 364: 131,50
Ninfas bífidas. Seno paleal corto, de lados m - 133,00m y 124,00 m - 125,00 m y For-
convexos y con ápice redondeado. mación Paraná aflorante en Paraná.
Distribución: Formación Paraná aflo- Observaciones: La desripción proporcio-
rante en Paraná y Puerto Viejo. nada se efectuó sobre la base del ejemplar
figurado por Borchert (1901, Lám. 3, figs.
11 - 13). Figueiras y Broggi (1973) descri-
Tivela sp. ben esta especie sin proporcionar ilustracio-
(Lám. 14, fig. 10) nes de la misma y Martínez (1994) cita parte
del material estudiado por Figueiras y
Conchilla articulada, pequeña, triangu- Broggi como Tivela sp. El material ilustra-
lar, equilateral y equidimensional. Margen do por Borchert (1901) como Tivela trígona
ventral redondeado, posterior suavemente se encuentra perdido y, de acuerdo con la
truncado y corto, anterior acuminado. misma, y con la descripción proporcionada,
Umbones subcentrales, prominentes y no tenemos información suficiente como
ortógiros. Lúnula y escudete ausentes. Su- asegurar la presencia de T. isabe-lleana en
perficie lustrosa ornamentada por suaves la fauna miocena de Argentina.
costulaciones comarginales.
Distribución: se cuenta con un único Subfamilia Pitariinae Stewart, 1930
ejemplar articulado que, por cuyo contorno
es incluido en el género Tivela, procedente Género Pitar Romer, 1857
de los niveles «entrerrienses» presentes en
Especie tipo: Cytherea tumens (Gmelin) (por desig.
la perforación Riachuelo 4: 74,00 m - 76,00 orig.). Reciente, desde Mauritania hasta Camerún (Áfri-
m. ca).
Especie tipo: T. perplexa Stearn (= Venus isabe- 1907 Amiantis laziarina Ihering: 414, Lám. 16, fig.
lleana d'Orbigny), Reciente, desde Espíritu Santo (Bra- 110
sil) hasta el golfo de San Matías (Argentina).
73
1994 Pitar (Pitar) laziarina Ihering; del Río: 111, CPBA 12.515, largo= 44 mm, alto= 37,5mm,
Lám. 2, figs. 5 - 6 valva izquierda CPBA 12.510, largo= 40,0
mm, alto= 35,0 mm, valva izquierda CPBA
Conchilla de contorno ovalado, más lar- 12.519, largo= 43,0 mm, alto= 37,4 mm y
ga que alta. Umbones diminutos y situados valva derecha CPBA 15.092, largo 31,0 mm
en el tercio anterior del margen dorsal. , alto= 31,0 mm procedentes de San José
Lúnula pequeña, cordada, aplanada y deli- Este. Además se poseen 5 especímenes ar-
mitada por un surco lunular débil. Escudete ticulados, 36 valvas izquierdas y 32 valvas
apenas definido. Valva derecha con el derechas.
diente cardinal anterior elongado, el medio Observaciones: Esta subespecie difie-
prominente y el posterior alargado y suave- re de Pitar rostrata s.str., especie actual
mente bífido, dientes laterales anterior AI distribuida sobre el litoral occidental atlán-
cónico, y Allí más pequeño que AI y fusio- tico entre Río de Janeiro (Brasil) hasta la
nado al margen lunular. Cardinales ante- región magallánica (Argentina), porque el
rior izquierdo lamelar, el medio prominente taxón mioceno presenta dientes cardinales
y el cardinal posterior corto, delgado y más largos y más altos, y el diente lateral
unido a la ninfa; diente lateral anterior AII anterior es mucho más prominente. Pitar
lamelar, subparalelo al margen lunular y rostrata además posee el seno paleal más
alejado del cardinal anterior. Seno paleal corto y triangular, y el borde ventral es
profundo, horizontal con el ápice subre- cóncavo.
dondeado a subanguloso. Etimología: del latin variabilis= varia-
Distribución: Formación Puerto Ma- ble, haciendo alusión al contorno altamen-
dryn aflorante en Puerto Pirámide y Fon- te variable que caracteriza a este taxón.
deadero Ninfas.
74
75
77
78
1901 Venus burmeisteri Borchert: 39, Lám. 3, fígs. 22 Género Caryocorbula Gardner, 1926
-25 1907 Chione meridionalis burmeisteri
(Borchert); Especie tipo: Corbula alabamiensis Lea (por desig.
Ihering: 385 1991 Nioche (Antinioche ) orig.). Eoceno, Alabama (Estados Unidos de América).
burmeisteri (Borchert); del
Río: 71, Lám. 4, fíg. 1, fig. - text. 26
Caryocorbula pulchella (Philippi, 1893)
(Lám. 12, figs. 10 - 11; Lám. 14, fígs. 11, 19; Lám. 21,
ñgs. 9 - 10)
Conchilla elongada en el sentido antero-
posterior, con margen anterior acuminado 1893 Corbula pulchella Philippi: 8, Lám 1, fíg. 7
y borde dorso-anterior ligeramente cóncavo. 1897 C. pulchella (Philippi); Ihering: 331
Valva derecha con el cardinal anterior la- 1901 C. pulchella (Philippi); Borchert: 42
1907 C. pulchella (Philippi); Ihering: 322.
minar, largo, entero, suavemente flexionado 1939 C. pulchella (Píiilippi); Wahnish: 154, Lám. 2, fíg.
hacia arriba y paralelo a la lúnula, el me- 5
dio triangular, acanalado y paralelo al dien- 1942 C, pulchella (Philippi); Carral Tolosa: 178, Lám.
te anterior, y el posterior rectangular, rec- 1, fíg. 6
1962 Aloidis pulchella (Philippi); P. de Medina: 210
tilíneo y acanalado; valva izquierda con el 1991 Caryocorbula pulchella (Philippi); del Río: 76,
diente anterior laminar, alargado y parale- Lám 1, ñg. 7 1994 C. pulchella (Philippi); del Río:
lo a la lúnula, el medio rectangular, corto, 122, Lám. 4, fíg. 1
79
Caryocorbula sp.
1846 Corbula caribaea d'Orbigny: 323, Lám. 27, figs. (Lám. 14, figs. 12-13)
5 -8 1978 C. caribaea d'Orbigny; Figueiras en
Sprechmann: Conchilla equiconvexa, inflada y ligera-
10 1994 Caryocorbula caribaea (d'Orbigny);
Martínez: mente inequilateral; margen ventral redon-
200, Lám 4: 7, figs. d - e deado y fuertemente recurvado hacia la
valva opuesta; margen posterior truncado,
Un diente cardinal prominente triangular
Conchilla subtriangular, equiconvexa, equilátero en cada valva. Área posterior
algo gruesa, inflada y subequilateral. Mar- separada del resto de la valva por una ca-
genes anterior redondeado, posterior trun- rena apenas marcada y definida por una
cado y ventral redondeado y fuertemente suave ornamentación comarginal. Resto de
recurvado hacia la valva opuesta. Área pos- las valvas con escultura dada por líneas
terior delimitada por una carena bien defi- comarginales gruesas, muy espaciadas y por
nida. Costulación externa dada por costillas una suve costulación radial, ausente en la
comarginales regulares, marcadas, de espe- zona ventral.
sor homogéneo, que pasan al área posterior Distribución: niveles «entrerrienses»
con iguales características. Un diente pus- presentes en la perforación Riachuelo 5 :
tular prominente en cada valva. 93,60 m - 95,00 mbbp.
Distribución: Formación Camacho pre- Observaciones: Se diferencia del resto
sente en la perforación IGU 364 (Chuy), de las especies argentinas congenéricas por
124,00 m- 125,40 m; niveles «entrerrienses» el desarrollo de ornamentación radial y de
80
82
1973 Periploma aff. P. ouata (d'Orbigny); Figueiras y to y cóncavo; borde anterior amplio y redon-
Broggi: 235 deado; borde ventral en curva abierta y bor-
de posterior subtruncado. Superficie con
"Conchilla oval oblonga, delgada, muy tenues e irregulares líneas de crecimiento.
frágil, inequilateral e inequivalva. Valva de- Presenta una leve costilla umbono - poste-
recha más convexa y mayor que la izquier- rior que limita el área posterior". (Figueiras
da. Umbones poco salientes, hendidos, opis- y Broggi, 1973: 235).
tógiros, de posición posterior; el de la valva Distribución: Formación Camacho aflo-
derecha mayor y más alto. Extremo anterior rante en San Pedro.
muy alargado y redondeado; extremo pos- Observaciones: esta especie ha sido
terior corto, más estrecho, subtruncado y descripta, pero no ilustrada por Figueiras y
abierto. Borde dorsal con su margen ante- Broggi (1973), pero el material se encuen-
rior largo y convexo, margen posterior cor- tra extraviado.
83
ABBOTT, R. T., 1974. American Seashells. D. van Conchyliol., 44: 169 - 207. París.
Nostrand Co., Inc. Princeton, New York, 541 p. BERRY, S. S., 1910. Review on: Report on a collection
ACEÑOLAZA, F. G., 1976. Consideraciones bioestra- of shells froni Perú, with a summary of the littoral
tigráficas sobre el Terciario marino de Paraná y al- marine Mollusca of the Peruvian zoological
rededores. Acta Geol. Lili. 13 (2): 91 - 107.Tucu- province. (by W. H. Dalí). The Nautilus 23 (10): 130
mán. - 132. Washington.
__ , G. ACEÑOLAZA , F. DURAND, L. BENITEZ y BERTELS, A., 1979. Paleobiogeografía de los
M. TORRES, 1995. Morfología Cuantitativa de foraminíferos del Cretácico superior y Cenozoico de
Ostrea puelchana d' Orbigny, (Mollusca: Bivalvia) América del Sur. Ameghiniana 16 (3 - 4) : 273 -
de la Formación Paraná miocena de Entre Ríos, Ar- 356. Buenos Aires.
gentina. 6 ° CongArg. de Paleontol. y Bioestratig. __ y L. ZABERT, 1980. Microfauna del Grupo Santa
(Trelew), Actas: 1 - 6. María (Terciario superior) en las Provincias de
ADAMS, A. ,1846. Descriptions of thirthy - four new Catamarca y Tucumán, República Argentina. 2°
species of bivalve Mollusca (Leda, Nucula and Cong. Arg. de Paleontol. y 1° Cong. Latinoamer.
Pytina) from the Cumingian Collection. Proc. Zool. de Paleontol (Buenos Aires,1978), Actas, 3 : 67 -
Soc. ofLondon: 47 - 53. Londres. 73. Buenos Aires.
ADAMS, C. B., 1850. Description of the supposed new BEURLEN, K-, 1944. Bietrage zur Stammesgeschichte
species of marine shells which inhabit Jamaica. des Muscheln. Sitzungsberichte des mathematisch
Contributions to Conchology, 5: 69 - 75 ; 7: 109 - - nattirwissenschaftlichen. Abte-ilung der
123. Londres Bayerischen Akademi des Wissenschaften zu,
ADAMS, H. y A. ADAMS , 1853-1858. The Genera of München , 1 - 2 : 133 - 145. Munich.
Recent Mollusca arranged according to their BLAINVILLE, H. M. D. de., 1804 - 1845. Mollusques.
organization. Volumes. 1 - 3 . John van Voorst. En: Dictionaire Universel des sciences naturelles.
Londres, 661 p. Strasbourg y París. 61 vols.
AGASSIZ, G. 1838 En: Sowerby, J. 1812 - 1846. The __ , 1814. Sur la classification méthodique des
mineral Conchology of Great Britain, 7 volumes. animaux mollusques, et établissement d'une
Londres. nouvelle considération pour y parvenir. Bull. Soc.
ALLMON, W. D., 1990. A review of the Bullía group Philom. París 2 (4): 175 - 180. París.
(Gastropoda: Nassariidae) with comments on its BODENBENDER, G., 1911. Constitución Geológica de
evolution, biogeography and phylogeny. Bull. la parte meridional de La Rioja y regiones limítro-
Amer. Paleont., 99 (335): 1 - 179. Ithaca. fes. Bol. Acad. Nac. Ocias de Córdoba, 19: 1 - 220.
AMEGHINO, C., 1890. Exploraciones geológicas en la Córdoba.
Patagonia. Bol. Inst. Geog. Arg., 11 {!): 2 - 46. Bue- BOLTOVSKOY, E., 1979. Paleoceanografía del Atlán-
nos Aires. tico sudoccidental desde el Mioceno, según estudios
AMEGHINO, F., 1906. Les formations sedimentaires du foraminiferológicos. Ameghiniana 16 (3-4): 357 -
Crétacé supérieur et du Tertiaire de Patagonie, 389. Buenos Aires.
avec un parallele entre leur faunes mammologiques __ , 1991. Ihering's hypothesis in the light of
et celles de l'ancien continent. An. Mus. Nac. Hist. foraminiferological data. Lethaia 24: 191 - 198.
Nat., 15 (tercera serie): 2 - 568 , Buenos Aires. Oslo.
ÁNGULO, R. y R. CASAMIQUELA, 1982. Estudio BORCHERT, A., 1901. Die Molluskenfauna und das
estratigráñco de las unidades aflorantes en los Alter der Parana-Stufe. En: Steimann, G. von (ed.):
acantilados de la costa norte del golfo San Matías Beitrage zur Geologie und Paleontologie von
( Río Negro y extremo austral de Buenos Aires) Südamerika. IX- N. Jahrb. für Min., Geol. und
entre los meridianos 62°30' y 64° 30'. Mundo Pal, 14: 171 - 245 ( apartado 14: 5 - 78). Stuttgart.
Ameghiniano 2: 20 - 73. BOSSI, G. E. y M. PALMA, 1982. Reconsideración
BARATTINI, L. y E. URETA, 1960. La fauna de las cos- de la estratigrafía del valle de Santa María, pro-
tas uruguayas del Este (Invertebrados). Pub. Cient. vincia de Catamarca. 5° Cong. Latinoamer. de
Mus. D. A. Larrañaga. Montevideo, 208 p. Geol, Actas 1: 155 - 172, Buenos Aires.
BARRER, P. F. y J. BURRELL, 1982. The influence BOSSI, J. C. y R. NAVARRO, 1991. Geología del Uru-
upon southern Ocean circulation , sedimentation guay. Departamento de Publicaciones, Universi-
and climate of the opening of Drake Passage . En: dad de la República, Montevideo, 970 p.
C. Craddock (ed.): Antarctic Geoscience: 377 - 385, BOWDICH, T. E., 1922. Elements of conchology,
University of Wisconsin Press. including the fossil genera and animáis. París y
BERNARD, F., 1897. Etudes comparatives sur la Londres, vol 1, 79 p.
coquille des lamellibranches Condylocardia. J. de BRONN, H. G., 1831. Italiens Tertiár Gebilde und
84
85
Naturelle des animaux. París, 710 p. J. de Conchyl. 57 (3): 225 - 258. París.
DA COSTA, C. M., 1971. Importancia paleoecológica e DEL RÍO, C. J. , 1985. Primera mención de la
estratigráfica de Endona mactroides Daudin Subfamilia Architectonicinae (Mollusca:
(Mollusca, Bivalvia). Iheringia, Geología, 4: 3 - 18. Gastropoda) en el Terciario de la Patagonia.
Puerto Alegre. Ameghiniana 22 (3 - 4): 263 - 268. Buenos Aires
DA COSTA, E. M., 1776. Historia Naturalis __ , 1986. Bivalvos fósiles del Mioceno de península
Testaceorum Britanníae. Londres, 318 p. Valdés (provincia del Chubut). 4° Gong. Arg. de
__ , 1778. Historia Naturalis Testaceorum Britanniae, Paleont.. y Bioestrat. (Mendoza), Actas 3:111 - 117.
or tlie British Conchology, containing the Mendoza.
descriptions and others paticulars of natural __ , 1987. Revisión de la Familia Arcidae (Mollusca:
history of the shells of Great - Britain and Ireland. Bivalvia) en el Mioceno de la Provincia de Entre
Londres, 254 p. Ríos. República Argentina. 10 ° Cong. Brasil.
DALL, W. H-, 1889. A preliminary catalogue of the Paleont., Actais: 479 - 493. San Pablo.
shell bearing marine mollusks and brachiopods of _ , 1988. Bioestratigrafía y Cronoestratigrafía de
the southeastern coast of the United States. Bull. la Formación Puerto Madryn (Mioceno medio).
U. S. Nat. Mus.37, 212 p. Washington. Provincia del Chubut - Argentina. Acad. Nac.
__ , 1890 . Scientific reports of explorations by Ccias.Ex.,Fís.yNat.,An. 40:231- 254. Buenos
the U. S. Fish Comission steamer "Albatross". VII Aires.
Preliminary report on the collection of the __ , 1990. Composición, Origen y Significado
Mollusca and Brachiopoda obtained in 1887 - 88. Paleoclimático de la malacofauna "Entrerriense"
Proc. U. S. Nat. Mus., 12: 219 - 362. Washington. (Mioceno medio) de la Argentina. Acad. Nac. Ocias.
__ , 1890 - 1903. Contributions to the Tertiary Fauna Exac., Fís. y Nat., An., 42: 205 - 224. Buenos Ai-
of Florida, with special referenee to the Míocene res.
silex- beds of Tampa, and the Pliocene beds of the __ , 1991. Revisión Sistemática de los Bivalvos de la
Caloosahatchie River, including in many cases a Formación Paraná (Mioceno medio). Provincia de
complete revisión of the generic groups treated of Entre Ríos - Argentina. Acad. Nac. Ocias. Ex., Fís.
and their American Tertiary Species. Trans. y Nat., Monog. 7. Buenos Aires, 93 p.
Wagner Free Instit. Scien. Philadel., 3, 6 parís, __ , 1992. Middle Miocene Bivalves of the Puerto
1654 p,: Part I (1890 b): Pulmonate, Madryn Formation, Valdés Peninsule, Chubut
opisthobranchiate and orthodont gastropods: 1 - Province, Argentina. (Nuculidae- Pectinidae ). Part
200; Part II (1892): Streptodont and other 1. Palaeontographica Abt. A, 225:1 - 57. Stuttgart.
gastropods, concluded: 201 - 484; Part III (1895): __ , 1994. Middle Miocene Bivalves of the Puerto
A new classification of the Pelecypoda: 485 - 570; Madryn Formation, Valdés Peninsule, Chubut
Part IV (1898): 1 - Prionodesmacea: Nucula to Ju- Province, Argentina. (Lucinidae - Pholadidae), Part
lia. 2 - Teleodesmacea: Teredo ioErvilia: 571 - 947; 2. Palaeontographica Abt. A, 231: 93 - 132.
Part V (1900): Teleodesmacea: Salen to Diplodonta: Stuttgart.
949 - 1218; Part VI (1903): Concluding the work: , 1997. Cenozoic Biogeographic History of the
1219 - 1654. Filadelfia. Eurothermal Genus Retrotapes n. gen. (Subfamily
.__ , 1899. Synopsis of the Recent and Tertiary Tapetinae) from Southern South America and
Leptonacea of North America and the West Indies. Antárctica. The Nautilus, 110 (3): 77 - 93. Was-
Proc. U. S. Nat. Mus. 21 (1117): 873 - 897. Was- hington.
hington. DESHAYES, G. P., 1830 - 1832. Encyclopédie
__ , 1901 . Synopsis of the Lucinacea and of the Méthodique. Histoire Naturelle des vers, par
American Species. Proc. U. S. Nat. Mus. 23 (1237): Bruguiére et de Lamarck, continuée par Mr. G. P.
779 - 833. Washington. Deshayes. Tome 1, 256 p., Tome 2 , 594 p.. Ches
_ , 1902 . Synopsis of the family Veneridae and of Mme. Veuue Agasse, París.
the North American Recent Species. Proc. U. S. __ , 1835 - 1845. En: J. B. Lamarck (ed.): Histoire
Nat Mus. 26: 335 - 412 . Washington. Naturelle des Animaux sans Vertebres ou tableau
__ , 1906. Notes on some mames of Volutidae- The general des classes, des orders et des genres de
Nautilus 19: 143 - 144. Washington. ees animaux. (deuxiéme édition). Tome 6 - 11.
__ , 1918. Changes and additions to molluscan Histoire des niollusques. J. B. Bailíiere, París.
nomenclature. Proc. Biolog. Soc., 31: 137 - 138. __ , 1853. Catalogue of the Conchífera or Bivalve
Washington. Shells in the collection of the Brithish Museum.
DARWIN, C., 1839. Narrative of the surveying voyages Part 1: Veneridae, Cyprinidae, Glauconomidae,
of his Majesty's ships..., 3: XIV + 1-615 pp. Petricolidae. 292 p. Londres.
Colburn, Londres. DILLWYN, L- W. 1817. A descríptive catalogue of
__ , 1846, Geológica! observations on the volcanics Recent shells, arranged according to the Linnean
islands and parts of South America visited during method; with Particular attention to the synonymy,
the voyage of H. M. S. Beagle". Appleton, Lon- volume 2: 581 - 1092. Londres.
dres, 548 p. DOELLO JURADO, M., 1915. Algunos moluscos ma-
__ , 1862. On the thickness of the Pampean rinos terciarios procedentes de un pozo surgente
Formation near Buenos Aires. Proc. Geol. Soc. cerca de La Plata. Physis 1: 592 - 598. Buenos Ai-
London, p. 68 - 70 . Londres. res.
DEBOURY, E. A., 1887. Etude sur les sous genres de __ , 1919 . Une nouvelle espece de "Miltha" du
Scalidae du Bassin de Paris. París, 43 p. Tertiaire de l'Argentine. Physis 4: 558 - 562. Bue-
__ , 1909. Catalogue des sous - generes de Scalidae. nos Aires.
86
DOERING, A., 1882. Informe oficial de la comisión guay, 6 (48): 257 - 285. Montevideo.
Científica agregada al Estado Mayor de la Expe- _ y ____ , 1988. Nuevas especies de gastrópodos
dición al Río Negro (Patagoniaj, Parte 3, GeoL: 300 marinos de la Formación Camacho (Mioceno Supe-
- 530. Buenos Aires.. rior de Uruguay. 2 ° Com. Soc. Malacol. Uruguay,
D'ORBIGNY, A. D. , 1834 - 1847. Voyage dans 1' 6 (49): 341 - 354. Montevideo.
Amerique meridionale {Le Bresil, l'Uruguay ___ y S. MARTÍNEZ, 1995. Nueva especie de
exsecute pendant les arme 1826 - 1833. Mollusques, Glottidia (Brachiopoda, Lingulidae) del Mioceno
5 (3) (1840), 758 p; Paleontologie et Geologie , 3 (4), (Formación Camacho) de Uruguay. Ameghiniana
(1842): 1-152; Atlas de Paleontología, volumen 8 32 (4): 385 - 390. Buenos Aires.
(1846), Atlas de Biología, volumen 9 . París y _____ y O. SICARDI, 1968. Catálogo de los Moluscos
Strassbourg. marinos del Uruguay. Parte 2. Com. Soc. Malacol.
__ , 1841-1853. Molusques. En: Sagra, R. de la (ed.): Uruguay, 2 (15): 255 - 275. Montevideo.
Histoire physique, politique et naturelle de 1' He de __ y ____ , 1969. Catálogo de los Moluscos marinos
Cuba, 12 tomes. Volume 1, parts 1 - 14 (1841): 1 - del Uruguay. Parte 3 Com. Soc. Malacol. Uruguay
208; parts 15 - 17 (1842): 209 - 264; Volume 2, parts 2 (16 - 17): 355 - 378. Montevideo.
1 - 7 (1842): 1 - 112, parts 8 - 24 ((1853): 113 - 380; __ y ____ , 1970 a. Catálogo de los Moluscos marinos
Atlas , part 2 (Natural History, 1842). París del Uruguay. Parte 4. Com. Soc. Malacol. Uru-
DUCLOS,P. L., 1835-1840. Histoire naturelle general guay, 2(18): 407 - 423. Montevideo.
et particuliére de tous les genres de coquilles . __ y____ ,1970 b. Catálogo de los Moluscos marinos
univalves marines a la l'état vivant et fossiles, del Uruguay. Parte 5. Com. Soc. Malacol. Uru-
publiée par monographies.-.Genre Olive, parts 1 - guay, 3 (19) :25 - 35. Montevideo.
2 (1835), parts 3 - 6 (1840); Genre Columbella , __ y „ __ ,1970 c. Catálogo de los Moluscos marinos
parts 1 - 2 (1840). París. del Uruguay. Adiciones y correcciones a la Clase
___ , 1844. Oliva Lamarck. En : Chenu, J. C., (1842 - Pelecypoda Com. Soc. Malacol. Uruguay 3(19): 15
1853): Illustrations conchyliologiques ou - 22. Montevideo.
description et figures de toutes les coquilles __ y. ___,1971. Catálogo de los Moluscos Marinos del
connue, vivantes et fossiles, tome 2: 1 -31, París. Uruguay. Parte 6. Com. Soc. Malacol. Uruguay,
ETCHEVERRÍÁ, A. , 1984. Ostrácodos. En: Maluniián, 3 (21):101 - 130. Montevideo.
N-, A. Etcherverría, A., C. Martínez Machiavello __ y____ , 1972. Catálogo de los Moluscos marinos
y C. Nañez: Los microfósiles. 9° Cong. GeoL Arg. del Uruguay. Parte 7. Com. Soc. Malacol. Uru-
(Bariloche), Relatorio: 502 - 510. Buenos Aires. guay, 3 (22).-16 9 -188. Montevideo.
FARINATI, E. , S. ALIOTTA y J. C. TERRAZA, 1981. __ y ____ . , 1973. Catálogo de los Moluscos marinos
La presencia de un nivel marino en la Formación del Uruguay. Parte 8. Com. Soc. Malacol. Uru-
Río Negro (Plioceno superior). Provincia de Río guay, 3 (25): 259 - 293. Montevideo.
Negro, Argentina. 2" Cong. Latinoamer. Paleont., __ y____ ,1979. Catálogo de los Moluscos marinos del
Actais2: 651-665. Uruguay. Parte 10: Revisión actualizada de los
FERUGLIO, E., 1949 - 1950. Descripción Geológica de Moluscos marinos del Uruguay con descripción de
la Patagonia. Tomo 2, 349 p, (1949); Tomo 3, 431 las especies agregadas. Sección 1: Polyplacophora
p. (1950) Direc. Gen. Yac. Pet. Fisc.. Coni, Bue- - Scaphopoda - Bivalvia. Com. Soc. Malacol. Uru
nos Aires. guay, 5 (37): 107 - 161. Montevideo.
FÉRUSSAC, A. E. de, 1822 Tableaux systématiques des __ y . ___ , 1980. Catálogo de los Moluscos Marinos
animaux mollusques, París, 111 p. del Uruguay. Parte 10. Revisión actualizada de los
FIGUEIRAS, A., 1990. Nueva especie fósil de Moluscos marinos del Uruguay con descripción de
Americana Klappenbach, 1963 (Mollusca: Bivalvia: las especies agregadas. Seción 2: Gastropoda -
Condylocardiidae) del Mioceno Superior de Uru- Cephalopoda y Bibliografía consultada. Com. Soc.
guay. Com. Soc. Malacol. Uruguay, 7 (58 - 59): Malacol. Uruguay 5 (38): 179 - 277. Montevideo.
165-173. Montevideo. FINLAY, H. J. 1926. A further commentary on New
. __ y J. BROGGI, 1968. Estado actual de nuestros Zealand Mollusca Systematics. Trans. and Proc.
conocimientos sobre moluscos fósiles del Uruguay. Roy. Soc. N. Zeal. Inst. 57 : 320 - 485. Nueva
Parte 3. Com. Soc. Malacol. Uruguay, 2(15): 279 Zelanda.
- 313. Montevideo. _____ 1927. New specific ñames of Austral Mollusca.
__ y ____ , 1971. Estado actual de nuestros conoci Trans. and Proc. Roy. Soc. N. Zeal. Inst., 57 :
mientos sobre los moluscos fósiles del Uruguay. 488 - 533. Nueva Zelanda.
Com. Soc. Malacol. Uruguay, 3(21): 131 - 154. __ y J. MARWICK, 1937. The Wangaloan and
Montevideo. associated molluscan faunas of Kaitangata - Green
_ y , 1973. Estado actual de nuestros conoci Island subdivisión. Pal. Bull. New Zeal. Geol.
mientos sobre los moluscos fósiles del Uruguay. Surv. 15: 1 - 140. Nueva Zelanda.
Com. Soc. Malacol. Uruguay, 3(23- 24): 203 - 240. FISCHER, P., 1880 - 1887. Manuel de conchyliologie
Montevideo. et de paléontologie conchyliologique ou Histoire
__ y ____ , 1976. Nuevos gastrópodos marinos de la naturelle des mollusques vivants et fossiles. Suivi
Formación Camacho (Entrerriana) (Mioceno Supe- d'un appendice sur les brachiopods par D. P.
rior de Uruguay), Com. Paleontol. Mus. Hist. Naí. Ochlert F. Savay, París, 1369 p.
Montevideo, 1(6): 13 -147. Montevideo. FLEMING, J., 1822. The philosophy of zoology, or a
__ y ____ , 1987. Nuevas especies de gastrópodos general view of the structure, functions, and
marinos de la Formación Camacho (Mioceno Su- classifications of animáis, volume 1, 432 p., volume
perior de Uruguay. 1 ° Com. Soc. Malacol. Uru- 2, 618 p. Londres.
87
FORBES, E. 1838. Malacología Monensis. A Catalo- GRANT, U. S. y H. R. GALE, 1931. Catalogue of the
gue of the mollusca inhabiting the Isle of Man and marine Pliocene and Pleistocene mollusca of
the neighboring sea. Edinburgo, 12 p. California and adjacent regions. Mem. San Diego
__ y S. HANLBY, 1853 - 1858. A history of Brítish Soc. Nat. Hist. 1, 1036 p. San Diego.
Mollusca and their shells, vol. 1, 477 p. Londres GRAY, J. E., 1824. Supplements of the appendix of
FORTI , I. R., 1969. Cenozoic mollusks from the drill - Captain Parry's voyage for the discovery of a North
holes Cassino and Palmares do Sul of the coastal - West Passage, in the years 1819 - 20, containing
plain of Río Grande Do Sul. Iheringia, Geol. : 55- an account of the subjects of Natural History,
155. Puerto Alegre. Shells, 220 - 246 p. Londres.
FORTI ESTEVES, I. R., 1984. Moluscos de _ _ _ _ _ , 1837. A synoptical catalogue of the species of
Testemunhos da plataforma continental e talude do certain tribes or genera of shells contained in the
Rio Grande do Sul. 3° Cong. Latinoamer. Paleont., collection of the British Museum and the author's
Mem.: 575 - 589. Méjico cabinet; with descriptions of new species. The
FRASSINETTI, D., 1974. El género Venus de la co- Mag. Nat. Hist. and Jour. Zool. Bot., Geol. and
lección de Fósiles Terciarios y Cuartarios de R. A. Min. (N. Ser.), 1: 370 - 376, Londres.
Phílippi (1887). Bol. Mus. Nac. Hist. Nat. Chile 3: __ , 1840 . Synopsis of the contents of the British
3 - 51.Santiago Museum (ed. 42). Londres, 370 p.
FRENGUELLI, J. , 1920. Contribución al conocimien- ___ , 1847. A list of the genera of Recent mollusca,
to de la geología de Entre Ríos. Bol. Acad. Nac. their synonyma and types. Proc. Zool. Soc. London
Ocias. Córdoba, 24: 55 - 256. Córdoba. 15: 129 - 219. Londres.
___ , 1926 . El Entrerriense del Golfo Nuevo en el GROEBER, P. , 1929. Líneas fundamentales de la geo-
Chubut. Bol. Acad. Nac. Ccias. Córdoba, 29:191 - logía del Neuquén, sur de Mendoza y regiones ad-
270. Córdoba yacentes. Publ. Dir. Gen. Min. y Min., 58: 1 - 110.
___ ,1930. Apuntes de geología uruguaya. Bol- Inst. Buenos Aires.
Geol. y Perf. : 1 - 47. Montevideo. GUILDING, L., 1828. Observations on the Zoology of
FRIZZELL, D. L. 1936. Preliminary reclassification of the Caribbean islands. Zool. Jour., 3(12): 527 -
veneracean pelecypods. Bull. Musée Roy. d'Hist. 544. Londres.
Nat. Belgique 12 (34), 84 p. GUPPY, J. R., 1874. On the West Indian Tertiary
GABB, W. M., 1873. On the topography and geology of fossils. Geol, Mag., Decade 2,1(9- 10), 22 p.
Santo Domingo. Trans. Amer. Philosoph. Soc. 15: HALLER, M., 1978. Estratigrafía de la región al po-
49 - 259. Filadelfia. niente de Puerto Madryn. 7 " Cong. Geol. Arg. ,
GARCÍA, E., 1970. Ostracodes du Miocene de la (Neuquén), Actas 1: 285 - 297. Buenos Aires.
Republique Argentina ("Entrerrriense" de la HARASEWYCH, M. G. 1984. Comparativo anatomy of
Peninsule Valdez). 4 ° Col. Africain de four primitiva muricacean gastropods implications
Micropaleont. (Abidjan): 391 - 415. Abidjan. for Trophoninae phylogeny. Amer. Malacol. Bull.,
GARDNER, J-, 1926 -1947. The Molluscan Fauna of the 3 (V.-11-26.
Alum Bluff Group of Florida. U. S. Geol. Surv., HARRY, H- W., 1969. Anatomical notes on the mactrid
Prof. Pap. 142 A - F ¡ Part 1 - Prionodesmacea, bivalve Raeta plicatella Lamarck, 1818, with a
Anomalodesmacea (1926), 142 - A: 1 - 79 ; Part II - review of the gemís Raeta and related genera. The
Astartacea, Carditacea, Chamacea (1926), 142 - B: Veliger 12 (1): 1 - 23 . Berkeley.
81- 99; Part III - Lucinacea, Leptonacea, Cradiacea ___ , 1981. Nominal species of living Oyster proposed
(1926), 142 - C: 101 - 149; Part IV - Veneracea during the last fifty years. The Veliger 24 (1): 39 -
(1926), 142 - D: 151 - 184; Part V - Tellinacea, 45. Beckerley.
Solenacea, Mactracea, Myacea, Molluscoidea ___ , 1985. Synopsis of the supraspecific classification
(1928), 142 - E: 185 - 249; Part VI - Pteropoda, of living oyster (Bivalve: Gryphaeidae and
Opistobranchia, Ctenobranchia (in part) (1938), 142 Ostreidae). The Veliger 28 (2): 121 - 158. Beckerley.
- F: 251 - 435; Part VII - Stenoglossa (in part) HASZPRUNAR, G., 1985. The Heterobranchia. A new
(1944), 142 - G: 437 - 491; Part VIII - concept of the phylogeny of the higher Gastropoda.
Ctenobranchia, Aspidobranchia, Scaphopoda Zeistchrift für zoologische Systematik und
(1947), 142 - H: 493 - 656; índex to chapters A - H Euolutionforschung, 23: 15 - 37
81947), 142 -1 . Washington. HERBST, R. yL. L. ZABERT, 1987. Microfauna de la
GAVRILOFF, I. J. C. y G. E. BOSSI, 1992. Las facies Formación Paraná (Mioceno superior) de la Cuen-
lacustres de las formaciones San José y Salí ca Chaco - Paranense (Argentina). FACENA, 7:
(Mioceno medio) NO Argentino y su relación con 165 - 206. Corrientes.
la ingresión marina Paranense. 3a Cong. Geol. HERRMANNSEN, A. N., 1846 - 1852. Indicis
España y 8° Cong. Latinoam. Geol., Simposios 1: Generum Malacozoorum Primordia. Volume 1(1846
78 - 87. Salamanca. - 1847) , 637 p., Volume 2 (1847 - 1849), 717 p.,
GMELIN, J. F., 1790 - 1792. Caroli a Linné.-Systema Supplement. (1852), 140p. Cassel.
Naturae per regna tria naturae, secundum HERTLEIN, L. G y A. M. STRONG, 1948. Eastern
classes... Editio decima tertia, aucta, reformata. Pacific Expeditions of the New York Zoological
Cura Jo. Fird- Gmelin. Tomus I, pars VI. Vermes Society 39, Mollusks from the West coast of
testacea. Lipsiae, Impensis Georg. Emanuel. Beer, México and Central America. Part 6, Zoológica, 33
p. 3021 - 4120. (4): 163 • 198. Nueua York.
GOSO, H. y J. C. BOSSI, 1966. Cenozoico. En: Bossi, HUPE, L. H., 1854. Fauna Chilena. En: C. Gay (ed.):
J. C, (ed.): Geología del Uruguay: 259 - 3Q5.Un.iver- Historia Física y Política de Chile, vol. 8, 500 p,
sidad de la República, Montevideo. atlas (vol. 2). Santiago.
88
IHERING, H. I. von, 1897 a. Os Molluscos dos terre- guay. Reí}. Soc. Ami. Arqueol.., 2: 5 - 61. Montevi-
nos terciarios da Patagonia. Reu. Mus. Paul., 2:217 deo.
- 382. San Pablo __ , 1932. Nuevos apuntes para la geología y
__ , 1899. Die conchylien der Patagonischen paleontología uruguayas. An. Mus. Hist. Nat.
Formation. N. Jahrb. für Min., Geol. und Pal., Montevideo, (2) 3: 257 - 321. Montevideo.
Boletim, 2: 1 - 46. KURODA, T.,T. HABE y K. OYAMA, 1971. The sea
__ ., 1907. Les Mollusques fossiles du Tertiaire et du shells of Sagani Bay. Maruzen, Tokyo, 741 p.
Cretacé Supérieur de 1' Argentine. An, Mus. Nac. LAMARCK, J. P. B. A. de, 1799. Prodrome d'une
Buenos Aires, serie 3, 14 (7): 1 - 611. Buenos Aires nouvelle classiñcation des coquilíes, comprenant
__ , 1927 . Die Geschichte des Atlantischen Ozeans une rédaction apropriée des caracteres génériques,
. Fischer, Jena, 237 p. et l'établisseinent d'un grand nombre de genres
INTERNATIONAL COMISSION ON ZOOLOGÍCAL nouveaux. Mem. Soc. d'Hist. Nat., 63 - 90 p. Pa-
NOMENCLATURE, 1985. International Code of rís.
Zoological Nomenclature adopted by the XX Gene- __ , 1801. Systéme des animaux sans vertebres ou
ral Assembly of the International Union of tableau general des classes, des orders et des
Biological Sciences, 338 p. International Trust for genres de ees animaux. París, 432 p.
Zoological Nomenclature, Londres. __ , 1809. Philosophie zoologique. Part 1, 422 p. ,
IREDALE, T-, 1916. On two editions of Dumérirs Part 2, 473 p. París.
Zoologie Analytique. Proc. Malacol. Soc. London __ , 1811. Suite de la détermination des espéces de
12: 79 - 84. Londres. mollusques testacés. Ann. Museum National de
__ , 1939. Great Barrier Reef Expedition, 1928 - 29. Histoire naturelle, continuation du genre
Scientific Reports, vohime 5 (6): Mollusca, part 1, Porcelaine et des genres Ovule, Tarriére,
426 p. Brit. Mus. Nat. Hist.. Londres. Ancillaire, et Olive, 16: 89 - 114; Volute et Mitre,
IRIONDO, M., 1973. Análisis ambiental de la Forma- 17: 54-80. París.
ción Paraná en su área tipo. Bol. Asoc Geol. Arg. 2 __ , 1816. Tableau encyclopédique et métodique des
(1): 19 - 24. Córdoba. trois régnes de la nature. París.
JOUSSEAUME, F., 1880. División Méthodique de la __ , 1835 - 1845. Histoire Naturelle des Animaux sans
familie des purpuridés. Le Naturaliste 42: 335 - Vertebres ou tableau general des classes, des
336. orders et des genres de ees animaux., 11 vols. (se-
KEEN, M. A. 1937. Nomenclatural units of the gunda edición) París.
pelecypod family Cardiidae. Bull. Mus. Roy. d'fíist. LEACH, W. E., 1814 - 1817. Zoological Miscellany, being
Nat. Belgique, 13 (7), 22 p. descriptions of new or interesting Animáis.
_ i , 1954. Nomenclatural Notes on the Pelecypod Illustrated with coloured figures by R. P. Nodder.
Family Veneridae. Min. Conch. Club South Vol. 1 - 3. Londres.
California. Minutes 139: 50 - 55. LESSON, R. P., 1826 - 1831. Zoologie, Mollusques,
__ , 1958. Sea Shells of Tropical West America. Annélides et Vers. En: Duperry, M. L. I. (ed.):
Marine Mollusks from Baja California to Perú. Voy age autour du monde, executé par ordere du
Standford Uniuersity Press (primer edición), 619 Roi, sur la Corvette de Sa Majesté, "La Coquille"
p. Standford, California. pendant les années 1822-1825. Arthus Bertrand,
__ , 1971. Sea Shells of Tropical West America. París, Zoologie 2 (1): 239 - 448.
Marine Mollusks from Baja California to Perú. LINK, H. F. 1806 - 1808. Beschreibung der Naturalien
Stanford University Press, (segunda edición), 1064 - Sammlung der Uniuersitát zu Rostock, (1806), 1
p. Stanford, California. - 160 p., (1807), 1 - 30 p., (1808), 1 - 38 p.
KENNETT, J. P., 1977. Cenozoic Evolution and LINNÉ, C., 1758. Systema naturae per regna tria
Antarctic Glaciation, the Circum-Antarctic Ocean naturae, secundum classes, ordines, genera,
and their impact on global paleoceanography. J. species, cum... Tomus I. Editio decima, reformata.
Geophys. Res., 82 (27): 3843 - 3860. Holmiae, Impensis Direct. Laurentii. Salvii,
KING, P.P. yW. J. BRODERIP, 1831. Description Estocolmo, 824 p. (fascimil publicado por el British
of the Cirripedia, Conchifera and Mollusca in a Museum of Natural History, Londres, 1956)
collection formed by the officers of H. M. S. __ , 1766 - 1767. Systema naturae per regna tria
"Adventure" and "Beagle" employed between the naturae, secundum classes, ordines, genera,
years 1826 and 1830 in surveying the southern species, cum... Tomus I. Editio duodécima,
coasts of South America, including the straits of reformata. Holmiae, Impensis Direct. Laurentii.
Magallanes and the coast of Tierra del Fuego. The Salvii, Estocolmo , 1327 p .
Zool. J., 5 (19): 332 - 349. Londres. MANCEÑIDO, M. O. y M. GRIFFIN, 1988.
KLAPPENBACH, M., 1961. Una nueva especie de Distribution and paleoenvironmental significance
Buccinanops de la costa Atlántica Uruguaya y sur of the Genus Bouchardia (Brachiopoda,
brasilera. Neotrópica, 7 (24): 87 - 91. Buenos Aires. Terebrateílidina): Its bearing on the Cenozoic
KOROBKOV, I. A., 1954. Spravochnik i metodicheskoe evolution of the South Atlantic. Rev. Brasil. Geoc.,
Rukovodstvo po tretichnym mollyuskam 18 (2): 201-211.
Plastinchatozhabernye. Gosud. Nauchno-tech. MARTÍNEZ, S. , 1988. Comparación de las
Isledov. Nefti. Gorno-toplivnoi litry. Leningrado, malacofaunas de la "Transgresión Entrerriana"
444 p. (en Ruso). (Handbook and methodological (Mioceno de Argentina, Brasil y Uruguay). 6 "
guide to Tertiary mollusca, Lamellibranchia) Panel Geol. Lit. y 1 ° Reun. Geol. Uruguay, Ac-
KRAGLIEVICH, L., 1928. Apuntes para la geología y tas: 28 -30.
paleontología de la República Oriental del Uru- __ , 1990. Los depósitos de la "transgresión
89
entrerriana" (Mioceno de Argentina, Brasil y Uru- OLSSON, A. A., 1932. Contribution to the Tertairy
guay). Comparación de sus principales áreas Paleontology of northern Perú . Part 5. The
fosilíferas a través de los bivalvos y los Peruvian Mioeene. Bul- Amer. Paleont. 19 (68): 1
gastrópodos. Res. Ampliados del 1° Coiíg. Urug. - 264. Ithaca, Nueva York.
GeoL, 2: 15 - 19. Montevideo. __ , 1961. Mollusks of the tropical eastern Pacific,
___ , 1994. Bioestratigrafía {Invertebrados} de la For particularly from the southern half of the Panamic-
mación Camacho (Mioceno, Uruguay). Tesis . Doct. Pacific faunal province (Panamá to Perú). Panamic
Univ. Buenos Aires No. 2722 (inédita). Buenos Ai Pacific Pelecypoda. Paleontol. Res. Inst., Ithaca ,
res, 346 p. Nueva York, 574 p.
MARTÍNEZ FONTES, E. y S. I. WILLIAMSON, 1962 _____ , y A HARBISON, 1953. Pliocene Molusca of
Una nueva especie de "Leda" del Mioceno Superior southern Florida. Monogr. Acad. Nat. Scien. Phia.,
del Mar de Ajó- Rev. Mus. Arg. Ocias. Nat. 81 1-361. Filadelfia.
"Bernardina Rivadavia". Ccias. Zool., 7 (13): 167 ORTMANN, A. E. , 1900. Synopsis of the collections of
- 171. Buenos Aires. Invertebrate fossils made by Princeton Expedition
MARTINS. E. A., 1945. Pitaría cf. circinata Born. Fossil to Southern Patagonia. Amer. Journ. Scien., 10:
do Maranaho, sinónimo de Anomalocardia 368 - 381.
brasiliana (Gmelin, 1792J. Bol. Mus. Nac. GeoL, 4: __ , 1902. Tertairy Invertebrates, p. 45 - 332. En: W.
1 - 7. B. Scott (ed.): Reports of the Princeton University
MAXWELL, P. , 1969. Middle Tertiary Mollusca from Expedition to Patagonia 1896 - 1899, volume 4,
Nortb Otago and South Canterbury, New Zealand Paleontology I, Part 2. J. Pierpoint Morgan
Trans. Roy. Soc. N. Zeal, GeoL, 6 (13): 155 - 185. Publishing Foundation, Princeton, New Jersey.
Nueva Zelanda. PALLAS, P. S. 1774. Spicüegia Zoológica quibus
MEDINA, N. P. de., 1962. Notas sobre moluscos de novae... et obscurae animalium species...
edad Entrerriana procedentes de una perforación illustrantur. 2 T. Berolini
en el Chuy. Departamento de Rocha, Uruguay. PALMA, R., 1978. Estratigrafía y sedimentología de
Rev. Mus. Arg. Ccias. Nat. "Bernardina Rivadavia", la quebrada de Arca Yaco (Tolombón, Provincia de
Zool. 8 (16): 202 - 212. Buenos Aires. Salta, Argentina). Acta GeoL Lili. 15 (1): 79 -104.
MENARD de LA GROYE, F. J. B., 1807. Mémoire sur Tucumán.
un noveau genre de coquille de la famille des PASCUAL, R., P. BONDESIO, M. SCILLATO-YANE,
Solénoides. Ann. Mus. d'Hist. Nat. de París, 9: 131 G. BONO y E. TONNI, 1984. Vertebrados
- 139. París. Cenozoicos. 9° Cong. GeoL Arg., (Bariloche),
MÉRCELE von MÜHLFELD, J. D. 1811. Entwurfeines Relatorio: 439 - 461, Buenos Aires.
neuen Systems der Schalthiergehause. Mag. PASTORINO, G., 1994. Los Gastrópodos de las Terra-
Geells. Naturfors. Freunde Berlín, 5 : 38 - 72. Ber- zas Marinas Cuaternarias de Río Negro y Chubut.
lín. Tesis de Doctorado Fac. Ccias. Nat. Univer. Nac.
MILNE-EDWARDS,H., 1848. Note sur la classification La Plata (inédita).
naturelle des mollusques gastéropodes. Ann. Scien. PEREA, D. y M. UBILLA, 1989. Selacifauna del
Nat. Zool., Serie 3, 9: 102 - 130. Mioceno superior del Uruguay. Bol. Soc. Zool.
MONTEROSATO, T. A., 1889. Coquilles marines Uruguay, 5:11 - 12. Montevideo.
Marocaines. J .de ConchyL, 47: 20 - 40, 112 - 121. __ y __ . 1990. Los Seláceos (Chondrichtyes) de la
París. Formación Camacho (Mioceno superior, Uruguay).
MONTFORT, D. de. 1810. Conchyliologie systematique Rev. Soc. Urug. GeoL 2 (4): 5 -13. Montevideo.
et classification methodique des coquilles: offrant __ ,____ y S. MARTÍNEZ, 1985. Nuevos aportes a
leurs figures, leur arrangemet générique, leurs la fauna, geocronología y paleoambientes del
descriptions caractéristique, leur nomes; ansi que Neoterciario del sur del Uruguay. Bol. Soc. Zool.
leur synonymie en plusieurs langues. Tome 2: Uruguay (2a Época), 3: 42 - 54. Montevideo.
Coquilles univalves, non cloisonnées. Libraire F. __ ,____ y ___ , 1989. Nuevos aportes a la fauna,
Schoell, París, 676 p. París geocronología y paleoambientes del Neoterciario
MORCH,O. A. L., 1852 -1853 . Catalogus conchyliorum del sur del Uruguay, II. 4° Cong. Arg. Paleont. y
quae reliquit D. Alphonso d'Aguirra et Gadea, Co- Bioestrat., (Mendoza), 4: 79 - 87.
mes de Yoldi, regis Daniae cubiculariorum __ ,____ , ___ , G. PINEIRO y M. VERDE, 1994.
princeps ordinis Danebrogici in prima classe et Mamíferos neógenos del Uruguay: la edad - ma-
ordinis tertii eques. Fase. 1, (1852), 170 p., Fase.2 mífero Huayqueriense y el "Mesopotamiense".
(1853), 74 p. Hafniae, Typis Ludovici Kleine Acta GeoL Leopoldensía, 17: 375 - 389. San
.Copenague. Leopoldo.
MÜLLER , O. F. 1776, Zoologiae Danicae Prodromus, PHILIPPI, R. A., 1841. Zoologische Bemerkungen.
seu animalium Daniae et Norvegiae indigenarum Archiv. Naturg, 7 (1): 42 - 49.
characteres, nomina, et synonyma imprimís __ , [18421-1851. Diagnosen einiger neuen Conchylien.
popularium. Typis Hallageriis, Copenhague, 281 p. Arch. für Naturg., 11: 50 - 71. Berlín.
NEUMAYR, N. 1884. Zur Morphologie des ___ , 1843 - 1851. Abbildungen und Beschreibungen
Bivalvenschlosses. Akad. Wiss. Wien, Sitzsungsber, neuer oder wenig gekannter Conchylien, unter
88, 1:385-419. Mithülfe mehrerer Deutscher Conchyliologen.
NEWELL, N. D., 1965. Classification of the Bivalvia. Herausgegeben von Dr. R. A. Philippi. . vol. 1 (1843
Atner. Mus.Novit., 2206: 1 - 25. - 1845); vol. 2 (1846 - 48); vol. 3 (1848 - 51). Cassel..
NEWTON, R. B., 1922. Eocene Mollusca from Nigeria. Druck und Verlag von Theodor Fischer.
Bull. GeoL Suru. Nigeria, 3: 1 - 136. Nigeria. _____ , 1887. Die Tertiaren und Quartarien Versteine-
90
91
SCHUMACHER , C. F. 1817. Essai d'un nouveau Schenecken zur Begrundung einer Naturlichen
systeme des habitations des vers testaceas, 287 p. Classification, 1, 611 p. Berlín. TRYON, G. W.,
Schultz, Copenhague. 1879 - 1913. Manual of Conchology.
SERRA, N., 1943. Memoria explicativa del mapa Proc. Acad. Nat. Scien. Phia., ser. 1, vol.l- 17.
geológico del Departmento de Colonia. Bol. Inst. Filadelfia. VALENCIENNES, 1839. En: Kiener,
Geol. Uruguay, 30: 1 - 50. Montevideo. L. C. (ed.), 1834
SHACKLETON, N. J. y J. P. KENNETT, 1975. - 1870. Especes general et Iconographie des
Paleotemperatures history of the Cenozoic and the Coquilles vivantes. Arch. Mus.Hist. Nat., vol., 1-11.
initiation of Antarctic glaciation: oxygen and París.
carbón isotope analyses in DPDP Sites 277, 279 VERRILL, A. E. y K.J. BUSH, 1897. Revisión of the
and 281. En: Initial Reports o/the DSDP, vol. 29: genera of Ledidae and Nuculidae of the Atlantic
743. Coast of the United States. Amer. J. Setene, serie
SMITH, E. A. 1880. Description of five new species of 4, 3 (153): 51 - 63.
species of shells from Uruguay. Ann. and Mag. VOKES, E. H. 1992. Argentine Trophons revisited or
Nat. Hist., 6 (5): 319 - 322. Londres. Dr. Powell, I Owe you an Apology, Amer.
___ , 1915. Mollusca Part 1: Gastropoda Conchologist 20 (1): 3 - 4.
Prosobranchia, Scaphopoda, and Pelecypoda. WAHNISH, E., 1937. Nota sobre una especies de
British Antarctic («Terra Nova») Expedition 1910. Linga en la Formación Entrerriana de la Argenti-
Natural History Reports, Zoology, 2 (4): 61 - 112. na. Retí. Cent. Estud. Ocias. Nat., Holmbergia 1:
Londres. 180 - 183. Buenos Aires.
SOWERBY, G. B. II, 1842 - 1887. Thesaurus ____ , 1939. Perforación Riachuelo No.5. Buenos
Conchyliorum, or monographs of genera of shells, Aires. Perfil geológico y descripción de los fósiles.
5 voluntes. G. B. Sowerby, Jr., completed by G.B. Rev. Cent. Estud. Ocias. Nat, 2: 141 - 156. Bue-
Sowerby, Great Russel Street, Londres. nos Aires.
SOWERBY, R., 1846. Description of the Tertiary fossils WALLER, T-, 1978.- Morphology, morphoclines and a
shells from South America. En: Darwin, Ch.(ed.): new classification of the Pteriomorphia (Mollusca:
Geological Observations on the volcanics Islands Bivalia). Trans. Phil Roy. Soc. (8), 284 (1001): 345
and parts of South America visited during the - 365. Londres.
voyage of H. M. S. a Beagle". Appleton, Londres, . __ . , 1993 The evolution of "Chlamys" (Mollusca:
548 p. Bivalvia: Pectinidae) in the tropical Western
SPRECHMANN, P., 1978. The paleoecology and Atlantic and Eastern Pacific. Amer. Malacol. Bull.,
paleogeography of the Uruguayan coastal área 10: 195-249.
during the Neogene and Quaternary. Zitteliana 4: WARD, W. L. y B. BLACKWELDER, 1975.
3 - 72. Munich Chesapecten, a new genus of Pectinidae (Mollusca:
__ , 1980. Paleoecología, paleogeografía y Bivalvia) from the Miocene and Pliocene of eastern
estratigrafía de la región costera del Uruguay du- North America. U. S. Geol. Surv. Prof. Pap. 861:
rante el Neógeno y Cuartario. 2° Cong. Arg. 1 - 24. Washington.
Paleont. y Bioestrat. y 1° Con. Latinaamer. WATSON, H., 1930. On the anatomy and affinities of
Paleont., Actas, 3: 237 - 256. Buenos Aires. Plicatula. Proc. Malacol. Soc. London 19: 25 - 30.
STEWART, R. B., 1930. Gabb's California Cretaceous Londres.
and Tertiary type lamellibranchs. Acad. Nat. WEBB, S. D-, 1995. Biological implications of the
Scien. Phia., Spec. Pub. 3, 314 p. Filadelfia. Middel Miocene Amazon Seaway, Science 269: 361
STOLICZKA, F., 1870 - 1871. Cretaceous fauna of -362. Washington.
southern India. Volume 3, The Pelecypoda, with a WENZ, W., 1938-1943. Gastropoda. Allgemeiner Teil
review of all known genera of this class, fossil and und Prosobranchia, p. 1201 - 1505 (1943). En: O.
recent Mem. Geol. Suru. India, Paleontología In- Schindewolf (ed.) Handbuch der Palázoologie.
dica, 6 th series, 535 p. Batid 6, 1 Gebrüder Borntraeger, Berlín,
SWAINSON, W. 1840. A Treatise on Malacology; or Nikolassee (reimpresión en 1960 ).
the natural classification of Shells and Shell - fish. WINDHAUSEN, A., 1931. Geología Argentina. Segun-
Londres, 419 p. da parte. Geología histórica y regional del territo-
TARIGOE, 1981 . Oyster m Japan. J. Scien. Hiro- rio argentino. Peuser, Buenos Aires., 645 p.
shima University. Ser. B, Div. 1 (Zoology), 29 (2): WOODRING, W. P., 1928 . Miocene mollusks from
291 - 419. Bowden Jamaica. Part 2, Gastropods and
TEISSEIRE, A., 1928. Contribución al estudio de la discussion of results. Pub. Carn. Inst., Washington
geología y paleontología de la República Oriental 385, 564 p.
del Uruguay. Región de Colonia. An. Univ., 37 YRIGOYEN, M. , 1969. Problemas estratigrafías del
(122): 319 - 469. Montevideo. Terciario de Argentina. Ameghiniana, 6 (4) : 315 -
TEPPNER, W. von, 1922. Lamellibranchiata tertiaria. 329.
"Anysomyaria". En: C. Diener (ed.): Fossilium __ , 1993 . Los depósitos sinorogénicos Terciarios. 12"
Catalogus, I: Animalia: 67 - 296. W. Junk, Berlín. Cong. Geol. Arg. y 2° Con. Bxpl. Hidrocarb.,
THIELE, J., 1925. Gastropoda der Deutschen Tiefsee (Mendoza),. Relatorio, 1 (11): 123 - 148. Buenos
- Expedition. II. Wiss. Ergebn. dt. Tiefsee Aires.
expedition "Valdivia", 17: 37 - 382. ZABERT, L . L., 1978. Micropaleontología de la For-
_____ , 1928. Uber ptenoglosse Schnecken. Zeitschur. mación Paraná (Mioceno superior) en el subsuelo
wiss. Zool. 13 : 73 - 94. de la provincia de Santa Fe, República Argenti-
TROSCHEL, F. H. 1856 - 1863. Das Gebiss der na. PACEÑA 2: 101 - 165. Corrientes.
92
_ , 1984, Nonion detnens (Bik), foraminífero ben- Villa Urquiza, Provincia de Entre Ríos, Argentina)
tónico en el Mioceno del Valle de Santa María con algunas consideraciones estratigráficas-
(Tucumán) y Selva (Santiago del Estero) Argenti- PACEÑA 1:131-174. Corrientes.
na. 3° Gong. Arg. Paleont. y Bioestr. (Corrientes), y J. BARBANO, 1982/1984. Microfósiles
Actas 183 - 196. Buenos Aires. Miocénicos (Formación Paraná) de Córdoba, San-
. y R. HERBST, 1977. Revisión de la Microfauna tiago del Estero y nuevas descripciones de Entre
Miocena de la Formación Paraná (entre Victoria y Ríos. PACEÑA 5: 135 - 150. Corrientes.
IV - ÍNDICE ALFABÉTICO
93
94
magna, Glycymerita, 52
malumiani, Calliostoma, 28
meringiana, Miltha, 62 mapuchei, Calliostoma, 27
iheringiana, Turritella, 31 Margiuellidae, 44
incertus, Buccinanops, 41 masiuki, Calliostoma, 28
indeterminata, Turritella, 31 matiasi, Lucinisca, 61 meisteri,
insuetus, Argopecten, 59 Calliostoma, 28 mendezalzolai,
isabelleana, Tivela, 73 Polinices, 35 meridionalis,
isabelleana, Mactra, 68 Ameghinomya, 78 meridionalis,
Iselica, 47 Dosinia, 76 Miltha, 62
minuta, Parvilucina, 61
minutus, Glycymeris, 52
modesta, Limopsis, 51
janeiroensis, Mactra, 68 Modiolus, 53
jeguaensis, Tellina, 70 moniliferum, Buccinanops, 41
muensterii, Chionopsis, 77
K multicostatum, Dispotaea, 33
multistriatum, Epitonium, 37
keideli, Neverita, 35 Muricidae, 38 mutabile, Pitar,
74 Mytilidae, 52 Mytilus, 52
N
laciniatus, Tropkon, 39
ladyae, Capulus, 34 laevigata, Nasariidae, 40
Tegula, 26 Lamelliconcha, 75 Naticidae, 34
lanceolata, Cyrtopleura, 82 nativum, Calliostoma, 28
larranagai, Buccinanops, 40 ninfasiensis, Retrotapes, 76
laziarina, Pitar, 73 Ledella, Nioche, 79
49 Leionucula, 48 leonardinii, nitidella, Depressiscala, 36
Valdesia, 26 leonensis, nodulifera, Odontocymbiola, 43
Venericardia, 64 lepida, nortensis, Venericardia, 64
Brachidontes, 53 lepida, novangliae, Asperiscala, 37
Calliostoma, 28 leptosomum, novus, Dinocardium, 67
Epitonium, 36 Liinopsidae, Nuculanidae, 48 Nuculidae,
51 Limopsis, 51 linaresi, 48 nulloi, Calliostoma, 28
Opaliopsis, 38 lirata,
Anadara, 49 Lithophaga, 53
Littorina, 30 Littorinidae, 30 O
longa, Ostrea, 54 longa,
Spisula, 70 longioriformis, oblonga, Tivela, 73
Glycymeris, 52 Lottidae, 26 oblongus, Flabellipecten, 56
Luciría, 61 Lucinidae, 61 Odontocymbiola, 43
Lucinisca, 61 oligocostata, Hipponix, 32
Oliva, 44 Oliuancillaria, 43
M Olivella, 44 Olividae, 43
Opaliopsis, 38 ornata,
Macoma, 71 Cyrtopleura, 82 ortmanni,
Mactra, 68 Suspira, 34 Ostrea, 55
Mactridae, 68 Ostreidae, 54 Oüaía,
\iactromeris, 69 Periploma, 82 ovoidea,
madryna, Ostrea, 54 Natica, 34
95
Polystira, 45 Potiarca, 50
praia, Ostrea, 55 prisca,
pachychila, Bulla, 47 Olivancillaria, 43
Pachycymbiola, 42 Protothaca, 78 pruniformis,
Pachydesma, 73 Prunum, 44 Prunum, 44
Panopea, 81 prunum, Marginella, 44
papyraceus, Pododesmus, 60 pseudopatagonica, Caryocorbula, 80
paranensis, Aequipecten, 58 pseudopunctatulum, Calliostoma, 28
paranensis, Crepidula, 33 Pteromyrtea, 62 puelcha,
paranensis, Littorina, 30 Leionucula, 48 puelcha, Olivella, 44
paranensis, Trophon, 39 puelchana, Ostrea, 55 puelchanum,
paranensis,, Venerícardia, 64 Calliostoma, 27 pulchella,
parasítica, Ostrea, 55 parís, Caryocorbula, 79 punctatulum,
Amusium., 57 parodizi, Calliostoma, 28 purpúrala,
Pleurotomella, 45 particularis, Amiantis, 74, 75 purpuratus,
Arca, 49 Parvilucina, 61 Amiantis, 75 Purpurocardia, 64
pascuali, Chama, 63 pastorei, pyramidesia, Spirocolpus, 31
Natica, 34 patagónica, Corbula,
80 patagónica, Dosinia, 75 Q
patagónica, Leda, 48 patagónica,
Lithophaga, 54 patagónica, quirogai, Epitonium, 37
Mactra, 69 patagónica, Ostrea, 54
patagónica, Tegula, 27 R
patagónicas, Lithodosmus, 53
papyraceus, Pododesmus, 60 , 70 Rasia, 49 regularis,
Paziella, 38 Pectinidae, 56 81 regularis, Panopea, 81
pennatus, Aequipecten, 58 reticularis, Olivancillaria, 43
Periploma, 82 Periplomatidae, Retrotapes, 76
82 perplana, Macoma, 71 rioplatensis, Costoanachis , 42
petitiana, Tellina, 71 rioplatensis, Murex, 38
Pholadidae, 82 Rissoidae, 30 rizophorae,
piramidesensis, Flabellipecten, 56 Crassostrea, 55 rodriguezi.
Pííar, 73 Brachidontes , 53 rostrata, Pitar,
plana, Anadara, 50 plana, 74
Crassinella, 66 planum,
Calliostoma, 27 piálense,
Dinocardium, 67 platensis,
Arca, 49 platensis, salobris, Polymesoda, 72
Diplodonta, 63 platensis, santacruzencis, Trophon, 39
Modiolus, 53 platensis, Scapharca, 50
Oliva, 44 platensis, Tellina, Scobinopholas, 82
70 platensis, Lithophaga, 53 scurra, Scurria, 26
plebeius, Tagelus, 72 Scurria, 26
Pleurotomella, 45 plicatella, semiornata, Nucula, 48
Raeta, 70 Plicatula, 56 Solecurtidae, 71
Plicatulidae, 56 Spirocolpus, 31
Pododesmus, 60 Poirieria, 38 Spisula, 69
Polinices, 34 Polymesoda, 72 striatula, Varicorbula, 81
Strombidae, 32
Strombus, 32
suarezi, Calliostoma, 28
LAMINA 13. MOLUSCOS "ENTRERRIENSES" DEL SUBSUELO DE LA PROVINCIA DE BUENOS AIRES (AR-
GENTINA)
Fig. 1.- "Calliostoma doellojuradoi" Carral Tolosa. Monte Veloz: 200,00 m - 207,00 m (x2) (reproducción de Carral
Tolosa (1942), Lám. 2, fig. 5)
Fig. 2.- "Calliostoma bonaerensis" Carral Tolosa. Monte Veloz: 167,00 m - 177,00 m(x3) (reproducción de Carral
Tolosa (1942), Lám. 2, fig. 8)
Fig. 3.- Glycymeris minuta (Borchert). Monte Veloz: 186,OOm - 191,00 m (x2,5) (reproducción de Carral Tolosa
(1942) Lám 1, figs. 2 a - b)
Fig. 4.- Epitonium ? leptosojnum Brunet. Monte Veloz, SGN 15.510 (x3)
Fig. 5.- Ledella seminella Fontes y Williamson. Mar de Ajó: 700,00 rn. MACN 4586 (x 22) (reproducción de Martínez
Fontes y Williamson (1962), Lám.l, fig. 3)
Figs. 6-7.- Limopsis modesta Doello Jurado. Perforación Arroyo Pescado (90m) (xl)
Figs. 8-10.- ? Ostrea alvarezi d'Orbigny. Riachuelo 4: 72, 00 - 74,00 m , SGN 10.949 (si)
Fig. ll.-Anadara (Rasia) bravardi del Río .Riachuelo 4: 70,00 m - 72,00 m, SGN 10.937 (xl)
Fig. 12.- Amusium parís del Río. Riachuelo 4: 74,00 m - 76,00 m, SGN 10.958 (xl)
Figs. 13-16.- Lucina (Lucina) bonaerensis (Wahnish). Riachuelo 5: 93,60 m - 95,00 m, 3 -4 - SGN 10.962; 5 - 6
Holotipo SGN 10.962 (x4).
Figs. 17-18.- Crassinella "plana" (Carral Tolosa). Monte Veloz: 227,00 m - 249,00 m. (x2) (reproducción de Carral
Tolosa (1942), Lám. 2, figs. 4 a - b).
Fig. 19.- Crassinella sp. Riachuelo 5: 93,60 m - 95,00 m, SGN 16.510 (x6,5)
LAMINA 14. MOLUSCOS "ENTRERRIENSES" DEL SUBSUELO DE LA PROVINCIA DE BUENOS AIRES (AR-
GENTINA)
Fig. 1.- Tagelus (Tagelus) plebeius entrerrianus (Ihering). Riachuelo 4: 68,00 m -70,00 m , SGN 16.511
Fig. 2.- Pteromyrtea danieli del Río. Riachuelo 4: 72,00 m - 74,00 m, SGN 10.954 (xl,5)
Fig. 3.-Luciría (Lucinisca) mat-iasi n.sp. Riachuelo 5: 93,60 m - 95,00 m, SGN 16,512 (x6,5)
Figs. 4-5.- Nioche (Antinioche) burmeisteri (Borchert) Riachuelo 5: 93, 60 m - 95, OOm, SGN 16.513
Fig.6-7.- Crassatellites suburbana (Ihering). Riachuelo 4: 70,00 m - 72,00 m, SGN 10.935
Figs. 8-9.- Chionopsis (Chionopsis) munsterii (d'Orbigny). Riachuelo 4: 74 ,00 - 76,00 m, SGN 10.959
Fig. 10.- Tiuela sp. Riachuelo 4, SGN 10.959
Fig. 11, 19.- Caryocorbula pulchella (Philippi) . Riachuelo 5: 93,60 m - 95 m, SGN 16.514 (x3).
Figs. 12-13.- Caryocorbula sp. Riachuelo 5: 93,60 m - 95 m, SGN 16.515 (x 6,5).
Figs. 14-16.- Varicorbula striatula (Borchert). Riachuelo 5: 93,60 m - 95, 00 m, SGN 16.516 (x3)
Figs. 17-18.- Caryocorbula caribaea (d'Orbigny). Riachuelo 5: 93,60 m - 95 m, SGN 16.517 (x3).
(todos los especímenes ilustrados en tamaño natural, al menos que se indique lo contrario)
LAMINA 13. MOLUSCOS "ENTRERRIENSES" DEL SUBSUELO DE LA PROVINCIA DE BUENOS AIRES (AR-
GENTINA)
Fig. 1.- "Calliostoma doellojuradoi" Carral Tolosa. Monte Veloz: 200,00 m - 207,00 m (x2) (reproducción de Carral
Tolosa (1942), Lám. 2, fig. 5)
Fig. 2.- "Calliostoma bonaerensis" Carral Tolosa. Monte Veloz: 167,00 m - 177,00 m(x3) (reproducción de Carral
Tolosa (1942), Lám. 2, fig. 8)
Fig. 3.- Glycymeris minuta (Borchert). Monte Veloz: 186,OOm - 191,00 m (x2,5) (reproducción de Carral Tolosa
(1942) Lám 1, figs. 2 a - b)
Fig. 4.- Epitonium ? leptosojnum Brunet. Monte Veloz, SGN 15.510 (x3)
Fig. 5.- Ledella seminella Fontes y Williamson. Mar de Ajó: 700,00 rn. MACN 4586 (x 22) (reproducción de Martínez
Fontes y Williamson (1962), Lám.l, fig. 3)
Figs. 6-7.- Limopsis modesta Doello Jurado. Perforación Arroyo Pescado (90m) (xl)
Figs. 8-10.- ? Ostrea alvarezi d'Orbigny. Riachuelo 4: 72, 00 - 74,00 m , SGN 10.949 (si)
Fig. ll.-Anadara (Rasia) bravardi del Río .Riachuelo 4: 70,00 m - 72,00 m, SGN 10.937 (xl)
Fig. 12.- Amusium parís del Río. Riachuelo 4: 74,00 m - 76,00 m, SGN 10.958 (xl)
Figs. 13-16.- Lucina (Lucina) bonaerensis (Wahnish). Riachuelo 5: 93,60 m - 95,00 m, 3 -4 - SGN 10.962; 5 - 6
Holotipo SGN 10.962 (x4).
Figs. 17-18.- Crassinella "plana" (Carral Tolosa). Monte Veloz: 227,00 m - 249,00 m. (x2) (reproducción de Carral
Tolosa (1942), Lám. 2, figs. 4 a - b).
Fig. 19.- Crassinella sp. Riachuelo 5: 93,60 m - 95,00 m, SGN 16.510 (x6,5)
LAMINA 14. MOLUSCOS "ENTRERRIENSES" DEL SUBSUELO DE LA PROVINCIA DE BUENOS AIRES (AR-
GENTINA)
Fig. 1.- Tagelus (Tagelus) plebeius entrerrianus (Ihering). Riachuelo 4: 68,00 m -70,00 m , SGN 16.511
Fig. 2.- Pteromyrtea danieli del Río. Riachuelo 4: 72,00 m - 74,00 m, SGN 10.954 (xl,5)
Fig. 3.-Luciría (Lucinisca) mat-iasi n.sp. Riachuelo 5: 93,60 m - 95,00 m, SGN 16,512 (x6,5)
Figs. 4-5.- Nioche (Antinioche) burmeisteri (Borchert) Riachuelo 5: 93, 60 m - 95, OOm, SGN 16.513
Fig.6-7.- Crassatellites suburbana (Ihering). Riachuelo 4: 70,00 m - 72,00 m, SGN 10.935
Figs. 8-9.- Chionopsis (Chionopsis) munsterii (d'Orbigny). Riachuelo 4: 74 ,00 - 76,00 m, SGN 10.959
Fig. 10.- Tiuela sp. Riachuelo 4, SGN 10.959
Fig. 11, 19.- Caryocorbula pulchella (Philippi) . Riachuelo 5: 93,60 m - 95 m, SGN 16.514 (x3).
Figs. 12-13.- Caryocorbula sp. Riachuelo 5: 93,60 m - 95 m, SGN 16.515 (x 6,5).
Figs. 14-16.- Varicorbula striatula (Borchert). Riachuelo 5: 93,60 m - 95, 00 m, SGN 16.516 (x3)
Figs. 17-18.- Caryocorbula caribaea (d'Orbigny). Riachuelo 5: 93,60 m - 95 m, SGN 16.517 (x3).
(todos los especímenes ilustrados en tamaño natural, al menos que se indique lo contrario)