Atonismo
_(Mus%C3%A9e_du_Caire)_(2076972086).jpg)
Atonismoa, Amarnako heresia edo Amarnako aroa, historiako lehen erlijio monoteista (edo henoteista) izan zen, Aton eguzki diskoaren gurtza bultzatuz. Oraindik ondo ezagutzen ez diren arrazoiengatik, baina ziur asko Tebasko kleroaren kontserbadorismoa eta ezinikusiagatik, Akenaton faraoiak jainko dinastikoa zen Amonen (jainko ezkutua) gurtza alde batera utzi zuen, eta faraoi gazteak Atonen gurtza inposatu zuen, lehenik pixkanaka eta, jarraian, derrigorrean.
Eguzkiaren gurtzaren aurrekariak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Goi Egiptoren nagusitasuna txikitzen joan zen Egiptoko XVIII. dinastiako lehen bi faraoien erregealdiak pasa eta gutxira. Goi Egiptoko printzeek Egipto askatu eta birbateratu izanak Tebas Antzinako Egiptoko gainontzeko hirien gainetik jarri zuela gogoratu behar da, eta, ondorioz, Amon jainkoaren gurtza bere hirukotearekin batera, Amon, Khonsu eta Mut jainkoek osatua.
Nagusitasun hori Behe Egipto garrantzia hartzen hasi zenean desagertzen joan zen, lehenik tenplu eta jauregi berriak eraiki eta eramanez, eta, ondoren, errege jauregia Menfisera eramanez, Nilo ibaiaren deltarako sarrera zena. Behe Egiptoren nagusitasun hau ez zen soilik XVIII. dinastiara mugatu, baizik eta ramesidar garaian ere jarraitu zuela, bere garai gailena hiriburua izateko propio eraikitako Avaris edo Pi-Ramsesera eraman zenean izan zuelarik.
Ohitura bezala, erregearen seme nagusia, errege bihurtu aurretik Ptah jainkoaren apaiz gorena izatea aldatu zen, Amenofis II.aren edo honen seme nagusia zen Tutmosis IV.aren kasuan bezala.
Era berean, eragingunea bi lurren hegoaldetik iparraldera eraman izanak Ra jainkoaren gurtza biziberritu zuen, jainko honen gurtzagune nagusia Heliopolisen baitzegoen, hiriburua zen Menfistik hamahiru kilometro ipar-ekialdera zegoena.
Gurtza honen euskarri nagusia faraoiaren boterea zen. Oinarrian, mitoak Egipto gobernatu zuen lehena Ra izan zuela zioen, ondoren, gizadiaren kontuak konpondu eta segura itzultzeko, bere semeari utziz erresuma gobernatzeko ardura. Sinesmen honen indarra Heliopolisko apaizek babesten zuten, Egiptotik kanpo ere ospe handia zuen ezagutza eta jakinduria gune bat osatzen zutenak.
