Baristore
| Baristore | |
|---|---|
| Osagai elektronikoa | |
 | |
| Ikonoa |  |
Baristorea osagai elektronikoa da, diodoaren antzeko kurba berezilea duena. Terminoa ingelesezko variable resistor hitzen laburketatik dator. Baristoreak zirkuituak tentsio-aldaketetatik babesteko erabiltzen dira hauek zirkuituan sartzen direnean, baristorea aktibatzen denean korrontea osagai sentikorretatik pasa ez dadin. Baristoreari tentsioaren mendeko erresistore edo VDR ere esaten zaio. Tentsioa gehiegizkoa denean, korronte esanguratsu bat eroatea da baristorearen funtzioa.
Oharra: Erresistentzia aldakor ez-ohmikoei soilik deitzen zaie baristore. Beste erresistentzia aldakor batzuek potentziometroa eta erreostatoa hartzen dituzte.
Funtzionamendua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Baristore mota arruntena oxido metalikoarena (MOV) da. Zink oxidozko pikorren zeramikazko masa bat du, beste metal-oxidozko matrize batean (bismuto-kantitate txikiak, kobaltoa eta manganesoa, adibidez), bi plaka metalikoz elkarri lotuta (elektrodoak). Pikor bakoitzaren eta haren inguruaren arteko mugalerroak diodo-lotura bat eratzen du, eta horrek korronte-fluxua norabide bakarrean joatea ahalbidetzen du. Ausaz bideratutako pikorren masa, kontrako noranzkoan kokatutako bi diodorekin egindako sarearen baliokidea da elektrikoki, bikote bakoitza paraleloan, beste bikote askorekin batera. Tentsio txiki edo ertaina elektrodoetan zehar aplikatzen denean, oso korronte txikia baino ez da jariatzen, diodoaren loturetan ihes-korronteek eragiten dutena. Tentsio handi bat aplikatzen denean, diodo-lotura hautsi egiten da igorpen termoionikoaren eta tunel-efektuaren konbinazioaren ondorioz, eta korronte kantitate handia jariatzen da. Portaera horren emaitza kurba ez-lineal altu bat da, non MOVak erresistentzia handia duen tentsio baxuetan eta erresistentzia txikia goi-tentsioetan.
Baristoreko tentsioa “abiarazte-tentsioa” baino txikiagoa denean, honek korrontea erregulatzeko gailu arrunt gisa funtzionatzen du; beraz, baristoreak tentsio-gailurrak kentzeko erabiltzen dira normalean. Hala ere, baliteke baristore batek gertaera baten korrontea arrakastaz ez mugatzea; adibidez, tximista baten erorketan, non energia jasan dezakeena baino askoz handiagoa baita. Baristorean dabilen korrontea hain handia izan liteke, ezen guztiz suntsituko bailuke baristorea. Tentsio-gailur txikiagoek ere degradatu egin dezakete. Fabrikatzaileak emandako bizi-itxaropenaren grafikoek definitzen dute degradazioa. Grafiko horiek korrontea, denbora eta pultsu-kopurua erlazionatzen dituzte. Baristorearen bizi-itxaropenari eragiten dion parametrorik garrantzitsuena kontsumitutako energia da. Energia-kontsumoak gora egin ahala, bizi-itxaropena esponentzialki jaisten da, eta jasan ditzaketen tentsio-gailur kopuruak eta abiarazte-tentsio minimoak behera egiten dute. Akats katastrofiko baten probabilitatea murriztu egin daiteke maila handitzean edo baristore gehiago paraleloan konektatzean. Baristore bat erabat degradatuta dagoela esaten da abiarazte-tentsioa % 10 inguru aldatu denean. Baldintza horretan, baristorea ez da kaltetzen eta oraindik ere erabilgarri mantentzen da (ez du akats katastrofikorik).
Normalean, 5-25 nanosegundo inguruko erantzuna, eta 14 V eta 550 V bitarteko aktibazio-tentsioa izaten dute. Hala ere, haien fidagarritasuna mugatua da, erabilerarekin degradatu egiten baitira. Kostu txikia dute beste babesgailuekin alderatuta, adibidez pilaketa ezabatzen duten siliziozko diodoekin, eta nahi ez den energia elektrikoa xahutzeko gaitasun ona dute.
Baristorea babestu beharreko zirkuituaren paraleloan jartzen da, eta bere tentsio izendatutik gorako gailur nagusi guztiak xurgatzen ditu. Baristoreak punta iragankorrak baino ez ditu ezabatzen; tentsio altu konstante bat jasaten badu, suntsitu egiten da. Hori gertatzen da, adibidez, 220 VAC aplikatzen zaionean 110 VAC duen baristore bati, edo PC bateko elikatze-iturri baten tentsio-hautagailua egoera desegokian jartzen denean. Zirkuituen diseinuan, komeni da baristorea fusible baten ondoren dagoen puntu batean jartzea.
Garraio-sare nahiz banaketa-sare elektrikoetan babes-tresna gisa aplikazio-eremu handia du. Linearen euskarrietan kokatutako tximistorratz gisa erabiltzen da, gaintentsioak lurrera desbideratzeko, eta lineako erreaktantzia konpentsatzen duten kondentsadore-bankuen bypass-ak babesteko elementu gisa ere.
