Errota-joko

Errota edo errota-jokoa estrategia joko abstraktua da. Bi jokalarirentzako taula joko honek Erromatar Inperioan du jatorria. Jokoa Alquerque gisa aipatzen da XIII. mendeko Libro de axedrez, dados e tablas liburuan. Gazteleraz juego del molino eta frantsesez jeu du moulin deritzo. Ingelesez Morris ere deitzen zaio.

Joko-arauak

Jokalari bakoitzak pieza kopuru zehatz bat du, eta txandaka taulan jartzen dituzte lerroak mozten diren puntuetan. Behin pieza guztiak taulan direlarik, beste posizio batzuetara mugi daitezke. Jokoaren helburua aurkariari piezak kentzea da hiruko lerroak osatuz, edo arerioa mugitu ezinik uztea.

Piezak ezartzea

Bederatziko errota-jokoaren taula partidaren momentu batean.

Jokoa hutsik dagoen taula batekin hasten da. Jokalariek txandaka kokatzen dituzte piezak, aldiro bat. Jokalari batek hiru pieza lerrokatzea lortzen badu (taularen hildoak jarraituz) "errota" dauka esaten da eta aurkariaren pieza bat kenduko du taulatik. Kendutako pieza jokotik kanpo geratuko da eta ezingo da berriro jarri. Jokalariak ezin du jadanik osatua den aurkariaren errota bateko pieza kendu, beste piezarik ken badezake behintzat. Pieza guztiak taulan ezarri dituztelarik, mugimendu fasea hasten da

Piezen mugimendua

Mugitzeko, jokalari batek bere piezetako bat lerro batan zehar mugitze du aldameneko posizio batera. Piezarik mugitzea ezinezko baldin bazaio, partida galduko du.

Aurreko fasean bezala, mugimendu fasean lerroa osatzen duen jokalariak aurkariaren pieza bat ken dezake taulatik, beti ere errota osatu ez duten piezei lehentasuna emanez.

Bi pieza ez beste guztiak galdu dituen jokalariak ezin du jokatzen jarraitu, eta partida galdutzat jo behar du.

Hegaldia

Zenbait baldintzatan, jokalari batek bere pieza nahi duen posizio librera mugi dezake, nahiz eta ez izan jatorrizko piezaren ondokoa. Honi "hegaldia" deritzo, eta aldaera askotan agertzen den aukera da.

Estrategia

Bederatziko errota-jokoan posizio posibleen kopurua 10¹⁰ dela kalkulatzen da, eta joko ezberdin kopurua 10⁵⁰ ingurukoa dela. 1993ko urrian Ralph Gasser-ek jokoaren "ebatzi" zuen, partida perfektua existitzen dela eta berdinketan amaitzen zela frogatuz. Alegia, jokaldi perfektuak egitea posible dela frogatu zuen, eta horrela jokatuko luketen bi jokalarik ezinbestean berdinketa lortuko luketela. Gasserrek Bushy izeneko adimen artifizialeko jokalaria ere garatu du.

Aldaerak

Hiru piezakoak

		Hiruko errota-joko bat hiru×hiru taula batean jokatzen da. Jokalari bakoitzak hiru pieza ditu eta hegaldia onartzen da.
		Batzuetan diagonalak gehitzen zaizkio taulari, eta Hiruko artzain-joko batzuk gogorarazten ditu. Diseinu hau Afrikako aldaeran erabiltzen da.

Sei piezakoak

Seiko errota-jokoan jokalari bakoitzak sei pieza ditu. Hegaldia ez da onartzen. Erdi Aroan Espainian, Italian, Frantzian eta Ingalaterran ezaguna zen, baina zaharkituta geratu zen XVII. mendean. Taula hau bost piezako aldaerarako ere erabiltzen da. Zazpiko aldaera bat ere bada, taularen erdigunean gurutze bat duena.

Bederatzi piezakoak

Bederatziko errota-jokoan jokalari bakoitzak bederatzi pieza ditu. Aldaerarik zabalduena da. Hamar piezarekin jokatzeko aldaera bat bada, Laskerren aldaera deitua (Emmanuel Lasker-ek asmatua baita), piezak hasieratik mugitzeko aukera ematen duena, guztiak ezarri arte itxaron ordez.

Hamabi piezakoak

Hamabiko errota-jokoan lau lerro diagonal gehitzen dira eta jokalari bakoitzak hamabi piezarekin jokatzen du. Horrek esan nahi du taula posizio fasean bete daitekeela. Hori gertatuz gero, partida berdinketan amaitzen da. Jokoaren aldaera hau oso ezaguna da Hego Afrikako landa-gazteen artean, eta bertan Morabaraba izena du. Taula bera erabil daiteke hamaika piezekin jokatzeko.

Historia

Buztinezko zatiak Myceneko museo arkeologikoan. Errota-joko baten taula izan daitekeena ageri da bertan.

K.a. 1400 urtekoak lirateke errota-jokoen lehen aztarnak, R. C. Bell-en arabera. Hala ere, aztarna horiek zalantzazkotzat jo dira eta anitzek ez diete goian aipaturiko adina esleitzen

Zeramika-adreiluzko joko taula, XI. mendekoa. Bederatziko errota-jokoan aritzeko.

Aipamenei dagokionez, Ovidioren Ars Amatoria lanean aurki daiteke izeneko jokoari buruzko erreferentzia zaharrenetako bat. Aitzinako erromatarrek jokoa ezagutu eta jokatzen zutela ondorioztatu da. Posible da erromatarrek joko hau europan zehar hedatu izana.

XIII. Mendeko jokoaren ilustrazioa Libro de axedrez, dados e tablas delakoan. Ikus daitekeenez, dadoekin jokatu zen.

Jokoa bere ospearen gorenera Erdi Aroan heldu zen. Inglaterrako klaustroetako grabatu askotan aurkitu dira errota-jokoen irudiak (Canterburyko, Gloucester, Norwich, Salisbury eta Westminster Abbey katedraletan, adibidez) . Espainian hainbat taula aurkitu dira Leongo eta Ourenseko katedraletan, besteak beste. Taula horiek zuloak erabiltzen dituzte, ez lerroak, taulako bederatzi espazioak irudikatzeko. Hortik errota-joko izenaren ordez askotan ageri den "bederatzi zulo" izena.

Egile batzuek diotenez, jokoaren jatorria ez da ziurra. Espekulatu da bere izena Morris dantzekin eta, beraz, mairuekin egon litekeela lotua, baina Daniel Kingen arabera, "morris" hitzak ez du zerikusirik izen bereko ingeles dantza zaharrarekin. Bere ustez Merellus latinezko hitzetik dator, jokoaren pieza edo alea adieraziko lukeena.

Kanpo estekak

• Datuak: Q209669
• Multimedia: Morris games / Q209669