Hamarkada Deitoragarria
| Hamarkada Deitoragarria | |
|---|---|
| Mota | garai historikoa : Espainiako Erregimen Zaharra |
| Honen parte da | Espainiako Aro Gairaikidearen Historia |
| Denbora-tarte | 1823ko abuztuaren 31 - 1833ko irailaren 29a |
| Herrialdea | Espainia |
Hamarkada Deitoragarria edo absolutismoaren bigarren berrezarpena (1823-1833) deritzo Espainiaren historia garaikideko aro bati; berau Fernando VII.aren erregealdiaren azken fasea izan zen (1814-1833), Hirurteko Liberalaren ondoren (1820-1823), zeinetan 1812an aldarrikatutako Cadizko konstituzioa indarrean egon zen. Zenbait historialarik, Josep Fontanak adibidez, bigarren izena nahiago dute zeren eta Fernando VII.aren heriotzetik haratago luzatzen baitu iraupena, absolutismoaren amaiera arte, 1834. urtera arte, alegia[1]. Ángel Bahamonde eta Jesus A. Martinez bat datoz ideia horrekin: «1834an finkatu zen trantsizio adostuaren» barnean sartzea, eta aldi horretako «azken fasea» izatea[2].
Hamar urte horietan errepresioa eta erbestea pairatu zuten liberalek asmatu zuten Hamarkada Deitoragarria terminoa —hau da, gorrotagarria—[3]. Benito Pérez Galdós idazle progresistak Episodios Nacionales laneko atal bat 1824ko terrorea izendatu zuen. Marcelino Menéndez Pelayo bezalako autore kontserbadoreak Fernando VII.aren erregealdiko azken etapa hau «absolutismo basati, degradatzaile eta goibeltzat» jo zuen[4]. Jean-Philippe Luis hispanista frantziarrak ñabardura bat egin dio aldiaren ikuspegi horri: «Alde batetik, hamarkada deitoragarria ez da mundu baten amaierara murrizten, baizik eta estatuaren eta gizarte liberalaren eraikuntzan parte hartzen du. Bestalde, erregimena aldi berean tiranikoa eta nahita edo nahi gabe erreformatzailea da». Azken horrek osatzen du Luisek «hamarkada deitoragarriaren beste aldea» deitzen duena. «Ikuspuntu askotatik begiratuta, bost urte hauetan zehar, oso ministro talde egonkor batek erregimena instituzioetan berritzeko egindako saioa ikusten da, lehen berrezarpenarekin alderatzen bada: sei ministrotik hiruk bederatzi urte ematen dituzte jardunean»[5].
Hirurteko Liberalaren amaiera
[aldatu | aldatu iturburu kodea].jpg)
1823eko apirilaren 7an San Luisen ehun mila semeen inbasioa gertatu zen, Angulemako duke Luis Antonio Borboi Espainia liberala menderatu zuenak gidaturiko armada frantsesaren inbasioa, alegia. Gobernu frantsesaren ekimena izan zen inbasioa, Espainiako independentzia gerran pairatutako porrotaren ordaina jaso eta, hartara, bere nazioarteko posizioa berretsi nahi baitzuen.
Euskal Herrian
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herrian izandako eraginen artean, San Luisen Ehun Mila Semeen inbasioarekin erregimen absolutista ezarri zenean, Gipuzkoako hiriburutza Tolosara aldatu zen Donostiatik, eta ez zen berriro kostaldeko hirian ezarri 1854a arte, non erresuma 52 probintziatan banatu zuten.[6]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Fontana 2006, 341-385 orr. .
- ↑ Bahamonde & Martínez 2011, 153 orr. .
- ↑ Fuentes 2007, 72 orr. .
- ↑ Fuentes 2007, 76 orr. .
- ↑ Luis 2001, 86; 100-101 orr. .
- ↑ «Gipuzkoako Batzar Nagusiak - Donostia, Gipuzkoako hiriburua.» www.bngipuzkoa.eus (Noiz kontsultatua: 2023-06-15).
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Bahamonde, Ángel; Martínez, Jesús Antonio. (2011). Historia de España. Siglo XIX. (6ª. argitaraldia) Madrid: Cátedra ISBN 978-84-376-1049-8..
- Butrón Prida, Gonzalo. (2020). «Los Cien Mil Hijos de San Luis» El Trienio Liberal (1820-1823). Una mirada política. Granada: Comares, 555-570 or. ISBN 978-84-9045-976-8..
- Fontana, Josep. (1979). La crisis del Antiguo Régimen, 1808-1833. Barcelona: Crítica ISBN 84-7423-084-5..
- Fontana, Josep. (2006). De en medio del tiempo. La segunda restauración española, 1823-1834. Barcelona: Crítica ISBN 978-84-8432-792-9..
- Fontana, Josep. (2007). La época del liberalismo. Barcelona-Madrid: Crítica/Marcial Pons ISBN 978-84-8432-876-6..
- Fuentes, Juan Francisco. (2007). El fin del Antiguo Régimen (1808-1868). Política y sociedad. Madrid: Síntesis ISBN 978-84-975651-5-8..
- Gil Novales, Alberto. (2020). El Trienio Liberal. Zaragoza: Prensas de la Universidad de Zaragoza ISBN 978-84-1340-071-6..
- La Parra López, Emilio. (2018). Fernando VII. Un rey deseado y detestado. Barcelona: Tusquets ISBN 978-84-9066-512-1..
- López Tabar, Juan. (2001). Los famosos traidores. Los afrancesados durante la crisis del Antiguo Régimen (1808-1833). Madrid: Biblioteca Nueva ISBN 84-7030-968-4..
- Luis, Jean-Philippe. (2001). La década ominosa (1823-1833), una etapa desconocida en la construcción de la España contemporánea. , 85-110 or. jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2012-6-21).
- Rújula, Pedro. (2020). «El Rey» El Trienio Liberal (1820-1823). Una mirada política. Granada: Comares, 3-38 or. ISBN 978-84-9045-976-8..
- Rújula, Pedro; Chust, Manuel. (2020). El Trienio Liberal en la monarquía hispánica. Revolución e independencia (1820-1823). Madrid: Los Libros de la Catarata ISBN 978-84-9097-937-2..
- Simal, Juan Luis. (2020). «El exilio» El Trienio Liberal (1820-1823). Una mirada política. Granada: Comares, 571-594 or. ISBN 978-84-9045-976-8..
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2378204
Multimedia: Ominous Decade / Q2378204