Moneda baserria

Moneda baserria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Gipuzkoa
Udalerria	Donostia
Koordenatuak	43°19′22″N 1°56′49″W / 43.3226553°N 1.9468792°W
Historia eta erabilera
Irekiera	XVI. mendea

Moneda baserria Donostiako (Gipuzkoa) baserri bat da, XVI. mendean eraikia. Garai hartan Donostiako Oatarren leinuarena zen. Ulia mendiko hegoaldean kokatuta dago, gaur egungo Bidebieta auzoan, kiroldegitik oso gertu, hiri giro bete-betean sartua, orratz-etxez inguratua.

Historia

Mendeetan nekazaritza eta abeltzaintzarako erabilia, Lehenengo Karlistaldian (1833-1840) ospitaletzat jarri zuten.

Egungo baserriak ez du zerikusirik Oatarrek eraiki zutenarekin, Jose Goikoa arkitektoak XIX. mendearen bukaeran erabat zaharberritu baitzuen eraikina. Jose Goikoak berak, Donostiako udal arkitektoa zelarik, Ategorrieta-Ulia auzoan dagoen Buskando ur-biltegia ere eraiki zuen, eta Moneda baserriko lurretan zegoen iturburu oparoko urak Buskando eta Soroborda ur-biltegietara bideratu zituen tunel baten bitartez, ur horiek "Belle epoque" garai hartako Donostiako etxeetara bideratu ahal izateko.^[1] Iturburu eta tunel horren sarrerako aztarnak Bidebietako frontoitik aurrera dagoen bailaratxoan daude. Hiria uraz hornitzeko beharra beti egon da lotuta biztanleriaren hazkuntzarekin, Monedako urak bideratu zirenean 10.000 lagun bizi ziren Donostian. Donostiara ura eramateko historian zehar egin diren urratsak eta une horietako bakoitzean zein zen biztanleria ikus daitezke taula honetan:^[1]

Urtea	Uraren jatorri berria	Donostiako biztanle kopurua	Ur horiek Buskandora zihoazen?
1566	Olarain (ez zen lortu)	6.000	Ez
1609	Morlans	8.000	Ez
1850	Lapazandegi (Uliako hegoaldean)	10.000	Ez
1850	Moneda baserria (Uliako hegoaldean, Bidebieta)	10.000	Bai
1864	Errotazar (Uliako itsasaldean)	14.600	Bai
1879	Ingelesen iturria (Uliako itsasaldean)	19.232	Bai
1884	Txoritokieta	20.823	Bai
1893	Olarain (Antigua)	32.609	Ez
1899	Añarbe	32.600	Ez
1902	Artikutza	37.703	Ez
1960	Artikutza	135.000	Ez
1976	Añarbe	172.000	Ez

XX. mende erdialdean, Altza udalerria Donostiak bereganatu eta gero, oraindik baserria zen, Trintxerpear asko Monedara joaten ziren esnea erostera, eta bertako baserritarrak asto-gurdian baratzeko produktuak eramaten zituzten Trintxerpera.

1970eko hamarkadaren hasieran Bidebieta auzoa guztiz urbanizatzearekin batera, Donostiako Aurrezki Kutxak erosi eta erabat eraberritu zuen.^[2] Aurrezki kutxaren bulegotzat erabili izan zen, eta Kutxaren artxibo orokorra bertan egon zen zenbait urtez. Gaur egun gizarte laguntzarako gunea da.^[3]

Erreferentziak

↑ ^a ^b Muñoz Echabeguren, Fermín. (2003). El agua potable en la historia de San Sebastián Edateko ura Donostiako historian. Aguas del Añarbe = Añarbeko Urak ISBN 84-607-7900-9. PMC 433440762. (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).
↑ (Gaztelaniaz) Ion Urrestarazu Parada: «Caserio Moneda», Donostiando, 2012-05-09.
↑ «Garai berria Monedarentzat», Irutxulo aldizkaria, 2003-11-14.

Kanpo estekak

Moneda baserria altza.info webgunean (45 dokumentu)
Boneda baserria altza.info webgunean (10 dokumentu)
Uliako_ura_Donostian argazkiak.

Datuak: Q31187816

[:0-1] Muñoz Echabeguren, Fermín. (2003). El agua potable en la historia de San Sebastián Edateko ura Donostiako historian. Aguas del Añarbe = Añarbeko Urak ISBN 84-607-7900-9. PMC 433440762. (Noiz kontsultatua: 2022-11-21).

[2] (Gaztelaniaz) Ion Urrestarazu Parada: «Caserio Moneda», Donostiando, 2012-05-09.

[3] «Garai berria Monedarentzat», Irutxulo aldizkaria, 2003-11-14.

[1]

[2]

[3]