Pista laburreko abiadura-patinaje

Pista laburreko abiadura-patinajea edo pista laburreko abiadurako irristaketa (ingelesez: short track) izotz-pista laburrean izotz-irristailu gainean lasterketak egitean datzan neguko kirola. Lehiakideak elkarren aurka aritzen dira, 111,111 metroko luzera duen pista obal batean, eta ez dago kale arteko banaketarik. Horrek istripu ugari eragiten ditu lasterketetan, eta erorikoak eta deskalifikazioak sarritan gertatzen dira.^[1] Pista luzeko abiadura-patinajea kirol anaia du. Oso kirol berria da, izan ere, Nazioarteko Irristaketa Batasunak 1967an onartu zuen eta Calgaryko Neguko Olinpiar Jokoetan estreinatu zen.

Abiadura laburreko irristaketan, 2 eta 8 patinatzaile artean ibiltzen dira aldi berean plastikozko eraztunek mugatutako pista batean, obalo moduan, eta 111,12-ko zirkunferentzia dauka. Lehiakide bakoitzaren helburura helmuga zeharkatzen lehena izatea da. Hiru distantzia nagusiak 500 m (4,5 itzuli) 1000 m (9 itzuli) eta 1500m (13,5 itzuli) dira. Hego Korea, Txina eta Kanada dira historikoki munduko ranking-aren buruan dauden hiru herrialdeak.

International Skating Union-ek short-track aitortu zuen 1967an eta 1981ean Meudon-la-Forêt-en antolatu zuen lehen pista motzeko abiadurazko patinajeko munduko txapelketa. Kirola olinpikoa bihurtu zen 1992ko Albertvilleko Neguko Olinpiar Jokoetan.

Lehiaketa egutegia Munduko Kopek osatzen dute, denboraldi osoan banatuta daude, olinpiar urteetan izan ezik, sailkapen gisa balio dut eta urte naturalaren amaieran gelditzen dira. Bi lehiaketa nagusiak denboraldiaren amaieran (martxoa edo apirila) egiten dira, urtero antolatzen dira eta munduko txapelketak eta Olinpiar Jokoak dira.

Historia

Jatorria

Abiadura irristatzaileek irteera masiboko lasterketak antolatu zituzten pista obalatu batean 1905ean. Aire libreko pistarik ez zutenez, estatubatuarrak barnealdean entrenatzen hasi ziren, pista laburragoetan. Bertan sortzen ziren arazoak ezberdinak ziren: birak itxiagoak dira, zuzenak laburragoak eta, beraz, lasterketa bat irabazteko teknikak ez dira berdinak.

Estatu Batuek eta Kanadak pista estaliko lasterketak egiten dituzte urtero, 1921ean nazioarteko lehen lehiaketa ospatuz.

1920ko eta 1930eko hamarkadetan, pista laburreko abiadura irristaketa ezaguna egin zen Erresuma Batuan, Japonian, Frantzian, Belgikan eta Australian.

1932an, Lake Placideko Olinpiar Jokoetan, abiadurazko patinajeko lasterketak egin zitezkeen sei patinatzailerekin aldi berean, baina beti 400 m-ko pista batean. "Ipar Amerikako arauen" formatua oso eztabaidagarria da, bereziki finlandiarrengatik eta norvegiarrengatik kritikatua izan zen, eta horrela, ekitaldiek euren formatua berreskuratu zuten lasterketa bakoitzeko bi pertsonarekin hurrengo Olinpiar Jokoetarako.

International Skating Union (ISU) short-track aitortu zuen 1967an. Onartutako lehen nazioarteko txapelketa Solihull-en egin zen 1978an, eta Alan Rattray-k eta Celeste Chlapaty-ek irabazi zuten.

Historia olinpikoa

Pista laburreko abiadurazko patinajeko lehen mundu txapelketak 1981ean antolatu ziren Meudon-la-Forêt-en, Frantzian.

1991n, ISU-k, pista motzeko abiadura patinajeko taldekako lehen munduko txapelketa antolatu zuen Seulen, Hego Korean: gizonezkoen Japoniako taldeak irabazi zituen, Kanadak emakumezkoen edizioa irabazi zuen bitartean.

Pista laburra Calgaryko erakustaldiko kirol olinpikoa izan zen, eta Juan Antonio Samaranch Nazioarteko Olinpiar Batzordea presidentea eta Olaf Poulsen Patinajeko Nazioarteko Batasuneko presidentea konbentzitzea lortu zuen. Horrela, 1992ko Neguko Olinpiar Jokoetan, Albertvillen, eskubide propioz, olinpiar kirol bihurtu zen, gizonezkoen 1.000 metrotan, emakumezko 500 metrotan, eta gizonezkoen 5.000 metro erreleboetan eta emakumezkoen 3.000 metro erreleboetan. Pista motzeko historian lehen domina olinpikoa Kim Ki-hoon korearra izan zen, Albertvillen 1000 metroak 1 minutu 30 segundo 76an irabazi zituena. Emakumezkoetan Cathy Turner estatubatuarra izan zen lehena.

1994ko Olinpiar Jokoetan (Lillehammer), pista motzeko programa gizonezkoen 500 metroekin eta emakumezkoen 1.000 metroekin osatu zen. Kim Ki-hoon eta Cathy Turner-ek aurreko Jokoetako urrezko dominak errepikatu zituzten. Eric Flaim estatubatuarra domina olinpikoak irabazi zituen lehen atleta izan zen, bai abiadura patinajean, bai pista laburrekoan. Kim Yun-mi, 13 urtekoa, Neguko Joko Olinpikoen historiako urrezko domina irabazten zuen pertsona gazteena bilakatu zen emakumezkoen 3000m-ak irabaziz.

Urte hartan Lillehammer-en ospatu ziren pista laburreko junior mailako Munduko Txapelketa, eta urrezko sei dominetatik lau Hego Koreako patinatzaileek irabazi zituzten.

1997an Pista motzeko Abiadura Patinajeko Munduko Koparen zirkuitua sortu zen, baita Pista motzeko Abiadura Patinajeko Europako Txapelketa ere, horietako lehena Malmön ospatu zelarik.

Gizonezkoen eta emakumezkoen 1.500 metroak Salt Lake City-ko Olinpiar Jokoetara batu ziren 2002an. 1.000 metroko finalean, azken bihurgunean, Li Jiajun Apolo Anton Ohno-ri aurrea hartzen saiatu zen, tropelaren lehen tokian. Lehen laurak lurrera erori ziren. Steven Bradbury australiarra izan zen, tropelaren atzean, zutik jarraitu zuen bakarra.

Turingo Olinpiar Jokoetan, Hego Koreak urrezko sei domina (8 ekitalditatik) eta osotara hamar domina irabazi zituen. Bereziki, Ahn Hyun-soo-k urrea irabazi zuen hainbat lasterketetan: 1.000 metrokoan, 1.500 metrokoan eta erreleboetan, baita brontzea 500 metrokoan ere.

Torinoko Jokoen ostean, Ahn Hyun-Sook lesio larria izan zuen eta bere federazioak 2010eko Jokoetako taldetik kanpo utzi zuen, aurreko denboraldian nazioarteko lehiaketetan ezin izan baitzuen parte hartu. Errusiara joan zen bizitzera eta Viktor Ahn izena jarri zuen . Bere aldetik, 2010eko Neguko Olinpiar Jokoak, Apolo Anton Ohno 1.500m-ko lasterketan zilarra irabazi zuen eta brontzea 1.000m erreleboetan, zortzi Olinpiar domina irabazten zuen lehen abiadura irristatzailean bihurutu zen. Charles Hameline-n irudia 1.500m-ak irabazten, eta ondoren barandara bere emaztegai eta taldekide Marianne St-Gelais-i musu emateko botaz, Kanadako publikoak Vancouverreko jokoetako irudirik zirraragarrienetakotzat hartzen du. Wang Meng-ek bere seigarren domina olinpikoa irabazi zuen Vancouverren, eta Olinpiar Jokoetan pista laburreko abiadura patinatzaile arrakastatsuena bihurtu zuen, baita Neguko Jokoetan Txinako Olinpiar Joko arrakastatsuena ere.

2014ko Sotxiko Olinpiar Jokoetan, Viktor Ahnen itzuleran, urrezko hiru domina (500 m, 1.000 m eta gizonezkoen erreleboak) eta brontzezko domina bat (1500 m) irabazi zituen. Zortzi domina ditu, eta Apolo Anton Ohnorekin berdinduta dago. Emakumezkoen aldean, Park Seung-hi korearrak 1.000 metroak irabazi ditu. Gainontzeko urrezko domina guztiak txinatarrek jaso zituzten.

2018ko Olinpiar Jokoetan, Pyeongchangen, Arianna Fontana-k hiru olinpiar domina irabazi zituen, bere lehen urrezko domina barne. Beraz, historia olinpikoan domina gehien irabazi dituen patinatzailea bihurtu zen, Ohno eta Ahnekin batera.

Probak

Distantziak

Pista laburreko abiadura patinajeak hiru distantzia biltzen ditu gizonezkoentzat eta emakumezkoentzat: 500 m (4,5 bira), 1.000 m (9 bira) eta 1.500 m (13,5 bira).

500 m-ko lasterketa sprint bat da, zeinetan lehen buelta erdia erabakigarria den. 1.000 m-ko lasterketak sprintaren eta estrategiaren arteko oreka da. 1.500 m-koa berriz, erresistentziako proba bat da: egunean zehar lau txanda egiten direlarik. Patinatzaileek, oro har, nahiago dute estrategia lantzea, nahiz eta horrek lasterketa astiroago hasi behar izatea ekarri.

3000 metroak (27 itzuli), batzuetan, "Superfinal" eran egiten dira, eta lehiaketa bateko lehen zortzi pertsonek bakarrik parte hartzen dute.

Azkenik, erreleboa (3.000 m emakumeentzat, 5.000 m gizonentzat) taldeko lau patinatzailerekin jokatzen da. Patinatzaile bakoitzak bira eta erdi edo bi bira eman ohi ditu irristaketan, eta beste hirurek obaloaren barruan jarraitzen dute, eroriz gero lekukoa berreskuratzeko. Kontaktu fisikoa lekukoa pasatzeko erabiltzen da, oro har, pasaiaren amaieran dagoen pertsonak bultza egiten dio iritsi berriari, bultzada emateko.

Irteera lerroan, irristalariak zozketaz edo aurreko lasterketako denborarik onenaren arabera definitutako ordenan kokatzen dira. Lehenengo ilarako pertsona pistaren erditik gertuago dago. 500 m eta 1.000 m-etan, pertsona batek abantaila txiki bat duela jotzen da, 1. edo 2.ean hasten bada. Iritsiera-ordena plantxaren aurreko muturretik neurtzen da, gorputzaren posizioaren ordez. Lasterketa baten amaieran, patinatzaileek, beraz, aurreko hanka ahal bezain beste zabaltzen dute zentimetro batzuk irabazteko.

Lehiaketen gauzatzea

500 eta 1000 metroetan, lehen kanporaketan 32 patinatzaile edo lau patinatzaileko zortzi lasterketekin hasten da. Lasterketa bakoitzeko lehen biak final-laurdenetara doaz. Final-laurdenetan, 16 patinatzaileak lau laguneko lau lasterketatan banatzen dira. Lehen biak final-erdietara doaz. Zortzi pertsona horiek lauko bi serietan banatzen dira. Lehenengo biak A finalera doaz, hurrengo biak B finalera, A finalak lehen laurak definitzen ditu distantzian, B finalak sailkapenean. Penalizazio anitzen kasuan, B finaleko pertsonak medailistak izatera iritsi daitezke.

1.500 metroetan, sailkapenak ("kanporaketak") 36 lagunekoak dira, 32 pertsonakoak izan beharrean. Lehen kanporaketak sei patinatzaileko sei talde ditu. Lehen hirurak final-erdietara doaz, eta sei patinatzaile daude hiru aldiz. Lehenengo hirurek A finalerako txartela lortzen dute, B finalerako hurrengo hirurek, alegia.

Impeding-gatik (norbait oztopatu) pertsona bat zigortzen badute, oztopatu duen pertsona hurrengo txandara aurreratu daiteke, hau epaileen eskuetan geratuko da.

Arauak

Pista

Obal-eraztunaren barruko lerroa 111,12 m-koa da, 30 metroko sakoneran. Kurbak simetrikoak izango dira, eta lerro zuzenak 7 m-ko luzerakoak. Pista ez dago errailetan banatuta, barruan hasten den pertsonak abantaila txiki bat du izanik. Itzuliak beti erlojuaren aurkako norabidean egiten dira.

Pistaren barrualdea plastikozko zazpi kono beltzez markatuta dago buelta bakoitzean. Tako horiek erraz atera daitezke, norbaitek zapaltzen badu lesiorik ez eragiteko. Kirolari batek oina barrualdean sartzen badu deskalifikatu egiten da, bira berriz hasteko pistara sartzen ez bada. Takoak bost lerro ezberdinetan jar daitezke, bakoitza metro bateko distantziarekin, pista egoera onean mantentzeko eta izotza zulatzea saihesteko. Pista-diseinu bakoitzerako, helmuga-lerro bera erabiltzen da. Hau ez da irteera lerroaren kasua: itzuli kopuru osoa duen lasterketa batean (1.000 m, 3.000 m, 5.000 m) lerro bakarra dago, eta itzuli erdiak dituen lasterketa batean (500 m eta 1.500 m) bost lerro erabiltzen dira, bakoitza bira edo lerro bati dagokiona, egindako distantzia bera mantentzeko. Final-erdietan eta finaletan, erdiko hiru lerroak baino ez dira erabiltzen.

Izotz-pistako hormak koltxoi lodiz estalita daude, erorikoak xurgatzeko. Koltxoiak iragazgaitzak dira, baina ez da beharrezkoa ebakiekiko erresistenteak izatea. Elkarri eta pistako barandari lotuta daude. Gutxienez 4 metro daude pistaren barruko lerroaren eta koltxoi babesleen artean.

Photo-Finish sistema bat dago, denbora hurbilen dagoen segundoko milagarren segundoan neurtzeko aukera ematen duena. Patinajeen Batasuneko Nazioarteko ekitaldietarako (Munduko Kopa, Munduko Txapelketa eta Europako Txapelketetarako) eta Olinpiar Jokoetarako, bideo laguntza sistema bat egon behar da. Arerioen atzetik itzuli bat baino gehiago egiten ari den patinatzaile batek, normalean eroriko baten ondoren, pistatik kanpo patinatu behar du, haiek ez oztopatzeko; patinatzaile bat bi bira baino gehiagora badago lasterkari liderraren atzetik eta ez badu aurkaririk gertu (eroriko anizkoitz baten kasuan, adibidez), lasterketa geldiarazi behar du lehenengoa amaitzen denean, ez mantsotzeko.

Faltak

Zigorrak lasterketa amaitu ondoren ematen dira beti, eta lasterketa bakarrik eten daiteke patinatzaile bat erori ondoren ebakuatu behar izanez gero.

Lehiaketan, hainbat arauk penalizazioa eragiten dute. Patinatzaile bat ezin da igaro biraketak mugatzen dituzten blokeen barruan ("pistatik kanpo"), aurkari bat nahita ukitu edo bultzatu ("oztopatu") edo kirolen aurkako portaera bat erakutsi, oihuak, irainak edo mehatxuak barne. Kasu horretan, pertsona lotsatua hurrengo txandan, hutsegiterik gabe, toki baterako hautagarritzat jotzen bada, epaileek hurrengo txandan aurrera egitea erabaki dezakete.

Arriskutsua da oina airean izanda helmuga gurutzatzea, eta horrek penalizazio bat ere badakar ("kick-out"). Patinatzaileak ezin dio beste patinatzaile bati laguntza fisikorik eman, adibidez bultzada emateko bultzatzea, hau soilik erreleboetan egin daiteke ("asistentzia").

Patinatzaileak bere babes-ekipamendu osoa izan behar du, bereziki, bizkarrezurreko babesle, belauneko babesleak, eskularruak, kaskoa eta Kevlar uhal bat lepoan. Aipatuetakoren bat falta bada, patinatzaileak debekatuta dauka lehiatzea eta zigor bat izango du ("taldea"). Gauza bera gertatzen da lasterketa berean bi irteera oker egiten dituen patinatzaile batekin.

Erreleboaren kasu espezifikoan, pistan dagoen kirolaria edozein unetan ordezka daiteke, azken bi itzulietan izan ezik, horietan nahitaezkoa baita patinatzaile berari eustea, baita eroriz gero ere. Patinatzaile batek zigorra jasotzen badu, talde osoari eragingo dio.

Azkenik, patinatzaile bat "ez zen amaitu (DNF)" bezala marka daiteke lasterketa amaitzen ez badu, hau normalean lesio bat izatean gertatzen da. Beste aukera bat "ez zuen patinatu (DNS)" bezala markatzea da, hau irteera marran azaltzen ez bada gertatzen da.

Gertaera bereziki larria bada, irristatzaileak txartel horia edo gorria jaso dezake. Distantzian zehar egindako bi zigorrek txartel horia eta patinatzailea distantzia horretatik baztertzea eragiten dute. Lehiaketa berean bi txartel horiak txartel gorria eta lehiaketatik kanpo uztea lortzen dute.

Hamabi hilabete baino gutxiagotan bi txartel gorri jasotzen dituen patinatzailea aldi baterako International Skating Union-eko lasterketetatik baztertuta geratzen da .

Adin kategoriak

Estatuko txapelketa gehienak eta nazioarteko lehiaketa batzuk, Star Class (Europako gazteen txapelketen baliokidea) kasu, adin kategoriatan banatzen dira. Adinaren aldaketa kirolariaren adinean oinarritzen da, oraingo denboraldia hasi aurreko uztailaren 1ean. Adin-kategoriak Junior F-tik (9 urtetik beherakoak) Junior A-ra (17-18 urte denboraldiaren hasieran) doaz, gero Senior kategoriatik 39 urtera arte, gero, lasterketa batzuetan beteranoen kategoria dago.

Ekipamendua

Patinak

Patinak ohiko abiadura patinajekoak baino altuagoak dira, orkatila hobeto babesteko. Normalean beira-zuntzez, karbonoz eta Kevlarrez eginda daude. Maila altu batean, erabiltzailearen oinean moldeatzen dira eta ez ditu galtzerdiak erabiltzen.

Pista laburreko patinetako hortzen euskarriak pista luzekoak baino altuagoak dira. Bota altxatzean, patinatzailea gehiago okertu daiteke botak izotza ukitu baino lehen. Inklinazio honek bira makurragoetan mantentzea ahalbidetzen dio.

Palak

Lehen begiratuan, pista laburreko patinak pista luzeko patinekin nahas daitezke, batez ere 13-19 hazbeteko luzera dutelako. Pista motzean, biraketak pista luzean baino askoz ere itxiagoak dira: pista motzeko patinajeko palak, beraz, kirol honen zenbait doikuntza espezifiko egiten dira, patinatzailearen kontrola handitzea ahalbidetzen duena.

Orria deszentratua egoten da: goitik ikusita, ezkerrerantz apuntatzen du. Angeluaren aldaketa honek patinatzailea gehiago okertzea eta laburrago biratzea ahalbidetzen du.

Hirugarrenik, hostoa ez da erabat zuzena, kurbatua baizik. Doikuntza bat egiten da palak berez ezkerreranzko ibilbide kurbatua egin dezan, oro har 8 eta 12 metro bitarteko erradioarekin, patinatzailearen lehentasunen arabera. Makina bat erabiliz, hostoa ere urratu egiten da sehaska izeneko argi-arku baten forma har dezan. Patinatzailearen lehentasunen araberakoa da doikuntza, eta biren egonkortasuna eta zuzenen bultzada hobetzen ditu.

Hostoak, azkenik, eskuz zorrozten dira olio harri batekin, orokorrean kolpe bakoitzaren artean. Akaberak metalezko aleazio txikiagoko diamantezkoharri batekin egiten dira, hau ere eskuz eta zizel batekin.

Ekipamenduaren beste elementu batzuk

Jantziak, ebakiekiko erresistentea den lykrazkoak izaten dira. Abiadura patinajearen antzekoa da, baina ez du txanorik. Patinatzaileek Kevlar izeneko babesle bat eraman behar dute lepoan eta bularrean: jantzian josi daitekena.

Patinatzaileek eskularruak erabiltzen dituzte, normalean kevlar-eskularruak, eskuak besteen hortzetatik babesteko. Abiadurarekin, sarritan eskua lurrean jartzen dute biraketetan oreka lortzeko: azkarrago joateko eta oihala babesteko, plastikozko bolak erantsi ditzakete ezker eskuko hatzen puntan.

Kasko zurruna derrigorrezkoa da lasterketa batean parte hartzeko, lehiakideekin, izotzarekin edo hormekin izan dezaketen kolpeetatik babesteko.

Azkenik, patinatzaileek belauneko eta zango-babesleak erabiltzen dituzte lehiakideen hortzetatik babesteko.

Lehiaketa nagusiak

Short -Track Calgaryko erakustaldi olinpikoko kirol bat da. 1992ko Neguko Olinpiar Jokoetan, Albertvillen, bere eskubidez olinpiar kirol bihurtu zen. Olinpiar Jokoak dira pista laburreko abiadura-patinatzaileen lorpenik handiena. Sailkapen orokorrik gabeko lehiaketa garrantzitsu bakarra da, eta patinatzaileek ez dute nahitaez distantzia guztietan parte hartzen.

1981ean, Nazioarteko Patinaje Elkarteak Pista motzeko Abiadura Patinajeko Munduko Txapelketak abiarazi zituen, urterokoak direnak eta federazioak zigortutako lehen lehia mundiala direnak, 1978an edizio ez ofizialak egin ziren arren. Pista motzeko abiadura-patinajeko gazteen munduko lehen txapelketak 1994an antolatu ziren lehen aldiz: urterokoak dira eta 20 urtetik beherako patinatzaileak biltzen dituzte.

1997an, pista motzeko abiadura-patinajearen munduko koparen zirkuitua sortu zen. Denboraldi osoan zehar emaitza sendoak izan dituzten patinatzaileei saria ematen die, 6 txandatan banatuta irailetik otsailera, urte olinpikoetan izan ezik. Urte horietan kalifikazio gisa erabiltzen da eta irailetik abendura bitarteko 4 erronden ondoren gelditzen da.

Errekorrak

Juniorren munduko errekorrak seniorrei irekita ez dauden lehiaketetan baino ezin dira erregistratu. Beraz, gutxitan hartzen dira kontuan. Munduko errekor bat hausten duen edonork dopinaren aurkako proba bat egin behar du egun berean errekorra balidatua izan dadin.

Pista laburreko abiadurazko patinajeko munduko errekorrak
	Gizonak		Emakumeak
500 metro	</img> Wu dajing	39 s 584	</img> Elise christie	42 s 335
1 000 metro	</img> Hwang Dae-heon	1 min 20 s 875	</img> Shim suk-hee	1 min 26 s 661
1 500 metro	</img> Sjinkie Knegt	2 min 7 s 943	</img> Choi Min-jeong	2 min 14 s 354
Erreleboa	</img> Ameriketako Estatu Batuak	6 min 29 s 052 ( 5 000 m )	</img>Herbehereak	4 min 3 s 471 ( 3 000 m )