سید علی خامنهای: تفاوت میان نسخهها
[نسخهٔ بررسیشده] | [نسخهٔ بررسیشده] |
بدون خلاصۀ ویرایش |
بازنویسی سال های آغازین انقلاب (گمخ) برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
||
خط ۱۳۲: | خط ۱۳۲: | ||
تنشها و نارضایتیها، با بازتر شدن فضای سیاسی در سال ۱۳۵۶ که به دلیل فشارهای [[حکومت فدرال ایالات متحده آمریکا|دولت آمریکا]] و نهادهای مدافع [[حقوق بشر]] صورت پذیرفته بود، از پاییز و زمستان همان سال، به مرور بیشتر شد. با پیوستن کارگران و همچنین تهیدستان شهری به تظاهراتها، دامنه اعتراضات از دهها هزار نفر به صدها هزار و حتی میلیونها نفر رسید. <ref>{{پک|آبراهامیان||ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۶۳۰|ج=}}</ref>سرانجام، روحالله خمینی در ۲۳ دی ماه [[شورای انقلاب اسلامی ایران]] را برای راهبری انقلاب تأسیس کرد و روز بعد از آن شاه از کشور خارج شد. با خروج شاه و عدم موفقیت دولت [[شاپور بختیار]]، [[بازگشت سید روحالله خمینی به ایران|بازگشت خمینی]] به کشور در ۱۲ بهمن، تشکیل [[دولت موقت ایران]] به نخستوزیری [[مهدی بازرگان]] در ۱۵ بهمن و اعلام بیطرفی [[ارتش شاهنشاهی|ارتش]] در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، انقلاب به پیروزی رسید.<ref>[http://www.irdc.ir/fa/content/4862/default.aspx ارتشبد قرهباغی و انقلاب اسلامی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111002195729/http://www.irdc.ir/fa/content/4862/default.aspx |date=۲ اکتبر ۲۰۱۱}} مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref><ref>[http://www.irdc.ir/fa/calendar/84/default.aspx پیروزی انقلاب اسلامی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101008001212/http://irdc.ir/fa/calendar/84/default.aspx |date=۸ اکتبر ۲۰۱۰}} مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref> |
تنشها و نارضایتیها، با بازتر شدن فضای سیاسی در سال ۱۳۵۶ که به دلیل فشارهای [[حکومت فدرال ایالات متحده آمریکا|دولت آمریکا]] و نهادهای مدافع [[حقوق بشر]] صورت پذیرفته بود، از پاییز و زمستان همان سال، به مرور بیشتر شد. با پیوستن کارگران و همچنین تهیدستان شهری به تظاهراتها، دامنه اعتراضات از دهها هزار نفر به صدها هزار و حتی میلیونها نفر رسید. <ref>{{پک|آبراهامیان||ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۶۳۰|ج=}}</ref>سرانجام، روحالله خمینی در ۲۳ دی ماه [[شورای انقلاب اسلامی ایران]] را برای راهبری انقلاب تأسیس کرد و روز بعد از آن شاه از کشور خارج شد. با خروج شاه و عدم موفقیت دولت [[شاپور بختیار]]، [[بازگشت سید روحالله خمینی به ایران|بازگشت خمینی]] به کشور در ۱۲ بهمن، تشکیل [[دولت موقت ایران]] به نخستوزیری [[مهدی بازرگان]] در ۱۵ بهمن و اعلام بیطرفی [[ارتش شاهنشاهی|ارتش]] در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، انقلاب به پیروزی رسید.<ref>[http://www.irdc.ir/fa/content/4862/default.aspx ارتشبد قرهباغی و انقلاب اسلامی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111002195729/http://www.irdc.ir/fa/content/4862/default.aspx |date=۲ اکتبر ۲۰۱۱}} مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref><ref>[http://www.irdc.ir/fa/calendar/84/default.aspx پیروزی انقلاب اسلامی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101008001212/http://irdc.ir/fa/calendar/84/default.aspx |date=۸ اکتبر ۲۰۱۰}} مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref> |
||
=== سالهای آغازین انقلاب === |
|||
==== شورای انقلاب ==== |
|||
[[پرونده:hezb.jpg|بندانگشتی|250x250px|سید علی خامنهای در جلسه حزب جمهوری اسلامی به همراه [[سید محمد بهشتی|بهشتی]] و [[هاشمی رفسنجانی|هاشمی]]، مرداد ۵۸|جایگزین=]] |
|||
{{همچنین ببینید|شورای انقلاب|دولت موقت ایران}} |
|||
[[File:Paper news Khomeini made Council of the Islamic Revolution.jpg|thumb|تیتر [[اطلاعات (روزنامه)|روزنامه اطلاعات]]، درباره تشکیل رسمی شورای انقلاب اسلامی]] |
|||
یكی از نخستین عرصههای نقشآفرینی خامنهای در جمهوری اسلامی، عضویت و فعالیت در [[شورای انقلاب اسلامی ایران|شورای انقلاب]] بود. این شورا به دستور سید روحالله خمینی از اوایل آبان ۱۳۵۷ شکل گرفت و اعضای آن توسط او بهتدریج انتخاب شدند، و به صورت رسمی در ۲۲ دی ۱۳۵۷ تشکیل گردید.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> سید علی خامنهای در اواخر دی ماه به پیشنهاد [[مرتضی مطهری]] در این جلسات حضور پیدا کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زندگی نامه آیت الله خامنه ای (بخش نهم)- جايگاه او در آستانه انقلاب ايران|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/b17-khamenei-biography/24669807.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-03-13|کد زبان=fa}}</ref> شورا در این مقطع، تصمیمگیری های مهم از جملۀ مذاکره با مقامات حکومت پهلوی و مقامات کشورهای خارجی بود.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> |
|||
بهرغم تغییر چندینباره تركیب اعضای شورای انقلاب در ادوار چهارگانۀ آن تا پایان فعالیتش در ۲۹ تیر ۱۳۵۹ سیدعلی خامنهای عضو ثابت آن باقی ماند.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> با ادغام دولت موقت و شورای انقلاب در آخر تیر ۱۳۵۸ برخی اعضای شورای انقلاب از سوی آن شورا به برخی از وزارتخانهها راه یافتند و از جمله خامنهای به معاونت امور انقلاب [[وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح|وزارت دفاع]] انتخاب گردید.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زندگی نامه آیت الله خامنه ای (بخش دهم)- راهیابی به حلقه خاص خمینی|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/b17_khamenei_biography_32/24689962.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-03-14|کد زبان=fa|تاریخ=2012-08-29}}</ref> در این زمان [[مصطفی چمران|مصطفى چمران]] [[وزیر دفاع]] بود. همچنین وی به عضویت کمیسیون وزرای امنیتی که سرپرستی و مسئولیت کلیۀ امور انتظامی، نظامی و امنیتی داشت انتخاب شد. از دیگر مأموریتهای او از طرف شورای انقلاب، مسئولیت [[مرکز اسناد انقلاب اسلامی|مرکز اسناد]] و نیز سرپرستی [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] انقلاب اسلامی در ۳ آذر ۱۳۵۸ بود. او در ۵ اسفند ۱۳۵۸ از مسئولیت سرپرستی سپاه به دلیل نامزدی در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی استعفا کرد.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=زندگینامه آیتالله خامنهای (بخش یازدهم)-جبهه گيری در برابر اولين رييس جمهوری منتخب ایران|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/b17-khamenei-biography-12/24732052.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-03-13|کد زبان=fa|تاریخ=۲۰۱۲-۱۰-۰۸}}</ref> |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[File:Khamenei in first Islamic Consultative Assembly.jpg|thumb|سید علی خامنهای در [[دوره نخست مجلس شورای اسلامی|مجلس اول]] در جلسه [[عزل سید ابوالحسن بنیصدر|استیضاح بنی صدر]]]] |
|||
سیدعلی خامنهای پس از نامزدی برای [[انتخابات مجلس شورای اسلامی (۱۳۵۹–۱۳۵۸)|انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی]] در اسفند ۱۳۵۸، از سوی [[ائتلاف بزرگ]] شامل [[جامعه روحانیت مبارز]] تهران، [[حزب جمهوری اسلامی]] و چندین سازمان و گروه اسلامی دیگر در انتخابات مجلس شورای اسلامی حمایت شد<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> و در اردیبهشت ۱۳۵۹ بعد از [[فخرالدین حجازی]]، [[حسن حبیبی]]، [[مهدی بازرگان]]، [[علیاکبر معینفر|علی اکبر معین فر]]، در [[حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس|حوزهٔ انتخابیهٔ تهران]] پنجم شد و به اولین دورهٔ مجلس شورای اسلامی راه یافت.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زندگینامه آیتالله خامنهای (بخش یازدهم)-جبهه گيری در برابر اولين رييس جمهوری منتخب ایران|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/b17-khamenei-biography-12/24732052.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-03-13|کد زبان=fa|تاریخ=۲۰۱۲-۱۰-۰۸}}</ref> |
|||
در مجلس، عضو و رئیس كمیسیون امور دفاعی بود.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> از موضعگیری های مهم او در طول نمایندگی میتوان به صحبتهای او در موافقت با طرح [[عزل سید ابوالحسن بنیصدر|عدم کفایت سیاسی بنیصدر]] برای ریاست جمهوری اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زندگينامه آيتالله خامنهای (بخش دوازدهم)-در مجلس اول عليه بنیصدر|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f3_khamenei_life_eleven_part/24732069.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-03-13|کد زبان=fa}}</ref> با آغاز جنگ ایران و عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ و به سبب حضور در جبهههای جنگ، در جلسات مجلس شورای اسلامی کمتر حضور یافت و پس از جراحت شدید در ۶ تیر ۱۳۶۰ در موارد معدود در آن حاضر شد. با انتخاب شدن در [[انتخابات ریاستجمهوری ایران (مهر ۱۳۶۰)|انتخابات ریاست جمهوری مهر ۱۳۶۰]] از مجلس خارج شد.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> |
|||
==== امامت نماز جمعه ==== |
|||
{{همچنین ببینید|امام جمعه|نماز جمعه تهران}} |
|||
[[پرونده:Jumu'ah pray Ali Kamenei as Jumu'ah Imam.jpg|200px|بندانگشتی|چپ|سید علی خامنهای به عنوان [[امام جمعه]] [[تهران]] در سال ۱۳۵۸ مصادف با ۱۹۷۹ میلادی]] |
[[پرونده:Jumu'ah pray Ali Kamenei as Jumu'ah Imam.jpg|200px|بندانگشتی|چپ|سید علی خامنهای به عنوان [[امام جمعه]] [[تهران]] در سال ۱۳۵۸ مصادف با ۱۹۷۹ میلادی]] |
||
[[پرونده:Imam_Khamenei_led_the_Friday_prayers_(2020-01-17)_1.jpg|بندانگشتی|نماز جمعه ۲۷ خرداد ۱۳۹۸]] |
|||
[[سید روحالله خمینی]] پیش از بازگشت از [[پاریس]] به [[تهران]] او را در کنار [[مرتضی مطهری|مطهری]] و [[سید محمد بهشتی|بهشتی]] و [[اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی رفسنجانی]] در [[شورای انقلاب اسلامی ایران|شورای انقلاب]] منصوب کرد. هنگامی که مطهری پیام خمینی را بدو رساند از [[مشهد]] به [[تهران]] آمد.<ref name=":6" /> از جمله فعالیتهای او در این دوره عبارت اند از: |
|||
سید علی خامنهای از ۲۴ دی ۱۳۵۸ به عنوان امام جمعه تهران توسط سید روحالله خمینی منصوب شد.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> دوران امامت جمعه او در طول چهل سال گذشته را میتوان به سه دوره تقسیم کرد که در طول این سه دوره، بیش از ۲۴۰ بار به اقامه نماز پرداختهاست. اولین دوره، از ۲۸ دی ۵۸ تا ترور او در ۶ تیر ۱۳۶۰ ادامه داشت. دوره دوم، چند ماه پس از ترور تا انتخاب او به عنوان رهبر ادامه پیدا کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تصویر اولین حضور آیتالله خامنهای در نماز جمعه تهران {{!}} ۲۴۰ بار اقامه نماز در ۴۰ سال|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/amp/478658/|وبگاه=همشهری آنلاین|بازبینی=2022-03-10|تاریخ=2020-01-17}}</ref> در این دوره در [[بمبگذاری نمازجمعه تهران ۱۳۶۳|نماز جمعه ۲۴ اسفند ۱۳۶۳]] که به امامت او بود بمب گذاری شد و طی آن ۱۴ نفر کشته و ۸۸ تن زخمی شدند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گزارش: انفجار در نمازجمعه تهران؛ از استقامت آیتالله خامنهای تا شعار مردم علیه منافقین|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/12/24/1969374/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%86|وبگاه=خبرگزاری تسنیم {{!}} Tasnim|بازبینی=2022-03-10|کد زبان=fa}}</ref> دوره سوم امامت جمعه تاکنون است. نماز جمعه ۲۷ خرداد ۹۸ اولین نماز جمعه او از بهمن ۱۳۹۰ به بعد است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تصویر اولین حضور آیتالله خامنهای در نماز جمعه تهران {{!}} ۲۴۰ بار اقامه نماز در ۴۰ سال|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/amp/478658/|وبگاه=همشهری آنلاین|بازبینی=2022-03-10|تاریخ=2020-01-17}}</ref> |
|||
{|class="wikitable" |
|||
|- |
|||
! style="background:#c7c7c7; color:#000;" |سال |
|||
! style="background:#c7c7c7; color:#000;"| رخدادها |
|||
|- |
|||
|اسفند ۱۳۵۷ |
|||
| پایهگذاری و عضویت در[[حزب جمهوری اسلامی]]{{سخ}}با همکاری و همفکری [[سید محمد بهشتی|بهشتی]] و [[محمدجواد باهنر|باهنر]] و [[اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی رفسنجانی]] و برخی دیگر در اسفند |
|||
|- |
|||
|۱۳۵۸<ref>https://www.iran-archive.com/sites/default/files/sanad/peighame-emruz-00111-1358-04-30.pdf</ref> |
|||
| معاونت [[وزارت دفاع]] |
|||
|- |
|||
|۱۳۵۸<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=O'Hern |نام=Steven |کتاب=Iran's Revolutionary Guard: The Threat That Grows While America Sleeps |پیوند=https://books.google.com/books?id=F9cJ1q-uFrcC |ناشر=[[:en:University of Nebraska Press|Potomac Books, Inc]] |صفحه=21 |سال=2012 |مکان= |شابک=1597977012 |زبان=en}}</ref> |
|||
| سرپرستی [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] |
|||
|- |
|||
|۱۳۵۸ |
|||
|[[امام جمعه|امام جمعهٔ تهران]] |
|||
|- |
|||
|۱۳۵۸ |
|||
|نمایندهٔ مردم تهران در [[مجلس شورای اسلامی]] |
|||
|- |
|||
|۱۳۵۹ |
|||
| نمایندهٔ [[سید روحالله خمینی]] در [[شورای عالی دفاع ملی|شورای عالی دفاع]] |
|||
|- |
|||
| ششم تیرماه ۱۳۶۰<ref>[http://www.khedmat.ir/vdcc.0q0a2bqp4la82.html سایت خبری تحلیلی خدمت] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111120013314/http://www.khedmat.ir/vdcc.0q0a2bqp4la82.html |date=20 نوامبر 2011}}</ref> |
|||
|[[ترور]] نافرجام<ref name="sanadterror">[http://www.irdc.ir/fa/content/5805/default.aspx مسئولین نظام: منافقین به تلویح یا تصریح مسئول این اقدام هستند] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120114135728/http://www.irdc.ir/fa/content/5805/default.aspx |date=14 ژانویه 2012}}</ref>{{سخ}}آسیب دائمی در ناحیه دست در پی حادثه<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/04/090410_he_economist_mko.shtml بیبیسی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090413062616/http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/04/090410_he_economist_mko.shtml |date=13 آوریل 2009}}</ref> |
|||
|} |
|||
==== |
==== در جنگ ایران و عراق ==== |
||
{{همچنین ببینید| |
{{همچنین ببینید|جنگ ایران و عراق}} |
||
⚫ | |||
پس از انقلاب ۱۳۵۷، سید روحالله خمینی در ۱۵ بهمن ۱۳۵۷ مهدی بازرگان را به نخستوزیری دولت موقت انتقالی برگزید. پس از [[گروگانگیری در سفارت ایالات متحده آمریکا|تسخیر سفارت آمریکا در تهران]] در آبان ۱۳۵۸ دولت موقت استعفا کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مروری بر تاریخ ۳۰ ساله جمهوری اسلامی ایران: دلایل استعفای بازرگان|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/F5_view_to_first_interim_government_in_Iran_after_revolution/2211186.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-03-02|کد زبان=fa}}</ref> با پذیرش این استعفا از آبان ۱۳۵۸ تا بهمن همان سال (رویهمرفته به مدت سه ماه) ادارهٔ کشور را به [[شورای انقلاب اسلامی ایران|شورای انقلاب]] سپردند. در این سه ماه سید علی خامنهای سرپرستی [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] را برعهده داشت. او سپس برای کاندیداتوری در [[انتخابات مجلس شورای اسلامی (۱۳۵۹–۱۳۵۸)|انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی]] استعفا داد.<ref name="radiofarda.com">[http://www.radiofarda.com/content/b17-khamenei-biography-12/24732052.html زندگینامه آیتالله خامنهای (بخش یازدهم)- جبههگیری در برابر اولین رئیسجمهوری منتخب<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130328114415/http://www.radiofarda.com/content/b17-khamenei-biography-12/24732052.html |date=28 مارس 2013}}</ref> |
|||
به گفته علی اکبر ولایتی، خامنهای از نخستین ساعات آغاز جنگ ایران و عراق، در مسائل جنگ به ایفای نقش پرداخت. ساعاتی پس از شروع حمله عراق به ایران اولین اطلاعیه در مورد حمله ارتش عراق به ایران را از رادیو اعلام کرد. در ۵ مهر ۱۳۵۹ در جبهههای جنگ حضور یافت تا گزارشی از وضعیت جبههها و امكانات نیروهای ایرانی منطقۀ مورد حمله نیروهای عراقی تهیه نموده و به سازماندهی نیروها برای مقابله با دشمن كمک کند. بر این اساس راهی جبهۀ جنوب شد و تا اواسط بهار سال ۱۳۶۰ در آن جبهه استقرار داشت. پس از آن، در جبهۀ غرب حاضر شد، حضور او در جبهه ها تمان وقت نبود و برای کارهایی مانند اقامه نماز جمعه به تهران میآمد و بر میگشت. بیشتر وقت او در جبههها برای هدایت، پشتیبانی و طراحی عملیات [[ستاد جنگهای نامنظم]] صرف میشد. از اقدامات این ستاد كه خامنهای در آن نقش داشت، تشكیل گروههای نظامی مخصوص شكار تانک بود. در پشتیبانی از جبهههای خرمشهر، آبادان و سوسنگرد نقش مؤثری داشت و در تقویت نیروهای نظامی مردمی مثل سپاه و بسیج و تهیۀ نیازمندیهای فنی و تجهیزاتی آنها نقش بسیاری ایفا نمود. از دیگر تلاشهای وی ایجاد هماهنگی بین سپاه و ارتش در جبههها و عملیات نظامی بود. به فرمان سید روحالله خمینی در ۲۰ مهر ۱۳۵۹ [[شورای عالی دفاع ملی]] عهدهدار كلیۀ امور جنگ شد و خامنهای در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ نمایندۀ خمینی در این شورا و نیز سخنگوی آن شد. در این مدت مشاور خمینی در امور و مسائل جنگ نیز بود. خامنهای در عملیات [[عملیات ثامنالائمه|شكستن حصر آبادان]] حضور مستقیم داشت.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> |
|||
[[پرونده:Ayatollah_Khamenei_Visiting_Division_31_of_Ashura_in_1988_by_Khamenei.ir_12_(c).jpg|بندانگشتی|حضور سید علی خامنهای در دوران ریاست جمهوری در جمع سپاهیان [[لشکر ۳۱ عاشورا]] در ۲۸ مرداد ۱۳۶۷]] |
|||
او طی ۷ سال از دوران ریاستجمهوریاش كه مقارن با جنگ بود، بخش زیادی از مذاكرات خارجی خود را به مذاكره با هیئتهای صلح كه مأموریت [[میانجیگری|میانجیگری]] داشتند، اختصاص داد. در دوره ریاستجمهوری به دلیل مخالفت خمینی با حضور در جبهه های جنگ، فقط به بازدیدهای محدود میرفت. خامنهای در این دوره رئیس [[شورای عالی پشتیبانی جنگ]] بود. این شورا به دلیل شرایط خاص جنگ در ۱۳۶۵ و به منظور بهكارگیری هرچه بهتر امكانات كشور در خدمت جنگ و انجام دادن اقدامات مؤثر در بسیج نیروها و امكانات برای رفع نیازمندیهای جبهههای جنگ تشكیل شد. روحالله خمینی در پاسخ به استعلام او در ۱۹ بهمن ۱۳۶۶ مصوبات آن شورا را تا پایان جنگ لازمالاجرا اعلام كرد. در تابستان ۱۳۶۷ با پذیرش [[قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت|قطعنامۀ ۵۹۸]] توسط ایران جنگ عراق با ایران به پایان رسید. پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ در جلسهای به ریاست خامنهای و با حضور مسئولان عالیرتبه در ۲۶ تیر ۱۳۶۷ به تصویب رسید و خمینی نیز بر قبول کرد. روحالله خمینی در پیامی به مردم ایران قبول قطعنامه را مسئلهای بسیار تلخ و ناگوار و و صرفاً به دلیل مصلحت انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد. به دنبال این تصمیم سیدعلی خامنهای به عنوان رئیسجمهور در نامهای در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ به دبیركل وقت سازمان ملل متحد، [[خاویر پرز دکوئیار|خاویر پرز دكوئیار]]، پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ سازمان ملل از سوی ایران را اعلام كرد.<ref>{{پک|ولایتی|۱۳۹۲|ف=خامنهای|ک=دبا|ص=}}</ref> |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
{{اصلی|عملیات نصر}} |
|||
⚫ | |||
بنا بر ادعای [[ابوالحسن بنیصدر]]، که در آن زمان [[فرمانده کل قوا|فرماندهی کل قوا]] را بر عهده داشتهاست، خامنهای در در نبرد کرخه کور در جبهه جنگ حضور یافته ولیکن فرار وی از منطقه عملیاتی موجب تضعیف روحیه و فرار سربازان شدهاست.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بنی صدر: آقای خامنهای از روحانیان انقلابی خیلی عقبتر بود|نشانی=https://web.archive.org/web/20120901140325/http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/09/110916_l13_banisadr_interview_on_khamenei.shtml|وبگاه=بی بی سی فارسی|تاریخ=2012-09-01|بازبینی=2022-03-13}}</ref> از سوی دیگر سایت مشرق نیوز به نقل از امیرحسین ثابتی ادعا دارد که در جریان جنگ اساساً چنین اتفاقی نیافتاده است، و در خاطرات هیچ کدام از رزمندگان به این موضوع اشاره نشده است. همچنین نمایندگان مجلس از او درباره علت شکست جنگ سوال می کنند نه فرار او.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دروغ های بنی صدر پیرامون امام خامنه ای|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/68892/دروغ-های-بنی-صدر-پیرامون-امام-خامنه-ای|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=2011-09-27|بازبینی=2022-03-13|کد زبان=fa}}</ref> خود خامنهای در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ در جلسه مجلس شورای اسلامی میگوید در آن ماجرا هیچ کس مقصر نبوده و همه تلاش خود را کردند و خیانتی مشاهده نکردم.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دروغ های بنی صدر پیرامون امام خامنه ای|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/68892/دروغ-های-بنی-صدر-پیرامون-امام-خامنه-ای|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=2011-09-27|بازبینی=2022-03-13|کد زبان=fa}}</ref> |
|||
⚫ | |||
[[پرونده:Paper news Khamenei was voted as Iran president.jpg|بندانگشتی|250x250px|تیتر [[روزنامه اطلاعات]] در ۱۳ مهر، بعد از [[انتخابات ریاستجمهوری ایران (مهر ۱۳۶۰)|انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۶۰]] - خامنهای [[رئیسجمهور ایران|رئیسجمهور]] شد.|جایگزین=]] |
|||
در اردیبهشت ۱۳۵۹ با کسب ۶۵٫۸۰ درصد از مجموع ۲٬۱۳۴٬۴۳۴ رای<ref>[http://rc.majlis.ir/fa/parliament_member/show/762450 مرکز پژوهشها - سیدعلی حسینی خامنه ای<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140707095033/http://rc.majlis.ir/fa/parliament_member/show/762450 |date=7 ژوئیه 2014}}</ref> بعد از [[فخرالدین حجازی]]، [[حسن حبیبی]]، [[مهدی بازرگان]]، [[علیاکبر معینفر|علی اکبر معین فر]]، در [[حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس|حوزهٔ انتخابیهٔ تهران]] پنجم شد و به اولین دورهٔ مجلس شورای ملی پس از انقلاب راه یافت.<ref name="radiofarda.com"/> |
|||
==== ترور ناموفق ==== |
==== ترور ناموفق ==== |
||
خط ۲۹۶: | خط ۲۸۸: | ||
== اتهامات == |
== اتهامات == |
||
=== ماجرای کرخه کور === |
|||
⚫ | |||
بنا بر ادعای [[ابوالحسن بنیصدر]] که در آن زمان فرماندهی کل قوا را بر عهده داشتهاست، خامنهای در جریان جنگ ایران و عراق و در نبرد کرخه کور در جبهه جنگ حضور یافته ولیکن فرار وی از منطقه عملیاتی موجب تضعیف روحیه و فرار سربازان شدهاست.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/09/110916_l13_banisadr_interview_on_khamenei.shtml بیبیسی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120901140325/http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/09/110916_l13_banisadr_interview_on_khamenei.shtml |date=1 سپتامبر 2012}}</ref> خود خامنهای در جلسه مجلس شورای اسلامی میگوید: «شانزدهم [دی ماه] هم تا حدود ساعت سه تا سه و نیم بعد از ظهر من بودم که آقای بنی صدر هم بود و نیروهای ما به تدریج شروع کردند به ضربت خوردن؛ یعنی نیروهای عراقی، نیروی کمکی بزرگی به کمکشان آمد و نیروهای ما را از پهلو مورد هدف قرار دادند که این برای ما قابل محاسبه نبود، و محاسبه نشده بود برای نیروهای ما و دستگاه اطلاعاتی ما، این بود، که نیروهای ما شروع کردند به عقبنشینی کردن… و همه آن ساعت بینی و بین الله تلاش میکردند، یعنی من آن کسانی را که مسئولان سطح بالا هستند، نظامی یا غیرنظامی نیافتم که تلاش نکنند. البته در آن ساعت که من آمدم آقای بنی صدر نبود. یا غذا میخورد یا نماز میخواند یا خوابیده بود، به هر حال نبود. یکی دو ساعتی، لکن بعد که آمدیم، ایشان بوده آنجا حدود چند ساعت هم آنجا بود و نیروهای ما وقتی منهدم شدند، ایشان آنجا بود، شاهد بود و بعداً آمده بود برای ما نقل میکرد. علیأیحال، در هویزه که بچههای ما شهید شدند، من بهطور قطع نفی نمیکنم، ولی من به هیچ وجه از کسانی یک تعلل عمدی، سستی عمدی، خیانت خدای نکرده مشاهده نکردم.»<ref>[http://www.aja.ir/portal/Home/Default.aspx?CategoryID=93ff1782-c7c7-4a54-afdd-ad408512f67a 15 دی سالروز عملیات آفندی نصر] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170211155857/http://www.aja.ir/portal/Home/Default.aspx?CategoryID=93ff1782-c7c7-4a54-afdd-ad408512f67a |date=11 فوریه 2017}}</ref> |
|||
از سوی دیگر سایت مشرق نیوز ادعا دارد که در جریان جنگ اساساً چنین اتفاقی نیافتاده است. همچنین سخنان خامنهای علیه بنیصدر در مجلس نه در پاسخ نمایندگان سؤالکننده از وی در مورد فرار از جنگ، بلکه در جریان جلسه رای عدم کفایت در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ میباشد.<ref>[http://www.mashreghnews.ir/fa/news/68879/تحلیلی-بر-عملیات-فریب-بی-بی-سی مشرق نیوز] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150316140055/http://www.mashreghnews.ir/fa/news/68879/تحلیلی-بر-عملیات-فریب-بی-بی-سی |date=16 مارس 2015}}</ref> |
|||
[[حسین علایی]] بیتجربگی و عدم برنامهریزی درست برای رزمندگان سپاه پاسداران و نیز ناهماهنگی در عقبنشینی نیروها را عامل شکست میداند و میگوید: «عقبنشینی سریع واحدهای لشکر ۱۶ در این عملیات، آسیب روحی زیادی به رزمندگان وارد نمود و آنها را دچار یأس و سردرگمی کرد.»<ref>[http://khabaronline.ir/detail/268642/weblog/alaei-hosein مروری بر عملیات نصر و شهادت دانشجویان پیرو خط امام] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130315191017/http://www.khabaronline.ir/detail/268642/weblog/alaei-hosein |date=15 مارس 2013}}</ref> در خاطرات [[علی صیاد شیرازی]]، فرمانده [[نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران|نیروی زمینی ارتش]] در زمان جنگ، نیز ذکر شده در سال نخست جنگ قرارگاه مشترکی برای هماهنگی نیروهای عملیاتی ارتش و سپاه وجود نداشتهاست.<ref>[http://www.ensani.ir/fa/content/45727/default.aspx خاطرات صیاد شیرازی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170211160701/http://www.ensani.ir/fa/content/45727/default.aspx |date=11 فوریه 2017}}</ref> |
|||
=== ترور میکونوس === |
=== ترور میکونوس === |
||
{{اصلی|ترور میکونوس}} |
{{اصلی|ترور میکونوس}} |
نسخهٔ ۱۹ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۲۷
سید علی حسینی خامنهای (زادهٔ ۲۹ فروردین ۱۳۱۸) مرجع تقلید شیعی و دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران است. او طبق اصول ۱۰۷ و ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران عالیترین مقام کشور و فرمانده کل نیروهای مسلح محسوب میشود. او همچنین امام جمعهٔ تهران است و ریاست بنیاد دائرةالمعارف اسلامی را بر عهده دارد.
خامنهای از ۴ سالگی در مکتبخانه شروع به تحصیل کرد. سپس به دبستان رفت و پس از پایان تحصیلات ابتدایی وارد حوزهٔ علمیه شد. تحصیلات کلاسیک را تا سال دوم متوسطه ادامه داد. او تحصیلات حوزوی خود را در حوزههای علمیهٔ مشهد، نجف و قم فرا گرفت. حدود ۱۸ سال داشت که از سید محمدهادی میلانی اجازه روایت را کسب کرده بود. خامنهای در نوجوانی با سید مجتبی نواب صفوی طلبه و بنیانگذار و رهبر جمعیت فدائیان اسلام آشنا شد. به گفتهٔ خودش اولین جرقههای انگیزش انقلابی اسلامی را نواب صفوی در وی به وجود آورد. او در سال ۱۳۳۶ با سید روحالله خمینی دیدار کرد. آشنایی و دیدار با خمینی باعث تقویت روحیهٔ انقلابی خامنهای شد. او در راستای اهدافِ نهضت خمینی، به فعالیتهای ضد حکومت پهلوی ادامه داد و در جریان این مبارزات، حکومت پهلوی شش بار او را بازداشت کرد. در سال ۱۳۵۶ ژاندارمری او را به مدت سه سال به ایرانشهر تبعید کرد که با اوجگیری اعتراضات مردمی در سال ۱۳۵۷ این حکم بیاثر شده و سپس به تهران بازگشت.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، خامنهای عضوی از شورای انقلاب، امام جمعه تهران، و معاون وزیر دفاع شد. پس از آن، یک دوره نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی و دو دوره رئیسجمهور ایران شد. بعد از مرگ روحالله خمینی در سال ۱۳۶۸ مجلس خبرگان او را به عنوان دومین رهبر ایران انتخاب کرد. او از سال ۱۳۷۳ به عنوان یکی از مراجع تقلید شیعیان مورد قبول جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اعلام شده اما برخلاف عرف، تاکنون به جای انتشار توضیح المسائل، تنها به انتشار استفتائات اکتفا کردهاست.
نام خامنهای در سال ۲۰۱۵ از سوی فوربز در رتبهٔ ۱۸ فهرست قدرتمندترین افراد جهان قرار گرفت. اکبر گنجی در مجلهٔ فارن افرز مینویسد که خامنهای از زمان رهبر شدنش تاکنون، از راههای متفاوتی برای افزایش نفوذش در بخشهای مختلف نظام ایران پس از انقلاب استفاده کردهاست. خامنهای در دوره رهبری خود با امواج اعتراضی گستردهای از جمله اعتراضات دانشجویی ۱۳۷۸، اعتراضات جنبش سبز در سالهای ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹، اعتراضات دی ۱۳۹۶، اعتصابات ۱۳۹۷–۱۳۹۸، اعتراضات آبان و دی ۱۳۹۸ مواجه شدهاست. خبرنگاران، وبلاگنویسان و دیگر افراد در ایران به جرم توهین به او محاکمه و به مجازاتهایی مانند زندان و شلاق محکوم شدهاند و برخی از آنها نیز در زندان درگذشتند. همهگیری کووید-۱۹ در دوره حاکمیتش اتفاق افتاد که او آن را احتمال «حمله بیولوژیکی» توصیف و واردات واکسن آمریکایی و انگلیسی به ایران را ممنوع کرد.
نام و تبار
جد بزرگ خامنهای، سید محمد حسینی تفرشی، از سلسله سادات افطسی است. شجرهٔ وی به سلطان سید احمد میرسد که با پنج واسطه از اخلاف علی بن الحسین، امام چهارم شیعیان، است. جدش سید حسین خامنهای در خامنه به دنیا آمد و در حوزهٔ علمیهٔ نجف، در زمرهٔ فقها و مدرسان آن حوزه و از علمای طرفدار جنبش مشروطه ایران بود. پدرش، سید جواد خامنهای از علما و مجتهدان عصر خود بود و از محمدحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی اجازه اجتهاد داشت.[۱]
سید هاشم نجفی میردامادی، پدربزرگ مادری خامنهای، مفسر قرآن و امام جماعت مسجد گوهرشاد بوده که در زمان رضاشاه به علت اعتراض به کشتار مردم در واقعه مسجد گوهرشاد، به سمنان تبعید میشود. به گفته علیاکبر ولایتی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، سلسلهٔ نسب خامنهای از سوی مادر به جعفر صادق، امام ششم شیعیان، میرسد.[۲] بنا به گفتهٔ مراد ویسی در رادیو فردا، پدر بزرگ مادری او، زاده و بزرگشدهٔ نجف و دانشآموختهٔ حوزهٔ علمیهٔ نجف و نیز از سادات میردامادی اصفهانی و مشخصاً نجفآبادی بود. او حدوداً در ۴۰ سالگی به ایران مهاجرت کرد و در مشهد به تبلیغات مذهبی و تحصیل و تدریس و نوشتن کتابهای اسلامی مشغول بود. وی سالیان بسیار امام جماعت مسجد گوهرشاد بود و به تفسیر قرآن اشتغال داشت و کتاب تفسیر قرآن خلاصةالبیان را نوشت. او در زمان کشف حجاب در حکومت رضاشاه در مسجد گوهرشاد مبارزاتی کرد و پس از مخالفت با این طرح به سمنان تبعید شد. [۳]
سرگذشت
سرگذشت در سالهای ابتدایی
ولادت و کودکی
ید علی حسینی خامنهای ۲۹ فروردین ۱۳۱۸ ه.ش در مشهد متولد شد. تاریخ تولد او در شناسنامه ۲۴ تیرماه ۱۳۱۸ ه.ش ثبت شدهاست که با ۱۶ ژوئیهٔ ۱۹۳۹ میلادی برابر است، اما خود او تاریخ صحیح زادروزش را ۲۹ فروردین همان سال میداند.[۴] او از دوران کودکی در خانوادهای فقیر پرورش یافت. بنابر گزارش خود او از دوران کودکیاش این دوران در فقر گذشت و تا حدود پنج سالگی در خانهای نسبتاً کوچک در محلهای فقیرنشین در مشهد ساکن بود که فقط یک اتاق و یک زیرزمین داشت. بعدها جمعی از ارادتمندان به سید جواد خامنهای زمین کوچکی را در کنار آن خانه خریداری و هدیه کردند و خانهاش دارای سه اتاق شد.[۵] او تحصیل را از چهار سالگی به همراه سید محمد، برادر بزرگش در مکتبخانه و با فراگیری قرآن آغاز کرد و پس از مدتی دورهٔ دبستان را در نخستین مدرسهٔ اسلامی مشهد، به نام دارالتعلیم دیانتی گذراند.[۶] در همین روزها، یادگیری قرائت و تجوید قرآن را نزد برخی قاریان قرآن مشهد آغاز کرد.[۷]
تحصیلات حوزوی
خامنهای با علاقه شخصی و تشویق والدین، همزمان با تحصیل در کلاس پنجم دبستان، تحصیلات مقدماتی حوزوی را در مدرسهٔ سلیمانخان مشهد آغاز کرد. وی بخشی از مقدمات را نزد پدرش آموخت. به اعتقاد وی تحصیلش در مدرسه سلیمان خان در سالهای اول دهه ۱۳۳۰ ه. که همزمان با حضور نواب صفوی در مشهد بود، تاثیر زیادی در آینده سیاسی او داشت.[۸] او ادامه تحصیلاتش را در مدرسهٔ نواب گذراند و دورهٔ سطح را در آنجا به پایان رساند. او همچنین همزمان با تحصیلات حوزوی، دورهٔ دبیرستان را تا سال دوم متوسطه ادامه داد.[۹]
خامنهای معالم الاصول را نزد سید جلیل حسینی سیستانی، شرح لمعه را نزد پدر و میرزا احمد حسینی سیستانی، فرائدالاصول، مكاسب و كفایه الاصول را نیز نزد پدر و هاشم قزوینی آموخت. در سال ۱۳۳۴ ه.ش در درس خارج فقه سید محمدهادی میلانی حاضر شد. وی در سال ۱۳۳۶ ه.ش طی سفر كوتاهی همراه خانواده به نجف رفت و درسرچند وس مانِ بنام حوزه علمیه نجف، ازجمله سید محسن حكیم، سید ابوالقاسم خویی، سید محمود شاهرودی، میرزا باقر زنجانی و میرزا حسن بجنوردی شرکت کرد؛ ولی به دلیل عدم تمایل پدرش برای اقامت در نجف، به مشهد بازگشت. در همین سال و پیش از رفتن به قم، محمدهادی میلانی به او اجازه روایت داد.[۱۰]
سید علی خامنهای، در اواخر سال ۱۳۳۷ ه.ش در ۱۹ سالگی به قم رفت. در هنگام ورودش به حوزه علمیه قم در مدرسه حجتیه مستقر شد و حجره گرفت. [۱۱]دوران اقامتش در قم با شرکت در درس استادانی همچون سید حسین بروجردی، سید روحالله خمینی، مرتضى حائری یزدی و سید محمد محقق داماد در فقه و اصول و سید محمدحسین طباطبایی در فلسفه گذشت.[۸]و بیشتر وقتش در این دوره را به تحقیق، مطالعه و تدریس میگذراند و در مجموع پنج سال بین سالهای ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۳ ه.ش را در قم ماند. [۸]در سال ۱۳۴۳ ه.ش با نابینا شدن یکی از چشمان پدرش به دلیل آبمروارید، برای کمک به پدر به مشهد بازگشت و در آنجا بار دیگر در جلسات درس سید هادی میلانی حضور یافت كه تا ۱۳۴۹ ه.ش تداوم داشت.[۱۲]
سرگذشت در تحولات پیش از انقلاب اسلامی
سابقه کنشهای سیاسی وی برگرفته از سابقه خاندان اوست که زمینهای سیاسی و مذهبی را فراهم ساخته بودند. اولین بارقه برای ورود وی به فعالیت سیاسی با دیدن سید مجتبی نواب صفوی در مشهد آغاز شدهاست.[۱۳] تنها دیدار او با نواب صفوی در سال ۱۳۳۱ ه.ش و در پی سفر نواب به مشهد و سخنرانی او در مدرسهٔ سلیمان خان بودهاست. [۱۴]خامنهای درباره این دیدار میگوید: «همان وقت جرقههای انگیزش انقلاب اسلامی به وسیله نواب صفوی در من به وجود آمد و هیچ شکی ندارم که اولین آتش را مرحوم نواب در دل ما روشن کرد.[۱۵]
سیدعلی خامنهای خود را از شاگردان فقهی، اصولی، سیاسی و انقلابی سید روحالله خمینی میداند. گرچه اولین دیدار وی با روحالله خمینی در سال ۱۳۳۶ ه.ش صورت پذیرفت اما شخصیت سیاسی خمینی در جریان طرح انجمنهای ایالتی و ولایتی برای او هویدا شد. خامنهای در سال ۱۳۴۱ ه.ش در جریان لایحۀ انجمنهای ایالتی و ولایتی به نهضت خمینی پیوست و مبارزه با حکومت پهلوی میپردازد. علی اکبر ولایتی وی را از نخستین افرادی میداند که قبل از قیام پانزده خرداد سال ۱۳۴۲ با خمینی همراه شد. در بهمن ۱۳۴۱ ه.ق پس از همهپرسی آن لایحۀ، سید علی خامنهای و برادرش سید محمد مأمور رساندن گزارش محمدهادی میلانی به خمینی در قالب نامه در مورد واكنش مردم مشهد به این همهپرسی شدند. از این پس، خمینی وظیفه رساندن پیامهایش به روحانیون خراسان و مردم مشهد را به خامنهای محول کرد. این پیامها شامل ترسیم خطمشی مبارزه بود. در یکی از این پیامها، از علما و روحانیون خواسته بود تا از روز هفتم محرم، واقعۀ مدرسۀ فیضیه را بازگو کنند تا رفتار رژیم پهلوی با مخالفان برای مردم تبیین شود.[۱۶]
فعالیتهای سیاسی و بازداشتها
خامنهای در منابر و مجالس برخی شهرهای خراسان همچون بیرجند، دربارهٔ مسائلی همچون «یورش به مدرسه فیضیه» و «سلطه اسرائیل بر جوامع اسلامی» سخنرانی میکرد. به دنبال این سخنرانیها حکومت پهلوی وی را برای اولین بار در ۱۲ خرداد ۱۳۴۲ ه.ش در بیرجند توسط شهربانی بازداشت و زندانی کرد.[۱۷] با تظاهرات ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ه.ش او را از بیرجند به مشهد منتقل و تحویل بازداشتگاه نظامی کردند. مدت حبس او در این بازداشت ۱۰ روز عنوان شدهاست. وی پس از آزادی اول از زندان، با حضور در جلساتی كه در منزل سید هادی میلانی به منظور تداوم نهضت خمینی در غیاب وی ــ كه در حصر به سر میبرد ــ تشكیل شد، ارتباط خود را با میلانی حفظ کرد و پس از مدتی راهی قم میشود و در آنجا فعالیتهای سیاسی اش را ادامه میدهد. وی به طرفداری از سیدمحمود طالقانی، یدالله سحابی و مهدی بازرگان، که به دلیل حمایت از سید روحالله خمینی زندانی بودند، تلگرافی برای این افراد میفرستد. او طلاب خراسانی را برای اعتراض به حصر خمینی رهبری کرد و نامهای به حسنعلی منصور، نخستوزیر وقت، نوشت.[۱۸]
بازداشت دوم او مربوط به سفرش به زاهدان است. وی در دی ۱۳۴۲ ه.ش با عدهای از دوستانش به کرمان رفت و پس از سه روز توقف در کرمان و سخنرانی و دیدار با عالمان و طلاب شهر، عازم زاهدان شد. در آن جا نیز به دلیل سخنرانیها و فعالیت سیاسی توسط شهربانی بازداشت و در ۱۲ بهمن تحویل ساواک شد. از آنجا به زندان قزلقلعه در تهران منتقل شد.[۱۹] خامنهای اسفند همان سال با قرار التزام به عدم خروج از تهران آزاد میشود و تا پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ همواره تحت کنترل نیروهای امنیتی حکومت پهلوی وقت قرار داشت.[۲۰]
در پاییز ۱۳۴۳ ه.ش پس از بازگشت به مشهد، در کنار مراقبت از پدر فعالیت سیاسی خویش را ادامه داد. در ۲۹ بهمن ۱۳۴۳ ه.ش به تبعید سید روحالله خمینی در ضمن نامهای خطاب به امیر عباس هویدا اعتراض کرد. وی به همراه روحانیونی چون عبدالرحیم ربانی شیرازی، محمد حسینی بهشتی، علی فیض مشكینی، احمد آذری قمی، علی قدوسی، اكبر هاشمی رفسنجانی، سید محمد خامنهای و محمدتقی مصباح یزدی گروه یازده نفرهای را شکل دادند که فعالیت شان مبارزه با حکومت پهلوی بود. این گروه که به عنوان اولین تشكیلات سرّی حوزۀ علمیۀ قم شناخته میشود، در اواخر سال ۱۳۴۵ توسط ساواک کشف شد و خامنهای نیز به همین دلیل مورد تعقیب قرار گرفت. در همین دوران سید علی به ترجمه کتاب آینده در قلمرو اسلام اقدام کرد. ساواک این کتاب را توقیف میکند ولی نمیتواند او را بازداشت کند. مدتی پس از آن، او امامت مسجد امیرالمؤمنین را بر عهده گرفت. وی همچنین در بهار سال ۱۳۴۹ سلسله جلساتی را برگزار کرد که ایده مبارزاتی آن مبتنی بر تدوین جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی بودهاست. با دستگیری سید حسین قمی و اعتراض خامنهای، ساواک در چهارده فروردین ۱۳۴۶ ه.ش وی را در مراسم تشییع مجتبی قزوینی برای سومین بار دستگیر میکند. او تا ۲۶ تیرماه همان سال در بازداشت بود تا آنکه آزاد شد.[۲۱]
در پی کشتهشدن سید محمدرضا سعیدی در ۲۰ خرداد ۱۳۴۹ ه.ش توسط ساواک که از مهمترین مروجین مرجعیت خمینی در آن مقطع بود، خامنهای تلاش کرد به همراه شمار دیگری اعتراضات مردمی به کشته شدن وی را به نفع مبارزه هدایت کند. بر اثر همین فعالیتها بود که عدهای از طلاب دست به تهیه و انتشار اعلامیههایی در حمایت از خمینی و انتقاد از حکومت پهلوی و ساواک زدند. به دنبال این فعالیتها و با گسترش اعتراضها و مبارزهها، ساواک در ۲ مهر ۱۳۴۹ ه.ش خامنهای را برای بار چهارم دستگیر، و تا ۲۱ دی ماه آن سال در زندان لشکر خراسان در بازداشت نگهداشت. [۲۲]وی پس از آزادی از این حبس، مجدد سخنرانیهایی در مخالفت با حکومت در هیئت انصار الحسین تهران ایراد کرد. خامنهای در نهم شهریور ۱۳۴۹ ه.ش به عنوان سرپرست گروه امداد راهی مناطق زلزله زده جنوب خراسان و فردوس میشود. وی در این مدت نیز به فعالیت تبلیغی و سیاسی خویش ادامه میدهد.[۲۳]
خامنهای در سال ۱۳۵۰ ه.ش به درخواست سید محمود طالقانی سخنرانیهایی در مسجد هدایت تهران، كه مورد توجه دانشجویان و جوانان مبارز بود، انجام داد. به مناسبت مخالفتها با جشنهای ۲۵۰۰ ساله از سوی خمینی، ساواک نسبت به فعالیت روحانیون مبارز بسیار حساس شد. به همین جهت خامنهای در مرداد ۱۳۵۰ ه.ش به ساواک مشهد احضار، و مدتی در زندان لشکر خراسان بازداشت شد. او پس از آزادی، فعالیتهای خود را ادامه داد و در همان سال دو بار دیگر نیز بازداشت شد؛ یک مرتبه در آبان كه بازداشت كوتاهمدتی در زندان لشکر خراسان بود. و دیگر بار در ۲۱ آذر كه با اتهام اقدام برضد امنیت داخلی به ۳ ماه حبس محكوم شد.[۲۳]
در خلال سالهای ۱۳۵۰–۱۳۵۳ ه.ش درسهای تفسیر و ایدئولوژی سید علی خامنهای در سه مسجد کرامت و امام حسن و میرزا جعفر در مشهد تشکیل میشد. این فعالیتها موجب شد که در دی ماه ۱۳۵۳ ه.ش ساواک به خانهاش در مشهد هجوم ببرد، او را دستگیر و بسیاری از یادداشتها و نوشتههایش را ضبط کند. خامنهای در فروردین ۱۳۵۲ ه.ش برای تبلیغ عازم نیشابور میشود و جلساتی را در مساجد آن شهر برگزار میکند. در خرداد ۱۳۵۲ ه.ش جلسات تفسیر وی را ساواک در مسجد امام حسن و منزل وی تعطیل میکند. در آذر ۱۳۵۲ ه.ش به دعوت بانی و واقف مسجد کرامت مشهد، فعالیت خود را در آنجا دنبال میکند ولی ساواک او را بازداشت میکند. در آبان ۱۳۵۳ به دعوت محمد مفتح به سخنرانی در مسجد جاوید تهران میپردازد. وی در دی ماه ۱۳۵۳ ه.ش باز بازداشت میشود و به زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری در تهران منتقل میشود. بنابر گفته وی، دشوارترین و سختترین دوران حبس همین دوران بودهاست. وی در ۲ شهریور ۱۳۵۴ ه.ش از زندان آزاد شد.[۲۳] پس از آزادی از زندان به مشهد بازگشت و مجدد به فعالیتهای سیاسی خود ادامه داد، اما دیگر امکان تشکیل کلاسهای سابق به او دادهنشد. [۲۴]خامنهای دربارهٔ پنجمین بازداشت خویش توسط ساواک مینویسد:[۲۴]
از سال ۴۸ زمینهٔ حرکت مسلحانه در ایران محسوس بود. حساسیت و شدت عمل دستگاههای جاری رژیم پیشین نیز نسبت به من، که به قرائن دریافته بودند چنین جریانی نمیتواند با افرادی از قبیل من در ارتباط نباشد، افزایش یافت. سال ۵۰ مجدداً و برای پنجمین بار به زندان افتادم. برخوردهای خشونتآمیز ساواک در زندان آشکارا نشان میداد که دستگاه از پیوستن جریانهای مبارزهٔ مسلحانه به کانونهای تفکر اسلامی بهشدت بیمناک است و نمیتواند بپذیرد که فعالیتهای فکری و تبلیغاتی من در مشهد و تهران از آن جریانها بیگانه و بهکنار است. پس از آزادی، دایرهٔ درسهای عمومی تفسیر و کلاسهای مخفی ایدئولوژی و… گسترش بیشتری پیدا کرد.
وی تا اواخر دوران حکومت پهلوی، به سبب ممانعتی که از خروج وی برای زیارت عتبات عالیات و دیدار با سید روحالله خمینی صورت گرفت از خروج از کشور منع شد.[۲۵]
بازداشت آخر و تبعید
با درگذشت سید مصطفى خمینی، مبارزات جدی تر شد. رژیم پهلوی هم در واكنش به این فعالیتها، بهرغم اعلام سیاست فضای باز سیاسی، به سركوب مبارزان پرداخت. به دنبال اجرای این سیاست، برخی از مبارزان سرشناس به تبعید محكوم شدند كه خامنهای هم جز آنان بود. در اواخر سال ۱۳۵۶، نیروهای امنیتی پهلوی وی را دستگیر و ز سوی كمیسیون امنیت اجتماعی خراسان به مدت ۳ سال به ایرانشهر تبعید شد.[۲۶]
ودر اواسط سال ۱۳۵۷ با اوجگیری مبارزات انقلاب ایران، از تبعیدگاه آزاد شده به مشهد بازگشت.[۲۷] به سبب فعالیتهای مبارزاتی و سیاسی در مسجد آل رسول ایرانشهر و رفتوآمد قشرهای مختلف به منزل وی شدیداً نیروهای امنیتی وی را تحت نظر داشتند. به دنبال کشتار مردم در ۱۹ فروردین ۱۳۵۷ در یزد، نامهای در محکومیت این حرکت منتشر کرد که در سراسر کشور به صورت اعلامیه پخش شد.[۲۸] در ۲۸ تیر ماه ۱۳۵۷ در پی اعتراض طلاب حوزه علمیه مشهد به تبعید سید علی خامنهای، مأموران انتظامی این حرکت را سرکوب کردند.[۲۹]
به نظر ولایتی در دائرةالمعارف، فعالیتهای انقلابی و مردمی سید علی خامنهای سبب آن شده بود که محل تبعید وی به جیرفت نقل مکان پیدا کند. وی در ۲۲ مرداد به جیرفت تبعید شدهاست. وی در جیرفت نیز به فعالیت خود بر ضد رژیم ادامه داد و سخنرانیهایی در مسجد جامع ایراد کرد از جمله سخنرانی که در پانزدهم شهریور ۱۳۵۷ صورت گرفت. وی علاوه بر نوشتن نامه به سید علیمحمد دستغیب پیرامون حوادث کشور و مبارزه با رژیم پهلوی، راهکارهایی نیز ارائه میداد. وی در همین دوره برای فعالیت مبارزاتی علیه رژیم مخفیانه راهی کهنوج شد.[۳۰]
در اول مهر ۱۳۵۷ از کهنوج راهی مشهد شد و روند ساماندهی امور انقلابی و مبارزه را ادامه داد. در هنگام اقامت سید روحالله خمینی در فرانسه، اقامت وی را عاملی برای پدید آمدن موجی از امید و تصمیم در دل مردم دانست و در نهایت خواستار بازگشت سید روحالله خمینی از فرانسه بود.[۳۱] هنگام اقامت در مشهد فعالیت مبارزاتی وی شدت بیشتری به خود گرفت و سخنرانیهایی افشاگرانه را ایراد مینمود. سید روحالله خمینی نیز با وی در ارتباط بود و خواستار ملاقات با وی و صدوقی شده بود. سید علی خامنهای در سخنرانی که در ورزشگاه سعد آباد مشهد ایراد کرد خواستار بازگشت سید روحالله خمینی شد. به خاطر تشدید فعالیتهای سیاسی در مشهد، قوچان، شیروان و بجنورد بار دیگر مأموران امنیتی وی را دستگیر کردند. از وی در اسناد ساواک به عنوان یکی از پرچمداران برجسته انقلاب در خراسان نام برده شدهاست. در خطبه شب عاشورا در حرم علی ابن موسی الرضا، بر خلاف سنت قبلی که دعایی برای محمد رضا پهلوی خوانده میشد وی خطبه را به نام سید روحالله خمینی خواند و تظاهرات روز عاشورا در مشهد را نیز سامان دهی کرد. وی همچنین از جمله افراد معترض و متحصن به حمله مأموران رژیم وقت به بیمارستان شاهرضای مشهد یا امام رضای کنونی بود. وی همچنین در تظاهراتی که برای همراه ساختن کارکنان استانداری خراسان در جلوی جمعیت حضور داشت و سعی کرد تا از کشتار مردم در ۱۰ دی ماه ۱۳۵۷ جلوگیری به عمل آورد. در ۲۲ دی ماه ۱۳۵۷ با فرمان سید روحالله خمینی به عنوان یکی از اعضای شورای انقلاب اسلامی انتخاب شد لذا مشهد را ترک کرد و راهی تهران شد. وی پس از استقرار در مدرسه رفاه در آغاز پیروزی انقلابی اسلامی ایران، مسئول کمیته تبلیغات برای استقبال از سید روحالله خمینی بود. وی همچنین در تحصنها و نشر اعلامیه و قطعنامههایی که علیه بسته شدن فرودگاه توسط بختیار، صادر شده بود، نقشی بسیار پر رنگ داشت. محل این تحصنها عمدتاً دانشگاه تهران بود. وی پس از آن عمدتاً مسئول کمیته دفتر تبلیغات سید روحالله خمینی بود و انتشار نشریهای به نام امام را بر عهده گرفت و در آن نیز مقالاتی نگاشت.[۳۲]
سرگذشت پس از انقلاب اسلامی
تنشها و نارضایتیها، با بازتر شدن فضای سیاسی در سال ۱۳۵۶ که به دلیل فشارهای دولت آمریکا و نهادهای مدافع حقوق بشر صورت پذیرفته بود، از پاییز و زمستان همان سال، به مرور بیشتر شد. با پیوستن کارگران و همچنین تهیدستان شهری به تظاهراتها، دامنه اعتراضات از دهها هزار نفر به صدها هزار و حتی میلیونها نفر رسید. [۳۳]سرانجام، روحالله خمینی در ۲۳ دی ماه شورای انقلاب اسلامی ایران را برای راهبری انقلاب تأسیس کرد و روز بعد از آن شاه از کشور خارج شد. با خروج شاه و عدم موفقیت دولت شاپور بختیار، بازگشت خمینی به کشور در ۱۲ بهمن، تشکیل دولت موقت ایران به نخستوزیری مهدی بازرگان در ۱۵ بهمن و اعلام بیطرفی ارتش در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، انقلاب به پیروزی رسید.[۳۴][۳۵]
سالهای آغازین انقلاب
شورای انقلاب
یكی از نخستین عرصههای نقشآفرینی خامنهای در جمهوری اسلامی، عضویت و فعالیت در شورای انقلاب بود. این شورا به دستور سید روحالله خمینی از اوایل آبان ۱۳۵۷ شکل گرفت و اعضای آن توسط او بهتدریج انتخاب شدند، و به صورت رسمی در ۲۲ دی ۱۳۵۷ تشکیل گردید.[۳۶] سید علی خامنهای در اواخر دی ماه به پیشنهاد مرتضی مطهری در این جلسات حضور پیدا کرد.[۳۷] شورا در این مقطع، تصمیمگیری های مهم از جملۀ مذاکره با مقامات حکومت پهلوی و مقامات کشورهای خارجی بود.[۳۸]
بهرغم تغییر چندینباره تركیب اعضای شورای انقلاب در ادوار چهارگانۀ آن تا پایان فعالیتش در ۲۹ تیر ۱۳۵۹ سیدعلی خامنهای عضو ثابت آن باقی ماند.[۳۹] با ادغام دولت موقت و شورای انقلاب در آخر تیر ۱۳۵۸ برخی اعضای شورای انقلاب از سوی آن شورا به برخی از وزارتخانهها راه یافتند و از جمله خامنهای به معاونت امور انقلاب وزارت دفاع انتخاب گردید.[۴۰] در این زمان مصطفى چمران وزیر دفاع بود. همچنین وی به عضویت کمیسیون وزرای امنیتی که سرپرستی و مسئولیت کلیۀ امور انتظامی، نظامی و امنیتی داشت انتخاب شد. از دیگر مأموریتهای او از طرف شورای انقلاب، مسئولیت مرکز اسناد و نیز سرپرستی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۳ آذر ۱۳۵۸ بود. او در ۵ اسفند ۱۳۵۸ از مسئولیت سرپرستی سپاه به دلیل نامزدی در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی استعفا کرد.[۴۱][۴۲]
نمایندگی مجلس
سیدعلی خامنهای پس از نامزدی برای انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۵۸، از سوی ائتلاف بزرگ شامل جامعه روحانیت مبارز تهران، حزب جمهوری اسلامی و چندین سازمان و گروه اسلامی دیگر در انتخابات مجلس شورای اسلامی حمایت شد[۴۳] و در اردیبهشت ۱۳۵۹ بعد از فخرالدین حجازی، حسن حبیبی، مهدی بازرگان، علی اکبر معین فر، در حوزهٔ انتخابیهٔ تهران پنجم شد و به اولین دورهٔ مجلس شورای اسلامی راه یافت.[۴۴]
در مجلس، عضو و رئیس كمیسیون امور دفاعی بود.[۴۵] از موضعگیری های مهم او در طول نمایندگی میتوان به صحبتهای او در موافقت با طرح عدم کفایت سیاسی بنیصدر برای ریاست جمهوری اشاره کرد.[۴۶] با آغاز جنگ ایران و عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ و به سبب حضور در جبهههای جنگ، در جلسات مجلس شورای اسلامی کمتر حضور یافت و پس از جراحت شدید در ۶ تیر ۱۳۶۰ در موارد معدود در آن حاضر شد. با انتخاب شدن در انتخابات ریاست جمهوری مهر ۱۳۶۰ از مجلس خارج شد.[۴۷]
امامت نماز جمعه
سید علی خامنهای از ۲۴ دی ۱۳۵۸ به عنوان امام جمعه تهران توسط سید روحالله خمینی منصوب شد.[۴۸] دوران امامت جمعه او در طول چهل سال گذشته را میتوان به سه دوره تقسیم کرد که در طول این سه دوره، بیش از ۲۴۰ بار به اقامه نماز پرداختهاست. اولین دوره، از ۲۸ دی ۵۸ تا ترور او در ۶ تیر ۱۳۶۰ ادامه داشت. دوره دوم، چند ماه پس از ترور تا انتخاب او به عنوان رهبر ادامه پیدا کرد.[۴۹] در این دوره در نماز جمعه ۲۴ اسفند ۱۳۶۳ که به امامت او بود بمب گذاری شد و طی آن ۱۴ نفر کشته و ۸۸ تن زخمی شدند.[۵۰] دوره سوم امامت جمعه تاکنون است. نماز جمعه ۲۷ خرداد ۹۸ اولین نماز جمعه او از بهمن ۱۳۹۰ به بعد است.[۵۱]
در جنگ ایران و عراق
به گفته علی اکبر ولایتی، خامنهای از نخستین ساعات آغاز جنگ ایران و عراق، در مسائل جنگ به ایفای نقش پرداخت. ساعاتی پس از شروع حمله عراق به ایران اولین اطلاعیه در مورد حمله ارتش عراق به ایران را از رادیو اعلام کرد. در ۵ مهر ۱۳۵۹ در جبهههای جنگ حضور یافت تا گزارشی از وضعیت جبههها و امكانات نیروهای ایرانی منطقۀ مورد حمله نیروهای عراقی تهیه نموده و به سازماندهی نیروها برای مقابله با دشمن كمک کند. بر این اساس راهی جبهۀ جنوب شد و تا اواسط بهار سال ۱۳۶۰ در آن جبهه استقرار داشت. پس از آن، در جبهۀ غرب حاضر شد، حضور او در جبهه ها تمان وقت نبود و برای کارهایی مانند اقامه نماز جمعه به تهران میآمد و بر میگشت. بیشتر وقت او در جبههها برای هدایت، پشتیبانی و طراحی عملیات ستاد جنگهای نامنظم صرف میشد. از اقدامات این ستاد كه خامنهای در آن نقش داشت، تشكیل گروههای نظامی مخصوص شكار تانک بود. در پشتیبانی از جبهههای خرمشهر، آبادان و سوسنگرد نقش مؤثری داشت و در تقویت نیروهای نظامی مردمی مثل سپاه و بسیج و تهیۀ نیازمندیهای فنی و تجهیزاتی آنها نقش بسیاری ایفا نمود. از دیگر تلاشهای وی ایجاد هماهنگی بین سپاه و ارتش در جبههها و عملیات نظامی بود. به فرمان سید روحالله خمینی در ۲۰ مهر ۱۳۵۹ شورای عالی دفاع ملی عهدهدار كلیۀ امور جنگ شد و خامنهای در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ نمایندۀ خمینی در این شورا و نیز سخنگوی آن شد. در این مدت مشاور خمینی در امور و مسائل جنگ نیز بود. خامنهای در عملیات شكستن حصر آبادان حضور مستقیم داشت.[۵۲]
او طی ۷ سال از دوران ریاستجمهوریاش كه مقارن با جنگ بود، بخش زیادی از مذاكرات خارجی خود را به مذاكره با هیئتهای صلح كه مأموریت میانجیگری داشتند، اختصاص داد. در دوره ریاستجمهوری به دلیل مخالفت خمینی با حضور در جبهه های جنگ، فقط به بازدیدهای محدود میرفت. خامنهای در این دوره رئیس شورای عالی پشتیبانی جنگ بود. این شورا به دلیل شرایط خاص جنگ در ۱۳۶۵ و به منظور بهكارگیری هرچه بهتر امكانات كشور در خدمت جنگ و انجام دادن اقدامات مؤثر در بسیج نیروها و امكانات برای رفع نیازمندیهای جبهههای جنگ تشكیل شد. روحالله خمینی در پاسخ به استعلام او در ۱۹ بهمن ۱۳۶۶ مصوبات آن شورا را تا پایان جنگ لازمالاجرا اعلام كرد. در تابستان ۱۳۶۷ با پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ توسط ایران جنگ عراق با ایران به پایان رسید. پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ در جلسهای به ریاست خامنهای و با حضور مسئولان عالیرتبه در ۲۶ تیر ۱۳۶۷ به تصویب رسید و خمینی نیز بر قبول کرد. روحالله خمینی در پیامی به مردم ایران قبول قطعنامه را مسئلهای بسیار تلخ و ناگوار و و صرفاً به دلیل مصلحت انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد. به دنبال این تصمیم سیدعلی خامنهای به عنوان رئیسجمهور در نامهای در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ به دبیركل وقت سازمان ملل متحد، خاویر پرز دكوئیار، پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ سازمان ملل از سوی ایران را اعلام كرد.[۵۳]
عملیات نصر
بنا بر ادعای ابوالحسن بنیصدر، که در آن زمان فرماندهی کل قوا را بر عهده داشتهاست، خامنهای در در نبرد کرخه کور در جبهه جنگ حضور یافته ولیکن فرار وی از منطقه عملیاتی موجب تضعیف روحیه و فرار سربازان شدهاست.[۵۴] از سوی دیگر سایت مشرق نیوز به نقل از امیرحسین ثابتی ادعا دارد که در جریان جنگ اساساً چنین اتفاقی نیافتاده است، و در خاطرات هیچ کدام از رزمندگان به این موضوع اشاره نشده است. همچنین نمایندگان مجلس از او درباره علت شکست جنگ سوال می کنند نه فرار او.[۵۵] خود خامنهای در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ در جلسه مجلس شورای اسلامی میگوید در آن ماجرا هیچ کس مقصر نبوده و همه تلاش خود را کردند و خیانتی مشاهده نکردم.[۵۶]
ترور ناموفق
داخل ضبط صوتی بزرگی که روی میز سخنرانی خامنهای در مسجد ابوذر تهران قرار داشت بمبی جاسازی شده بود. نوشته داخل ضبط صوت حکایت از این موضوع داشت که، رهروان فرقان که بازماندهٔ گروه فرقان بودند عامل این بمبگذاری هستند، بمب ۶ تیر ۱۳۶۰ هنگام سخنرانی او منفجر شد که البته کامل عمل نکرد. امام جمعهٔ تهران و نمایندهٔ خمینی در شورای عالی دفاع، از این سوءقصد جان سالم به در برد ولی جراحات شدیدی بر او وارد شد. براساس اخبار منتشره در آن زمان، خامنهای «از نقطه بالای کتف راست و بالای ران سمت راست» مجروح شد و «استخوان ترقوه» اش شکست و با قطع چند رگ و عصب دست راست وی، دچار مشکل حرکتی شد. دست راست او از آن هنگام از کار افتادهاست.[۵۷]
احمد قدیریان این ترور را کار جواد قدیری و سازمان مجاهدین خلق میداند. البته روزنامهٔ کیهان در شماره فردای روز ترور طی گزارشی ادعا کرد در داخل ضبط صوت نوشته شدهبود: «هدیهٔ گروه فرقان». اعضای گروه فرقان پس از ترورهای سال ۱۳۵۸ دستگیر و اعدام شدهبودند اما برخی از پیروان آنها گروه رهروان فرقان را تأسیس کردند و قاسم اسلامی و سید علی خامنهای را ترور کردند. ایرج مصداقی عاملان ترور را ایرج افشاری و اروج امیرخانزاده معرفی کردهاست.[۵۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز این ترور را کار بازماندگان گروه فرقان میداند با این تفاوت که نام عامل اصلی را امیرمسعود تقیزاده میداند.[۵۹][۶۰]
خانواده
پدر خامنهای، سید جواد و پدربزرگ پدریش سید حسین خامنهای از روحانیان آذری مقیم نجف بودند و جد او از تفرش به آذربایجان هجرت کرده بود. سید حسین خامنه در شمار فقها و مدرسان برجسته حوزه علمیه نجف بهشمار میآمدهاست. سید حسین همچنین از مدرسان مدرسه علمیه طالبیه تبریز بودهاست و امامت مسجد جامع آن شهر را نیز به عهده داشتهاست.[۶۱] سید جواد خامنهای زاده نجف است و در کودکی از نجف به تبریز آمد. پس از به پایان رساندن دروس مقدماتی حوزه در نجف، در بازگشت به ایران در مشهد زندگی کرد و در کنار تدریس، به عنوان امام جماعت مسجد صدیقیهای بازار مشهد و مسجد گوهرشاد فعالیت میکند. عموی وی، سید محمد خامنهای، و شوهر عمهاش، محمد خیابانی، از طرفداران جنبش مشروطه ایران بودهاند.[۶۲][۶۳] مادرش خدیجه میردامادی، دو ماه بعد از شروع رهبری او درگذشت. او دختر هاشم میردامادی بود، که اصالتاً اصفهانی و مقیم مشهد بود.[۶۴]
سید جواد خامنهای از ازدواج اولش سه دختر (علویه، بتول و فاطمهسلطان) داشت که همگی فوت کردهاند. پس از درگذشت همسر اولش با خدیجه میردامادی، ازدواج کرد که از این ازدواج دارای ۴ پسر (سید محمد، سید علی، سید هادی و سید حسن) و یک دختر (بدری) شد. سید محمد، برادر بزرگتر، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بود. او در دورههای اول و دوم مجلس شورای اسلامی نماینده مشهد بود. او در دوران نمایندگیاش ترور شد اما از این ترور جان سالم بدر برد. در حال حاضر ریاست بنیاد حکمت اسلامی صدرا را بر عهده دارد.[۶۵] سیدهادی، برادر کوچکتر، نیز روحانی و فعال سیاسی عضو مجمع روحانیون مبارز است، که در سال ۱۳۷۹ روزنامهٔ حیات نو را منتشر کرد، که بعداً به خاطر کاریکاتور اهانت آمیز به دستور دادگاه ویژهٔ روحانیت توقیف شد.[۶۶][۶۷] خواهر تنی او بدری همسر علی تهرانی است. علی تهرانی روحانی فعّال در دوران انقلاب بود که به مجاهدین خلق گرایید و به عراق پناهنده گشت. او در سال ۱۳۷۴ به همراه خانوادهاش به ایران بازگشت.[۶۸] سید حسن، تنها برادر غیر روحانی، مسئول هیئتهای رسیدگی به تخلفات اداری وزارت نفت و نمایندهٔ وزیر نفت در این هیئت، و عضو شورای پروانه نمایش است.[۶۹][۷۰]
همسر
همسر او منصوره خجسته باقرزاده متولد ۱۳۲۶ در مشهد است.[۷۱][۷۲][۷۳] او در خانوادهای بازاری و مذهبی اهل مشهد بزرگ شده[۷۴] و بنا به تأکید سید علی خامنهای تاکنون فعالیت سیاسی رسمی نداشتهاست. اما معمولاً به دیدار خانواده کشته شدگان جنگ ایران و عراق میرود.[۷۵] تاکنون هیچ تصویری از او در رسانهها به طور رسمی منتشر نشدهاست.[۷۶][۷۷]
فرزندان
خامنهای دارای ۶ فرزند دو دختر و چهار پسر است. نام دخترانش بشری و هدی، و پسرانش مصطفی، مجتبی، مسعود (محسن) و میثم است. سید مصطفی بزرگترین پسر سید علی خامنهای است. او بیشتر به مطالعات حوزوی مشغول است. سید مجتبی، همچون پدرش به جنگ رفته و در چند عملیات هم شرکت کرده است. ارتباطی نزدیک با بسیج و سپاه دارد. سید مسعود که به نام محسن هم شناخته می شود، از اعضای مجلس خبرگان رهبری است. او بیشتر به جمع آوری خاطرات پدر و اداره سایت او مشغول است. خامنهای پسرانش را از فعالیت های اقتصادی یا داشتن مناسبت های حکومتی منع کرده است.[۷۸]
دوران ریاست جمهوری
سید علی خامنهای در انتخابات مهرماه ۱۳۶۰ به مقام ریاست جمهوری رسید. در این انتخابات ۴۲ نفر از ۴۶ نامزد رقیب وی در این انتخابات رد صلاحیت شدند و در آخر هم هر سه نامزد رقیب وی، یک روز پیش از انتخابات، خامنهای را نامزد «اصلح» معرفی کردند و گفتند که خودشان هم به خامنهای رای خواهند داد.[۷۹] بنابراین مشخص بود که نامزد اول مورد حمایت نظام، علی خامنهای است.[۸۰] او در این انتخابات که با مشارکت ۷۵٪ی مردم برگزار شد که از دو انتخابات پیش بیشتر بود، ۹۵٪ رایها را به دست آورد که تا کنون بالاترین نسبت در تمامی انتخابات ریاست جمهوری ایران بودهاست.[۸۱]
در انتخابات سال ۱۳۶۴ نیز، بسیاری از رقیبان خامنهای از جمله نامزدان نهضت آزادی یعنی مهدی بازرگان و ابراهیم یزدی و احمد صدر حاجسیدجوادی، رد صلاحیت شدند. او بار دیگر با کسب ۸۵٪ رای در سمت ریاستجمهوری ماند.[۸۲] مهدی بازرگان، دربارهٔ رد صلاحیت خود در این انتخابات گفتهاست:
چون حاکمیت میدید که ممکن است ما در انتخابات حائز اکثریت باشیم، چنین تصمیمی گرفت[۸۰]
از جمله سمتهای وی در این دوران عبارتند از ریاست شورای انقلاب فرهنگ در سال ۱۳۶۰ و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۶۶ شمسی.
رهبری
پس از درگذشت خمینی، خبرگان رهبری در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۶۸، سید علی خامنهای را که در آن زمان ریاست جمهوری ایران را بهعهده داشت، به سمت «رهبر جمهوری اسلامی ایران» برگزیدند.[۸۳]
برگزیدگی به رهبری
پیش از درگذشت خمینی، حسینعلی منتظری برای جانشینی او برگزیده شده بود. در ۶ فروردین سال ۱۳۶۸ و همزمان با درگیری منتظری با نظام، روحالله خمینی وی را از این سمت عزل کرد و سپس وی نیز استعفا داد.[۸۴] به گفته محمدرضا مهدوی کنی در کتاب خاطراتش، مسئلهٔ قائم مقامی رهبری در قانون اساسی پیشبینی نشدهبود. اما به دلیل مریضی و سالخوردگی خمینی، مجلس خبرگان پیشدستی کرد و موضوع قائم مقامی رهبری را پیشبینی نمود تا اگر حادثهای برای خمینی پیش بیاید کشور با خلأ روبهرو نشود.[۸۵]
پس از مرگ روحالله خمینی، در ۱۵ خرداد ۱۳۶۸، مجلس خبرگان جلسه فوقالعادهای تشکیل داد. در این جلسه نخست با اکثریت مطلق آرا به استعفای حسینعلی منتظری رسمیت داده شد. سپس، در خصوص انتخاب یک مرجع تقلید بالفعل، که در آن زمان تنها سید محمدرضا گلپایگانی مطرح بود، بحث شد و توافق حاصل نگردید. نظر اکثریت آن بود که توان مدیریت سیاسی بر مرجعیت دینی اولویت دارد. قانون اساسی در آن زمان مرجعیت را از شرایط رهبری میدانست. خبرگان در این موضوع از شورای بازنگری قانون اساسی و استفساریه روحالله خمینی مبنی بر ضروری نبودن شرط مرجعیت پیروی کرد. در ادامه، موضوع شورای رهبریای سه نفره مرکب از علی مشکینی و موسوی اردبیلی و سید علی خامنهای برای جانشینی سید روحالله خمینی پیشنهاد شد، که نتوانست آرای کافی را بدست بیاورد. نهایتاً اغلب اعضا رأی به رهبری سید علی خامنهای دادند، هرچند که خود وی صراحتاً مخالف بود و خود را شایسته این مقام نمیدانست.[۸۶] سرانجام ۸۰٫۹ درصد حاضران در مجلس خبرگان که ۷۲ درصد کل اعضا را تشکیل میدادند، به رهبری سید علی خامنهای رای دادند.[۸۷] در این جلسه هم چنین هاشمی رفسنجانی پیش از رایگیری سخنرانی کرد و به تمجید از او پرداخت.[۸۸]
در پی بازنگری قانون اساسی، در ۶ مرداد ۱۳۶۸ متن جدید از طریق همهپرسی به تصویب عمومی رسید و مرجعیت را از شروط رهبری حذف گردید. سپس، خبرگان رهبری مجدداً جلسه فوقالعاده ای را در ۱۵ مرداد ماه آن سال تشکیل داد و با رأی موافق ۶۰ تن از ۶۴ تن از اعضای حاضر، رهبری سید علی خامنهای را طبق قانون اساسی جدید مجدداً تصویب و تأیید کرد.[۸۹][۹۰]
نقدها
انتخاب خامنهای برای رهبری بحثبرانگیز بودهاست.[۹۱] وی یکی از شرطهای به دست گرفتن امر رهبری یعنی مرجعیت را مطابق با قانون اساسی نداشت. بر اساس اصل صد و نهم قانون اساسی سابق شرایط و صفات رهبر یا اعضای شورای رهبری عبارت بود از: صلاحیت علمی و تقوایی لازم برای افتا و مرجعیت، بینش سیاسی و اجتماعی و شجاعت و قدرت و مدیریت کافی برای رهبری؛ ولی او عنوان مرجعیت را نداشت.[۸۶] هاشمی رفسنجانی به نقل از خمینی در مجلس خبرگان گفت که وی گفتهبودهاست که مرجعیت لازم نیست.[۹۲][۹۳] خمینی پیش از درگذشتش خود خواستار اصلاح قانون اساسی بود و خود شورایی برای بازنگری در قانون اساسی تشکیل دادهبود. وی در ۹ اردیبهشت ۱۳۶۸ در نامهای به علی مشکینی، رئیس شورای بازنگری قانون اساسی، نوشته بود که:
معتقدم برای رهبری شرط مرجعیت لازم نیست. مجتهد عادل مورد تأیید خبرگان محترم سراسر کشور، کفایت میکند.[۹۴][۹۵]
در سال ۸۳ قاسم شعلهسعدی نمایندهٔ مجلسهای سوم و چهارم در نامهای به سید علی خامنهای وی را حجتالاسلام خطاب کرد و گفت در زمان انتصاب به عنوان رهبر، فاقد شرایط تعیینشده برای رهبری در قانون اساسی بودهاست.[۹۶] مهدی کروبی نیز بعد از حادثه سرنگونی هواپیمای اوکراینی گفت: خامنهای چه علت سرنگونی را میدانسته و به سران حکومت اجازه فریب داده و چه بیخبر بوده، در هر دو صورت شرایط رهبری را ندارد، چرا که او فرمانده کل قوا است و در این رابطه مسئولیت مستقیم دارد.[۹۷][۹۸][۹۹] در ۷ تیر ۱۳۹۹ محمد موسوی خوئینی در نامهای به سید علی خامنهای اوضاع اقتصادی و غیرقابل دوام و وخامت مشکلات مردم و عمق بیاعتقادی و بیاعتمادی مردم را نشات گرفته از مدیریت در بالاترین سطح جمهوری اسلامی دانست.[۱۰۰][۱۰۱][۱۰۲] برخی از منابع، بیت و دفتر وی را یک شبکه پیچیده و بلکه دولت پنهان (و اصلی) نظام جمهوری اسلامی ایران معرفی کردهاند.[۱۰۳]
تدریس
سید علی خامنهای از زمان حضور در مشهد به کار تدریس مشغول بودهاست. ابتدا تدریس در سطوح عالی یعنی رسائل، مکاسب و کفایه را انجام میدادهاست. وی پس از انقلاب نیز در طول دوره ریاست جمهوریاش درس تفسیر را ادامه میداد. از سال ۱۳۶۹ به این سو وی تدریس دروس خارج فقه را تا کنون ادامه دادهاست.[۱۰۴]
مرجعیت
محمد یزدی، به گفته خودش، اولین شخصی بود که مرجعیت خامنهای را طرح کرد چون بر اساس جلساتی که در زمان ریاست جمهوری و رهبری با وی داشت معتقد بود که وی حائز پایه علمی و قدرت استنباط و اجتهاد میباشد؛ لذا این مطلب را در خطبههای نماز جمعه تهران اعلام کرد.[۱۰۵] در آذر سال ۱۳۷۳، با درگذشت محمدعلی اراکی، مرجع تقلید وقت، موضوع مرجعیت تقلید بعدی مطرح شد. در این زمان برخی از علما نظیر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، محمدعلی تسخیری، سید جلال الدین طاهری[۱۰۶] رضا استادی،[۱۰۷] سید محمدباقر حکیم[۱۰۸] حسین راستی کاشانی و هادی روحانی بر مرجعیت وی گواهی دادند.[۱۰۹] همچنین جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز تهران فهرستی از افراد صاحب صلاحیت برای مرجعیت را منتشر کردند که یکی از این افراد سید علی خامنهای بود.[۱۱۰]
در مقابل برخی از علما نیز وی را حائز صلاحیت مرجعیت نمیدانستند. در سال ۱۳۷۶، حسینعلی منتظری عدم کفایت علمی و دینی و نامشروع بودن انتخاب خامنهای را مطرح کرد.[۱۱۱] وی به فهرست مراجع منتشر شده از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بعد از فوت محمدعلی اراکی اعتراض کرد و گفت که ایشان در حد فتوا و مرجعیت نیست.[۱۱۲] احمد آذری قمی نیز با نوشتن نامهای او را فاقد شرایط مرجعیت برشمرد.[۱۱۳][۱۱۴] مهدی خزعلی در این زمینه میگوید: ابوالقاسم خزعلی، پدرش، مخالف مرجعیت خامنهای بود و زیر فشار دفتر رهبری از شورای نگهبان استعفا داد.[۱۱۵] به گفته وی خزعلی به فرزندانش توصیه کرده که از سید علی سیستانی تقلید کنند و این انتخاب را تضعیف رهبری ایشان میدانستند، چرا که حکم حکومتی رهبر بر مراجع هم نافذ است.[۱۱۶]
به نوشته آبراهامیان، بعد از برگزیده شدن «حجتالاسلام سیدعلی خامنهای» به عنوان رهبر ایران، رسانههای حکومتی، او و همکارش «حجتالاسلام علی اکبر هاشمی رفسنجانی» را به عنوان آیتالله معرفی کردند.[۱۱۷] وبگاه صالحات ادعا میکند که اجتهاد وی در سال ۱۳۶۹ یک سال پس از درگذشت خمینی و انتصاب وی به عنوان رهبری را ۷ آیتالله بهطور رسمی و عمومی تأیید کردند.[۱۱۸]
مخالفان
مراجع تقلیدی همچون: منتظری، فضلالله، اردبیلی، آذری قمی، مؤمن، طاهری و طاهر شمس مخالف مرجع خواندن سید علی خامنهای بودند.[نیازمند منبع] در آذر ۱۳۷۳ طاهری خرمآبادی و مؤمن قمی در هنگام انتخاب مرجعیت سید علی خامنهای به اعتراض جلسهٔ جامعه را ترک کردند.[۱۱۹][۱۲۰]
دیدگاهها و ارزیابیها
از نگاه ولایتی شیوه مبارزاتی سید علی خامنهای، بر اساس اندیشه اسلامی و گرفتن مبانی مبارزاتی از منابعی چون قرآن و احادیث در تقابل با اندیشههای مادی گرایانه و مارکسیستی و لیبرال بودهاست. ولایتی از جمله علل موفقیت سید علی خامنهای در مبارزات سیاسی را داشتن نگاه چند بعدی، استفاده از شبکه عظیم اطلاعرسانی نهضت سید روحالله خمینی و استفاده از منبر و عملگرایی میداند.[۱۲۱]
طبق گزارش فوربز، خامنهای هجدهمین فرد قدرتمند دنیا در سال ۲۰۱۵ و تنها فرد ایرانی است که جزو صد مرد قدرتمند دنیا قرار گرفتهاست.[۱۲۲] قبل از این، او بیست و ششمین شخص قدرتمند جهان در سال ۲۰۱۱ و بیست و یکمین در سال ۲۰۱۲ میلادی[۱۲۳] بودهاست.[۱۲۴] موقوفه کارنگی برای صلح بینالمللی در سال ۲۰۰۸ مقالهای با عنوان «بازخوانی خامنهای: دیدگاه جهانی قدرتمندترین رهبر ایران» به قلم کریم سجادپور منتشر کرد.[۱۲۵] مقاله اینچنین آغاز میشود: «شاید در دنیا هیچ رهبری نباشد که به اندازهٔ سیدعلی خامنهای برای مسایل جاری جهان اهمیت داشته باشد اما درعینحال تا این حد برای جهانیان ناشناخته باشد». به نظر میرسد این تحلیل که خود مؤسسهٔ کارنگی آن را «تحلیل عمیق سیاسیِ» سیدعلی خامنهای و بر اساس سخنرانیها و نوشتههای وی در ۳ دهه اخیر میداند،[۱۲۶] در ایران چندان با واکنشهای تند داخلی مواجه نشدهاست.[۱۲۷][۱۲۸] در مستندی از بزرگمهر شرف الدین در شبکهٔ بیبیسی فارسی، آنچه خامنهای را از اکثر رهبران و حاکمان تاریخ معاصر ایران متمایز کردهاست، نگاه منطقی او به سیاست است.[۱۲۹]
اعتقاد به تئوری توطئه و روحیه ضد آمریکایی
سرژ میشل و پائولو وودز بر این باورند که سخنرانیهای خامنهای مجموعهای است از «تهدیدها و شعارهای تو خالی» که با اعتقاد بر تئوری توطئه و روحیهٔ شدید ضد آمریکایی همراه است، او همه جا «دسیسهٔ دشمنان» را میبیند و قدرتهای خارجی را «مستکبر»، «شیطانی»، «آزمند»، «منفور»، «واپسگرا»، «برتریطلب»، «سرطانی»، «ستمکار»، «زهرآگین» و «تجسم شیطان» توصیف میکند. این صفات هم به دولتهای غربی و هم به سرویسهای اطلاعاتیشان سیا، موساد، اینتلیجنت سرویس، اطلاق میشود.[۱۳۰] خامنهای معتقد است که توهم توطئه، خود یک توطئه است.[۱۳۱] به عقیدهٔ خامنهای انکار دشمنیهای آشکار آمریکا با نظام و ملت ایران، توطئهای است برای کاهش حساسیتها در مقابل شیطان بزرگ.[۱۳۲] وی در خصوص مذاکره با آمریکا میگوید که بر اساس تجربه، ایالات متحده با استفاده از قدرت رسانه ای، اقتصادی و نظامیاش، کشور طرف مذاکره را وادار به پذیرش مطالبات این کشور میکند و در شرایطی که مطالبات خود را نقد میگیرد، در برابر وعدههایی زیبا میدهد که عمدتاً در عمل محقق نمیشود؛ بنابراین، تا زمانی که کشور تا حدی قوی نشده که در برابر فشارهای آمریکا حین مذاکرات، یارای مقاومت داشته باشد، مذاکره با آمریکا ممنوع است.[۱۳۳]
در اسفند ۱۳۵۹، هنگامی که بیش از ۱۰۰ هزار نفر برای گرامی داشت درگذشت مصدق و درخواست تشکیل جمهوری دموکراتیک به جای جمهوری اسلامی در دانشگاه تهران گردهم آمدند، خامنهای به شکل تهدید آمیز گفت: «ما مثل آلنده و مصدق لیبرال نیستیم که C.I.A بتواند «ما را» سرکوب کند.»[۱۳۴]
اعتقاد به حاکمیت امر فقیه بر مردم از جهت قانونی و شرعی
سید علی خامنهای، معتقد است:
اختیارات ولی فقیه در صورت تعارض با اراده و اختیار مردم، بر اختیارات و تصمیمات مردم، مقدم و حاکم است.[۱۳۵][۱۳۶]
او عقیده دارد در نظام «ولایت مطلقه فقیه» ولی فقیه همان حاکم اسلامی است و حکومتش تا قیامت ادامه پیدا میکند.[۱۳۷] از نظر او این حکومت و حاکمیت نه تنها اختیاری نیست،[۱۳۷] بلکه تحت عناوینی چون «مصلحت»، «حفاظت امت از دشمنان» و «اجرای حکم اسلام» گریز و چارهای از آن نیست. او همچنین اعتقاد دارد دایرهٔ این حاکمیت میتواند تا آزادی شخصی افراد پیش برود. خامنهای همچنین از «واجب بودن» اقدام علیه خواسته و صلاحدید مردم، در شرایطی که آن را مخالف با آنچه که او «مصالح عمومی اسلام و مسلمین» مینامد، سخن به میان میآورد و حتی بیان میدارد که این تشخیص مصالح بر دوش حاکم مسلمین یا همان «ولی فقیه» است:[۱۳۷]
همچنین بر حاکم مسلمین پس از عهدهدار گردیدن وظیفه مهم رهبری واجب است، که عنداللزوم دست به اقدامات مناسب بزند و باید خواسته و صلاحدید حاکم مسلمین در مواردی که به مصالح عامه اسلام و مسلمین مربوط میشود، برخاسته و صلاحدید عامه مردم، مقدم گردد.
او معتقد است «ولایت مطلقه فقیه یعنی انعطافپذیری دستگاه ولایت» بدین معنی که مجموعه دستگاههایی که رهبری در رأس آنها قرار دارد بهطور دائم با انتخاب آنچه درستتر و کاملتر است، خود را بهطور مدام متحول کنند.[۱۳۸] او به تناقض ذاتی در فهم «دشمنان» از مفهوم ولایت فقیه اشاره داشته و گفتهاست که «آنها میگویند ولایت فقیه یعنی عمل کردن به فهم فقیه عادل، درحالیکه فقیهی که عادل است نمیتواند به میل خود عمل کند».[۱۳۸] ولی نظر سید علی خامنهای در این زمینه در تناقض با نظرات حسینعلی منتظری است.[۱۳۸] به گفته حسن فیروزآبادی، خامنهای در زمستان ۱۳۹۱ از مسوولان حکومتی جهت عمل نکردن به سخنان او گلایه کرد.[۱۳۹]
آزادی بیان
در گزارش سالانه گزارشگران بدون مرز سید علی خامنهای در «زمره درندگان آزادی رسانهها» در جهان قرار گرفتهاست.[۱۴۰][۱۴۱][۱۴۲] در سال ۲۰۰۰ کمیتهٔ حمایت از روزنامهنگاران، وی را جزو ۱۰ دشمن آزادی بیان قرار داد.[۱۴۳] در اوایل کار مجلس ششم، وقتی طرح اصلاح قانون مطبوعات، تهیه شدهبود تا در جلسهٔ علنی مجلس مطرح شود، خامنهای با حکم حکومتی خود، دستور داد این طرح مسکوت گذاشته شود.[۱۴۴] این طرح در مجلس پنجم تصویب شدهبود.[۱۴۵] تاکنون روزنامهنگاران بسیاری به دلیل انتقاد از او یا سازمانهای زیر نظر او دستگیرشده و به زندان افتادهاند.[۱۴۶][۱۴۷][۱۴۸] مانند احمد زیدآبادی، عبدالله نوری، محمد نوری زاد، عیسی سحرخیز، محسن سازگارا و اکبر گنجی اشاره کرد.[۱۴۹]
خامنهای تا کنون چندین بار در زمینه چگونگی رهبری و اداره کشور مورد انتقاد قرار گرفتهاست. به نوشته جلال کیهان منش، اغلب مخالفان وی در ایران را دستگاههای اطلاعاتی دستگیر، زندانی، محصور، یا حذف میکنند.[۱۵۰] بعضی مخالفانی که در دوره خمینی دستگیر و به زندان افتاده بودند نیز در دوره خامنهای به حصر انداخته شدند؛ از جمله آنها نورالدین کیانوری، رهبر حزب توده ایران، بود که در نامهای به خامنهای پس از رسیدن او به قدرت در نامهای به شرح شکنجههای زندان بر خودش، خانوادهاش، و اعضای حزب توده پرداخت. او به همراه همسرش مریم فیروز پس از اعتراف اجباری در زیر شکنجه به «خانه امن» منتقل و تا هنگام مرگ در آنجا نگاه داشته شدند.[۱۵۱]
پس از درگذشت خمینی و در پی انتشار فهرستی از سوی حوزه علمیه قم که در آن نام مراجع تقلید آورده شده بود، خامنهای به عنوان مرجع تقلید معرفی شد. چنین چیزی واکنش تعدادی از مراجع تقلید را دربرداشت. آنها بر این باور بودند که خامنهای درجه مرجعیت ندارد. در سال ۱۳۷۶ و چند ماه پس از انتخابات دوم خرداد، حسینعلی منتظری که یکی از استادان او بود، در یک سخنرانی به شدت از خامنهای انتقاد کرد و گفت:
آقای خامنهای شما که در شان و حد مرجعیت نیستید… محمد مؤمن (عضو شورای نگهبان) به من گفت یکی از این آقایان (نماینده سیدعلی خامنهای در دفتر استفتائات) میرود در دفتر ایشان در قم مینشیند و مسائل را مطابق نظر آقای خامنهای جواب میدهد به ایشان گفتم ایشان که رساله ندارد، شما چگونه فتوا را بر طبق نظر ایشان جواب میدهید؟ گفت ما روی تحریر امام [خمینی] جواب میدهیم! گفتم مردم آخر مسئله ایشان را میخواهند، گفت: میگویند ایشان فتوایش مثل فتوای امام است، ما روی تحریر امام جواب میدهیم! خوب این معنایش مبتذل کردن مرجعیت شیعه نیست؟[۱۵۰]
این سخنرانی (معروف به سخنرانی ۱۳ رجب) حصر منتظری را در پی داشت. این حصر برای شش سال ادامه یافت تا آنکه سرانجام در اواسط دوره دوم دولت اصلاحات در آن بازنگری شد. در رسانههای رسمی ایران برای سالها از منتظری به بدی یاد میشد و او را «سادهلوح» و عامل غرب و ضدانقلاب مینامیدند. حسینعلی منتظری تا هنگام مرگ در آذر سال ۱۳۸۸ منتقد رهبری سید علی خامنهای باقی ماند و در سخنرانیهایش درخواست انتخابات آزاد، واگذاری قدرت و اجازه انتقاد از او داشت.[۱۵۲]
پس از انتخابات جنجالبرانگیز ۱۳۸۸ در ایران، انتقاد از روش رهبری خامنهای بالاتر گرفت. کسانی چون محمد نوریزاد و مهدی خزعلی از جمله کسانی بودند که با نوشتن نامههای انتقادی از او، روش برخورد نیروهای زیر فرمانش را در برخورد و کشتن معترضان به انتخابات زیر سؤال بردند. پاسخ حکومت به این افراد دستگیری و شکنجه آنها بودهاست؛ به گونهای که نیروهای اطلاعاتی نوریزاد و خزعلی را بارها دستگیر و مورد ضرب و شتم قرار دادند.[۱۵۳] در یکی از واپسین نامههای خود به خامنهای، نوریزاد او را به دلیل کارنامه سیاسی اش به عدم کفایت سیاسی و توانایی رهبری کشور متهم کرد.[۱۵۴]
فرهنگ ایرانی
سید علی خامنهای، پیرامون علاقه به ایران بر این باور است که به جای تأکید بر ایران قبل اسلام، باید بر ایران بعد از اسلام تأکید شود، زیرا به عقیدهٔ او، افتخارات ایران بعد از اسلام در هیچ دورهای از تاریخ ایران وجود نداشتهاست.[۱۵۵] او همچنین بیان کرده که پیشرفتهای حکومتهای دیلمی، سلجوقی و صفوی با پیشرفتهای ایران قبل اسلام، قابل مقایسه نیست.[۱۵۶]
شعر و ادبیات
وی به شعر و ادبیات فارسی و روسی علاقهمند است. میخاییل شولوخف و الکسی تولستوی از نویسندگان مورد توجه وی هستند.[۱۵۷] بهآذین و ابوالحسن نجفی نیز از مترجمانی هستند که او به کارشان علاقه نشان دادهاست. وی سعی داشته همه ساله گپ و گفتی دوستانه با شاعران داشته باشد، برگزاری شب شعرهای نیمه رمضان که خامنهای برگزار میکند، تبدیل به یکی از آیینهای فرهنگی حکومت شدهاست که احتمالاً حاکی از علاقه وی به شعر و ادبیات است.[۱۵۷] ولی برخی برگزاری این جلسات را فرایندی دستوری و یکطرفه میدانند که به موجب آن قرار است شاعران، مجری اوامر بخشنامهای وی باشند.[۱۵۷] گاهی در این جلسات شاعرانی از تاجیکستان، هند و افغانستان نیز حضور یافتهاند.[۱۵۷]
او از نوجوانی کتابهای مختلف و رمانهای ایرانی و خارجی بسیاری مطالعه کردهاست.[۱۵۸] و نگاه بسیار حرفهای به رمان دارد.[۱۵۹][۱۶۰] او در هنگامی که در شهر مشهد، حضور داشته در انجمنهای ادبی حاضر میشده و اشعاری نیز دارد. تخلص وی در اشعارش «امین» است.[۱۶۱] او اعتقاد دارد انقلاب، با آثار سینمایی و رمان به دنیا شناسانده میشود: «انقلاب بدون رمان نمیشود. انقلاب روسیه و انقلاب فرانسه با رمانهایشان معرفی شدند. یا بدون فیلم خوب نمیشود.»[۱۶۲]
موسیقی
معیارهای خامنهای در مورد حلال یا حرام بودن موسیقی معیارهایی متغیر و مبهم است.[۱۶۳] خامنهای همچون خمینی و منتظری تشخیص حلال یا حرام بودن موسیقی را موکول به نظر عرفی مکلف نمودهاست. عرف عام دربارهٔ موسیقی معیاری مبهم و متغیر است. چون تأثیر یک قطعه موسیقی بر شنوندگان مختلف و حتی بر شنونده واحد همیشه ثابت و یک دست نیست.[۱۶۳] وی، به تبعیت از اکثر فقهای شیعه، سازها را نیز بدون ارائه معیار طبقهبندی، به دو نوع «آلات مختص حرام» و «آلات مشترک» تقسیم کرده که اینگونه تفکیک نیز ناممکن است چون آنچه محتوا و شکل و در نتیجه، تأثیر یک اثر موسیقایی را تعیین میکند، آهنگسازان و نوازندگان هستند و نه سازها.[۱۶۳]
زنان
خامنهای در سخنرانیهای خود به مناسبتهای گوناگون دیدگاه خود دربارهٔ زنان و نقش آنان را در جامعه بیان کردهاست. این دیدارها گاه به مناسبت روز زن در ایران بودهاند و گاه با فعالان زن در جهان عرب. دولت ایران اغلب به تبلیغ دیدگاههای او دربارهٔ زنان میپردازد و بسیج ایران نیز برپایه این دیدگاهها منشوری تهیه کردهاست تا به تبیین «زن مسلمان طراز انقلاب اسلامی» بپردازد.[۱۶۴] در ژوئیه ۱۹۹۷، او اندیشهٔ مشارکت برابر زنان در جامعه را منفی و ابتدایی و کودکانه خواند.[۱۶۵] به باور وی، حضور زنان در پستهای اجرایی کشور مایه افتخار نیست و نوعی انفعال در برابر گفتمان غربی بهشمار میرود.[۱۶۶] او همچنین «خانهداری» و «فرزندآوری» را مجاهدت و هنر زنان دانستهاست.[۱۶۷]
ارزش راستین زن با این سنجیده میشود که او چه میزان محیط خانواده را برای همسر و فرزندانش همانند بهشت میکند.[۱۶۵]
همزمان با رهبری سید علی خامنهای، سیاستهای محدودیتی برای زنان ایران دنبال شد. این شامل جلوگیری از سفر به خارج زنان بیاجازه «ولی» (که اغلب شوهر یا پدر میباشد) و جداسازی جنسیتی میشود.[۱۶۵] سرکوب زنان از راه کنترل پوشش را هر سال گشتهای ارشاد اعمال میکند و زنان ناچار به بر سر گذاشتن حجاب میشوند. سرپیچی از این قانون اغلب دستگیری و جریمه نقدی به همراه دارد.[۱۶۸] در ژوئن ۱۹۹۸، سید علی خامنهای دستور به «سرکوب رفتارهای سرکشانه زنان» داد و تا میانه اوت همان سال، ۱۸۰۰ زن و مرد به دلیل آنچه «پوشش نامناسب و رفتار هرزه» خوانده شد توسط پلیس دستگیر شدند. این دوره همچنین شاهد سرکوب روزنامهنگاران زن و روزنامهها و مجلات ویژهٔ زنان همچون مجله زنان بود.[۱۶۵]
انتقاد از سفرهای خارجی
او در خطبههای نماز عید فطر سال ۱۳۹۷ شمسی، در انتقاد از سفرهای خارجی مردم گفت:[۱۶۹]
کسانی که عادت کردهاند به سفرهای خارجی بروند، این سفرها را ترک کنند البته غیر از سفرهای زیارتی و حج و عتبات که مورد نظر نیست و این قدر خرج و هزینه هم ندارد و برکاتی هم دارد اما سفرهای تفریحی زائد را کنار بگذارند.
فرمان تهاجم تركيبی
علی خامنهای ۱۹ بهمن ۱۴۰۰ در دیدار با گروهی از فرماندهان نیروی هوایی ارتش، با استفاده از واژهٔ «تهاجم ترکیبی» که در ادبیات مقامات جمهوری اسلامی سابقه نداشت، بار دیگر با اشاره به وجود تهاجم فرهنگی علیه جمهوری اسلامی گفت: «نظام اسلامی نیازمند یک حرکت دفاعی و تهاجم ترکیبی با محوریت فریضه فوری و قطعی جهاد تبیین است.» او با حمله به فضای مجازی و رسانههای خارج از کشور، خواستار اتخاذ موضع «تهاجم ترکیبی» شد.[۱۷۰][۱۷۱]
اتهامات
ترور میکونوس
در ۲۱ فروردین ۱۳۷۶، دادگاهی در آلمان، که به پرونده ترور میکونوس رسیدگی میکرد، در طی حکمی کمیته امور ویژه جمهوری اسلامی را، که سید علی خامنهای یکی از اعضای آن بود، به دادن دستور این ترور، متهم کرد.[۱۷۲] مرتضی سرمدی معاون ارتباطات وزیر امور خارجه ایران، در آن زمان اتهامات دستگاه قضائی آلمان را به شدت رد کرد و گفت: «ایران معتقد است مقامات قضایی آلمان و دستگاه قضایی این کشور تحت نفوذ صهیونیستها به مبارزه سیاسی کثیفی علیه جمهوری اسلامی ایران دست یازیدهاند.»[۱۷۳]
پس از این حکم، آلمان و ایران سفرای خود در دو کشور را فرا خواندند و آلمان چهار دیپلمات ایرانی را از این کشور اخراج کرد، تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز، سفرای خود را از ایران فراخواندند. ایران نیز در پاسخ به این حرکت اتحادیه اروپا، تمام سفیران خود را از کشورهای عضو این اتحادیه فرا خواند و روابط دو طرف دچار بحران شد.[۱۷۴] که تا سه ماه بعد و پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری ادامه داشت.[۱۷۵][۱۷۶] این واقعه، موجی از اعتراضات را در میان مردم ایران علیه آلمان برانگیخت.[۱۷۷] صدها تن از ایرانیان مخالف حکومت پس از اعلام حکم به شادمانی و رقص در خیابانهای آلمان پرداختند و آلمان به شهروندانش درمورد سفر به ایران هشدار داد.[۱۷۸]
بمبگذاری آمیا
نیویورک تایمز مدعی است که عبدالقاسم مصباحی، یکی از افراد بلندپایهٔ وزارت اطلاعات ایران که در سال ۱۹۹۶ به آلمان گریخت، در مصاحبهای با بازپرس دادگاه آمیا، که برای رسیدگی به پرونده بمبگذاری آمیا برگزار شده بود، خامنهای را متهم کرد که عامل اصلی این ترور بوده و ۲۰۰ میلیون دلار از حساب مشترک خود با احمد خمینی در بانک سوئیس را صرف این کار کردهاست. در نهایت دادگاه آرژانتین هیچ حکمی دربارهٔ خامنهای صادر نکرد[۱۷۹] و مقامات ایرانی مدعی هستند که تاکنون هیچ مدرکی علیه دخالت جمهوری اسلامی ایران در این خصوص ارائه نشده و سیستم قضایی آرژانتین را فاسد و موضوع را توطئهای سیاسی از سوی صهیونیستها و آمریکا تلقی میکنند.[۱۸۰]
داراییها
به گفته محمدحسن رحیمیان و احمد مروی، از مسئولان سابق بیت رهبری زندگی شخصی خامنهای بیشتر با استفاده از نذورات مردمی گذران میشود و حقوقی دریافت نمیکند.[۱۸۱] محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر علی خامنه ای، سطح زندگی وی را پایینتر از حد متوسط ایران توصیف کردهاست.[۱۸۲] حیدر رحیم پور ازغدی و غلامعلی حداد عادل میگویند که وی زندگی ساده ای دارد و اوایل در دهه ۶۰ کل وسایل زندگی وی در حد یک وانت بودهاست و غذایشان سادهتر از حالت معمول است.[۱۸۳][۱۸۴] کریم سجادپور، مشاور بنیاد کارنگی، نیز وی را ساده زیست توصیف کردهاست.[۱۸۵] همچنین بنا بر گزارش رویترز، این خبرگزاری هیچ سندی یافت نکرده که نشان دهد علی خامنه ای از اموالی که تحت اختیار وی در بیت رهبری قرار دارد، برای زندگی شخصی استفاده کرده باشد.[۱۸۶] در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۳ خبرگزاری رویترز تحقیقاتی شش ماه خود را بدین شکل انتشار داد: سید علی خامنهای ۹۵ میلیارد دلار را در کنترل و مدیریت خود دارد. اصلیترین کانون این دارایی «ستاد اجرایی فرمان امام» میباشد. این کانون اقتصادی تقریباً بخشهای اصلی اقتصاد ایران از صنایع نفت تا بازار پول و ارتباطات و … را در دست دارد. این ستاد سرمایه اولیهاش را از طریق ضبط و مصادرهٔ اموال مردم عادی ایران، از اعضای اقلیتهای دینی گرفته تا تجار و ایرانیان خارج از کشور، تشکیل دادهاست.[۱۸۷][۱۸۸][۱۸۹][۱۹۰][۱۹۱]
برخی خبرگزاریها، ادعای سادهزیستی خامنهای را رد کرده و دارایی امپراتوری مالی وی را «۲۰۰ میلیارد دلار»[۱۹۲] میدانند.[۱۹۳][۱۹۴][۱۹۵] به گفته بهزاد نبوی، چهار نهاد «ستاد اجرایی فرمان امام»، «قرارگاه خاتمالانبیاء»، «آستان قدس رضوی» و «بنیاد مستضعفان» ۶۰ درصد از ثروت ایران را به خود اختصاص داده و در اختیار دارند. این چهار نهاد وابسته به دفتر رهبر جمهوری اسلامی میباشد.[۱۹۶] خرید سهام یکی از بزرگترین بانکهای ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی، و خرید سهام بزرگترین شرکت مخابراتی کشور در سال ۲۰۰۹ میلادی یکی از اقدامات خامنهای بود که توسط ستاد اجرایی فرمان امام اجرا شد و در نتیجه این ستاد بعنوان یکی از صندوقهای بزرگ سرمایهگذاری خصوصی جهان در سال ۲۰۱۰ درآمد.[۱۹۷] سید پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان که زیر نظر سید علی خامنهای میباشد، در روز دوشنبه ۶ مرداد ۱۳۹۹ در یک نشست خبری اعلام کرد که این بنیاد در سال ۱۳۹۸، ۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد و ۷ هزار میلیارد تومان سود از گردش مالی این بنیاد داشتهاست.[۱۹۸][۱۹۹][۲۰۰] توکلی در گفتگویی با روزنامه اعتماد در مرداد ۹۹ با اشاره به ۳۶ هزار میلیارد تومان گردش مالی بنیاد مستضعفان در سال، گفت، برای به اجرا درآمدن طرح شفافیت مالی کشور باید از دفتر علی خامنهای شروع شود، در حالی که این دفتر مانعتراشی کرده و نمیگذارد این طرح پیش رود.[۲۰۱]
تحریم داراییها
ایالات متحده در ژوئن ۲۰۱۹ خامنهای و دفتر او را تحریم کرد. دونالد ترامپ گفت: «تحریمها از طریق حکم اجرایی اعمال خواهد شد … و رهبر عالی و دفتر رهبری و آنهایی که با او و دفترش در ارتباط نزدیکی هستند، هدف قرار میدهد و آنها را از دسترسی به منابع مالی کلیدی و پشتیبانی محروم خواهد کرد».[۲۰۲][۲۰۳][۲۰۴] ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۱، ۱۷ سناتور جمهوریخواه آمریکایی به رهبری تد کروز، سناتور ایالت تگزاس، طرحی را به مجلس سنا جهت اعمال تحریم علیه خامنهای و ابراهیم رئیسی ارائه کردند. تد کروز دربارهٔ این تحریمها، او را متهم به «فساد، خشونت و دزدیدن اموال ایرانیان» کرد و از رئیسی به عنوان «مسئول قتلعام هزاران ایرانی» نام برد.[۲۰۵][۲۰۶]
وضعیت جسمانی
آسیبدیدگی از ناحیهٔ دست
خامنهای در ۶ تیر ۱۳۶۰ از ترور طرحریزیشدهٔ رهروان گروه فرقان در مسجد ابوذر در هنگام سخنرانی، جان سالم به در برد، ولی جراحات شدیدی بر او وارد شد.[۲۰۷][۲۰۸] براساس اخبار منتشرشده در همان زمان، خامنهای «از نقطه بالای کتف راست و بالای ران سمت راست» مجروح شد و «استخوان ترقوه» اش شکست و با قطع چند رگ و عصب دست راست وی، دچار مشکل حرکتی شد. دست راست او از آن هنگام از کار افتادهاست.[۲۰۹]
جراحی پروستات
در صبح ۱۷ شهریور ۱۳۹۳، وبگاه رسمی خامنهای از عمل جراحی پروستات وی خبر داد. علیرضا مرندی، رئیس تیم معالج وی اعلام کرد: «مدتی بود که این عارضه در رهبر انقلاب ایجاد شده بود و نظر پزشکان این بود که اکنون زمان مناسبی برای عمل است و رهبر معظم انقلاب نیز از نظر پزشکان معالج تبعیت کردند … رهبری پس از هفت روز در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۹۳ از بیمارستان مرخص شدند.»[۲۱۰] او پیش از رفتن به بیمارستان در مصاحبه با شبکهٔ خبر ایران گفت: «جای نگرانی نیست. این به معنای آن نیست که مردم دعا نکنند، لیکن انشاالله جای نگرانی نیست و یک عمل خیلی معمولی و عادی است.»[۲۱۱]
شایعات
در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۰، ویکیلیکس بخشهایی از اسناد و گزارشهای طبقهبندی شده وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا را افشا کرد. در یکی از اسناد، یک پیام در تابستان سال ۲۰۰۹ توسط کنسولگری آمریکا در استانبول ارسال شده. در این پیام یک تاجر که نام و هویتش فاش نشده و از نزدیکان اکبر هاشمی رفسنجانی است، گفت که علی خامنهای به نوع نادری از سرطان خون مبتلاست و انتظار میرود در ماههای آینده بمیرد و هاشمی رفسنجانی تمایلی برای اقدام پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ ندارد چون میخواهد جانشین او شود و سپس، انتخابات محمود احمدینژاد را لغو کند.[۲۱۲][۲۱۳]
در سال ۲۰۱۵ روزنامه فرانسوی فیگارو ادعا کرد که خامنهای مبتلا به سرطان درجه چهار پروستات است و این خبر را از «چندین منبع در محافل اطلاعاتی غربی» به دست آورده.[۲۱۴] مرحله چهارم این نوع سرطان وخیمترین مرحله تلقی میشود و به گفته این روزنامه، منابع پزشکی اعتقاد داشتند که خامنهای بیش از ۲ سال عمر نخواهد کرد.[۲۱۵]
در آذر ۱۳۹۹، یک کاربر تأیید شده از سوی توییتر با حدود ۵۰۰ هزار دنبالکننده به اسم «محمد مجید» (با نام کاربری محمد اهوازی) نوشت که حال خامنهای رو به وخامت است و به این علت، دیدار او با حسن روحانی در روز جمعه لغو شده و مسئولیت بیت رهبر به مجتبی خامنهای منتقل شدهاست. او نوشت که اطرافیان وی این دفعه نگران شدهاند و پزشکان ارشد بیمارستان مسیح دانشوری برای معاینه حضور یافتند.[۲۱۵] این خبر در وبگاه نیوزویک و سان بازتاب یافت.[۲۱۶][۲۱۷] مهدی فضائلی، از چهره اصولگرایان و از اعضای دفتر خامنهای این موضوع را تکذیب کرد.[۲۱۸]
یادکردها
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «زندگینامه آیت الله خامنه ای»، رادیوفردا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «زندگینامه آیتالله خامنهای - دوران کودکی و مدرسه»، رادیوفردا۲.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ «زندگی نامه آیت الله خامنه ای»، رادیو فردا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ««زندگی نامه آیتالله خامنهای - شیفته نواب صفوی»»، رادیوفردا۳.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «خاطرهی کمتر شنیده شدهی آیت الله خامنهای از رهبر فدائیان اسلام»، خبرگزاری تسنیم۱..
- ↑ «اولين آتش را نواب صفوي در دل ما روشن كرد»، ایرنا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ بهبودی، شرح اسم، ۱: ۱۳۴.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ بهبودی، شرح اسم، ۱: ۱۶۲-۱۷۶.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ بهبودی، شرح اسم، ۱: ۳۵۵.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ ۲۳٫۲ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ «زندگی نامه رهبرعالی قدر انقلاب»، همشهری۱.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۶۳۰.
- ↑ ارتشبد قرهباغی و انقلاب اسلامی بایگانیشده در ۲ اکتبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- ↑ پیروزی انقلاب اسلامی بایگانیشده در ۸ اکتبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «زندگی نامه آیت الله خامنه ای (بخش نهم)- جايگاه او در آستانه انقلاب ايران». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۳.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «زندگی نامه آیت الله خامنه ای (بخش دهم)- راهیابی به حلقه خاص خمینی». رادیو فردا. ۲۰۱۲-۰۸-۲۹. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۴.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «زندگینامه آیتالله خامنهای (بخش یازدهم)-جبهه گيری در برابر اولين رييس جمهوری منتخب ایران». رادیو فردا. ۲۰۱۲-۱۰-۰۸. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۳.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «زندگینامه آیتالله خامنهای (بخش یازدهم)-جبهه گيری در برابر اولين رييس جمهوری منتخب ایران». رادیو فردا. ۲۰۱۲-۱۰-۰۸. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۳.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «زندگينامه آيتالله خامنهای (بخش دوازدهم)-در مجلس اول عليه بنیصدر». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۳.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «تصویر اولین حضور آیتالله خامنهای در نماز جمعه تهران | ۲۴۰ بار اقامه نماز در ۴۰ سال». همشهری آنلاین. ۲۰۲۰-۰۱-۱۷. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۰.
- ↑ «گزارش: انفجار در نمازجمعه تهران؛ از استقامت آیتالله خامنهای تا شعار مردم علیه منافقین». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۰.
- ↑ «تصویر اولین حضور آیتالله خامنهای در نماز جمعه تهران | ۲۴۰ بار اقامه نماز در ۴۰ سال». همشهری آنلاین. ۲۰۲۰-۰۱-۱۷. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۰.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «بنی صدر: آقای خامنهای از روحانیان انقلابی خیلی عقبتر بود». بی بی سی فارسی. ۲۰۱۲-۰۹-۰۱. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۳.
- ↑ «دروغ های بنی صدر پیرامون امام خامنه ای». مشرق نیوز. ۲۰۱۱-۰۹-۲۷. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۳.
- ↑ «دروغ های بنی صدر پیرامون امام خامنه ای». مشرق نیوز. ۲۰۱۱-۰۹-۲۷. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۳.
- ↑ «بازخوانی ترور آیتالله خامنهای در 28 سال قبل». عصر ایران. ۶ تیر ۱۳۸۸. دریافتشده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ «چه کسی خامنهای را در تیرماه ۶۰ ترور کرد؟». ایرج مصداقی. ۲۰۱۲-۰۳-۱۴. بایگانیشده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافتشده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
- ↑ «چه کسی خامنهای را ترور کرد». روز آنلاین. ۲۰۱۲-۰۶-۲۶. بایگانیشده از اصلی در ۳ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافتشده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
- ↑ «چه کسی مسئول ترور رهبر انقلاب بود؟». پارسینه. ۲۰۱۲-۰۶-۲۵. بایگانیشده از اصلی در ۳ مه ۲۰۱۹. دریافتشده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «خویشاوندان آیتالله خامنهای چه کسانی هستند». BBC News فارسی. ۲۰۱۱-۰۹-۱۶. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۲-۱۲.
- ↑ «زندگی نامه آیت الله خامنه ای (بخش نخست)- تولد و والدین». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۲-۱۲.
- ↑ «زندگینامه آیتالله خامنهای(بخش دوم)- معرفی برادران و خواهران». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۲-۱۲.
- ↑ امیر نامدار (۱۲ ژانویه ۲۰۰۳). «کاریکاتور روزولت در ایران بحران آفرید». وبگاه بیبیسی فارسی. بایگانیشده از اصلی در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافتشده در ۲۶ فروردین ۱۳۸۷.
- ↑ «توضیحات هادی خامنهای در مجلس راجع به کاریکاتور اهانتآمیز». وبگاه رادیو صدای آمریکا (VOA News). ۱۲ ژانویه ۲۰۰۳. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافتشده در ۲۶ فروردین ۱۳۸۷.
- ↑ "خواهر رئیسجمهور ایران برای پیوستن به شوهرش در عراق از کشور گریخت" (به انگلیسی). وبگاه روزنامه نیویورک تایمز. ۳ مه ۱۹۸۵. Archived from the original on 1 January 2008. Retrieved 2008-04-27.
- ↑ «اعضای شورای نمایش معرفی شدند». مشرق نیوز. ۲۰۱۳-۱۰-۰۱. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۲-۱۲.
- ↑ «زندگینامه آیتالله خامنهای(بخش دوم)- معرفی برادران و خواهران». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۲-۱۲.
- ↑ «همسران رؤسای جمهور ایران -- منصوره خجسته باقرزاده». اسپوتنیک.
- ↑ «ماجرای ازدواج سیدعلی». مشرق نیوز.
- ↑ «زنان رؤسای جمهور از چه جایگاهی برخوردار هستند؟». صبح نو.
- ↑ «همه همسران رؤسای جمهور ایران -- منصوره خجسته باقرزاده». عصر ایران.
- ↑ «همه همسران رؤسای جمهور ایران». ایسنا. ۲۷ مهر ۱۳۹۳. دریافتشده در ۲۴ مرداد ۱۳۹۴.
- ↑ «همه همسران رؤسای جمهور ایران». خبرگزاری ایسنا. ۲۷ مهر ۱۳۹۳.
- ↑ «آلبوم عکس: همه همسران سران». بیبیسی فارسی. ۱۹ تیر ۱۳۹۲.
- ↑ «خویشاوندان آیتالله خامنهای چه کسانی هستند». BBC News فارسی. ۲۰۱۱-۰۹-۱۶. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
- ↑ «انتخابات ۱۳۶۰ و ۱۴۰۰؛ تاریخ تکرار میشود؟». بیبیسی فارسی. ۶ خرداد ۱۴۰۰. دریافتشده در ۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
- ↑ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ آیتالله خامنهای از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۸ بایگانیشده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
- ↑ «دوره اول ریاست جمهوری مقام معظم رهبری». پایگاه اطلاعرسانی حوزه. ۲۴ مهر ۱۳۹۰. بایگانیشده از اصلی در ۱۹ آوریل ۲۰۱۸. دریافتشده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ «آشنایی با ادوار انتخابات ریاست جمهوری در ایران». همشهریآنلاین. ۱۲ خرداد ۱۳۸۸. بایگانیشده از اصلی در ۱۲ فوریه ۲۰۱۸. دریافتشده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ «پاسخ به چند سؤال دربارهٔ انتخاب آیتالله خامنهای بهعنوان رهبر انقلاب در سال ۶۸». خبرگزای تسنیم. ۱۹ دی ۱۳۹۶. دریافتشده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ «نامه امام در عزل آقای منتظری». خبرگزاری فارس. ۶ فروردین ۱۳۹۶. دریافتشده در ۲۲ فوریهٔ ۲۰۱۹.
- ↑ «مسئله محرمانهای که از نماز جمعه گفته شد+ صوت». خبرگزاری فارس. ۶ آبان ۱۳۹۳. دریافتشده در ۲۱ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ ۸۶٫۰ ۸۶٫۱ «سال سرنوشت ساز ۶۸: تصویر آیتالله خامنهای در خاطرات هاشمی رفسنجانی». BBC Persian. ۲۰۱۳-۰۳-۱۲. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۱-۰۸.
- ↑ چگونه آیتالله خامنهای رهبر شد؟ پرسمان
- ↑ فیلم جلسه نمایش داده شده در صدا و سیمادر دیدئو ببینیدبایگانیشده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
- ↑ آیا آیتالله خامنهای رهبر موقت بودند؟! بایگانیشده در ۹ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ رمضانپور، علیاصغر (۲۰۱۴-۰۶-۰۵). «خامنهای و لغو مرجعیت شیعه در ایران». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۱-۰۸.
- ↑ باستانی، حسین (۲۰۱۹-۰۶-۰۴). «مستندات یک عملیات رسانهای: تثبیت رهبری 'آیتالله خامنهای'». BBC Farsi. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۵.
- ↑ «انتخاب آیتالله خامنهای به رهبری». تبیان. ۱۶ خرداد ۱۳۹۰. بایگانیشده از اصلی در ۸ اکتبر ۲۰۱۸. دریافتشده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ «نظر امام (ره) حذف مرجعیت از شرایط رهبری بود/ قید موقت برای این بود تا رفراندوم بازنگری قانون اساسی انجام شود/ اگر توصیههای امام (ره) هم نبود به فردی جز آیتالله خامنهای نمیرسیدیم». شبکه افق. ۲۴ دی ۱۳۹۶. دریافتشده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۸.
- ↑ [مندرج در صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی، جلد ۱، صفحه ۵۸]
- ↑ نامه روحالله خمینی رهبر ایران به علی مشکینی رئیس مجلس خبرگان درباره متمم قانون اساسی
- ↑ جنبش راه سبز - قاسم شعله سعدی، نماینده اسبق مجلس و استاد دانشگاه تهران، بازداشت شد بایگانیشده در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ «کروبی به آیتالله خامنهای: شرایط رهبری را ندارید» (به انگلیسی). ۲۰۲۰-۰۱-۱۱. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۷.
- ↑ «نامه کروبی به خامنهای: "بدون شک هیچیک از شرایط و صفات احراز مسئولیت رهبری را ندارید"». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۱-۱۲. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۷.
- ↑ «کروبی خطاب به خامنهای: هیچیک از صفات رهبری را ندارید». euronews. ۲۰۲۰-۰۱-۱۱. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۷.
- ↑ «موسوی خوئینی در نامه به آیتالله خامنهای: مردم نسبت به مدیریت کشور بیاعتماد و بیاعتقاد شدهاند». به کوشش BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۶-۲۷. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۲.
- ↑ «موسوی خوئینی خامنهای را مسئول «اوضاع غیرقابل دوام فعلی» دانست». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۲.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «نامه موسوی خوئینیها به خامنهای موجی از انتقادات را برانگیخت | DW | 28.06.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۲.
- ↑ «۱۵مرد کلیدی دولت پنهان خامنهای». radiofarda.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ اولین کسی که مرجعیت مقام معظم رهبری را در رسانهها اعلام کرد، من بودم درحالی که برخی دوستان با من دعوا کردند بایگانیشده در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ نظرات آقایان آیات هاشمی شاهرودی ، تسخیری ، بنی فضل ، موسوی همدانی + نظر طاهری اصفهانی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیتالله العظمی خامنه ای در سال 1373 بایگانیشده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ نظرات آقایان آیات استادی، محسنی گرکانی، هاشمی، و مجتهدی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیتالله العظمی خامنه ای در سال 1373 بایگانیشده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ نظرات آقایان آیات حکیم، نجفی خوانساری، شفیعی، و قزلجه ای در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیتالله العظمی خامنه ای در سال 1373 بایگانیشده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ نظرات آقایان آیات جناتی، راستی کاشانی، فقیه ایمانی و روحانی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیتالله العظمی خامنه ای در سال 1373 بایگانیشده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ ۱۳۷۳: سال معرفی مراجع تقلید شیعیان بایگانیشده در ۱ مارس ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ میشل، سرژ (۲۰۱۰)، صفحهٔ ۳۵۳
- ↑ «سخنرانی ۱۳ رجب». دریافتشده در ۲۰ مه ۲۰۱۳.
- ↑ روز آن لاین بایگانیشده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
- ↑ سخنرانی آیتالله منتظری دربارهٔ مرجعیت خامنهای در یوتیوبدر دیدئو ببینیددریوتیوب
- ↑ «مهدی خزعلی: پدرم مخالف مرجعیت آیتالله خامنهای بود و زیر فشار دفتر رهبری استعفا کرد». رادیو فردا. بایگانیشده از اصلی در ۲۲ آوریل ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۴-۲۲.
- ↑ مهدی خزعلی: پدرم مخالف مرجعیت آیتالله خامنهای بود و زیر فشار دفتر رهبری استعفا کرد بایگانیشده در ۲۲ آوریل ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
- ↑ Abrahamian, Ervand. A History of Modern Iran. Cambridge University Press, 2008,P.182
- ↑ «نظرات آقایان آیات مشکینی، فاضل لنکرانی، جوادی آملی، یزدی و مؤمن در خصوص اجتهاد مطلق مقام معظم رهبری در سال 1369 + نظر یوسف صانعی». پایگاه صالحات. ۲۰۱۶-۰۸-۲۱. بایگانیشده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۷. دریافتشده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۶.
- ↑ «جنبش راه سبز - موافقان و مخالفان مرجعیت آقای خامنه ای». www.rahesabz.net. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۱.
- ↑ HMouK (۲۰۱۳-۰۹-۱۵). «مخالفان مرجعیت رهبری در جامعهٔ مدرسین». محسن کدیور. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۱.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ Forbes list of The World's Most Powerful People
- ↑ "قدرتمندترین انسانهای جهان" (به انگلیسی). فوربس. ۲ نوامبر ۲۰۱۱. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 14 November 2011.
- ↑ http://www.forbes.com/profile/ali-hoseini-khamenei/ بایگانیشده در ۱۹ اوت ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
- ↑ سجادپور، کریم. "بازخوانی خامنهای: دیدگاه جهانی قدرتمندترین رهبر ایران" (به انگلیسی). وبگاه موقوفه کارنگی برای صلح بینالمللی. Archived from the original on 10 April 2008. Retrieved 2008-04-27.
- ↑ "بخش ایران - بازخوانی خامنهای: دیدگاه جهانی قدرتمندترین رهبر ایران" (به انگلیسی). وبگاه موقوفه کارنگی برای صلح بینالمللی. Retrieved 2008-04-27.[پیوند مرده]
- ↑ «اهمیت هیچ رهبری در جهان به اندازه آیتالله خامنهای نیست». وبگاه آفتاب (aftab.ir). ۱۹ فروردین ۱۳۸۷. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۰۸. دریافتشده در ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
خبرگزاری فارسی
- ↑ «تحلیل مؤسسه کارنگی دربارهٔ رهبر انقلاب». سایت تحلیلی خبری عصر ایران. ۱۹ فروردین ۱۳۸۷. بایگانیشده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۰۸. دریافتشده در ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
- ↑ بزرگمهر شرف الدین (۱۷ سپتامبر ۲۰۱۱). «آیت الله خامنهای؛ مرد فضاهای خالی». بیبیسی فارسی. بایگانیشده از اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۶.
- ↑ میشل، سرژ (۲۰۱۰)، صفحه ۳۵۲–۳۵۱
- ↑ رادیوزمانه (۱۴ خرداد ۱۳۹۵). «آیتالله خامنهای: توهم توطئه، خود یک توطئه است». رادیوزمانه. بایگانیشده از اصلی در ۴ ژوئن ۲۰۱۶.
- ↑ مشرق نیوز (۱۴ خرداد ۱۳۹۵). «وقتی سیا اصطلاح «تئوری توطئه» را اختراع کرد +عکس و فیلم». مشرق نیوز. بایگانیشده از اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۶.
- ↑ امام مذاکره با آمریکا را ممنوع کرد و من هم ممنوع میکنم بایگانیشده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
- ↑ آبراهامیان (۱۳۹۳). کودتا. ص. ۳۰۶.
- ↑ ولی فقیه، مشروعیت خود را از مردم میگیرد یا خدا؟ بایگانیشده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine, بیبیسی فارسی
- ↑ پایگاه اطلاعرسانی و استفتائات آیتالله خامنهای - ولایت فقیه و حکم حاکم - سؤال ۶۳ بایگانیشده در ۳۱ اوت ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine,
- ↑ ۱۳۷٫۰ ۱۳۷٫۱ ۱۳۷٫۲ مقایسه تطبیقی مفهوم اطلاق در نظامهای سلطنتی و ولایتی بایگانیشده در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine، از کتاب اجوبة الاستفتائات، سید علی خامنهای، وبگاه حوزه
- ↑ ۱۳۸٫۰ ۱۳۸٫۱ ۱۳۸٫۲ «اظهارات رهبر جمهوری اسلامی دربارهٔ «ولایت مطلقه فقیه»». رادیو فردا. ۲۰۱۱-۰۹-۰۸. بایگانیشده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
- ↑ حسین باستانی (۲۲ اسفند ۱۳۹۱). «توصیف جدید رهبر ایران از جایگاه خود: حرفی نمیزنم مگر آنکه دستور باشد». بیبیسی فارسی. بایگانیشده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۱۳.
- ↑ «گزارشگران بدون مرز نام آیتالله خامنهای را در میان «درندگان آزادی رسانهها» قرار داد | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافتشده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۷.
- ↑ ««درندگان آزادی اطلاعرسانی در جهان»؛ تصویر خامنهای در کنار رهبران ۳۶ کشور دیگر». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۷.
- ↑ «خامنهای در لیست "درندگان آزادی رسانه"، یزدان شهدایی». Iran Transition Council. ۲۰۲۱-۰۷-۰۷. دریافتشده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۷.
- ↑ Spotlight on Press Tyrants: CPJ Names Ten Worst Enemies of the Press بایگانیشده در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ مجلس ششم، ضعف نمایندگان یا مشکل ساختاری؟ بایگانیشده در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ «قانون مطبوعات در فراز و نشیب تحولات سیاسی». خبرگزاری ایرنا. ۱۸ بهمن ۱۳۹۸.
- ↑ همسر نوری زاد: نگران سرانجام مصیبتی که بر سر افراد خیرخواه کشور آوردهاند، هستم بایگانیشده در ۱ اوت ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ یادمان اسرای جنبش سبز/ احمد زیدآبادی تاوان انتقاد خود از رهبر را پس میدهد! بایگانیشده در ۷ آوریل ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
- ↑ کمیته حمایت از روزنامهنگاران: ایران بزرگترین زندان روزنامهنگاران بعد از چین بایگانیشده در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ The world view of iran's most powerful leader بایگانیشده در ۶ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ ۱۵۰٫۰ ۱۵۰٫۱ جلال کیهان منش (۹ آبان ۱۳۸۸). «سرنوشت منتقدین آِیت الله خامنهای». روزآنلاین. بایگانیشده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۴. دریافتشده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۲.
- ↑ «تاریخچهای از «حصر» و بازداشت در «خانه امن»: سرنوشت چهار رهبر ناپدید شده چه خواهد بود؟». کمپین بینالمللی حقوق بشر در ایران. ۱۵ اسفند ۱۳۸۹. بایگانیشده از اصلی در ۱ فوریه ۲۰۱۴. دریافتشده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۲.
- ↑ Proپرونده: Iran's dissident ayatollah (به انگلیسی), BBC World, 30 January 2003, retrieved 1 February 2014
- ↑ «مهدی خزعلی، وبلاگنویس منتقد، بازداشت شد». رادیو فردا. ۱۹ دی ۱۳۹۰. بایگانیشده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۴.
- ↑ شاهرخ بهزادی (۲۰۱۴-۰۲-۰۱). «نوریزاد خطاب به آیتالله خامنهای: عدم کفایت شما برای رهبری قطعی و محرز است». رادیو فرانسه.
- ↑ «دیدار رئیسجمهوری و اعضای هیئت دولت با رهبر انقلاب». دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنهای.
- ↑ «آیت الله خامنهای: به جای ایران قبل از اسلام بر ایران بعد از اسلام تأکید شود». بیبیسی فارسی. ۲۹ اوت ۲۰۱۱. بایگانیشده از اصلی در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲. دریافتشده در ۲۹ اوت ۲۰۱۱.
- ↑ ۱۵۷٫۰ ۱۵۷٫۱ ۱۵۷٫۲ ۱۵۷٫۳ «رسانههای خارجی دربارهٔ علاقه آیتالله خامنهای به شعر و ادبیات چه میگویند؟». نسیم آنلاین. ۲۰۱۶-۰۶-۲۰. دریافتشده در ۳۰ فروردین ۱۴۰۰.
- ↑ «امام خامنهای در نوجوانی چه رمانهایی را مطالعه میکردند؟». بایگانیشده از اصلی در ۱۴ اوت ۲۰۱۶. دریافتشده در ۵ ژوئیه ۲۰۱۶.
- ↑ Flood، Alison, ویراستار (۲۰۱۵-۰۲-۲۷). «Ayatollah Khamenei reveals himself as an '#AvidReader' of fiction» [آیت الله خامنهای خود را یک خوانندهٔ مشتاق به داستان نشان میدهد.]. The Guadian. بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۵-۰۷-۰۵. دریافتشده در ۲۰۱۶-۰۵-۰۷.
- ↑ «گاردین: آیتالله خامنهای نگاه بسیار حرفهای به رمان دارد». بایگانیشده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافتشده در ۵ ژوئیه ۲۰۱۶.
- ↑ ولایتی، «خامنهای»، دبا.
- ↑ «در مخاطبشناسی دچار توهم بودیم». بایگانیشده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۱۶. دریافتشده در ۵ ژوئیه ۲۰۱۶.
- ↑ ۱۶۳٫۰ ۱۶۳٫۱ ۱۶۳٫۲ فرج سرکوهی (۲۰۱۱-۱۰-۱۱). «موسیقی و مجسمه؛ عقبنشینی فقه سنتی در برابر هنر؟». بیبیسی فارسی. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۶.
- ↑ «شاخصههای زن در انقلاب اسلامی براساس دیدگاههای سید علی خامنهای تدوین شد». رادیو فرانسه پارسی. ۲۰ آوریل ۲۰۱۳. بایگانیشده از اصلی در ۲۴ آوریل ۲۰۱۳. دریافتشده در ۱۲ مه ۲۰۱۳.
- ↑ ۱۶۵٫۰ ۱۶۵٫۱ ۱۶۵٫۲ ۱۶۵٫۳ Donna M. Hughes (February 2000), Women and Reform in Iran (به انگلیسی), University of Rhode Island, retrieved 12 May 2013
- ↑ «رهبر ایران: حضور زنان در مناصب اجرایی افتخار ندارد». بیبیسی پارسی. ۱۱ مه ۲۰۱۳. بایگانیشده از اصلی در ۸ ژوئن ۲۰۱۳.
- ↑ «بیانات در دیدار جمعی از مداحان». دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای. ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۱۳.
- ↑ Jason Rezaian (21 July 2012), Struggle over what to wear in Iran (به انگلیسی), Washington Post, retrieved 12 May 2013
- ↑ آیتالله خامنهای خواستار خودداری از سفرهای خارجی شد - BBC News فارسی بایگانیشده در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
- ↑ ««تهاجم ترکیبی» رمز عملیات جدید خامنهای در برابر تهاجم فرهنگی». صدای آمریکا. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
- ↑ «فرمان تهاجم تركيبي و جهاد تبيين». روزنامه اعتماد. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
- ↑ ««از آزادی هماهنگکننده تیم ترور میکونوس متاسفم»». وبگاه رادیو فردا. ۲۰۰۷-۱۲-۱۲. بایگانیشده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸. دریافتشده در ۲۶ نوامبر ۲۰۰۸.
- ↑ جزئیات خواندنی ماجرای میکونوس بعد از ۱۴ سال بایگانیشده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine (فارسی) سایت خبری تحلیلی عصر ایران به نقل از کتاب «بررسی روابط ایران و آلمان» نوشته سید حسین موسویان چاپ مرکز تحقیقات استراتژیک/ شابک: ۹۶۴۷۲۹۸۱۷x
- ↑ «اشاره رهبرانقلاب به کدام ماجرا بود/دشمنی مداوم غرب با ایران». خبرگزاری مهر | Mehr News Agency. ۲۰۱۷-۰۵-۰۷. بایگانیشده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۱۷. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
- ↑ "German court implicates Iran leaders in '92 killings" (به انگلیسی). وبگاه CNN. April ۱۰, ۱۹۹۷. Archived from the original on 12 February 2009. Retrieved 26 November 2008.
- ↑ ALAN COWELL (April ۱۱, ۱۹۹۷). "BERLIN COURT SAYS TOP IRAN LEADERS ORDERED KILLINGS" (به انگلیسی). وبگاه The New York Times. Retrieved 26 November 2008.
- ↑ جزئیات خواندنی ماجرای میکونوس بعد از ۱۴ سال بایگانیشده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ German court rules Iranian leaders ordered Berlin slayings بایگانیشده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
- ↑ LARRY ROHTER (March ۱۰, ۲۰۰۳). "Argentine Judge Indicts 4 Iranian Officials in 1994 Bombing of Jewish Center" (به انگلیسی). وبگاه The New York Times. Retrieved 26 November 2008.
- ↑ «روزنامه همشهری - ایران - سیاستخارجی - واکنش ایران به اتهامات مجدد آرژانتین». ۵ آبان ۱۳۸۶. دریافتشده در ۳۱ ژانویه ۲۰۲۲.[پیوند مرده]
- ↑ حقوق رهبر انقلاب به روایت اطرافیان چقدر است؟
- ↑ رئیس دفتر آیتالله خامنهای: رهبر زیر خط متوسط زندگی میکند
- ↑ نگاهی به سلوک و سادهزیستی مقام معظم رهبری
- ↑ [۱]
- ↑ روایت مشاور ارشد بنیاد آمریکایی کارنگی از سادهزیستی رهبر انقلاب
- ↑ ایران برای تحکیم قدرت رهبر بر اقتصاد قانون خود را اصلاح کرد
- ↑ «به بهانه تحریم خامنهای توسط آمریکا؛ رهبری که با ادعای سادهزیستی، مالک امپراتوری ۹۵ میلیارد دلاری است». صدای آمریکا. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
- ↑ «رویترز: آیتالله خامنهای یک امپراتوری ۹۵ میلیارد دلاری را کنترل میکند». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
- ↑ «95 میلیارد دلار، ارزش ثروت تحت کنترل آیتالله خامنهای». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۳-۱۱-۱۱. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
- ↑ نت، العربیة (۲۰۱۳-۱۱-۱۱). «امپراتوری اقتصادی رهبر ایران افشا شد». العربیة نت. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «گزارش اختصاصی رویترز از "امپراتوری مالی خامنهای" | DW | 12.11.2013». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
- ↑ «سفارت آمریکا در عراق از دارایی ۲۰۰ میلیاردی رهبر جمهوری اسلامی نوشت». voanews.
- ↑ «برآوردی از ثروت یکی از نهادهای زیر نظر رهبر ایران». bbc.
- ↑ «پنج چهره فاسد جمهوری اسلامی». tavaana.
- ↑ «توئیتهای وزارت خارجه آمریکا دربارهٔ ثروت حاکمان ایران: مکارم شیرازی، سلطان شکر». voanews.
- ↑ «نهادهای اقتصادی زیر نظر دفتر خامنهای وارد بورس میشوند». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۱.
- ↑ «به بهانه تحریم خامنهای توسط آمریکا؛ رهبری که با ادعای سادهزیستی، مالک امپراتوری ۹۵ میلیارد دلاری است | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۶-۲۸.
- ↑ «۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد در یک سال؛ گوشهای از امپراتوری مالی خامنهای به روایت رئیس بنیاد مستضعفان | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
- ↑ «نباید املاک بنیاد مستضعفان در اختیار شخصیتها و نهادها باشد/ پولی از بنیاد، وارد انتخابات نمیشود/ تمام ۶۰۰ میلیون دلار ارز صادرات را وارد کشور کردیم». خبرگزاری ایلنا. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
- ↑ «گوشهای از امپراتوری مالی خامنهای به روایت رئیس بنیاد مستضعفان: ۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد در یک سال!». جستجوگر هوشمند خبری (اخبار لحظه ای ایران و جهان). دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
- ↑ «احمد توکلی: گردش مالی بنیاد مستضعفان ۳۶ هزار میلیارد تومان است، شفافیت مالی باید از دفتر خامنهای شروع شود». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۸-۱۶. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۹.
- ↑ «فرمان اجرایی پرزیدنت ترامپ؛ داراییهای آیتالله علی خامنهای و دفتر او تحریم شدند». صدای آمریکا. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.
- ↑ Swan, Betsy (2019-06-24). "U.S. Sanctions Supreme Leader of Iran" (به انگلیسی). Retrieved 2019-12-27.
- ↑ "Trump puts sanctions on Iranian supreme leader, other top officials" (به انگلیسی). به کوشش Reuters. 2019-06-25. Retrieved 2019-12-27.
{{cite web}}
: نگهداری CS1: سایر موارد (link) - ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «سناتورهای آمریکایی خواهان تحریم خامنهای و رئیسی شدند | DW | 16.07.2021». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۱-۰۷-۱۸.
- ↑ «۱۷ سناتور جمهوریخواه طرح تحریم حقوق بشری خامنهای و رئیسی ارائه دادند». رادیو فردا. دریافتشده در ۲۰۲۱-۰۷-۱۸.
- ↑ «ششم تیر ماه در گذار تاریخ». مرکز اسناد انقلاب اسلامی. ۶ تیر ۱۳۹۶. دریافتشده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
- ↑ «جزئیات ترور نافرجام آیتالله خامنهای در مسجد ابوذر تهران + فیلم». باشگاه خبرنگاران جوان. ۶ تیر ۱۳۹۶. دریافتشده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
- ↑ «ناگفتههایی از حادثهٔ تلخ 6 تیر 1360/ خاطره رهبر انقلاب از انفجار بمب در مسجد ابوذر». باشگاه خبرنگاران جوان. ۶ تیر ۱۳۹۴. دریافتشده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
- ↑ «عمل جراحی موفقیتآمیز رهبر معظم انقلاب/عیادت روحانی و آیتالله هاشمی از حضرت آیتالله خامنه ای/دکتر مرندی: وضعیت عمومی رهبری کاملاً خوب است/ایشان بعد از طی دوران نقاهت به منزل منتقل میشوند». انتخاب. ۱۷ شهریور ۱۳۹۳. دریافتشده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
- ↑ «آیتالله خامنهای در بیمارستان بستری شد». بیبیسی فارسی. ۱۷ شهریور ۱۳۹۳. دریافتشده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
- ↑ «هاشمی رفسنجانی منتظر مرگ خامنهای است و اقدامات بعدی او (متن اصلی در وبگاه ویکیلیکس)». ویکیلیکس. ۲۸ اوت ۲۰۰۹. بایگانیشده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۰. دریافتشده در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۰.
- ↑ «سندی در بارهٔ سرطان خون آیتالله خامنه ای». رادیو بینالمللی فرانسه. ۳۰ نوامبر ۲۰۱۰. بایگانیشده از اصلی در ۴ ژانویه ۲۰۲۰. دریافتشده در ۴ ژانویه ۲۰۲۰.
- ↑ Gélie، Philippe (۲۷ فوریه ۲۰۱۵). «Iran: guerre de succession en vue au sommet de l'État». lefigaro. دریافتشده در ۲۰ مارس ۲۰۲۱.
- ↑ ۲۱۵٫۰ ۲۱۵٫۱ «ماجرای گزارشها دربارهٔ 'بیماری و وخامت حال' آیتالله خامنهای چه بود؟». بیبیسی فارسی. ۱۸ آذر ۱۳۹۹. دریافتشده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
- ↑ ROCHE, DARRAGH (۵ دسامبر ۲۰۲۰). "Journalist Claims Iran's Supreme Leader Transfers Power to Son as Health Deteriorates". نیوزویک (به انگلیسی). Retrieved 20 March 2021.
- ↑ Keane, Dan (۶ دسامبر ۲۰۲۰). "POWER STRUGGLE Iran's supreme leader 'handing power to son as health deteriorates' & tensions rise over scientist's assassination". د سان (به انگلیسی). Retrieved 20 March 2021.
- ↑ «عضو دفتر نشر آثار خامنهای اخبار «وخیم شدن» وضعیت سلامتی رهبر جمهوری اسلامی را تکذیب کرد». رادیو فردا. ۱۷ آذر ۱۳۹۹. دریافتشده در ۲۵ اسفند ۱۳۹۹.
منابع
کتاب
- شیرازی، علی (۱۳۸۵). پرتوی از خورشید. ص. صفحهٔ ۲۰۸.
- سرژ میشل و پائولو وودز (۲۰۱۰). «رهبر». قدمت روی چشم. ترجمهٔ لاله پویا. پاریس: برنارد گراسه.
- دفتر نشر و حفظ آثار آیتالله خامنهای (۱۸ خرداد ۱۳۸۸). استمداد از خدا. روزنامه همشهری. ص. صفحه ۱۷.
- آبراهامیان، یراوند (۱۳۷۷). ایران بین دو انقلاب. ترجمهٔ محمد ابراهیم فتاحی. به کوشش آبراهامیان، یرواند. تهران: نشرنی.
- آبراهامیان، یرواند (۱۳۹۳). کودتا. ترجمهٔ محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۱۸۵-۳۴۲-۸.
- «زندگی نامه آیت الله خامنه ای». رادیو فردا. ۲۰۲۲.
- «خبرگزاری تسنیم». پاتوق کتاب فردا. ۱۳۹۴.
- «اولين آتش را نواب صفوي در دل ما روشن كرد». ایرنا. ۱۳۹۴.
- «زندگینامه آیتالله خامنهای (بخش سوم) دوران کودکی و مدرسه».
- «زندگی نامه آیتالله خامنهای (بخش چهارم)شیفته نواب صفوی»».
- «زندگی نامه رهبرعالی قدر انقلاب». همشهری۱.
- بهبودی، هدایت الله (۲۰۱۲). شرح اسم. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۸۶-۱۷-۰.
دانشنامه
- ولایتی، علیاکبر (۱۳۹۲). «خامنهای، آیتالله سیدعلی». در موسوی بجنوردی، کاظم. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۲۱. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۶۷۳–۷۰۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۱۹-۱.
انگلیسی
- Algar, Hamid (2020). "KHOMEINI, RUHOLLAH MUSAVI". In Daniel, Elton L. (ed.). Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. Volume XVI, Fascicle 5–6. Leiden: Brill. pp. 542–590.
{{cite encyclopedia}}
:|جلد=
has extra text (help) - Hovsepian-Bearce, Yvette (2016). The Political Ideology of Ayatollah Khamenei: Out of the Mouth of the Supreme Leader of Iran. UCLA Center for Middle East Development (CMED) series on Middle East security and cooperation (به انگلیسی). London: Routledge.
- Garver, John W (۲۰۰۶). China and Iran: ancient partners in a post-imperial world (به انگلیسی). Washington: University of Washington Press. pp. ۴۰۵.
- Zucker, Daniel M (Dec 17, 2006). "Iran's VEVAK: Disinformation, Inc" (به انگلیسی). Ocnus. Retrieved 24 February 2012.
- Berman, Ilan (۲۰۰۵). Tehran Rising: Iran's Challenge to the United States (به انگلیسی). Maryland: Rowman & Littlefield. pp. ۲۲۳.
- TIMMERMAN, KENNETH R (۲۰۰۲). "Iran's "Moderates" Are No Reformer" (PDF). The Brown journal of world affairs. ۹ (به انگلیسی). Institute for International Studies (Brown University). Retrieved 24 February 2012.[پیوند مرده]
- Wihbey, Paul Michael (۱۹۹۹). "The Southern Eurasian Great Game". IASPS Research Papers in Strategy (به انگلیسی). Institute for Advanced Strategic and Political Studies (۸). Retrieved 24 February 2012.
پیوند به بیرون
- سید علی خامنهای
- آمریکاستیزی
- اصلاحگران دینی مسلمان
- اعضای حزب جمهوری اسلامی
- اعضای شورای انقلاب اسلامی ایران
- اعضای هیئت بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- افراد ایرانی آذریتبار
- افراد ایرانی مشمول تحریمهای وزارت خزانهداری آمریکا
- افراد پادکمونیست اهل ایران
- افراد جنگ ایران و عراق اهل ایران
- افراد زنده
- افراد مبتلا به سرطان
- افراد مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران
- امامان جمعه شهر تهران
- انقلابیون اهل ایران
- انکارکنندگان هولوکاست اهل ایران
- اهالی خامنه
- اهالی مشهد
- تئوکراتها
- تبعیدشدگان اهل ایران
- خانواده الحسینی
- دانشآموختگان حوزه علمیه قم
- رئیسجمهورهای ایران
- روحانیان اهل تهران
- روحانیان سیاستمدار رزمنده در جنگ ایران و عراق
- روحانیان شیعه اهل مشهد
- رهبران ایران
- رهبران مذهبی اهل ایران
- رهبران ملی کنونی
- زادگان ۱۳۱۸
- زادگان ۱۹۳۹ (میلادی)
- زندانیان کمیته مشترک ضدخرابکاری
- سیاستمداران آذریتبار اهل ایران
- سیاستمدران دارای ناتوانی جسمانی اهل ایران
- شاعران مرد اهل ایران
- فرماندهان قرارگاه مرکزی خاتمالانبیا
- فرماندهان کل نیروهای مسلح ایران
- فقیهان اهل ایران
- مترجمان اهل ایران
- مترجمان سده ۲۰ (میلادی)
- محققان اهل ایران
- مراجع تقلید زنده
- مراجع تقلید شیعه اهل استان تهران
- مراجع تقلید شیعه اهل استان خراسان رضوی
- مراجع تقلید و روحانیون اهل آذربایجان ایران
- نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۶۴)
- نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران (مهر ۱۳۶۰)
- نجاتیافتگان از ترور اهل ایران
- نمایندگان تهران در مجلس شورای اسلامی
- نمایندگان تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در مجلس شورای اسلامی
- نمایندگان دوره اول مجلس شورای اسلامی
- نمایندگان مجلس خبرگان رهبری
- نویسندگان متون دینی
- نویسندگان مرد اهل ایران